پتر خزمه‌ت پتر رازیكرن
ئحسان ئامێدی
هه‌ر ل هه‌بوونا ژیانێ بزاڤ و چالاكیێن دابینكرنا پێدڤییان هه‌بوویه و دێ هه‌بیت. كو جڤاكێ مرۆڤی خوه رێكخستی د قه‌وارێن جڤاكی و سیاسیدا ژبۆ هندێ بوویه كو ب هێز بكه‌ڤیت و بشێت خوه بپارێزیت و پێدڤیێن خوه دابینكه‌ت و گه‌شه‌یێ بكه‌ت.
هه‌بوون هه‌مبه‌ری پێدڤیێن بنه‌كیه، چه‌ند ئه‌و پێدڤی دابین بن دێ خوشگوزه‌رانی و به‌خته‌وه‌ری بده‌ستڤه‌هێت و رازیبوون چێبیت و ئاسایشا ناڤخوه‌یی بجهێت و سه‌قامگیری جێگیربیت.
سیسته‌مێن حوكمرانیا باش ئه‌وه یێ ده‌ربرینێ ژ ئیراده‌یا ملله‌تی دكه‌ت و ژ ملله‌تی بیت و خزمه‌تا مللله‌تی بكه‌ت. و داكو ده‌ستهه‌لاته‌كا ره‌ها و هه‌روهه‌ر و خوه سه‌پاندی نه‌بیت، په‌نا بریه به‌ر رێكێن دیموكراتی بو هه‌لبژارتنا ده‌ستهه‌لاتێ و راده‌ستكرنا وێ ب رێكێن ئاشتیانه، و ب هه‌لبژارتنێن ده‌وری بۆ هه‌ر چه‌ند سالێن دیاركری و ب دوماهی هاتنا ماوێ دیاركری پرۆسه‌یا هه‌لبژارتنان بهێنه دوباره‌كرن ڤه، داكو ده‌ستهه‌لات و هێزێن دی یێن هه‌ڤڕك بكه‌ڤنه د ترازیا هه‌لسه‌نگاندنا ملله‌تی دا و ملله‌ت جاره‌كا دیتر بریارا خوه بده‌ته‌ڤه ب مانه‌ڤه‌یا وێ ده‌ستهه‌لاتێ یان گوهۆرین.
هێزێن سیاسی كو دل ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ یه و هه‌ڤڕكیێ ل سه‌ر دكه‌ن، دڤێت خوه ژ ملله‌تی ببینن و ده‌ربرینێ ژ خواست و پێدڤی و مافێن وێ بكه‌ت دا باوه‌ریا وی بده‌ستڤه‌بینیت و سه‌ربكه‌ڤن، له‌وان ژێ دهێت خواستن راستگۆ ببن دگه‌ل ملله‌تی و خوه ب خودانێن ملله‌تی بزانن و پرس و كێشه‌یێن وی چاره‌سه‌ركه‌ن و داخواز و پێدڤیێن وی بجهبینن و ب راستی خزمه‌تكارێن ملله‌تی بن.
سیسته‌مێ دیموكراتی كو یاسا تێدا سه‌روه‌ره پرۆسه‌یا هه‌لبژاتنێن گشتی بجهدئینیت و ب رێكێن ئاشتیانه ده‌ستهه‌لاتێ راده‌ست دكه‌ت و گوهۆرینێ قه‌بوول دكه‌ت، و ب ڤێ چه‌ندێ یێ سه‌ركه‌فتی دكه‌ڤیته بن بارێ به‌رپسیاریا بجهئینانا كارنامه یا خوه و پاراستنا وی باوه‌ریا بده‌ستڤه‌ئینای و ترازیا هه‌لسه‌نگاندنا ملله‌تی.
