رێڤه‌به‌رێ ناحیا زاویته: چێكرنا پرۆژێ ستراتیژیێ تونێلا گه‌لیێ زاویته دێ كێشا قه‌ره‌بالغا ترافیكێ ل ده‌ڤه‌رێ چاره كه‌ت
دیدار، نیوار محه‌مه‌دسه‌لیم:
ئدریس محمه‌د حسێن، رێڤه‌به‌رێ ناحیا زاویته د دیداره‌كێ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ به‌حس ل ره‌وشا ناحیا زاویته و گازندێن وه‌لاتیان و پرۆژه و پلانێن حوكمه‌تا هه‌رێمێ دكه‌ت و دده‌ته زانین كو ژ به‌ر ئه‌رزانیا ئه‌درێ سنورێ ناحیا وان و نێزیكیا وێ ل گه‌ل دهۆكێ داخوازیه‌كا زێده كه‌فتیه سه‌ر گوندێن ده‌وروبه‌رێن دهۆكێ و ئه‌ڤه ژی بوویه ئه‌گه‌ر كو بارگرانیه‌كا زۆر ب كه‌ڤیته سه‌ر ملێن حوكمه‌تێ ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ ژ لایێ پرۆژێن خزمه‌تگۆزاری ڤه.
ئاشكه‌را ژی دكه‌ت كو ب چێكرنا پرۆژێ تۆنێلا چیایێ زاویته دێ قه‌ره‌بالغه‌كا زۆر یا ترافیكێ ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێ رابیت و ئه‌و كێشا نها ل رۆژێن ئه‌ینی و بهێنڤه‌دان هه‌یی دێ چاره بیت. خۆیا ژی كر كو نها ئه‌و زێده‌تر مژوولی پرۆژێن چێكرنا جاددێن گوند و كۆمه‌لگه‌هانه ژ به‌ر نێزیكبوونا وه‌رزێ زڤستانێ و پێدڤیا خه‌لكی بۆ وان پرۆژان و داخواز ژی كر كو به‌نكه‌ك ل ده‌ڤه‌را وان بهێته دانان وه‌كو رێخوشكه‌ره‌ك ل هه‌مبه‌ر وه‌لاتیان.
ئه‌ڤرۆ: به‌رچاڤترین پرۆژێن نها بۆ ناحیا زاویته دهێنه ئه‌نجام دان چنه؟
ئدریس محه‌مه‌د حسێن: ب ره‌نگه‌كێ گشتی پرۆژێن خزمه‌تگۆزاری ل كۆمه‌لگه‌ها كورا جاددێن وان یا ده‌ستپێكری، به‌لێ نها ژماره‌كا زۆر یا پرۆژان ل به‌ر ده‌ستپێكرنێ نه و دێ ده‌ست ب كار بن و زێده‌تر ژی پرۆژێن خزمه‌تگۆزاری نه. دكه‌ڤنه سنورێن هه‌رسێ باژێرڤانیێن زاویته و كورا و باگێرا و زێده‌تر ژی ئه‌ڤ پرۆژه یێن چێكرن و سه‌خبێركرنا جاددێن ناڤخۆیی نه.
ئه‌ڤرۆ: چو پرۆژێن دی د پلانێ دا هه‌نه و هوون كار ل سه‌ر دكه‌ن بهێنه ئه‌نجام دان؟
ئدریس محه‌مه‌د حسێن: نها چه‌ندین كار د پلانێن مه دا نه بۆ ناحیا زاویته بكه‌ین كو ببنه جهێ سه‌رفه‌رازیا ده‌ڤه‌رێ. ئێك ژ وان به‌رناما ئه‌وه دێ پێشنیاز كه‌ین به‌نكه‌ك ل زاویته بهێته دانان، ئه‌و بۆ خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ گه‌له‌ك یا گرنگه. زێده‌باری ڤێ چه‌ندێ دێ ڤه‌دیتنه‌كێ بۆ جهێن شوونوواری و شارستانی كه‌ین و كار ل سه‌ر كه‌ین كو ببنه ده‌رگه‌هه‌كێ گۆزاری بۆ وان كه‌سێن سه‌ره‌دانا زاویته دكه‌ن. زێده‌باری ڤێ چه‌ندێ مه ژماره‌كا مه‌زن یا پرۆژان ل به‌ره بۆ گوندان كو خزمه‌تا وان بكه‌ین وه‌كو ئێمینكێ و بێسرێ و ئه‌ڤریكێ و ته‌لوه كو ئه‌ڤان گوندان گه‌له‌ك خه‌لك تێدا دژیت ئه‌و پرۆژه ژی هه‌موو یێن خزمه‌تگۆزاری نه، ئه‌ڤه ژبلی زاویته و كورا و باگێرا كو نها سه‌ره‌ده‌ریا باژێران ل گه‌ل وان دهێته كرن.
