كی ل پشت شكاندنا نرخا نه‌فتا خاڤه ل بازارێن جیهانی و ئامانج ژێ چنه؟
روژنامه‌یا نیزاڤیسیمایا گازیتا یا روسی بابه‌ته‌ك لدور بله‌ز دابه‌زینا نرخا نه‌فتێ و ئامانجێن شانشینا سعودیێ ژ ڤێ سیاسه‌تێ به‌ڵاڤكر.
نرخا نه‌فتا خاڤ دبازارێن جیهانی دا ب به‌رده‌وامی دهێته خار، لگه‌ل وێ ئێكێ نونه‌رێن ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بی یێن به‌رهه‌مئینه‌رێن نه‌فتێ به‌رهه‌ڤییا خوه نیشاندا بۆ رازیبوونێ لسه‌ر دابه‌زینا نرخا نه‌فتا خاڤ بۆ (40$) چل دولاران بۆ هه‌ر به‌رمیله‌كی، كو ئه‌ڤه ژی هه‌ڵوێسته‌كێ سه‌یره بل دیتنا شاره‌زایان.
شاره‌زا د وێ باوه‌رێ دانه كو به‌رپرسیارێ سه‌ره‌كی لسه‌ر ڤێ نرخ شكاندنا بله‌ز و مه‌زن بۆ نرخا نه‌فتێ شانشینا سعودیێ یه، كو هه‌وڵ دده‌ت زێده‌باری زێده‌كرنا به‌شێ به‌رهه‌مئینانا خو، گه‌ره‌نتییا ئاواتێن خو یێن جیوسایاسی ژی بكه‌ت.
“ریاز” د وێ باوه‌رێ دایه كو نزمكرنا نرخا نه‌فتا خاڤ دێ گه‌شه‌كرنا به‌رهه‌مئینانا نه‌فتا به‌ردین ل ویلایه‌تێن ئێكگرتی یێنئه‌مریكا راگریت و دێ لێدانه‌كا بهێز ژی ئاراسته‌ی ئابورا روسی و ئیرانی كه‌ت، هه‌ر وه‌ها دێ پاڵپشتی دهێته پێشكه‌شكرن بۆ رژیما به‌شار ئه‌سه‌دی ل سوریا ژی لاواز كه‌ت.
سه‌رباری كو نرخا نه‌فتا ب وێ له‌زیێ دانه‌به‌زی یه بۆ ڤی ئاسته‌ی ئه‌ڤه بۆ چه‌ندین ساڵێن درێژه، لێ ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بی یێن به‌رهمئینه‌رێن نه‌فتێ ده‌ست ب ئاخافتنێ كر لسه‌ر نرخا (40$) چل دورلاران، بۆ نمونه وه‌زیرێ نه‌فتێ ل ده‌وله‌تا ئیمارتا عه‌ره‌بی، “سوهه‌یل مه‌زروعی” د كونگره‌یا نه‌فتێ یا كو ل دوبه‌ی هاتییه گرێدان راگه‌هاند، كو ئاخافتن لسه‌ر كێمكرنا بڕێ نه‌فتا دهێته به‌رهه‌مئینان ناهێته كرن خۆ ئه‌گه‌ر نرخا نه‌فتێ بۆ هه‌ر به‌رمیله‌كی بگه‌هته (40$) چل دولاران، و لدویڤ گووتنا وی، چ ده‌وله‌تێن اوپك چ كومبوونێن نه‌ئاسایی د سێ هه‌یڤێن داهاتی دا نا گرێده‌ن خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌و ره‌وش روی بده‌ت ژی.
ئاژانسا روته‌رز بۆ ده‌نگ و باسان دبێژیت، ئه‌ڤزه نه جارا ئێكێ یه شانشینا سعودیێ نه‌فتێ وه‌كه چه‌ك بكاردئینیت، چونكه لساڵا 1973یێ ژی ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بی بریارا سه‌پاندنا ئابلوقه‌یا نه‌فتێ لسه‌ر ئه‌مریكا دا ژ به‌ر پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا بۆ ئیسرائلێ، لێ ل وی ده‌می نرخا نه‌فتێ بلندكر بۆ ئاسته‌كمێ هه‌ری بلند.
