ل پشكا به‌رزه‌بوویان زمانێ كوردی یێ به‌رزه‌بووى
موسه‌ده‌ق تۆڤى
ژ داویا سه‌دسالیا نۆزدێ ڤه ب كوردیكرنا به‌رنامێن خواندنێ و دادگه‌ه و داموده‌زگه‌هێن فه‌رمى یه‌ك ژ داخوازێن به‌راهیێ یێن بزاڤا نه‌ته‌وه‌یا كوردى بوویه، هندى په‌یوه‌ندى ب باشوورێ كوردستانێ ڤه هه‌ى ئه‌ڤ مژاره ژ داخوازێ بوویه قانوون و چه‌ندین به‌لگه‌نامه‌یێن فه‌رمى ل به‌رده‌ستن كو ژ دامه‌زراندنا حوكمه‌تا شاهینى (مه‌لكى) یا عیراقێ ل ته‌باخا 1921هه‌تا نها هه‌ر حوكمه‌ته‌كێ یان سیسته‌مه‌كى ده‌سته‌لاتدارى كربیت حاشا ژ ڤى مافى خه‌لكێ كوردستانێ نه‌كریه به‌لكى داكوكى ل سه‌ر كریه، ژ سالا 1921 ـ 1931 چه‌ندین جاران حوكمه‌تا عیراقێ یا وى سه‌رده‌مى ئه‌ڤ مافه په‌ژراندیه، ل دووڤ قانوونا زمانێن خوه‌جهى یێن عیراقێ ژماره (74) سالا 1931ى ڤى مافى روویه‌كێ قانوونى ب خۆڤه گرتیه و ل دووڤ هه‌مان قانوونێ ژ هه‌موو وان ده‌ڤه‌ران گرتیه یێن پرانیا خه‌لكێ وى كورد بن، هه‌ر ب ڤى ره‌نگى ژى چه‌ندین قانوون و ده‌ستوورێن عیراقى هه‌تا دگه‌هیته ده‌ستوورێ سالا 2005 پرانیا عیراقیان ده‌نگ ل سه‌رداى.
ب كورتى ئه‌ڤه مافه‌كێ ره‌وا و قانوونیێ كوردانه، ئه‌گه‌ر به‌رى سه‌رهلدانا 1991 رێگرى ل به‌ر ڤى مافى هه‌بن، ئه‌ڤه پشتى سه‌رهلدانێ و دامه‌زراندنا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ چ ئاسته‌نگ ل به‌رامبه‌رى بجهئینانا ڤێ مافى نه‌ماینه، به‌لێ هه‌كه ئه‌م كورد ئاسته‌نگ بین به‌رامبه‌رى ڤێ مافى خوه یان رێگریى ل بجهئینانا وى بكه‌ین وى ده‌مى ئه‌ڤه كاره‌ساتا مه‌زنه، ب مخابنی ڤه ئه‌ڤ كاره‌ساته ل كته‌كا ده‌زگه‌ه و سازیێن پارێزگه‌ها دهۆكێ یا به‌رده‌وامه، ئه‌گه‌ر ل ده‌ه سالێن به‌راهیێ یێن سه‌رهلدانێ ره‌نگه پاكانه‌ك بۆ ڤێ چه‌ندێ هه‌بیت، ئه‌ز دبێژم پشتى 27 سالان ژ سه‌رهلدانێ و چه‌سپاندنا خواندنا كوردى ل هه‌موو قوناغان چ پاكانه بۆ ڤێ دیاردێ نینن و كه‌سه‌كێ ماف نینه مهانه‌كێ یان پاكانه‌كێ بۆ ببینته‌ڤه.