سكرێ دهۆكی ژی ڤه‌دیتن بۆ هاتیه كرن و نه‌خشه‌یێ وێ هاتیه دانان، مه‌زنترین پرۆژێ گه‌شیاری هه‌موویێ دێ ل وێ ده‌ڤه‌رێ هێته دروستكرن، نها ژی لژنه‌ك دێ پێداچوونێ د وان هه‌موو ئاڤاهیێن ده‌وروبه‌رێن سكرێ دهۆكێ و وان هه‌موو ده‌ڤه‌رێن دی یێن سنورێ ناحیا زاویته دا كه‌ت كا چو به‌لگه هه‌نه و چاوان هاتینه ئاڤاكرن و چو سه‌رپێچی ژی هاتینه كرن.
زاویته جهه‌كێ به‌رنیاسێ گۆزاری یه، به‌لێ مه بزاڤا وێ چه‌ندێ ژی كریه كو ژ لایێ پێشه‌سازی ژی ڤه گرنگیه‌كا زۆر پێ بهێته دان ب تایبه‌ت ژ به‌ر كو نێزیكی 70 گۆندان ب خوه ڤه دگریت و هه‌ر گۆنده‌كی تایبه‌تمه‌ندیا خوه هه‌یه و پشت به‌ستنا پتریا وان ل سه‌ر چاندنێ یه و ب ده‌ڤه‌ره‌كا گرنگ یا چاندنێ دهێته نیاسین. نها ل سه‌ر ئاستێ كوردستانێ بۆ تری باگێرا ل هه‌موو كوردستانێ یا ئێكێ یه. ل بێسرێ هه‌تا باگێرا ژی چه‌ندین جه هاتینه دابینكرن بۆ گۆزاری.
تۆنێله‌ك ژی د ناڤ پرۆژێن ستراتیژی یێن حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ یه ل ده‌ڤه‌رێ كو بۆ گه‌لیێ زاویته بهێته چێكرن، به‌لێ هه‌تا ره‌زامه‌ندی ل سه‌ر وێ دهێت، بزاڤ یێ دهێنه كرن رێیه‌كا دی یا ده‌مكی ڤه‌كه‌ین دا كو ئه‌و فشار و قه‌ره‌بالغا ل سه‌ر رێ ژ به‌ر گه‌شتیاران كێم ببیت.
دیسا ژی بۆ كێمبوونا قه‌ره‌بالغا هاتنوچوونێ هه‌كه رێ ب مه بهێته دان، دێ دو پاركان ژی ل هه‌ردولایێن گه‌لی چێكه‌ین و ل رۆژێن ئه‌ینی رێ ناده‌ین ب چو ره‌نگان ترۆمبێل ل سه‌ر جاددێ راوه‌ستن، ب وێ چه‌ندێ دێ رێ ب ره‌نگه‌كێ باشتر به‌رفره‌ه بیت.
رۆلێ پارێزگارێ دهۆكێ و وه‌كو تایبه‌تمه‌ندی بۆ ناحیا زاویته گه‌له‌ك ب گرنگی ل سه‌ر د راوه‌ستیت و كار ل سه‌ر وێ چه‌ندێ بكه‌ن ده‌ستكاری د ماسته‌رپلانا سكرێ دهۆكێ دا نه‌هێته كرن و ببیته ده‌ڤه‌ره‌كا گه‌شتیاری یا مودێرن و جوان.
ل زاویته ب كۆژمێ نێزیكی 183 ملیۆن دیناران سێ پرۆژه ل سه‌ر بوودجێ گه‌شه‌پێدانێ د وارێ بجهئینانێ دانه. قووناغا دویێ و سیێ چێكرنا رێیێن ناڤخۆیی و چێكرنا هنده‌ك پاركانه كو ب كۆژمێ زێده‌تری ملیار دینارایه.
ل باگێرا پرۆژێ كۆنكریكرنا رێیێن ناڤخۆیی یێن باگێرا ب كۆژمێ 150 ملیۆن دیناران د قووناغا بجهئینانێ دایه ل سه‌ر بوودجێ گه‌شه‌پێدانا پارێزگه‌هان. دیسان كونكریتكرن و قێركرنا رێكێن ناڤخۆیی و چێكرنا ئاڤره‌روویه‌كا بایب 90سم ب درێژاهیا 277مه‌تران ل باگێرا ب كۆژمێ 400 ملیۆن دیناران هه‌ر ل سه‌ر بوودجێ گه‌شه‌پێدانا هه‌رێمان. د پلانا وه‌زاره‌تێ ژی دایه دیواره‌كێ پالپشت بۆ باگێرا دروست بكه‌ت ل گه‌ل كونكریتكرن و قێركرنا جاددێن ناڤخۆیی یێن باگێرا ب كۆژمێ 539 ملیۆن دیناران.
جادده و كولانێن ناڤخۆیی یێن كورا ژی ب كۆژمێ 149 ملیۆن دیناران ل سه‌ر بوودجا گه‌شه‌پێدانا هه‌رێمان د بجهئینانێ دایه. ب كۆژمێ 400 ملیۆن دیناران ل سه‌ر بوودجێ گه‌شه‌پێدانا هه‌رێمان بۆ قایمقامیێ هاتیه ره‌وانه‌كرن هه‌تا ره‌زامه‌ندی بهێته كرن. دیسا ڤه‌دیتنا پاركه‌كێ ژی هه‌یه ب كۆژمێ 104 ملیار دینارایه، هه‌ر ده‌مێ پارێ گۆنجای هه‌بیت دێ كار ل سه‌ر هێته كرن.
