بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی 1975-1990
مه‌سعود بارزانی
پشكا هه‌شتێ
124
ئێكه‌تییا قوتابیێن كوردستانێ ژی ل ئیرانێ ل سالا 1981ێ، كۆنفرانسێ خوه‌یێ ئێكێ به‌ست و سه‌ركردایه‌تیا لقێ ئاواره هاته هه‌لبژارتن و شه‌رعیه‌ت پێ هاته دان. په‌یره‌و و پرۆگرامه‌كێ نوو په‌سه‌ند كر كو د گه‌ل ره‌وشا سه‌رده‌م بگونجیت. لقێ ئاواره دو گۆڤار ب ناڤێن (ده‌نگێ قوتابیان) و (صه‌دای دانش اموز) ده‌ركرن.
ره‌وش بۆ ئێكه‌تییا ئافره‌تان جودا و دژوارتر بوو، پشتی نسكۆیا سالا 1975ێ و ب تایبه‌تی د ناڤبه‌را 1975 ـــ 1983ێ ژ ئه‌گه‌رێ وێ ره‌وشا نه‌لبار و هه‌ستیار یا دروست بووی، ئافره‌ت گه‌له‌ك كێم دشیان چالاكیێن به‌رچاڤ بكه‌ن.
ل سالا 1983ێ سه‌رژنوو پێداچوون و رێكخستنا كارێ رێكخراوه‌یی یێ ئافره‌تان ژ ده‌رڤه كار ل سه‌ر هاته كرن، بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ ده‌سته‌یا بلندا ئێكه‌تیا ئافره‌تێن كوردستانێ پیكهات ژ هه‌ڤالان: (وه‌زیرا پیرداود، سكرتێر. رازیه حه‌سه‌ن خه‌تاب، ئه‌نداما ده‌سته‌یا بلند، كوردستان پیرداود، ئه‌نداما ده‌سته‌یا بلند).
ئێكه‌تیا قوتابیان ل ناڤخوه‌یا وه‌لاتی ژی رۆله‌كێ به‌رچاڤ دیت، ب تایبه‌تی د برێڤه‌برن و سه‌رپه‌رشتیكرنا سه‌رهلدانان دا وه‌كو:
ل رۆژا 10ی گولانا 1982ێ، هێرش بره سه‌ر باره‌گه‌هێ قوتابیێن به‌عسی ل ناڤا قه‌لادزێ.
ل رۆژا 10ی گولانا 1982ێ، ل هاڤینگه‌ها سه‌لاحه‌دین خوه‌نیشادانه‌كا مه‌زن ساز كر و وێنه و پۆسته‌رێن پارتی به‌لاڤكرن.
ل رۆژا 4ی خزیرانا 1982ێ، وی ده‌می رژێمێ قوتابی ب زۆری به‌ر ب به‌رۆكێن شه‌ری دهنارتن، ل سه‌ر رێكا عه‌ینكاوه، قوتابیان خوه‌نیشادانه‌كا مه‌زن رێكخست.
شه‌ڤا 19 ل سه‌ر 20ی تیرمه‌ها 1982ێ، ل.ن زاخۆ یا ئێكه‌تییا قوتابییان چه‌ندین به‌لاڤۆك ل رۆژا 27 و 28ی تیرمه‌هێ ل باتیفا، 13 و 14ی تیرمه‌ها 1982ێ ل ناسریه و 16 و 17ی تیرمه‌ها 1982ێ ل دهۆكێ و ئاڤگه‌نیێ و بێگۆڤا به‌لاڤكرن.
سالا 1982ێ، كۆنفرانسێ دویێ یێ لقێ ئاواره ل كه‌ره‌ج هاته به‌ستن و سه‌ركردایه‌تیه‌كا نوو هاته هه‌لبژارتن و كار و چالاكیێن وان چوونه د قۆناغه‌كا پێشكه‌فتیتر دا.
ل گۆره‌ی وان ده‌نگوباسێن ژ ناڤخوه هاتین، ل رۆژا 24ی نیسانا 1984ێ، قوتابیێن زانكۆیا سه‌لاحه‌دین و قوتابیێن دهۆكێ، ده‌ست ب خوه‌نیشادانه‌كا به‌رفه‌ره ل دژی رژێمێ كرییه، ژبه‌ركو حه‌فتیه‌كێ پێشتر، رژێمێ چه‌ند فۆرمه‌ك برینه ناڤ ناڤه‌ندێن خواندنێ و ناڤ نڤیسینا قوتابیان بۆ پشكداریكرنێ د شه‌رێ قادسیا سه‌ددامی دا.
قوتابیێن دهۆكێ ژی ب مه‌ره‌ما گه‌شتوگوزارێ به‌ر ب گه‌لیێ زه‌نته ل ده‌ڤه‌را ئاكرێ چووبوون، ده‌ست ب خوه‌نیشادانه‌كا نه‌رازیبوونێ ل دژی رژێمێ كر و پشته‌ڤانیا پارتی كربوو.
