هه‌لبژارتن رێیا دیمۆكراسیه‌تێ..
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
دیمۆكراسیه‌ت وه‌ك میراته‌كێ مرۆڤایه‌تیێ پێشكه‌فتى و دامه‌زرێنه‌ر و كریاره‌كا ئاقلمه‌ندانه د ناڤا ئاسۆیه‌كێ رۆهن دا، بۆفره‌ره‌نگیێ د بۆچۆن و گوتنان دا، له‌ورا وه‌كهه‌ڤى و یه‌كسانى د ده‌لیڤه و ماف و ئه‌ركان دا، مه‌رجه‌كه ب رێیه‌كا ئاشتیانه د ده‌ستهه‌لاتێ دا و ل هه‌ر جڤاكه‌كێ شارستانى، دیسا مه‌رجه‌كێ گرنگه ژ مه‌رجێن ئاڤاكرنا جڤاكێن سڤیل یێن سه‌رده‌م، بێگومان مێژوویا جڤاكێن سڤیل و سه‌رده‌م ب هه‌رویى نه‌هاتینه یانژى ب بریاره‌كا فه‌وقى كو هاتبیته ده‌رچوون.
مێژوویا دیمۆكراسیێ ل هه‌ر جڤاكه‌كێ سڤیل یا رۆهن و زه‌لال، هه‌ر ئه‌و مێژوویه یا هه‌ڤركیا وێ یا درێژ ل گه‌ل دوژمنێن وێ یێن تاریكه‌ر، هه‌ر وه‌سا مێژوویا جڤاكێن سڤیل یێن رۆهن ئه‌و مێژوویا ژێكژێكه‌ره ژ مێژوویا تۆندره‌وى و عه‌سكه‌رتایى و شمولیه‌تێ و حزبا تاكه‌یى و دوپاتكرنا به‌رهه‌مئینانا ب نیازا شێوازێ پاشڤه‌رویێ و بازنه‌یێن وێ یێن ڤالا. و پرسا هه‌رى گرنگ یا پێدڤى ل ڤێره دا بهێته پێش ئه‌وه: ئه‌رێ چاوا ڤه‌ژاندنا بزاڤا دیمۆكراسى یاكو نه‌ژمێژه ژدایكبووى و یا پاشگوهخستى بهێته‌كرن ل ئیراقێ ب ره‌نگه‌كێ گشتى؟ وه‌ك به‌رسڤ ب وێ ڤێ پرسا ب گرفتاریارى و مه‌زن پێدڤى به‌رێخودانه‌كا ب له‌زه لسه‌ر بابه‌تێ (زیانڤێكه‌فتیێ مه‌زن) ل هه‌لبژارتنێن داهاتى و قه‌ره‌بۆكرنا وى ب كورسیێن جڤاتا نوونه‌ران یا چاڤه‌رێكرى، ئه‌ڤجا كییه زێانڤێكه‌فتیێ مه‌زن د هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانى یێن ئیراقى یێن داهاتى دا؟ و كییه دیمۆكراسیا بنپێكرى ب دادوه‌رى ل ئیراقێ ئه‌نجامده‌ت؟ و ئه‌گه‌ر دیمۆكراسى ژ ئێكه‌مین (زیانڤێكه‌فتیێن مه‌زن) د هه‌لبژارتنین داهاتى دا بیت، ئه‌ڤجا چاوا بهێنه قه‌ره‌بۆكرن ب كورسیێن نوونه‌راتى د خولا په‌رله‌مانى یا داهاتى دا..؟ وه‌ك به‌رسڤ بۆ ڤێ پرسا تێكهه‌ل و دێ به‌سڤه‌كا تێكهه‌ل ده‌م: ئه‌و ژى رێزگرتنا مه بۆ قوربانیێن رۆژانه یێن هه‌موو چینێن ئیراقى پێشكێكش دكه‌ن یێن پتر ب زیان لسه‌ر په‌یره‌وێ گوهۆرینا دیمۆكراسى، ئیراقیان هاندده‌ته وێ چه‌ندێ كو هنده ره‌وشت و تیتالێن نوو داهێنین بێى دودلى ب ئه‌زمۆنا مه یا دیمۆكراسى یا ته‌په‌سه‌ركرى و یا نوو ل ئیراقێ، نه‌ك ژ گرنگیانه كو هنده‌ك كه‌س هه‌بن دیمۆكراسیێن ئه‌ورۆپى چ رۆژهه‌لات یان رۆژئاڤا و ب ڤێ چه‌ندێ هه‌موو كارى بۆ راكرنا دورپێچكرنێ و ڤه‌ژاندنا وێ دكه‌ن و سامانێ مرۆڤایه‌تى تێدا دمه‌زێخن، یا كو ملله‌تى مه هه‌ر ژ باكۆر و باشۆرى تێكۆشیایى، ژ پێخه‌مه‌ت هژمارتنا كورسیێن هه‌لبژارتنان بۆ ره‌وت و لایه‌ن و كه‌سایه‌تیان، ره‌وشه‌نبیرى و دیمۆكراسى ب دیرۆكێ، وه‌ك زیانڤێكه‌فتیێ مه‌زن د هه‌لبژارتنێن داهاتى دا، و دابینكرنا دامه‌زراندنا وێ یا هه‌ستیار یا دروست و ره‌سه‌ن و به‌رپاكرنا دیمۆكراسیه‌كا ئیراقى یا نوو، داكو رێیا وێ یا ڕك و ئه‌ڤرازى به‌ر ب نشیڤى و گه‌شبینێ و ره‌وشه‌نبیریێ و دادیێ و ئاقلمه‌نداتیێ و حوكمێ ره‌وا یێ هه‌ستیار ڤه ببه‌ن، و ل دژى رێیا ژێهه‌لى و تاریكى براوه‌ستێت و ده‌ستهه‌لاتا مه‌زهه‌ب و تائیفه‌گه‌ریێ و دوباره به‌رهه‌مئینانا وان كڤانێن ڤالا یێن بنیاتا كه‌ڤنه په‌رستیێ.. لێ و هه‌ر ژ كه‌فتنا رژێما دكتاتۆر ل 2003 وه‌ره دیمۆكراسى ل هه‌رێما كوردستانا ئیراقێ یا جیاوازه ژ ده‌ڤه‌رێ دن یێن ئیراقێ، چونكى هه‌رێم د سه‌رده‌مێن ئازادییان و پێشكه‌فتنێ دا دژیت و ب دیمۆكراسیه‌تا نوو بۆ هه‌موو چین و ئایینان رۆژ بۆ رۆژ، نه‌مازه ره‌وشه‌نبیریا وره‌یێن هه‌رێمێ ب ره‌نگه‌كێ گشتى ئه‌و ره‌وشه‌نبیریه‌كا هه‌ستیاره ژ فره‌ره‌نگیێ وه‌رگرتیه و ژیانا ب ئاشتی و ئارامى بۆ هه‌میان دابین بكه‌ت.
و/ ئه‌ڤرۆ