ئه‌ڤرۆ: ژ به‌ر ئاگربه‌ربوونێن دارستانا زاویته چ هاتیه كرن و كار گه‌هشتیه كرێ؟
ئدریس محه‌مه‌د حسێن: ل ماوێ جه‌ژنێ ئاگر به‌رببوو دارستانا زاویته و بابه‌ته‌كێ گه‌له‌ك دلته‌نگ بوو، ژ به‌ر هندێ ژی هه‌ر ل وی ده‌می ب پشكداریا لایه‌نێن شوله‌ژێ لژنه‌ك هاته پێكئینان بۆ ڤه‌دیتن و دووڤچوونا ئه‌گه‌رێن روودانێ، ب راستی ژی زیان بۆ مه ئێكجار د زۆرن چونكو زاویته ب وان كاژان یا ناڤداره، مه پلانه‌ك دارێتیه كو ل وان جهێن وان دار هاتینه سۆتن كو دووباره هنده‌ك كاژێن دی ل جهێ وان بهێنه چاندن.
ئه‌ڤرۆ: هنده‌ك ده‌ڤه‌ر یێن هه‌ین ل سنورێ ناحیا زاویته، به‌لێ باژێرڤانیا دهۆكێ ژی مایێ خوه تێ دكه‌ت ژ به‌ر كو دبیت د پاشه‌رۆژێ دا بكه‌ڤنه سنورێ وان، ئه‌ڤه دبیته ئاسته‌نگ ل هه‌مبه‌ر كارێ هه‌وه؟
ئدریس محه‌مه‌د حسێن: چو گۆمان تێدا نینه، بۆ نمونه گوندێ ئێمینكێ وه‌كو گوند هاتینه ئاڤاكرن، نها ل بێسرێ ره‌نگه هاریكاره‌ك ل گه‌ل باژێرڤانیا دهۆكێ یا هه‌یی و ئه‌و باشه، به‌لێ ئێمینكێ و به‌رێ بهار، هێشتا سه‌ره‌ده‌ریا گوندان ل گه‌ل دهێته كرن ب تایبه‌ت ئێمینكێ، نه‌مایه گوند یا بوویه و نها زێده‌تری هزار مالان لێ د ئاكنجی نه. دێ ب فه‌رمی داخواز كه‌ین كو بنكه‌كێ باژێرڤانیێ و ئێكێ ئاڤێ و ئێكێ كاره‌بێ بۆ بهێنه دانان چو سه‌ر ب زاویته ڤه یان دهۆكێ ڤه.
ئێك ژ ئاریشێن وان یێن مه‌زن ئاڤه، ئه‌و عه‌مبارا بۆ وان بۆ ئاڤێ هاتیه چێكرن بۆ 50 مالان یا هاتیه چێكرن، نها هزار و 50 مال یێن لێ هه‌ین، ئێدێ وێرێ نه‌مایه گوند. مه یا داخواز كری هه‌ر چو نه‌بیت به‌ری زڤستانا ئه‌ڤ ساله كولانێن وان بهێنه پاقژكرن و خووشكرن، هه‌تا ل قووناغه‌كا دی دهێنه قێركرن. د ڤی واری دا قایمقام و پارێزگار گه‌له‌ك د هاریكارن كا چ بهێته كرن هه‌تا چاره‌ك بۆ ئاریشا وان دهێته دیتن.
ئه‌ڤرۆ: بۆ چێكرنا بیستانان و ئاڤاكرنا كه‌پر و خانیان د ناڤ دا پرۆژێ حوكمه‌تێ گه‌هشتیه كێڤه؟
ئدریس محه‌مه‌د حسێن: چه‌ند رێنما و بڕیار ژی هاتینه به‌رهه‌ڤكرن، دا كو چه‌ند رێكار بهێنه وه‌رگرتن و بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ ل گه‌ل هه‌ر ئێك ژ پارێزگارێ دهۆكێ و جڤاتا پارێزگه‌ها دهۆكێ كۆم بووینه. پێشنیاز ئه‌ون كو ب مه‌تران سه‌ره‌ده‌ری ل سه‌ر شێوازێ وان ئه‌ردان هێته كرن و ب كرێ ب ده‌نه وان وه‌لاتیان، به‌لێ هێژ بڕیار ب فه‌رمی ده‌رنه‌كه‌فتیه و ئه‌ڤه دێ بۆ وان بیت یێن ئاڤاكرین و یێن ژنوو دێ ئاڤاكه‌ن، به‌لێ هێشتا ب فه‌رمی ئه‌ڤ بڕیاره نه‌هاتینه دان و ب تنێ پێشنیازن.
دڤێت كاره‌كێ رێكخستنێ ژی بهێته كرن كو موختار و خه‌لكێ گوندان به‌رپرس بن ژ هه‌مبه‌ر فرۆتنا جهێن چاندنێ چونكو نها وه‌كو دیارده لێ هاتیه.