ب هه‌لكه‌فتا دامه‌زراندنا وان من ئه‌ڤ پیرۆزباهیه ئاراسته‌ی ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ كر:
بۆ/ ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ ــ ئیراق یا خه‌باتكار
سلاڤه‌كا شۆره‌شگێرانه
نڤیسارا هه‌وه یا هه‌ژمار 27 ل رۆژا 3ی شواتا 1984ێ گه‌هشت.
راسته نها مه ده‌مێ وێ ئێكێ نینه ب هه‌لكه‌فتا ڤێ بیره‌وه‌ریا پیرۆز ئاهه‌نگان بگێرین، لێ ل دۆر گۆڤارا هه‌وه یا تایبه‌ت ب ناڤێ خوه و هه‌موو ئه‌ندامێن مه‌كته‌با سیاسی پیرۆزباهیێ پێشكێشی هه‌وه دكه‌م.
قوتابی هه‌رده‌م پێشه‌نگێن شۆره‌شێن گه‌لێ مه‌یێ كورد بوون و گه‌له‌ك قوربانی پێخه‌مه‌ت مافێن گه‌لێ مه‌یێ كورد داینه.
ئێدی بۆ پێشڤه….
مه‌سعود بارزانی
سه‌رۆكێ پارتییا دیمۆكراتا كوردستانێ
هه‌روه‌سا من ئه‌ڤ پیرۆزباهیه ئاراسته‌ی ئێكه‌تیا لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ كر:
بۆ/ ئێكه‌تیا لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ، لقێ ئیرانێ یا خه‌باتكار
سلاڤه‌كا شۆره‌شگێرانه
نڤیسارا هه‌وه یا هه‌ژمار 124 ل رۆژا 5ی شواتا 1984ێ گه‌هشت، ئه‌ڤه ژی به‌رسڤا وێ یه: ب هه‌لكه‌فتا سیه و ئێك سالیا دامه‌زراندنا ئێكه‌تیا لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ ــ ئیراق ل 18ی شواتا 1953ێ، ده‌ستپێكێ ب ناڤێ خوه و هه‌موو ئه‌ندامێن مه‌كته‌با سیاسی پیرۆزباهیا بیروه‌ریا ئێكه‌تیا هه‌وه یا خه‌باتكار دكه‌م. ئێكه‌تیا هه‌وه یا خه‌باتكار هه‌رده‌م ئاگرێ ب تێهن یێ شۆره‌شێن گه‌لێ كورد یێ قه‌هره‌مان و پالپشتێ ب هێز یێ پارتیا مه و شۆره‌شێن گه‌لێ كورد یێ قه‌هره‌مان بوو.
ئێدی بۆ پێشڤه….
مه‌سعوود بارزانی
سه‌رۆكێ پارتییا دیمۆكراتا كوردستانێ
رۆژا 1ی تیرمه‌ها 1983ێ، كۆنفرانسێ سیێ یێ لقێ ئاواره یا ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ ل ژێر دروشمێ (زانست و خه‌بات پێخه‌مه‌ت دیمۆكراسیێ بۆ ئیراقێ و ئۆتۆنۆمیێ بۆ كوردستانێ) و (مرن و سه‌رشووری و نه‌مان بۆ ئیمپریالیزم و زایونیزم و كه‌ڤنه‌په‌رستییێ) هاته به‌ستن. چل و شه‌ش نوونه‌ر به‌رهه‌ڤی وی كۆنفرانسی بوون و سێ رۆژان ڤه‌كێشا.
ده‌ستپێكا سالیێن هه‌شتێیان هه‌ڤالان، عبدولره‌حمان حامد و عه‌بدولره‌حمان حاجی، رۆله‌كێ كاریگه‌ر د پێشڤه‌برنا رێكخستنێن ئێكه‌تییا لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ دا لقێ ئاواره هه‌بوو. ژ به‌ر وان لقێ ئاواره پێشكه‌فتنه‌كا مه‌زن بخوه‌ڤه دیت. ل سالا 1983ێ ژی كارگێرێن لقێ ئاواره، هه‌ڤالان، فریاد بارزانی و ئه‌حمه‌د زكری و هشیار زاخۆیی، رۆله‌كێ گرنگ د پێشڤه‌برنا رێكخستن و چالاكیان و رێكخستنا لاوان ل هه‌موو باژارێن ئیرانێ (كوردنشین و ئاواره‌نشین) گێرا. هه‌روه‌سا سالا 1983ێ، لقێن ئێكه‌تیا لاوان (سلێمانی و كه‌ركووك و هه‌ولێر) ب شێوه‌یه‌كێ به‌رفه‌ره كار و چالاكیێن خوه پێشڤه‌برن.
هه‌ردو لقێن دهۆك ــ نه‌ینه‌وا یێن ئێكه‌تیا قوتابی و لاوان ژی گه‌له‌ك ب باش رۆلێ خوه گێرا و هه‌ڤالان، عه‌بدولعه‌زیز ته‌یب و نێچیرڤان ئه‌حمه‌د و شه‌هید سمكۆ ئامێدی، د سه‌ركردایه‌تیا وان هه‌ردو لقان دا رۆله‌كێ گرنگ گێرا.
