رژێما ئیرانێ و هه‌ناسه‌یێن دووماهیێ
ئه‌حمه‌د سادق زاویته‌ى
گومان تێدا نینه كو ئه‌ڤه (40) ساله خه‌لكێ هه‌ژار و به‌لنگازێ ئیرانێ كه‌فتیه دبن سته‌م و نه‌دادپه‌روه‌رى و نه‌هامه‌تیا ڤێ رژیمێ دا ئه‌ڤا ب ناڤێ ئیسلامێ دئاخڤیت كو ئه‌ڤ وه‌لاته خستیه ژێر ژیانه‌كا سه‌خت و دژوار دا كو ئه‌ڤ رژێمه یا گرێدایه ب ویلایه ئه‌لفه‌قیه ڤه كو یا بابه‌ند و پێگیره ب بجێبه‌جێكرنا بریار بریار و رێنمایێَن وێ ڤه، ئه‌و ژى پشتى روخاندنا رژێما شاهێ گۆر بگۆر ل سالا 1978 كو ئه‌ڤ رژێمه ئانكو یا ڤێ گاڤێ ب ئاسنى و ئاگرى سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل هه‌ر بارودۆخه‌كى و هه‌ر پێشهاته‌كێ دكه‌ت پێچوانه‌ى هه‌ر قانوونه‌كێ
نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتى یێن گرێداى ب مافێ ڤه، ئه‌و ژى بنپێكرنا دیمۆكراسیێ یه و پێشێلكرنا مافێ مرۆڤى و په‌یره‌كرنا سیاسه‌تا تاكه‌كه‌سى و تاكلایانه‌یه و به‌رهنگاربوون و به‌رسڤدانا هه‌ر جموجۆل و هه‌ر چالاكى و خۆنیشادانه‌كێ چ یاگرێداى بیت ب خزمه‌تگوزاریان ڤه یان ژى بێكاریێ یانژى ب ئازادیا راده‌ربرینێ و داخوازكرنا هه‌ر مافه‌كێ خوه‌یێ ره‌وا ڤه ژلایێ هه‌ر ملله‌ته‌كى ڤه كو د چارچووڤه‌یێ ئیرانێ دا دژین، ئه‌وژى ب شێوه‌یه‌كێ توند ودروندانه و هه‌ر وه‌سا كو پرۆسه‌یا سێداره‌دانێ یابه‌رده‌وامه ل ڤى وه‌لاتى و ب تایبه‌تى سه‌باره‌ت كێمنه‌ته‌وه‌یان كورد و عه‌ره‌بێن ئه‌حواز وه‌ك نموونه و هه‌ر وه‌سا ژناڤبرن و تیرۆركرنا چالاكڤانێن سیاسى وه‌ك تیرۆركرنا دكتۆر عه‌بدولره‌حمان قاسملۆ ل رێكه‌فتى 13\7\1989 تیرۆركرنا سادق شه‌ره‌ف كه‌ندى ئه‌و ژى ل رێكه‌فتى 17\9\1992 و.. هتد. ژلایه‌كی دیڤه كو رۆژانه كوشتنا كۆلبه‌رێن كورد ل سه‌ر سنۆرێن هه‌رێما كوردستانێ و ئیرانێ كو ژ نه‌چارى و بێكارى بخوه ڤێ رێیێ دهه‌لبژێرن، ئه‌و ژى ژبۆ په‌یداكرنا پاریێ نانێ رۆژانه و هه‌ر وه‌سا ده‌ستێوه‌ردانێن وێ د كار و ئه‌ركێن وه‌لاتێن ده‌ردور و هه‌رێمێ و ب تایبه‌تى سووریایێ و عیراقێ و لوبنانێ و قه‌ته‌رێ و یه‌مه‌نێ و به‌حره‌ینێ و سومالێ و… هتد. ئه‌و ژى ب هاریكاریا و پشته‌ڤانیكرنا هنده‌ك بزاڤ و لایه‌نێن توندره‌و و رادیكال كو ئیرانێ ئه‌ڤ وه‌لاته كرینه جهێ نه‌سه‌قامگیریێ و نه‌ئارامبوونێ و جهێ ململانا سیاسى. هه‌ر د ڤى بیاڤى دا په‌یره‌وكرنا چه‌ند بریار و رێنمایێن توند یێن كۆمه‌لایه‌تى و ب تایبه‌تى ل سه‌ر ئافره‌تێ ئه‌و ژى سه‌پاندنا ده‌رسووكێ وه‌ك نموونه، هه‌ر وه‌سا كو دڤیت ژبیر نه‌كه‌ین شه‌رێ ئیرانێ دگه‌ل رژیما سه‌دام حوسێنى بۆ ماوێ هه‌شت سالان، ئانكو هه‌ر ژ سالا 1980 حه‌تا سالا 1988 كو زه‌ره‌روزیانێن هه‌ر مه‌زن گه‌هاندینه هه‌ر دو وه‌لاتان و هه‌ر وه‌سا گه‌فێن وێ ب هه‌ر بهانه‌یه‌كێ ژبۆ گرتنا ده‌ربه‌ندێ هورمز ل كه‌نداڤی عه‌ره‌بى وداگیركرنا هه‌رسێ گزیرتێن ئیماراتى ل كه‌نداڤێ عه‌ره‌بى ئه‌وژى تومب ئه‌لكوبرا و تومب ئه‌لسوغرا وجه‌زیره بن مووسا و هه‌ر د ڤى كڤانى دا كه‌فتنا وێ ل ڤێ داویێ دناڤا ته‌ڤنێ ئالۆزێ سووریایی دا بۆ زانین كو ئیران خودان داهاتیه‌كێ هه‌ره مه‌زنه ل ئاستی جیهانی و ب تایبه‌تى د بیاڤێ په‌ترۆلێ دا و پله‌یا بیكارێێ د ئاسته‌كێ بلند دایه چنكو ئه‌ڤ داهاتیه دهێته ته‌رخانكرن وخه‌رجكرن ژبۆ مه‌ره‌م و ئارماجێن وێ یین ده‌ره‌كى و هه‌رێمى و جیهانى و هه‌والگیرى وسه‌ربازى و لۆجستى و.. هتد.