نها سعودیه هه‌وڵ دده‌ت هه‌ما رول و یاری بكه‌ت و ببینیت، لێ ب شێوازه‌كێ دی، ئه‌و دێ به‌شێ به‌رهه‌مئینانێ و هنارده‌كرنێ زێده كه‌ت ب ئاوایه‌كی كو به‌شێن پێشاندانێ بلندتر بیت داخازكرنێ، و ئه‌ڤه دێ بیته ئه‌گه‌رێ نزمكرنا نرخێن نه‌فتێ ل بازاری دا.
دبه‌رسڤا پرسیاره‌كێ دا كو بۆ “نیكولاس مادورو” هاته ئاراسته‌كرن لدور ئامانجێن به‌رسیاران لسه‌ر شكاندنا نرخا نه‌فتا خاڤ گووت: “زیان گه‌هاندنه ب روسیا” لێ روته‌رز دبێژه: “ئه‌ڤ پارچه‌كه ژ راستیێ”، چونكه شانشینا سعودیێ دوو ئامانج هه‌نه: ئێك رێك نه‌دان ب نه‌فتا به‌ردین له‌ر ركه‌به‌ریێ د بازاران دا، و دوو، سزادانا روسیا و ئیرانێ ژبه‌ر پشته‌ڤانییا وان بۆ رژیما ئه‌سه‌دی ل سوریا.
دیسانت ئاژانس دبێژه شانشین و ده‌وله‌تێن خه‌لیجی ژ ئاواتێن ئه‌توومی یێن ئیرانێ دترسن و پشته‌ڤانییا ته‌هرانێ بۆ شیعه‌یان د وه‌ڵاتێن وان دا، چونكه نها ناكوكی دناڤبه‌را ده‌وله‌تێن خه‌لیجی و ئیرانێ دا د ئاستا هه‌ری بهێز دایه، سه‌رباری كو ب ده‌ستێن خه‌لكه‌كێ دی یه.
ڤه‌كوله‌رێ پێشین ژ په‌یمانگه‌ها (روژهه‌لات – روژئاڤا)”دانیلا پاتشكاریوڤ”، دووپات دكه‌ت كو ئه‌ڤ رێره‌وێ سعودیێ بۆ نزمكرنا نرخا نه‌فتێ دبنه‌ڕه‌ت دا یێ ئاراسته‌كرییه دژی روسیا و ئیرانێ، و كاریگه‌رییا خوه یا ئابووری ژی دیاركر. لێ لدور ویلایه‌تێن ئێكگرتی یێن ئه‌مریكا شانشین نه یا ئارامه ژ زێده‌بوونا به‌شه نه‌فتا به‌ردین یا ژ ئه‌مریكا دهێته به‌رهه‌مئینان، كو دبیته ئه‌گه‌رێ به‌شه نه‌فتا سعودیێ د بازارێنئه‌مریكا دا كێم بكه‌ت.
سه‌رباری كو ئه‌ڤ كێمكرنه زیانا دگه‌هینیته شانشینێ ژی، لێ شانشین دكاریت خوه لبه‌ر ڤێ زیانێ بۆ ده‌مێ (2-3) ساڵان بگریت، چونكه یه‌ده‌كێ وێ یێ نه‌ختینه گه‌له‌ك یێ مه‌زنه، ژ ئالیێ دی ئه‌ڤ نزمبوونه یا نرخا نه‌فتێ زیانان دگه‌هینته ئیرانێ، كو دێ ل داویێ نه‌چار كه‌ت قه‌بارێ پشته‌ڤانیێن خۆ یێن كو پێشكه‌شی هه‌ڤپه‌یمانێن خۆ دكه‌ت ل ده‌ڤه‌رێ كێمتر بكه‌ت، و دبیت نه‌چار ببیت به‌رامبه‌ر سعودیێ پاشڤه ب زڤریت. زێدباری كو نرخا نه‌فتا به‌ردین یا ئه‌مریكی (60$) لێ ڤێ ره‌وشێ هێلایه كو بهایێ پشكێن وێ ل بورسه‌یان دابه‌زن، لێ هه‌كه هات و نرخا نه‌فتێ گه‌هشته (40$) دێ بیته سه‌ده‌مێ كێمكرنا قه‌بارێ به‌رهه‌مئینانا ئه‌مریكا ژ نه‌فتا به‌ردین ب رێژه‌یه‌كا مه‌زن.
