بۆچی چاڤێ وەلاتێن دەوروبەر ل کۆمەلگەھا ئیبراھیم خەلیلە؟
ئه‌ڤرۆ نيوز:
دەرگەھێ سنووری یێ ئیبراھیم خەلیل گرنگیەکا دیرۆکی ھەیە و سێ وەلاتان بخۆڤەگرێ ددەت و دەڤەرەکا ستراتیجیە و پتریا ئالۆگۆرێن بازرگانی یێن ھەرێمێ ل گەل تورکیا د ڤێ دەڤەرێ را دھێنە کرن، چونکو ب شێوەیەکێ ئێکسەر ب تورکیا ڤە گرێدایە و ئێکەم دەرگەھە دناڤبەرا تورکیا و عیراقێ دا و ب تنێ عیراق د ڤی دەرگەھی را دشێت تەڤلی تورکیا ببیت.
عادل خێرکی قوتابیێ دکتورایێ ب سیاسەت و ئیدارا گشتی یا وەلاتێ تورکیا ل وەلاتێ تورکیا بۆ ئەڤرۆ دیار کر، حکومەتا عێراقێ ژ بەر چەند ئەگەرەکان دەڤەرا پێشابوورێ دڤیا، ژ وانا، ژ بەر کو ئەو دەڤەر ب سێ گوشەیەکا سنوری یا زێرین و ستراتیژی دھێتە زانین بۆ پێکڤەگرێدانا ھەر سێ وەلاتێن عێراق، تورکیا و سوریا کو ب ڤێ چەندێ عێراق دێ پلانا ئیرانێ بۆ چێکرنا ھیلال شیعی بجھئینیت و ب ڤێ چەندێ شیعە مەزھەب دێ ل دەڤەرێ د خۆرت بن و سنورێن خوە بەرفرەھـ کەن و ھەروەسا ب ڤێ سێ گوشەیێ ل داھاتی دا ئێدی دەولەتا کوردی دێ مستەحیل بیت، ژ بەر کو دەڤەرەکا نێزیکە بۆ داگیرکرنا کوردستانێ ب تایبەت دەڤەرێن زاخۆ و دھۆک کو ب قەلایا پارتی و پێشمەرگەیێن بارزانی دھێتە زانین و دگەل ڤێ چەندێ ژی مایتێکرنا عێراقێ بۆ تورکیا ب رێیا پەکەکێ دێ ئاسانتر کەڤیت و ھەر دەمەک تورکیا گوھداریا ئیران و عێراقێ نەکر یان ژی ببیتە مەترسی ل سەر بەرژەوەندیا ڤان دو وەلاتان، ل وی دەمی دێ پەکەکە ل شنگال و سوریا ھێنە رەوانەکرن بۆ تێکدانا تورکیا (ل گۆرەی ھزرا عێراق و ئیرانێ).
عادل خێرکی زێدەتر دبێژیت: ئەگەر ڤێ دەڤەرێ وەک بنگەھێ سەرەکیێ دەربازبوونا پەترۆلا عێراقێ ب رێیا بۆریان بۆ بەندەرێ جیھان تەماشە بکەین، کارتەکا بەرۆڤاژی تر ھەیە، ئەو ژی ل شوونا کوردستان د مەترسیێ دا بیت، ل وی دەمی عیراق دێ ھەردەم کەڤیتە بن مەترسیێ دا و کلیلا دەربازبوونا نەفتا عێراقێ ژی دێ ددەستێ کوردان دا بیت، ب ڤێ چەندێ دێ ھاوکێشەیا سیاسی ھێتە گوھارتن د ڤێ رەوشا نالەبار دا.
خێرکی ئاماژە دا وێ چەندێ، د سەر ھەموو ئەگەران دا، ئەگەرەک دن ھەیە کو ل گۆرەی رێککەفتنەکا دناڤبەرا تورکیا و عیراقێ دا، ھەولدان ھەنە بۆ لاوازکرنا بزاڤا بازرگانی ل خالا سنوری یا ئیبراھیم خەلیل، ئەڤە ژی ب رێیا چێکرنا دەروازەیەک نوو یە ل گوندێ (ئۆڤاکوی) سەر ب قەزایا سلۆپیا ڤە ل پارێزگەھا شەرناخێ کو ئەڤ گوندە د کەڤیتە ھەمبەر پێشابوورێ و ئەو دخوازن بزاڤا بازرگانی ل ئیبراھیم خەلیل لاواز بکەن، تورکیا ب ڤێ چەندێ ھیچ زیانەکی ناکەت ژبەرکو ب رێژەیا 80% ژ کەلوپەلێن دەرڤە یێن عێراقێ ب رێیا تورکیا دھێت و ل وی دەرگەھێ ئۆڤاکویێ تورکیا دێ ھەر ھەناردەکرنێ کەت و دەرگەھێ سنوری یێ ئیبراھیم خەلیل ژی دانائێخیت ژبەرکو وەسا ھزر دکەت کوردستان پێدڤی ب پارەی ھەیە و د ھەمان دەم دا ناخوازیت خەلکێ پارێزگەھا شەرناخێ بێ کار بمینن ب داخستنا دەرگەھێ ئیبراھیم خەلیل چونکی دێ بنە مەترسی ل سەر رەوشا ئارامیا تورکیا.
