هه‌لبژارتن و ئه‌لــــــــــبۆما باژێـــــــــــران
خالد ئه‌حمه‌د بادى
دبیت مانشێتێ ڤى بابه‌تى یێ سه‌یر بیت و پیچه‌كێ ئه‌لبۆم و هه‌لبژارتن د ژێكجودا بن، لێ مه‌ره‌م ژێ ئه‌وه كو ل هه‌وا هه‌لبژارتنێن ئه‌نجوومه‌نێ نشتیمانى (په‌رله‌مان) یێ عیراقا فیدرال و هه‌وا گه‌رموگۆرا هه‌لبژارتنان ده‌ستپێكر كو ل (15/4/2018) ب شێوه‌كێ فه‌رمى ده‌ستپێكرى یه ل كوردستانێ و ل به‌ره حه‌تا نیڤا هه‌یڤا ئه‌یارێ ئانكو گولانێ بدووماهى بهێت و هه‌مى لایه‌نێن سیاسى ب ئێكجار ده‌ست ب هه‌وا خوه كریه و باژێرێ دهۆكێ ب وێنێن جۆراوجۆر پڕكرى یه. فه‌ره ئاماژێ بده‌م پرۆسه‌یێن هه‌وێن هه‌لبژارتنان ل جیهانێ و چه‌ندین نموونه‌كان بینین كو مه ب چاڤێ خوه دیتینه، یانژى مه ب رێكا میدیا و خواندنا كۆڤار و رۆژنامه و بابه‌تان گوه لێبوویه، ئه‌و ژى ل ده‌مێ هه‌وێن هه‌لبژارتنان ده‌ستپێدكه‌ن، چه‌ندین رێنما و یاسا و مه‌رج هه‌نه ژبۆ ئه‌نجامدانا هه‌وا هه‌لبژارتنان و هه‌روه‌سا جهه‌ك و ده‌مه‌كێ ده‌ستنیشان كرى هه‌یه بۆ هه‌وێن هه‌لبژارتنان و هه‌روه‌سا هه‌ماهه‌نگى ژلایێ به‌ربژار و قه‌وارێن پشكداربووى ژى دهێته‌كرن ل گه‌ل هنده‌ك جهێن په‌یوه‌ندیدار و شۆله‌ژێ و خودان سه‌ربۆرێن هه‌وێن هه‌لبژارتنان كو كارێ راگه‌هاندنێ بۆ وانان بكه‌ن. لێ ل وه‌لاتێ مه ب شێوازه‌كێ دى كارێ راگه‌هاندنا هه‌وێن هه‌لبژارتنان دئێته ئه‌نجامدان. ل ده‌سپێكێ مه رێز بۆ به‌ربژارێن هێژا و خه‌باتكه‌ر هه‌یه، یێن هه‌مى قه‌وارێن سیاسى و داخوازا سه‌ركه‌فتنێ بۆ دكه‌ین، لێ فه‌ره هه‌ماهه‌نگیه‌كا موكوم هه‌بایه د ناڤبه‌را وانان دا و هنده‌ك جه بۆ هنده‌ك به‌ربژاران هاتبانه ده‌ستنیشانكرن یان ژى ئه‌گه‌ر به‌ربژاره‌كى یان لایه‌نه‌كى ل جهه‌كى كارێ پرۆپاكندا خوه كربایه فه‌ربوو ئه‌و جه بۆ وى لایه‌نى مابایه ویێ دى بۆ خوه جهه‌كێ دى ده‌ستنیشان كربایه. یان ژى جهێن مه‌ترسى ل سه‌ر گیانێ وه‌لاتیان چ لافیته و فلێكس نه‌هاتبانه دانان، چونكو زۆر خه‌لك و وه‌لاتى زه‌ره‌مه‌ند بوویه، ژبه‌ر كه‌فتنا ستاند و بۆریێن وانان. یان ژى باخچه و نیڤا جادان یان پێرویا (رصیف) نه هاتبانه بكارئینان، چونكو بۆیه‌رێن ترافیكێ په‌یدا دبن و باخچه و دارودره‌خت ژى ب ئێكجارى خراب و پۆچه‌ل كرینه و حوكمه‌ت و شاره‌وانى دێ بۆدجه‌كا دى ده‌سنیشان كه‌ت ژبۆ جاره‌كا دى چێكرنا ڤان باخچه و داران و ئه‌ڤ خه‌رجیاته، هه‌مى دهێنه‌كرن ژلایێ حوكمه‌تێ ڤه و ئه‌و قه‌واره یان كاندید كارێ خوه ل دووڤ قانوون ورێنمایان بكه‌ن ئه‌و گۆژمه ژ لایێ حوكمه‌تێ ڤه، ناهێنه خه‌رجكرن كو به‌لكو پرۆژه‌كێ خزمه‌تگوزارى پێ بهێته دروستكرن. دیسا ب بۆچوونا من ل شوونا ب سه‌دان وێنه و پۆسته‌ر و لافیتان كار هاتباكرن كو نیڤا سه‌رجه‌مى هاتبانه چێكرن و ل شوونا نیڤا دى پرۆپاگندا خوه ل میدیا و كۆڤار و رۆژناما و ب تایبه‌ت ل كه‌نالێن (tv) یان خه‌رجكربانه ودا خه‌رجیات كێمتر بن و ژینگه‌ه ژى پاقژتر بیت و باژێرێ مه ژى نه‌دبوو ئه‌لبۆم و ره‌وشا باژێرى یا ژینگه‌هێ تێك بچیت ودیمه‌نێن باژێرێ مه‌ژى كرێت ببیت. من بیر ل ڤى بابه‌تى كر، چونكو هێشتا وێنه پۆسته‌ر و لافیته و ئالایێن هه‌لبژارتنێن دى یێن به‌رى ڤان هه‌وان یێن ماینه ب جاده و كۆلان و دیوارێن باژێرێ دهۆكێ ڤه و تا نوكه نه‌راكرینه و ترسا مه د ڤێ چه‌ندێ دایه كو یێن ڤان هه‌لبژارتنان ژى بهێنه سه‌ر. ل دووماهیێ داخوازێ دكه‌ین قانوونه‌ك بهێته‌دانان بۆ كارێ ناڤبرى داكو پتر خه‌رجیاتێن مه‌زن نه‌هێنه كرن و هه‌مى ژى ب په‌روه دچیت و بێگومان ئه‌ڤ خه‌رجیاته چ ژیێن قه‌وارێن سیاسى یان یێن به‌ربژار و كاندیدان بن هه‌ر ژ مالێ خه‌لكێ هه‌ژار و به‌رله‌نگازه. له‌وما دبێژم باژێرێ مه مینا ئه‌لبۆما لێ دهێت.
