پێداچـوون: (بـارانا هیڤییا)
عزەت یوسف
ل دەستپێكێ ئاوڕیەك بۆ ناڤێ دیوانا هەلبەستان (بارانا هیڤییا)، یا هەلبەستڤان (سەگڤان ئەحمەد)ی ڤەدەم، چونكی ناڤێ هەر دیوانەكێ بەرسڤەكە بۆ چوونە ژۆرا دیوانخانەیا دیوانێ یە. وەسا دیارە هەلبەستڤانی گەلەك هیڤی هەنە نە ئێك و دوونە، لێ بارانەكا هیڤییانە. باران ژی ڤەژین و ژیانە، لێ ب هیڤی و دوعا و نڤێژا بارانێ ناباریت، بەس ل دویڤ پێشبینی یێن سەقاناسا هزرێن هەلبەستڤانی پالەپەستۆیەك نزم دێ گەهیت و دێ خۆ بەرهەڤكەت بۆ وێ بارانێ، ئەو بارانا ئەو دخوازیت، چونكی مێرگا دلێ وی یا هشكە بارانێ دخوازیت، لێ ئەوی بارانەكا ببیتە لەهی نەڤێت، چونكی هێشتا كۆلكێ وی نیڤەرۆیە و نە ئاڤایە، و ل داوی یا بەرپەڕێ 84 دا دبێژیت ئەم ژی دویر بین ژ هیڤیا.. هەروەسا دبێژیت سترانا من یا بێدەنگە، هەمی سپێدەهییا دگەل وەرینا هیڤیانە.
د باران هیڤیادا، دبێژیت:
نەهات بارانا هیڤیا
نەهات ئەو رۆژا من دڤییا
نەهات بوهار و ئاخلێڤە
نەهات و رۆژا گەش و رۆناهی
هەڤدژی د دیوانێ دا هەیە؛ جار یێ شادە و گەشبینە و جار ژی نە شادە و رەشبینە، لێ رەشبینی یا زالە. هەلبەستڤان یێ مافدارە چونكی هەلبەستێ ژی وەرز و گوهۆڕین هەنە (جار پاییزە و جار بوهارە.. جار زڤستانا سڕ و ساڕە).. رەشبینی د هەلبەستێن سەگڤانی دا، شەڤرەشەكا تبل چاڤانێ یە، ل دارستانێ شێر د خەون و رویڤی د دەستهەلن، دەست تاسپێن ئێكن، ئێكودو دبڕن (دەستێ راستێ چرا هەلكر.. دەستێ چەپێ ڤەمراند). (هەر یێت بێژن خۆزیكێت پار)، خەما وی یا (خالەتا خەمێ) نانپێژا شۆرەشێ یە، دایكا هەر دو جەگەرێن خۆ یێن شەهید (رێبوار و سینەمە)، كو خالەتا خەمێ نانپێژا رێڤینگێن رێیا دوورا شۆرەشێ بوو، نها كەس نینە نانی بدەتێ! هەلبەستڤان د خەما گوندێ بێ خودانە؛ (هەر تشت ب دەستێ گورگی یە.. لەو پەز هەردەم پاری یە). لێ وەسا خویایە كو دبیت گازییا هەلبەستڤانی ژی گازی یا ل دویڤ گورگی بیت!. لەوا یێ بوویە رێڤینگەكێ رێ بەرزە و هیڤیێن وی هەمی د زەرن و ل گەل بایێ خەمۆكیێ دا د وەرن.
بەلێ یێ رەشبینە و دنالیت چونكی هندەك وێنەیان دبینیت، دبینیت كاروانێ مە ب رێڤەما یە، ب ئاشكەرا دبینیت (هەكەر دزی.. ب ئاشكەرا بێتن كرن.. كەسەك دەستێ وی نەبڕت). دنالیت چونكی ل وارێ وی یارییا كێشانا وەریسی یا بەردەوامە، چ نەمایە هەمی داڤێن وێ بقەتن.