بسپۆرەکی جوگرافیێ و مامۆستایەکی زانکۆیێ دبێژیت: دەمەکە بازارێ تورکی و عیراقێ یێ گەرمە ل سەر ڤەکرنا دەروازەکێ نوو دناڤبەرا ھەردوو وەلاتاندا و پێرابوونێن کارگێری و سیاسی و لەشکەری ژ لایێ ھەردوو دەولەتان ڤە ھاتینە ئەنجامدان، بەلێ ژلایێ جوگرافیا لەشکەری و سیاسی و ھەرێمی ڤە کارەکێ ب زەحمەتە.
د. نەشوان ھروری، مامۆستایێ زانکۆیا دھۆکێ و بەرپرسێ پشکا جوگرافی ل کۆلیژا زانستێن مرۆڤایەتی گۆت: ”رژدیا ھەردو دەولەتان ل سەر ڤەکرنا ڤی دەروازەی کارەکێ ستراتیژی بوو، ھەردوکان ب تایبەت تورکی و ھێلا تەماسا لەشکەری دناڤبەرا پێشمەرگەی و حەشدا شەعبی و سوپایێ عێراقێ دا دەڤەرا دناڤبەرا گوندێ (مەحمودیێ) و گوندێ (وەلید) دایە، ئانکو ژ روویێ جوگرافی ڤە ئەڤ ھێلە پتر ژ 27 کیلومەترا ژ پرا (سحێلا) دوورە، یان ئەگەر سوپایێ عێراقێ و حەشدا شەعبی بڤێت بگەھیتە پرا سحێلا ژ لایێ لەشکەری ڤە د پێنگاڤا ئێکێ دا دڤێت دەڤەرەکێ داگیربکەت ب شێوێ سێ گوشە کو رووبەرێ وێ دبیتە نێزیکی 500 کیلومەترێن چوارگوشە، ئەڤە ھەتا رادەکی ب زەحمەتە، چونکو دەڤەر ھەموو گوندێن کوردانە و دەڤەرەکا کوردی یە.
ڤی مامۆستایێ زانکۆیێ گۆت ژی: ”ئەگەر سوپایێ عێراقێ و حەشدا شەعبی گەھەشتنە پرا سحێلا، دووراتیا دناڤبەرا پرا (سحێلا) و خالا سنوری یا پێشبینیکری ژ لایێ تورکی و عێراقێ ڤە دگەھیتە پتر ژ (11) کیلومەتران ل دویڤ رووبارێ دیجلەی، چونکو ژ لایێ جوگرافی ڤە عیراقێ سنور ل گەل تورکیا نینە، د سەر پرا (سحێلا) دا.
گۆت ژی: “د دەربرینەکا دی دا ئەگەر ھەرێما کوردستانێ ب تنێ ھەر سێ پارێزگەھێن سەرەکی نە (دھۆک و سلێمانی و ھەولێر) و پارێزگەھا نەینەوا سەر ب عێراقێ ڤەیە، سنورێ تورکیێ ناگەھیتە پارێزگەھا مووسل.
ئەو یەکە ژی خویا کر، ل دووڤ راستیێن جوگرافی خالا سنوری یا پێشبینیکری دکەڤیتە رۆژئاڤایێ خالا سنوری یا (ئیبراھیم خەلیل) ل سەر سێگوشا سنوری یا (تورکی، عێراق، سوریا) ب دووراتیا پتر ژ 23 کیلومەتران و دووراتیا ڤێ خالێ ژ باژێرێ (زاخۆ) دگەھیتە نێزیکی (32) کیلومەتران، ئەڤ خالە ژلایێ لەشکەری ڤە گەلەکا مەترسیدارە و نە ئارامە، چونکو رێیا ھاتن و چوونێ دێ کەڤیتە سەر سنورێ ھەرێما کوردستانێ و سوریا و ئەڤ دەڤەرا کو دێ رێیا ڤەگوھاستنێ تێدا بوریت و دەڤەرەکا نزمە ل سەر دیجلەی و دەوروبەرێن وێ و دەڤەرێن بلندترن چ ژلایێ سوریێ ڤە یان ژلایێ ھەررێما کوردستانێ ڤە، بۆ نموونە چیایێ (بێخێر) یێ زاڵە ل سەر ڤێ دەڤەرێ ژ لایێ روژھەلات ڤە و ھندەک گرێن دی ژلایێ سوریێ ڤە، ئانکو گەلەکا ب ساناھی یە ھەرەشە ل سەر ڤێ رێیێ بھێنە کرن و بھێتە داخستن.
