سیناریۆیێن ئاینده‌ى بۆ شه‌ڕێ به‌رده‌وام یێ فله‌ستین و ئیسرائیلێ
ره‌مه‌زان نسره‌ددین كێڤلى
(پشكه‌ك ژ وه‌لاتان هه‌ولدده‌ن د مفادار بن كو مه‌رجێن خوه ل بابه‌تێن هه‌رێمایه‌تى جێبه‌جێ بكه‌ن)
ئێك ژ پرسێن زیندى ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست؛ كێشه‌یا فلستین و ئیسرائیلێ بوویه و چه‌ند سالێن شه‌ڕ و ناكۆكیان ده‌ربازكرینه و گه‌له‌ك بۆیه‌رێن مه‌زن هه‌بووینه كاریگه‌رى ل سه‌ر رێره‌وێ ئه‌ڤان رویدانان كرینه، ژ وان دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا ئیسرائیلێ ل سالا ١٩٤٨ بوو هۆكارێ شه‌ڕێ عه‌رب و جوهیان هه‌تاكو رێكه‌فتنا سالا ١٩٤٩ و ب فه‌رمى ئه‌ڤ ده‌وله‌ته هاته ئاڤاكرن بۆ زانین مسر و ئوردن و سووریا و لوبنان د ڤی شه‌ڕى دا پشكداربووینه.
پشكداربوونا ئیسرائیلێ ل سالا ١٩٥٦ ل قه‌یرانا ( سۆیۆ ـ فره‌نسا) ل گه‌ل وه‌لاتێن بریتانیا و فره‌نسا دژى مسرێ ده‌رباره‌ى بابه‌تێ كه‌نالێ سۆیس تاكو گه‌هشت وى راده‌ى ئه‌مریكا و ئێكه‌تیا سۆڤیت پێنگاڤێن پراكیتكى هاڤیتین بۆ راوه‌ستاندنا شه‌ڕى، دیسا شه‌ڕێ شه‌ش رۆژى ل سالا ١٩٦٧ ئیسرائیلێ هێرشه‌كا ژ نیشكه‌كێ ڤه كریه ل سه‌ر ئوردن، سووریا و مسرێ و شیا هنده‌ك عه‌ردێ زێده بده‌ستڤه‌بینیت و داگیر بكه‌ت وه‌كو زیففه رۆژئاڤا و پشكه‌ك ژ ده‌ڤه‌را جۆلان یا سوورى و تانوكه ژى ناكۆكى ل سه‌ر ڤان ده‌ڤه‌ران هه‌نه و چه‌ندین بۆیه‌رێن دى ل سالا ١٩٧٣ و ١٩٨٢ و پاشى پرۆسه‌یێن ئاشتیێ ل ئۆسلۆ و مه‌درید و چه‌ندین پێكۆلێن دى هه‌بووینه ژلایێ جڤاكێ ناڤده‌وله‌تى ڤه.
له‌ورا ئه‌ڤ شه‌ڕ و ناكۆكییه تانوكه ژى به‌رده‌وامن، چ ب راسته‌وخوه یانژى نه راسته‌وخوه، بۆ وه‌لاتێن رۆژئاڤا و ئه‌مریكا ب تایبه‌ت ئاسایشا ئیسرائیلێ زۆرا گرنگه، به‌لێ چیۆپۆلتیه‌كا ئیسرائیلێ كاریگه‌ریا خوه ل سه‌ر گه‌له‌ك بابه‌تێ، ده‌ڤه‌رێ هه‌یه چ ئاشتى یانژى شه‌ڕ و ناكۆكى. ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ ب دیتنا مه چه‌ند سیناریۆ هه‌نه بۆ ئایندێ ئه‌ڤان ناكۆكیان، دبیت ب دیتنا شرۆڤه‌كار و كه‌سانێن تایبه‌تمه‌ند پتر ژ ئه‌ڤان سیناریۆیان هه‌بن.
سیناریۆیا ئێكێ: به‌رده‌وامبوونا شه‌ڕ و ناكۆكیان بێ گه‌هشتنا چاره‌سه‌ریێن ئاشتییانه، ئه‌ڤه دێ بیته هۆكارێ بلندبوونا ئاستێ ناكۆكى و كارێن توند و تیژ ل سه‌ر وان ده‌ڤه‌رێن ناكۆكى ل سه‌ر هه‌یین. ب دیتنا مه ئه‌ڤه سیناریۆیه‌كا بهێزه، به‌لێ جۆرێ ناكۆكی، جاران شه‌ڕێن راسته‌وخوه‌نه و جار ژى هنده‌ك كارێن هه‌ڤدژن ب رێكێن موشه‌بارانكرن و كارێن دى.
