ده‌سهه‌لاتیا (ده‌سهه‌لاتا چارێ)
هه‌كه بۆ نهۆ نه‌بیت باشه پا بۆ كه‌نگی یه؟ هه‌كه رۆژنامه‌گه‌ریا مه بۆ مه نه‌بیت، باشه پا كی دێ بۆ مه بیت؟ تشتێ ئه‌م چاڤێ خوه لێ دنقینین، دێ هنده‌ك رۆژنامێن دیتر ل سه‌ر نڤیسن و دێ باوه‌ریا خوینده‌ڤانی ژده‌ست ده‌ین. رۆژنامه ل رۆژهه‌لاتێ هنده‌ك كه‌س و كۆمپانیێن میدیایی هه‌نه، لێ ئازادیا رۆژنامه‌ڤانی یا ملله‌تی یه. رۆژنامان ل رۆژهه‌لاتێ یێن ملله‌تینه، به‌لێ ئازادیا رۆژنامه‌ڤانیێ مولكێ زیره‌كیا سه‌رنڤیسه‌ریه، كو ته‌كتیكێ د سه‌پاندنا پابه‌ندكرنا وێ دا دكه‌ت، ژ پێخه‌مه‌ت پاراستنا كورسیا خوه و به‌رژه‌وه‌ندیێن كه‌ساتیی یێن د ده‌ست وی دا. ل رۆژه‌كی ل شواتا سالا 2007 ئه‌ز ژ باره‌گایێ رۆژنامه‌كێ ده‌ركه‌فتم، ب چاڤێن رۆندك ڤه ژ به‌ر دۆخه‌كێ تایبه‌ت، پشتی شه‌ش سالان دلێ من ژ كه‌یفا دا دله‌یزی حه‌تا كو من كونترۆلا ل سه‌ر خوه ژ ده‌ستدایی، له‌ورا من په‌یوه‌ندیه‌ك كر: تو هه‌ژی په‌یكه‌ره‌كی ل نیڤا باژێری، تو ته‌ڤلی قووناغه‌گا دیرۆكی یا نوو بووی كو پشتی وێ بۆ پاش نه‌زڤریه‌ڤه. سه‌ره‌رای هندێ كو ئه‌ڤ قووناغه یا ئه‌م به‌حس ژێ دكه‌م، هه‌ر ئه‌وه یا ئنگلته‌را به‌ری دو سه‌د سالان تێپه‌ربووی: ویل دیۆرانت دیاركر بوو كو(مۆنتسكیۆ یێ فره‌نسا هاتی پێ سه‌رسۆرمان بوو ب وێ چاڤدێریا هاتیه سه‌پاندن ل سه‌ر چاپه‌مه‌نیان، بۆ وێ ئازادیێ یا رۆژناما “گراپ ستریت” ئه‌نجام ددا، ژ لایێ داوننج ستریت ڤه‌ه، “باره‌گایێ حوكمه‌تا له‌نده‌ن” ب حبرێ ژه‌هراوی). هه‌ر دیسا ئه‌ندامه‌كێ په‌رله‌مانی شكیات گه‌هاندبوو جڤاتا پرانیێ ل 1738 كو: گه‌لێ بریتانیایا مه‌زن هێزه‌ك ده‌سهه‌لاتداریا وێ دكه‌ت ناڤێ وێ كه‌سێ گوه لێ نه‌بوویه به‌ری ده‌می، وه‌كو ده‌سهه‌ته‌كا بلند، ل هه‌ر سه‌رده‌مه‌كی یان وه‌لاته‌كی. هێژایێ من ئه‌ڤ هێزه نه د ئیرادا شاهی یا ره‌هایی دا نینه، هه‌ر دیسا نه د ئاراستا په‌رله‌مانی دا ژی یه و نه‌ك دهێزا له‌شكری دایه، هه‌ر دیسا نه ده‌سهه‌لاتا ئه‌كلیرۆس ژی دایه، ئه‌و حوكمه‌تا رۆژنامه‌ڤانیێ یه، ئه‌ڤجا ئه‌و كه‌ره‌ستا رۆژنامه‌گه‌ریێن مه یێن حه‌فتیانه ئاهه‌نگان پێ دكه‌ن، ملله‌ت ب رێزگرتنه ڤه قه‌بوول دكه‌ت، پتر ژ وێ رێزا دده‌نه قانوونێن په‌رله‌مانی، هه‌ر وه‌سا ژی بۆچوونێن وان نڤیسه‌ران یێن ساده سه‌نگه‌كا مه‌زنتر هه‌یه ژ وان بۆچوونێن باشترین سیاسه‌تمه‌داران ل شاهنشینا بریتانی. هه‌ر دیسا نا بیت رووك و گیا بهێنه چاندن دوور ژ رۆناهیا فه‌ر بۆ تمامكرنا پرۆسا ئاڤاكرنا رۆناهیێ، ملله‌ت نه‌كارن پێشبكه‌ڤن بیێ په‌راوێزه‌كێ ژ ئازادیێ كو وه‌رارا وێ یا پێزانینان یا پشتبه‌ستی ل سه‌ر هنده‌ك تشتێن هزری یێن هوور كو به‌رز ببنه پله‌كێ كو ببیته سه‌رچاوه‌یه‌ك بۆ ڤه‌كۆلینێن زانستی و رۆله‌كێ چاك بله‌یزینیت د دوباره‌كرنا پێكئینانا كه‌تواری دا ژ پێخه‌مه‌ت پاشه‌رۆژه‌كا باشتر.
و: ئه‌ڤرۆ
