زاراڤێن كه‌ڤن د پێناسێن نوو دا
نه‌خوێنده‌واری (الامیه), ئێكه ژدیاردێن جڤاكی یێن به‌ربه‌لاڤ د ناڤ زۆربه‌ی وه‌لاتان دا, پێناسه و تێگه‌هێ (الامیه) ژ وه‌لاته‌كی بۆ ئێكێ دیتر ل وه‌لاته‌كێ دیتر جوداهی هه‌یه بۆ نموونه ل وه‌لاتێن پێشكه‌فتی وه‌ك یابانێ دهێته گۆتن بۆ وی كه‌سێ نه‌گه‌هشتبیته ئاسته‌كێ به‌رز ژ زانست و زانینێ و بشێت داهێنانه‌كێ دكارێ خوه دا بكه‌ت، ل زۆربه‌ی وه‌لاتێن ئه‌ورۆپا دهێته گۆتن بۆ وان كه‌سان یێن شارازای د وارێ ته‌كنولۆجیایێ دا نه‌بیت. لێ ل وه‌لاتێن پاشڤه مای دهێته گۆتن بۆ وی كه‌سێ گه‌هشتبیته ژیێ دوازده سالیێ و خواندن و نڤسینێ نه زانیت. د چارچووڤێ ڤان پێناسان دا هه‌ر وه‌لاته‌ك پێكۆلێ دكه‌ت خوه ژ ڤێ ئاریشێ خلاس كه‌ت، له‌ورا دێ بینین وه‌لاتێن پاشڤه‌مای ل رۆژهه‌لاتێ هه‌ولده‌ن كار بكه‌ن ژبۆ نه‌هێلانا نه‌خوێنده‌واریێ و پێشڤه‌برنا سیسته‌مێ په‌روه‌ردێ و تا نها چه‌ندین جاران پیلانێن جۆراو جۆر هاتینه دارێشتن ژبۆ پێشڤه‌برنا سیسته‌مێ په‌روه‌ردێ و نه‌هێلانا نه‌خوێنده‌واریێ، ره‌نگه وه‌كی یا خوه‌یا گه‌له‌ك جاران ئه‌ڤ سیسته‌مه ژ وه‌لاتێن ئه‌ورۆپا هاتیه وه‌رگرتن, لێ یا گرنگ ئه‌وه بزانین ئه‌رێ پێشكه‌فتنا ئه‌ورۆپا د نه‌هێلانا نه‌خوێنده‌واریێ دایه؟ وه‌كی یاخوه‌یا د سه‌رژمێری د رێكخراوا یۆنسكۆ رێژا نه‌خوێنده‌واری ل ئه‌مریكا 14% نێزیكی 40 ملیۆن كه‌س نزانن بخوینن و بنڤیسن، دیسا ل ئه‌لمانیا 4 ملیۆن كه‌س خواندن و نڤسینێ نزانن ره‌نگه ئه‌م هه‌می بزانین ئه‌ڤه ژ وه‌لاتێن پێشكه‌فتی نه د هه‌می ب واران دا لێ وه‌كی ئاماژه پێهاتیه دان تێگه‌هشتنا وان بۆ زاراڤێ (الامیه) تایبه‌تمه‌ندیا خوه هه‌یه. ل وان وه‌لاتان مه‌رج نینه كه‌سێ نه‌خوێنده‌وار كه‌سه‌كێ پاشڤه‌مای بیت، دبیت خواندن و نڤسینێ نزانیت لێ د هنده‌ك ئالیێن دیتر دا شارازایه‌كا باش هه‌بیت مفای بگه‌هینته وه‌لاتێ خوه، ئه‌ڤه ژ ئالیه‌كی ڤه و ژ ئالیه‌كێ دنڤه سه‌ده‌ما پێشكه‌فتنێ ل ڤان وه‌لاتان دزڤریت بۆ تێگه‌هشتنا چینا ره‌وشه‌نبیر د ناڤا كومه‌لگه‌هێ دا ژبه‌ر كو تێگه‌هشتنا كه‌سێ ره‌وشه‌نبیر و خواندڤان ل وان وه‌لاتان ل وی ئاستیه وێنه‌كێ دی دده‌ته چینا نه‌خوێنده‌وار دبیت پتریا جاران ئه‌ڤ وێنه هۆسا دهێته دیاركرن ئه‌م هزربكه‌ین نه‌خوێنده‌واری د ناڤا ئه‌ورۆپا دا نینه. ئه‌ڤجا ل ڤێره ئه‌م د نه‌چارین ل زاراڤێ (الامیه) بزڤرین و تێگه‌هشتنا خوه بۆ ڤی زاراڤی رازڤه‌كه‌ین پێدڤیه ئه‌م