سیناریویا دووێ پێكۆلێن ئاشتیێ: ل ڤێره رۆلێ بژیڤانیا ناڤده‌وله‌تى دڤێت بهێز بیت ب رێیا دانوستاندنێن راسته‌وخوه د ناڤبه‌را هه‌ردو ئالیان دا، به‌لێ ل ڤێ قۆناغێ ئه‌ڤ چه‌نده ب زه‌حمه‌ته تایبه‌ت ئه‌و دربێ بزاڤا حه‌ماس وه‌شاندى یه ئیسرائیلێ، كاریگه‌رێن خوه یێن مه‌زن هه‌بووینه ل سه‌ر پێگه‌هێ ئیسرائیلێ ل ده‌ڤه‌رێ.
سیناریۆیا سیێ بلندبوونا ئاستێ ناكۆكیێن هه‌رێمایه‌تى: دبیت ئه‌ڤ ناكۆكیه ببن هۆكارێ ره‌نگڤه‌دانێن خراب یێن هه‌رێمایه‌تى ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست، و گه‌له‌ك وه‌لاتێن دی ژى تووشى ئه‌ڤێ چه‌ندێ بن و وه‌زع ئالۆزتر لێ بهێت و مایتێكرنێن هه‌رێمایه‌تى و ناڤدوله‌تى دورست بن.
سیناریۆیا چارێ دامه‌زراندنا دو ده‌وله‌تان: ل بن گڤاشتێن ناڤده‌وله‌تى ب رێیا دانوستاندنێن گرنگ دو وه‌لاتێن هه‌ڤسوی بهێنه ئاڤاكرن ب رێیا رێكه‌فتنێ و هه‌ردو دانپێدانێ ب هه‌ڤدو بكه‌ن. لێ ئه‌ڤ سیناریۆیه زۆرا لاوازه، ژبه‌ركو ناكۆكیێن مه‌زن هه‌نه ل سه‌ر بابه‌تێن جوگرافى و ده‌ڤه‌رێن كێشه ل سه‌ر د ناڤبه‌را هه‌ردو ئالیان دا. نه بتنێ ئه‌ڤ هه‌ردو وه‌لاته پشكدارى ناكۆكینه، به‌لكو وه‌لاتێن دی ژى مینا لوبنان و سووریا و ئوردن و مسر پشكه‌كن ژ كێشه‌یێ.
سیناریۆیا پێنچێ گورانكارێن نه پێشبێنیكرى وه‌كو گوهۆرینێن جیۆسیاسى یان په‌یدابوونا ئالۆزیێن مه‌ترسیدار ل ده‌ڤه‌رێ ب شێوه‌كێ نه چاڤه‌رێكه‌رى و ئه‌ڤ گوهۆرین و ئالۆزى دێ ئایندێ ناكۆكیان هه‌ردو ئالیان دیاركه‌ن.
له‌ورا ل ئه‌ڤان جۆره بابه‌تان دڤێت خواندنێن گشتى و فره‌ره‌هه‌ند بهێنه‌كرن بۆ ئاستێ ئالۆزى و ناكۆكیان هه‌تا كو جۆرێ وان بهێته دیاركرن دگه‌ل ده‌ستنیشانكرنا سیناریۆیان. ژبه‌ركو گه‌له‌ك لایه‌نێن هه‌رێمایه‌تى و نیڤده‌وله‌تى تێكهه‌لیێن راسته‌خوه ل گه‌ل ئه‌ڤان ئالۆزیان هه‌یه. پشكه‌ك ژ وان پێ رێڤه‌برنا په‌یوه‌ندیێن خوه‌یێن نیڤده‌وله‌تى دكه‌ن پێناڤ پاراستنا به‌رژوه‌ندیێن خوه یێن نه‌ته‌وایه‌تى و پشكه‌ك ژى هه‌ولدده‌ن مفادار بن و مه‌رجێن خوه جێبه‌جێ بكه‌ن ل بابه‌تێن هه‌رێمایه‌تى، ژبه‌ركو ل قۆناغا ده‌ربازبووى دا بزاڤێن به‌رفره‌هبوونا په‌یوه‌ندیێن ئیسرائیل و وه‌لاتێن عه‌ره‌بى زۆر خورت بووینه ب مه‌ره‌ما خوشكرنا ئه‌ڤان په‌یوه‌ندیان.
