دێ چاوا زانی زاڕۆكێ تە یێ نازاندییە؟
وەرگێڕان و بەرھەڤكرن: ئەڤرۆ
دبت ھند ب سانەھی نەبت، ھەركەسەك زاڕۆكێ نۆرمال ژ یێ نازداركری جودا بكەت، نەخاسمە، ھەر خێزانەكێ ئاوایەكێ سەرەدەریێ دگەل زاڕۆكان ھەیە. ب گۆتنەكا دی، نەدوورە ل ھندەك كاودانان و د ھندەك خێزانان دا، زاڕۆكێ نۆرمال بۆ ھندەك كەسان نازداركری بت.
چاوا بت، ل خوارێ ھندەك نیشانێن نازداریێ، ھاتینە ڕێزكرن، پیڤەرن بۆ دیاركرنا ئاستێ نازداریا بچووكی:
نەشێت پەیڤا “”نۆ”” ببھیست
ھەر وەختێ پەیڤا “”نۆ؛ نابت”” بۆ داخوازیەكا زاڕۆكەكی ھاتە گۆتن و زاڕۆك ئازری ئان ھەلوەشا، بزانە ئەو زاڕۆكە نازداركریە.
قەت ب ئەوا ھەنە ڕازی نینن
زاڕۆكێ/ا نازاندی گرزەكێ پێیاریكان و كەنتۆرەكا جلكان ھەنە، لێ ھەردەم پتر دخوازن و چاڤ ل یێن ھەڤالانن و دڤێن ژێ بستینن ئان ھەمان تشت ھەبت.
ھزردكەن دنیا ل دۆر وان دزڤڕت.
زاڕۆكێن نازدار، ھەردەم خوەڤێنە و ھەردەم ھزرا حەز و داخوازیێن خوە تنێ دكەن و یێن كەسێن دی ل بەر چاڤ ناگرن. و ھزردكەن پێدڤیە ھەمی ل دۆر حەزێن وان بگەڕن.
ب دۆڕاندنێ پتر دئێشن
كەسێ نەڤێت دۆڕایی بت ئان تشتەكی بدۆڕینت، لێ زارۆكێن نازداركری، ھەم نەشێن خوە ل بەر دۆڕاندنێ بگرن، ھەم نەشێن ژ بیر بكەن.
نازدارێ دۆڕاندی: ئۆبالێ دئێختە ستۆیێ كەسێن دی. چ بكەت دڤێت پەسنێن وی بكەن. ل خەلكی دقیژینت كو وەكی وی دڤێت كارناكەن. و نەشێن دانپێدانێ ب شیانێن ھەڤڕكێن خوە بكەن.
سادەترین كاران تەمام ناكەن
زاڕۆكێن نازاندی، سادەترین شۆلان تەمام ناكەن و ھەردەم سستی و ساریێ بۆ ھەمی ئەركان دیار دكەن. پتریا ئەڤان زاڕۆكان، تاكو ھیڤیان ژێ نەكەی ئان بەرتیل نەكەی، بۆ خوە ژی شۆلەكی ناكەن.
چاوا دێ نازاندنێ چارەكەی؟
وەكی نازاندن پەروەردەیەكا دروست نەبت، فەرە ل چارەسەریان بگەڕین بۆ زاڕۆكێ نازاندی.
1. دیاركرنا رۆلێن گونجایی دگەل ژی: زاڕۆك ھەردەم پێدڤی كەسەكینە سینۆران بۆ ڕەفتارێن وان دیار بكەن هەتا كو دگەھنە ژیەكی ئەو ب خوە خوە ب رێڤە ببەن.
2. ماتی ژێ كرنا ھەڤسەنگ: ب ھەڤسەنگی و ل سەر خوە و ل وەختێ دروست، سەرەدەریێ دگەل پێدڤییێن زاڕۆكێ خوە بكە. ب گۆتنەكا دی، بیاڤەكا سەرەدەریا سەربخوە بۆ زاڕۆكی بھێلە داكو ئەو ب خوە فێر ببت دێ چاوا سەرەدەریێ كەت.