بزانین د ڤی سه‌رده‌می دا (الامیه) ب تنێ ئێكه ژ ستوونێن نه‌زانینێ و بێگومان گه‌له‌ك شێوه هه‌نه وه‌ك (الامیه د وارێ شارستانی دا هه‌یه، دیسا د وارێ جڤاكی و مێژووی دا. .. هتد)، له‌ورا د نها دا پێدڤی ناكه‌ت كوردستان ژی ژ وان وه‌لاتان بیت یێن دچارچووڤێ پێناسه‌كا به‌رته‌نگ دا به‌رێخوه دنه ڤی زاراڤی دكه‌نه ئاریشه هه‌مبه‌ری پێشكه‌فتنێ, وه‌كی خوه‌یا رێژا نه‌خوێنده‌واری ل كوردستانێ 18% و ئه‌ڤه یا سه‌یره، چونكی كوردستان ب تنێ سێ پارێزگه‌هه لێ یا سه‌یرتر ئه‌وه هه‌كه ئه‌م ئاماره‌كێ به‌رهه‌ڤ بكه‌ین ژبۆ زانینا رێژا كه‌سانێن خونده‌ڤان و ره‌وشه‌نبیران دا ئه‌وێ، ب تنێ د كه‌ڤاله‌كی دا دساخ وه‌كی دی دهه‌بوه‌ن و د لڤینان دا دمرینه! ل وی ده‌می دێ بۆ مه دیار بیت ئاریشا مه نه ب تنێ نه خوێنده‌واریه به‌لكی ئاریشا مه ژچینا ره‌وشه‌نبیر ده‌ست پێدكه‌ت, هه‌كه ئه‌م د چارچووڤێ پێناسا وه‌لاتێن پێشكه‌فتی دا به‌رێ خوه بده‌ینه كوردستانێ دێ بۆ مه دیاربیت ره‌وشه‌نبیرێن مه ژی نه‌خوێنده‌وارن و دكه‌ڤنه بن زاراڤێ (الامیه) سه‌ده‌ما ڤێ چه‌ندێ دزڤرت بۆ چه‌ندین ئاریشان، ژ وان لاوازیا سیسته‌مێ خواندنێ و نه‌گرنگیدان ب كه‌سانێن ره‌وشه‌نبیر دیسا سنۆركرنا هزرو بیر و ئاریشێن جڤاكی. .. هتد. له‌ورا پێدڤیه گرنگیه‌كا زۆر بهێته دان ب سیسته‌مێ خواندنێ، لێ ئه‌ڤ گرنگیه د پیلانه‌كا گونجابیت نه‌كو سیسته‌مێ خواندنێ هه‌ر سالێ جاره‌كێ ل دووڤ دیتنا كه‌سه‌كی بهێته گوهۆرین و پیلانا به‌ری وی بهێته لادان. د هه‌مان ده‌مدا سه‌رنجا تاكی بۆ خواندن و زانستی بهێته راكێشان داكو حه‌ز ل پێشكه‌فتنێ بكه‌ت، ئه‌ڤه ژی دزڤریت بۆ ئاڤاكرنا قوتابخانان ل سه‌ر شێوازێن پێشكه‌فتی و هه‌می پێدڤیێن قوتابی تێدابن، دیسا چاره‌كرنا كێشا ئابووری گه‌له‌كا پێدڤیه داكو تاك نه‌چار نه‌بیت ده‌ستا ژ خواندنێ به‌رده‌ت و كاربكه‌ت د هه‌مان ده‌مدا كه‌سێ ره‌وشه‌نبیر و خوانده‌ڤان ژی نه‌چار نابیت باوه‌رنامه و زانینا خوه بكاربینیت ب تنێ بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا داهاتی ژبۆ برێڤه‌برنا ژیانا خوه, یا ژ ڤان خالان هه‌میان گرنگتر سنۆره‌ك بهێته‌دان ژ بۆ زیده‌بوونێ. هه‌ر خێزانه‌كێ دا گه‌ر ب كێمی حه‌فت ئه‌ندام قوتابی بن چ بێنه‌ڤێت ئه‌ڤه ئاریشه یه بۆ خێزانێ و حوكمه‌تێ. پێدڤیه ئه‌م هه‌می د هاریكاربین داكو پێكڤه به‌ر ب كۆمه‌لگه‌هه‌كا پێشكه‌فتی برێبكه‌ڤین و جڤاكه‌كێ ڤالا ژ نه‌زانینێ ئاڤا بكه‌ین.