چ پێنه‌ڤێت كارگێریا ده‌وله‌ته‌كێ كاره‌كێ ب زه‌حمه‌ت و پڕ ئاسته‌نگه، ئاستێن خوه‌یێن ناڤخوه‌یی ژ تاك و كۆم پێكهاتێن مرۆڤی و ئه‌رد و سروشت و سنوور و ژینگه و سامانێن مرۆڤی و سروشتی ب پێدڤیێن وان ڤه بخوه‌ڤه دگریت، و ئاستێن هه‌رێمی و ئاسایش و جیۆپۆلیتیكا ده‌وله‌تێن هه‌ڤسنوور و ناكۆكی و هه‌ڤپشكی و به‌رژه‌وه‌ندیێن وان ل گه‌ل خوه هه‌لدگریت، و ئاستێ نیڤده‌وله‌تی و پێگریێن ده‌وله‌تێ به‌رامبه‌ر جڤاكێ نیڤده‌وله‌تی و په‌یمان و رێكه‌فتنێن نێڤده‌وله‌تی و رێكخراوا نه‌ته‌وه‌یێن هه‌ڤگرتی و جڤاتا ته‌ناهیا نێڤده‌وله‌تی و ریكخراوێن جیهانیێن په‌یوه‌ندیداركو كۆمه‌كا پێگیریا دسه‌پینیت بخوه‌ڤه دگریت. ژبه‌ر هندێ یا ب ساناهیه مرۆڤ باس لێبكه‌ت یان ژلایێ تیوری ڤه ل سه‌ر باخڤیت، لێ د وارێ كریاری دا هه‌ر پرسه‌ك و بابه‌تك ژڤان كۆمه‌كا هه‌ڤڕكییان و به‌رهنگاریا و قه‌پخوازیا هه‌نه كو هنده‌ك جاراران دبینه هۆیێن هه‌لوه‌شیانا ده‌وله‌تێ یان ده‌ستهه‌لاتێ، ل سه‌رڤێ هه‌میێ را دڤێت هه‌رده‌م ل بیربیت ملله‌ت چێكه‌رێ ده‌وله‌تێ یه، و ده‌وله‌ت ملكێ ملله‌تیه و شرعیه‌ت و ره‌وایی و هێزا خوه ژ ملله‌تی وه‌ردگریت، ژ به‌ر هندێ ئه‌ركێ ده‌وله‌تێ یه خزمه‌تا ملله‌تی بكه‌ت دا رازیبوونێ بده‌ستڤه‌بینیت و سه‌قامگیریێ بجهبینیت و گه‌شه‌یێ بكه‌ت.
مرۆڤ وی ده‌می ئارام دبیت ده‌مێ ده‌ستووره‌كێ ده‌ربر ژ ماف و داخوازێن مرۆڤی و جێگیر و پێگیر هه‌بیت و ئاسایش و خوارن و جهێ ڤه‌حه‌ویانێ و دادی هه‌بیت.
ئارامكرنا مرۆڤی مه‌به‌ستا سه‌ره‌كیا ده‌ستهه‌لاتێ یه، داكو سه‌قامگیری و گه‌شه‌دان چیبیت.
سیاسه‌ت ئه‌ركێ دامه‌زاراوێن ده‌وله‌تێ و ده‌ستهه‌لاتێ و هێزێن سیاسیه، كو دڤێت چالاكانه كاربكه‌ن بو بهێزكرنا توخمێن چێكرن و پاراستن و موكومكرن و گه‌شه‌كرنا ده‌وله‌تێ و پێكهاتێن وێ و رازیكرنا مرۆڤی.
هه‌ر تشته‌ك ژ ملله‌تیه و بۆ ملله‌تی یه (ژ مرۆڤى یه و بۆ مرۆڤى یه)، باشی و خرابی ژی ژ مرۆڤان چێدبیت، و ئاڤاكرنا مرۆڤی ل سه‌ر بنگه‌هه‌كێ ساخله‌م و زانستی ئه‌ركێ مرۆڤانه ل هه‌می ئاست و پێگه‌یان دا، ئه‌وێن خوه ب به‌رپرس و رێبه‌رێن ملله‌تان دزانن دڤێت گرنگیا ملله‌تی وه‌كو تاك و وه‌كو كوم ل هه‌می بیاڤان دا ل سه‌ر بنگه‌هه‌ك دروست بزانن و فێر و په‌روه‌رده‌كه‌ن، و تاگیریا وان مسۆگه‌ر بكه‌ن ب رێكا رازیكرنا وی بجهئینانا ماف و داخواز و پێدڤیێن وی داكو بشێن به‌رده‌وامیێ بده‌نه مان و گه‌شه‌بوونا ده‌وله‌تێ.
ده‌وله‌تێن سه‌قامگیر ئه‌ون یێن دشێن تاكێن ملله‌تی رازی بكه‌ن ب وی ره‌نگی كو خه‌لك هه‌ست ب مسۆگه‌ریا ئاسایش و مافێن خوه و سه‌روه‌ریا یاسایێ و دادیێ و وه‌كهه‌ڤیێ بكه‌ت.