ئەو دارا هە
بەلگێت خۆ وەراندن
هیڤییێت من ب داوی هاتن
لێ، جار ب جار هەلبەستڤان سەرێ خۆ بۆ گەشبینیێ رادكەت و رادەست نابیت (هەر چار وەرزێن مە بوهارن.. رۆژێن مە سەیران و گەشتن)، یان (تەڤ رویڤی دێ كەڤن تەلها.. جهێ وان لدەف مە نەمایە). هەرچەندە گەشبینی و رەشبینی ئیرادەیە و خۆ گونجاندنە بۆ دیتنا چارەسەریێ، گەلەك جارا نە رەشبینی نە گەشبینی هیچ ژ دورهێلێ ناگوهۆڕیت.
بۆ گەشبینیێ مزگینیێ ددەت:
نێرگزا مە دێ پشكڤت
دارا مە دێ خەملا خۆ دت
راستی و درەو د جەنگێ دا
راستی دێ پێشڤە چت
د هەلبەستا ژیان چییە؟ دبێژیت (ژیان جار ئەڤرازی و جار نشیڤی یە) یان (دێ كەڤی و یان سەركەڤی).. راستە بۆ مە كوردان پشتی هەر ئەڤرازییەكی ئەڤرازییەكێ ركتر كەتیە بەرسینگی، لێ محمود دەروێش د هەلبەستا (شهێنا هەسپی) دا دبێژیت: (یان دێ ب سەر كەڤی یان ژی دێ سەركەڤی!) وەسایە د فەرهەنگا سەركەفتنێ دا، ژبلی پەیڤا سەركەفتنێ پەیڤەكا دی هەبوونا خۆ نینە.
دادی، د دیوانێ دا جهێ خۆ یێ گرتی، هەلبەستڤان ب تنێ د دو جاران دادیێ دبینیت، دەمێ ژ دایكبوونێ و دەمێ مرنێ.. وی وەسا هزر دكر كو هەمی دێ وەكهەڤبن، لێ نە ئەو سویكە نە ئەو بازار. لەوا دبێژیت د دادگەها بێ دادیێ دا هەمی تشت بەروڤاژی بوون.. دیسا وەسا دبینیت شەرەكێ گەرم هەیە د ناڤبەرا گەندەلیێ و دادیێ دا و دادی یا هاتییە دورپێچكرن، دادی ب دژواری بریندارە، برینێن وێ گەلەك كویرن.
ناڤێ گیانەوەرێن كیڤی و كەهی د دیوانێ دا زێدە د مشەنە گەر نەبێژم پڕانیا زۆرا گیانەوەران رۆلێ خۆ د ناڤ دا دیتینە ب جوانی جهێ خۆ گرتینە، بۆ نموونە:
د هەلبەستا دارستان دا (شێر، رویڤی، تەیرێ كەلەخا، شالیل، بلبل، كەر، ماسی…).
د هەلبەستا وێنێن ژیانێ دا (كێڤرویشك، تیری، تاژی، نەهەنگ، گورگ، پەز، ئەلهۆ، باز،…).
د هەلبەستا ناما هود هودی دا (هود هود، دیكل، مشك، مێش، مێری..).
هەلبەستڤان خۆدان پێنوسەكێ ب وژدانە، پینووسێ وی نە ستەمكارە، بۆ هندەكان دوست و یارە و بۆ بێهەستان كۆرەمارە. یێ دل سپی یە حەز ژ هزرێن گەنی و كارێن نەپەنی ناكەت.
دیوان پڕی پەیام و هەلبەستێن ب هەستن. ئەم و هەلبەستڤان پێكڤە گەر نكارین دارەكا هشك ساخ كەین، دكارین دارەكا خەملدارتر بچینین. لەوا مە ژی ل بەر بارانا هیڤییا دەستێن خۆ ژێهەل راگرتن و گۆت، ئامین!.