هه‌ر د ڤى كڤانى دا وه‌ك دبینین و د هه‌ر ماوه‌یه‌كى دا، خوه‌نیشاندانێن نه‌رازیبوونێ ل سه‌رانسه‌رى ئیرانێ وهه‌ر وه‌سا هه‌بوونا چه‌ندین پارت و بزاڤ و لایه‌نێن سیاسى كو نه د رازى ب سیاسه‌تا وێ یا شوفینى و ره‌گه‌زپه‌رستى بزاڤا مجاهدى خه‌لق و به‌ره‌یێ ئه‌حوازى و چه‌ند پارت و لایه‌نێن كوردى كو رۆژانه ب چه‌ند چالاكیێن له‌شكرى رادبن و ئه‌نجام دده‌ن و هه‌ر وه‌سا تێكچوونا په‌یوه‌ندیێن وێ یێن سیاسى و دبلۆماسى ل گه‌ل زۆربه‌ى وه‌لاتێن جیهانى و هه‌رێمێ وه‌ك مه دیتى ڤی داویێ ئه‌وژى ب بریاره‌كا سه‌رۆكێ ئه‌مریكى دۆنالد ترامب ئه‌و ژى خۆڤه‌كیشانا ئه‌مریكا ژگرۆپێ (5+1) كو یێ گریدایه و تایبه‌ته ب ناڤۆكێێ ئیرانێ ڤه ل گه‌ل سه‌پاندنا چه‌ندین سزایێن ئابوورى یێن توند ل سه‌ر ڤى وه‌لاتى و ب تایبه‌تى پرۆسه‌یا كرینا په‌ترۆلا ئیرانێ و ئالوگۆركرنا بازرگانى و بلۆكرنا سامانێ هنده‌ك به‌رپرسێن ئیرانێ و هه‌ر وه‌سا دانانا چه‌ندین كه‌سایه‌تى ولایه‌نێن ڤى وه‌لاتى د لیستا تیرۆرێ دا وه‌ك سوپاێێ پاسداران و..هتد كو ئه‌ڤ یه‌كه هندێ دسه‌لمینیت كو سه‌رۆكێ ئه‌مریكى دونالد ترامب یێ به‌لێنه‌ێن خوه دئێخیته د بیاڤێ جێ به‌جێكرنی دا ئه‌وێن د هه‌وێن بانگه‌شه‌یا هه‌لبژارتنان داین. كو وه‌سا دیاره رژێما ئیرانێ ژهه‌مى لایان ڤه لاوازبوویه و ب تایبه‌تى یێ له‌شكرى ژبۆ نموونه كو رۆژانه باره‌گا و بنگه‌هێن وێ ل سووریێ دبنه ئارمانجێن مۆشه‌ك و فرۆكه‌یێنن ئیسرائیلێ كو ئیرانێ شیانێن به‌رسڤدانێ نینن، باشه پانێ ئه‌ڤ رژێمه خوه ددانیت ئێك ب هێزترین وه‌لاتێن جیهانێ و ده‌ڤه‌رێ كو ر‌وژانه گه‌فین ژناڤبرنا ئیسرائیلێ ژنه‌خشه‌یێ جیهانێ دكه‌ت وخووریا وێ ب مۆشه‌كێن خوه یێن بالستى كو ئه‌ڤه هه‌مى نیشانێن هندی نه وه‌ك مه ئاماژه پێ داى كو ئیران ژهه‌مى لایانڤه لاوازبوویه و نیشانێن دووماهیك هه‌ناسه‌یێن وێ نه و نێزكبوونا رۆخاندنا ڤێ رژیمێ یه چنكو بۆ ڤێ رژێمێ ژى وه‌سا ناچیته سه‌رى كو یا وێ بڤێت بكه‌ت وچاوا وی بڤێت وێ بكه‌ت و خۆیا خوه بكه‌ته د ناڤ هه‌مى گراران دا وركه‌به‌ریا هه‌مى جیهانێ بكه‌ت.