وه‌ك نموونه دێ ئاماژه ب فه‌رمانگه‌هه‌كێ كه‌م كو هه‌تا نها زمانێ كوردى تنێ ب ئاخفتنێ ل وێ فه‌رمانگه‌هێ هه‌یه و ب فه‌رمى ل سه‌ر كاغه‌زێ سه‌ره‌ده‌رى ب زمانێ عه‌ره‌بى دهێته‌كرن، ئانكو عه‌ره‌بى زمانێ فه‌رمییه. به‌ری چه‌ند رۆژه‌كان ب مه‌ره‌ما ده‌رئینانا ناسنامه‌كێ ل شوینا ناسناما خوه‌یا بارێ شارستانێ یا به‌رزه‌بووى من سه‌ره‌دانا پشكا به‌رزه‌بوویان ل كۆمه‌لگه‌هێ دادوه‌ریێ دهۆكێ كر، ئاڤاهییه‌كێ باش و سه‌رده‌میانه، سیسته‌مه‌كێ رێكوپێكێ برێڤه‌برنێ، سه‌رده‌ریه‌كا باش دگه‌ل خه‌لكێ، به‌لێ ب مخابنیڤه زمانێ كوردی ل پشكا به‌رزه‌بوویان یێ به‌رزه‌بوو، هه‌تا ب داویهاتنا مامه‌لێ و ره‌وانه‌كرنا وێ بۆ فه‌رمانگه‌ها بارێ شارستانى پتر ژ 10 نڤیساران كه‌تنه د ده‌ستێن من دا، هه‌رئێكێ كۆمه‌كا تێبینى و په‌راوێزان ل سه‌ر هاتبوونه نڤیسین، به‌لێ هه‌ر هه‌موو ب زمانێ عه‌ره‌بى بوون دا بێژى تویێ ل فه‌رمانگه‌هه‌كا ناسڕیێ یان كه‌ربه‌لا.
یا سه‌یر ئه‌وه‌یه هه‌رهه‌موو فه‌رمانبه‌ر كورد بوون، پرانیا وان ژى گه‌نج بوون یێن پشتى سه‌رهلدانێ هاتینه‌سه‌ردنیایێ یان پێگه‌هشتین، ئانكو ب كوردى خواندینه یان پتریا خواندنا وان كوردى بوویه.. بۆچى نڤیسارێن خوه و په‌راوێز و تێبینى یێن خوه ب كوردى نانڤیسن… ؟ ئه‌ڤه به‌رسڤه ل جه‌م وان و فه‌رمانگه‌ه و به‌رپرسێن كۆمه‌لگه‌هێ دادوه‌ریێ دهۆكێ یه، ئه‌گه‌ر بێژن مه كته‌كا دادوه‌ران یان فه‌رمانبه‌ران هه‌نه ژ خوارێ هاتینه یان كوردى باش نزانن، ئه‌ڤه مهانه‌كا نه دجهێ خوه‌دایه.. ئه‌گه‌ر بێژن مه ده‌قێن كوردى نینن، هه‌ر نه د جهێ خوه‌دایه، چنكو هه‌رهه‌موو ئیدیوم و په‌یڤێن وێ فه‌رمانگه‌هێ په‌یڤێن ب ساناهى بوو و ل شوونا وان مه ب كوردى هه‌نه، ئه‌گه‌ر بێژن مه ب كوردى نه‌خواندییه یان ئه‌م نزانین و ئه‌ڤه ژى نه جهێ باوه‌ریێ یه و خه‌لكه‌ك ل ڤێ پارێزگه‌هێ هه‌یه یێ ئاماده‌یه هه‌موو نڤیسار و نموونه و پێدڤیێن وان د ده‌مێ هه‌فتیه‌كێدا ب كوردى دانته به‌ر ده‌ستێن وان. كورت و كرمانجى یا پێدڤیه پشكا به‌رزه‌بوویان ل كۆمه‌لگه‌هێ دادوه‌ریێ دهۆكێ ل زمانێ كوردى یێ به‌رزه‌بووى بگه‌ریێت و دانته‌ڤه جهێ وى یێ سروشتى.