دادپه‌روه‌ریا ره‌ها نینه و كێشه و گرفت و پێدڤی هه‌ر هه‌نه و بدوماهی ناهێن و چه‌ند چاره بهێن دیتن هندێن دی سه‌رهلدده‌ن ئه‌ڤه پرۆسه‌كا هه‌روهه‌ره، لێ یا گرنگ كاركرنا چاره‌كرنێ و به‌رئێكڤه‌ئینانێ ل ئاستێ وێ سه‌رهلدانێ بیت كو بشێت پشتراستیه‌كێ بۆ خه‌لكی چێكه‌ت ئه‌ڤه نا بنه قه‌یران و نه‌خوشیێن دۆمدرێژ. ئانكو حه‌ز و بریار و كارێ خوه لێ خودان ده‌ركه‌فتنێ و چاره‌سه‌ركرنێ یا دیار و زه‌لال و كارپێكری بیت.
د رێڤه‌ربرنا كارگێریێدا هه‌روه‌كو د سیاسه‌تێ دا هه‌ر به‌رنامه‌ك سه‌د ژ سه‌دێ ل دویڤ نه‌خشه‌كێ راكێشای و راگه‌هاندی برێڤه‌ناچیت، لێ كاركرن بۆ هندێ یه رادێ بجهئینانێ و سه‌ركه‌فتنێ بلندتربیت.
گه‌له‌ك هۆكار هه‌نه ببنه هۆیێ رازیكرنێ یان ب ده‌ستڤه‌ئینانا تاگیریێ، گرنگترین هۆكار باوه‌ری ئینانه ب وان كه‌سان یێن گۆتن و په‌یامان رادگه‌هینن، ئه‌و ژی ئه‌ون یێن سه‌ربۆره‌كا مێژوییا خه‌بات و خزمه‌تێ هه‌بیت و باندۆرا خوه كربیت ل سه‌ر هزر و هه‌لسوكه‌وتێ مرۆڤی، مرۆڤ كربیته ئارمانج، ماف و ئازادی و كار بۆ دابین كربیت یان بۆ ب ئارمانج گرتبیت و دبیت مرۆڤ ب گۆتنان ژی رازی بیت، لێ ئه‌گه‌ر ئه‌و گۆتن نه‌بنه كریار دێ راستگۆیا خوه ژ ده‌ستده‌ت و باوه‌ری پێ نامینیت و یاخیبوونێ چێكه‌ت.
ئه‌ڤ پرۆسه كاركرنه، كاركرنا هه‌میانه، هه‌می تاكێن جڤاكی ب دامه‌زراوێن خوه‌ڤه، هه‌ر ده‌مێ ده‌رفه‌تا كاری یا خۆش بیت بۆ ده‌ستهه‌لاتێ و دامه‌زراوێن ملله‌تی و تاكێن جڤاكی وی ده‌می سه‌قامگیری بجهدهێت.
كار جه‌وهه‌رێ مرۆڤى یه، ژێده‌رێ داهاتیێ ره‌وایه، پێدڤیه‌كا گیانی و ده‌روونی و جه‌سته‌یی و ئارامیێ یه، هه‌میشه مرۆڤ د بزاڤێ دایه بۆ داهاتیه‌ك پتر ژبوونا ژینه‌ك خۆشتر.
ئه‌ڤه ژی د چارچووڤی به‌رنامه‌كێ نه‌خشكێشایێ دارێژتی و ده‌ربر ژ خواستا ملله‌تی دگه‌ل دابینكرنا پێدڤیێن جێبه‌جێكرنێ بجهدهێت.
رازیكرن و ئارامكرنا خه‌لكی مه‌به‌سته‌كا سه‌ره‌كیا سیاسه‌تێ یه ئه‌و ژی ب پتر خزمه‌تكرنێ د هه‌می بیاڤێن پێدڤی دا دابین دبیت.
كوردستانی ملله‌ته‌ك هه‌ژار و دلسۆز و ئاشتیخواز و خۆراگره، هه‌ژی باشترین خزمه‌ته، ل وێ باورێینه سه‌رۆكاتیا كوردستانێ دلسۆزانه خزمه‌تا ملله‌تی دكه‌ن و به‌رسینگا هه‌می ركه‌به‌ری و قه‌بخوازیا دگرن پێناڤی سه‌رفرازیا خه‌لێ كوردستانێ.
په‌یامێن پیرۆزباهیێ یێن سه‌رۆك بارزانی و سه‌رۆكێ هه‌رێمێ و سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ ب هه‌لكه‌فتنا سالا نوی ٢٠٢٤ ێ نیشانێن زه‌لالێن خه‌مخۆریا وانه بۆ هه‌می پرس و پێدڤی و گرفتێن هه‌رێمێ و ب دید و ئیراده‌یا وان دێ ل سه‌ر هه‌می پلان و هه‌ڕه‌شه و ئاسته‌نگا زال بن و به‌ر ب كنارێن ئارام و سه‌رفراز پێشڤه چیت.