3. فێربكە چاوا گوھداریا فەرمانان بكەن: ئەڤێ بەری دبستانێ بكە، نەخوە دێ ئاڕێشەیێن دبستانێ ژی ھێنە سەر.
4. ڕادەستی ئارۆنكان نەبە: زاڕۆكێ نازداركری، وەختێ دقەھرت، د ئارۆنكان دچت و دیمەنەكێ وەسا دئافرینت، پتریا دایك و بابان خوە ڕادەستی داخوازیان دكەن. خوە گرتن و تێگەھاندنا زاڕۆكی، دبیت دەرسەك بیت زاڕۆك پێ سینۆران بناست.
5. بێنفرەھیێ نیشا بدەن: ئێكسەر ب جھئینانا ھەمی داخوازیێن زاڕۆكی، زاڕۆكەكێ پڕ داخوازی و چاڤبرسی و بێنتەنگ پەیدا دكەت و وەختێ ئێكسەر داخوازی یێن وی بجھ نەھێن، بێھیڤی دبت.
6. تۆرەبكە وەختێ پێدڤی بت: ب خوە وەختێ یاریان دگەل زاڕۆكێن خوە دكەی، ژبیر نەكە تو بابی/ دایكی و پێدڤیە رەفتارێن خەلەت چارە بكەی. ھیچ ڕەفتارەكا خەلەت، بلا ب سادەیی و سانەھی، دەرباز نەبت، ب كێماتی خەلەتیێ بۆ زاڕۆكان دیار بكە و ھۆكارێ بێنفرەھیا خوە ژی ڕۆھن بكە.
7. ب شۆل بێخە: ھەردەم كارەكی بۆ تەرخان بكە، بلا كارێن سادە بن، وەكی؛ ئامادەكرنا سفرا زادی، ڕێكخستنا نڤینا خوە، ئان جلكێن خوە…ھتد.
8. بھێلە خوە فێر بكەن: گەلەك دەیباب ناھێلن زاڕۆكێن وان كارەكی بكەن، چونكی نەكو خوە بئێشینن ئان خراب بكەن. ئەڤە سەرەدەریەكا خەلەتە، چونكی خەلەتی باشترین دبستانە مرۆڤ ژێ فێر ببت. بھێلە زاڕۆك خەلەتیان بكەت داكو ژێ فێر ببت، ھەلبەت، نە خەلەتیێن زیانێ بگەھینتە خوە ئان كەسەكێ دی.
9 گەلەك پەسنان نەكە: ھەمی مرۆڤ ھەوجەی دەستخوەشی و گەرمكرن و پەسنانن، لێ زێدەڕۆیی و فووراندن دێ وەل زاڕۆكی كەت، كو كارەكێ مەزن كریە و ھەژی پەسنانە، بلا دەستخوەشی و پەسن ھندی بەرھەم و ڤەڕێژێ بن، نەكێم نەزێدە. نە بەرھۆزە تو پەسنێن زاڕۆكی بكەی چونكی سەروچاڤێن خوە شووشتن! پێدڤیە بزانت، ئەو ڕۆتینەكا ژیانا ڕۆژانەیە.
10. ئەدەب و قەدرگرتن: ئەركێ دەیبابان ئەوە؛ زاڕۆكێن خوە بۆ جیھانێ بەرھەڤ بكەن. پێدڤیە زاڕۆك بھێتە فێركرن دێ چاوا سەرەدەریێ دگەل خەلكی كەت؛ ئێك ژ دەرسێن گرنگ ئەوە؛ دێ چاوا قەدرێ خەلكی گری و سەرەدەریا دروست كەی.
خوەگرتی و ل سەر خوە بە. ھۆشمەندانە ڕەفتاران بكە، نە سۆزدارانە.
داخوازا لێ نەگرتنێ بكە، لێ بۆ تشتێن ھەژی.
ئارۆنك ڕەفتارەكا وەرگرتیە، دبت بھێتە ھێلان. لەو ھندی زووترە چێترە.