ب مه‌ره‌ما زێده‌تر پێشڤه‌برنا كار و چالاكیێن قوتابی و لاوان ل سنۆرێ لقێ ئێك، نڤیسینگه‌ها رێكخراوێن جه‌ماوه‌ری هاته دامه‌زراندن ژ بۆ سه‌رپه‌رشتیكرنا هه‌ردو لقێن دهۆك ــ نه‌ینه‌وا یێن قوتابی و لاوان و نێچیرڤان ئه‌حمه‌د وه‌كو به‌رپرسێ وێ نڤیسینگه‌هێ هاته دانان.
ئێكه‌تیا نشتیمانی یا قوتابیێن به‌عس، قوتابیێن زیره‌ك ل زانكۆیا سه‌لاحه‌دین ده‌ركرن. رۆژا 7ی نیسانا 1984ێ، ئێكه‌تییا قوتابیێن كوردستانێ روو ب روو وان بوون و ژبۆ وێ ئێكێ چه‌ندین شه‌هید دان، وه‌كو سه‌ركه‌وت، نزار، كه‌مال، ناجیه، نه‌جات، فه‌لاح، بێستۆن.
رۆژا 10ی نیسانا 1984ێ، رێڤه‌به‌ریا زانكۆیا سه‌لاحه‌دین داخواز ژ قوتابیان كر بچنه ناڤا رێزێن جه‌یشولشه‌عبی، قوتابیان ژی ره‌تكر. پشتی ڤێ هه‌لوه‌ستێ قوتابیان، رۆژا 13ی نیسانێ سه‌رۆكایه‌تیا زانكۆیێ بریارا ده‌ركرنا دوسه‌د قوتابیان ده‌ركر. ئه‌ڤ بریارا زانكۆیێ بوو ئه‌گه‌رێ نه‌رازیبوونا قوتابی و مامۆستایان و مانگرتنه‌كا به‌رفه‌ره ژێ دروست بوو، هه‌ژماره‌كا مه‌زن یا قوتابیان و مامۆستایان ب پ شكداریا خوه د وێ مانگرتنێ دا، روو ب روو سیاسه‌تا شۆڤینی یا به‌عسیان بوون. پشتی ده‌ستپێكرنا سه‌رهلدان و خوه‌نیشادانێن قوتابیێن زانكۆیا سه‌لاحه‌دین ل هه‌ولێرێ و قوتابخانێن دهۆكێ، مه بانگه‌وازییه‌ك راگه‌هاند و ئه‌ڤه ده‌قێ وێ یه:
ژ/ مه‌سعوود بارزانی و مه‌كته‌با سیاسی
بۆ/ جه‌ماوه‌رێ نه‌به‌زێ كوردستانێ
چه‌ند رۆژه قوتابیێن شۆره‌شگێرێن زانكۆیا سه‌لاحه‌دین ل هه‌ولێرێ و قوتابخانێن دهۆكێ، شێرانه دژی رژێما خوینرێژا عه‌فله‌قی سه‌رهلدای. هه‌روه‌كو بارزانیێ نه‌مر كه‌ره‌م دكه‌ت، قوتابی سه‌رێ رمێ نه. ب راستی بارزانیێ مه‌زن باش گرنگی و رۆلێ قوتابیان دزانی و ئه‌ڤرۆ ژی راستییا وێ گۆتنێ دیار بوو.
ئه‌م د ده‌مه‌كی دا كو پیرۆزباهیێن خوه‌یێن گه‌رم ل وان قوتابیێن قه‌هره‌مان دكه‌ین، د هه‌مان ده‌م دا داخواز ژ هه‌موو گه‌لێ كوردێ نه‌به‌ز دكه‌ین ــ ژ جه‌ماوه‌رێ باژار و گوندان دكه‌ین، پشته‌ڤانیا وان قوتابیێن خه‌باتكار بكه‌ن و نه‌هێلن د وی سه‌نگه‌رێ شه‌ره‌فێ دا ئه‌و ب تنێ بن، هوون هه‌موو هاریكاریا وان بكه‌ن و بپارێزین.
هه‌روه‌سا داخوازێ ژ هه‌موو پێشمه‌رگه‌یێن قه‌هره‌مان و ئه‌ندامێن پارتیا خوه دكه‌ین، ب هه‌موو شیانان پێكڤه د گه‌ل هێزێن دلێرێن دی یێن جود، د هاوارا قوتابیێن سه‌رهلدای بچن، هندی زووتره گورزێن كوژه‌كتر و كاریگه‌رتر ل داموده‌زگه‌هێن دوژمنێ هه‌موو گه‌لێن ئیراقێ و مرۆڤایه‌تییێ بده‌ن.
ئه‌م ب دل و گیان د گه‌ل هه‌وه‌داینه و هه‌موو ئازادیخوازێن جیهانێ د گه‌ل هه‌وه‌دانه. بێگۆمان خه‌باتا بێ راوه‌ستیان یا هه‌وه‌یێن خۆراگر بۆ هه‌موو خه‌باتكاران جهێ سه‌ربلندیێ یه، سه‌ركه‌فتن ژی هه‌ر بۆ گه‌لێ مه‌یه.
25ی نیسانا 1984ێ
