پەیوەندیێن هەرێمێ ل گەل بەغدا د وارێ پەترۆلێ و مووچەیان دا
سندس سالح سلێڤانەی
د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرال ل بەغدا چەندین گرفت و كێشە هەنە، ب تایبەتی د وارێ پەترۆلێ و مووچەیان دا. ئەڤ پەیوەندی هەمی دەم نەیێن ئارام بووینە و گەلەك جاران گەهشتینە ئاستەكێ ئالۆز. د سالێن بۆرین دا، بەغدا گەلەك جاران مووچێن فەرمانبەرێن هەرێمێ بڕینە، و هەرێم ژی بەرەڤ هنارتنا پەترۆلێ ب شێوەیەكێ سەربەخۆ چوویە، ئەڤە ژی دبیتە ئەگەرێ گرژیێن زێدەتر. حوكمەتا فیدرال دبێژیت كو هەرێم دڤێت پەترۆلا خۆ ب رێكا كۆمپانیا سۆمۆ یا ئیراقێ بفرۆشیت، لێ هەرێم دبێژیت كو دەستوورێ ئیراقێ مافێ رێڤەبرنا سامانێن سروشتی یێن خۆ ددەتێ هەروەسا، شێوازێ دابەشكرنا بودجێ ژی كێشەیەكا گرنگە. هەرێم داخوازا پشكا خۆ دكەت ژ بودجا گشتی یا ئیراقێ، كو ب گۆرەی دەستووری دڤێت ١٧٪ بیت، لێ بەغدا چەندین مەرجان بۆ ڤێ چەندێ دانیت كو ژ وان مەرجان رادەستكرنا پەترۆلێیە د ناڤبەرا ڤان هەردو لایەنان دا چەندین رێككەفتن ب مەرەما چارەسەریا ڤان كێشان هاتینە ئیمزاكرن، لێ پڕانیا وان د ناڤ كاغەزان دا مانە و نەهاتینە جێبەجێكرن. ئەڤ رەوشە دبیتە سەدەما لاوازبوونا ئابووریا هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ ب گشتی د ڤان دەمێن دویماهیێ دا، ب مەرەما چارەسەركرنا ڤان كێشان، حوكمەتا هەرێمێ و یا فیدرال دگەل ئێك رویشتینە. ئەنجامێن ڤان دانوستاندنان، هەتا نوكە ب تەمامی نەیێن دیار. ئەگەر ئەڤ پەیوەندی باشتر ببن، دێ باندۆرەكا ئەرێنی ل سەر رەوشا ئابووری و ژیانا خەلكێ هەرێمێ هەبیت.
هەروەسا، زۆر گرنگە كو هەر دوو لایەن بگەهنە رێككەفتنەكا هەمیشەیی دەربارەی مووچە و پەترۆلێ. چونكی ئەڤ دویماهی ئانین دێ بیتە ئەگەرێ سەقامگیریا ئابووری ل هەرێمێ و ئیراقێ ب گشتی. لەوما دڤێت هەردو لایەن پێنگاڤێن پێدڤی بۆ چارەسەركرنا ڤان كێشان هاڤێژن پرسا دادوەری و شەفافیەتێ ژی گەلەك گرنگە د ڤی واری دا. ژ بەر كو هەرێم دڤێت داهاتێن پەترولێ ب شێوەیەكێ شەفاف بگەهینیتە دەستێ حوكمەتا فیدرال، و ژ لایێ خۆڤە، حوكمەتا فیدرال ژی دڤێت بودجە و مووچەیان ب شێوەیەكێ دادپەروەرانە ب ڤی رەنگی پارچەبكەت، وەزارەتا پەترۆلێ یا ئیراقێ و وەزارەتا سامانێن سروشتی یا هەرێما كوردستانێ رۆلەكێ گرنگ د ڤی واری دا دگێرن. چونكی دڤێت هەماهەنگیێن زێدەتر د ناڤبەرا ڤان وەزارەتان دا هەبن، داكو كێشێن بەرهەمئینان و هنارتنا پەترولێ چارەسەر ببن.
هەرێما كوردستانێ ژی دڤێت كارێ گەشەپێدانا كەرتێن دی یێن ئابووری بكەت، ب مەرەما كێمكرنا پشت بەستنێ ب داهاتێن پەترولێ. ئەڤە دێ كێشێن ئابووری یێن هەیی كێمتر كەت، و دێ فرەجۆری د ئابووریا هەرێمێ دا پەیدا كەت، ئەڤرۆكە هەردو لایەن باش تێگەهشتینە كو پەیوەندیێن باش د ناڤبەرا وان دا، دێ بیتە ئەگەرێ سەقامگیریێ ل سەرانسەری ئیراقێ. چونكی سەقامگیریا ئابووری یا هەرێمێ، دێ باندۆرێ ل سەر سەقامگیریا ئیراقێ ب گشتی كەت و بەر ب ژی ژ ئالیێ نێڤدەولەتی ڤە ژی، گەلەك وەلات و رێكخراوێن نێڤدەولەتی تەماشەی ڤان كێشان دكەن، و هەوڵددەن رێیێن چارەسەركرنێ بۆ ڤان پەیوەندیان پێشنیار بكەن. چونكی سەقامگیریا ئیراقێ ژ سەقامگیریا ناڤچێ نایێتە جوداكرن.
دڤێت ئەم بێژین ژی كو خەلكێ هەرێمێ ژ هەمیان زێدەتر زەرەرا ڤان كێشان دبینن. لەوما ژ بەر بەرژەوەندیا خەلكی، دڤێت هەردوو لایەن دانوستاندنان بدۆمینن و بگەهنە رێككەفتنەكا هەردەم.
