چاوا خوارن مرۆڤی ژ پەنجەشێرێ دپارێزیت؟
ئه‌ڤرۆ نيوز:
تشتێ کو مە بڤێت ئەم ھزر لێ بکەین ئەوە کو ھەموو جورێن پەنجەشێرێ ل سەرانسەری جیھانێ ل دووڤ ژمارا مریان کو ل سەر ئاستێ جیھانێ پەیدادبن ب ڤی رەنگێ ل خوارێ نە:
• دناڤبەرا زەلامان دا: پەنجەشێرا سیھێ و گەدەی و جگەرێ و قولونێ و راستەکێ و سوریلانچکێ و پرۆستاتان ھەیە.
• دناڤبەرا ژنان دا: پەنجەشێرا مەمکی و سیھێ و گەدەی و قولونێ و ستویێ مالبچووکی ھەیە.
بێ گومان ژی جور و چاوانیا خوارنێ کارتێکرنێن خوە ب شێوەیەکێ مەزن ل سەر تووشبۆنێ ب پەنجەشێرێ ھەیە، ل دووڤ ڤەکولینەکا نوو یا رێکخراوا ئەمریکی یا بەرھنگاریا پەنجەشێرێ( AACR) دیاردبیت کو پەیوەندی دناڤبەرا کەسێن گەلەک روینێ ب کاردئینن و تووشبۆنێ ب پەنجەشێرا مەمکان دا ھەیە.
ھەروەسان ڤەکولینێ ئاماژە دا کو وەرەم ل ھەموو لەشێ مرۆڤی بلند دبن دەمێ رێژا روینا د لەشی دا بلند دبیت و ڤەکولەران ڤەکولینا خوە ب دووماھی ئینا ب کێمکرنا رێژا روینان بۆ کێمتر ژ 15% ژ رێژا کاوریان دشیاندایە ببیتە ئەگەرێ کێمکرنا ھندەک جورێن جودا جودا یێن پەنجەشێرێ و ب تایبەت پەنجەشێرا مەمکی و ستویێ مالبچووکی ل دەڤ ژنان و پەنجەشێرا قولونێ و پرۆستاتان ل دەڤ زەلامان.
ل دۆر گرنگیا خوارنێ بۆ خوپاراستنێ ژ تووشبۆنێ ب پەنجەشێرێ دێ چەند رێیان دەینە خویاکرن و ب تایبەت بۆ وان کەسێن مێژوویەکا خێزانی ب تووشبۆنێ ب پەنجەشێرێ ھەبیت و ژوان شیرەت و رێیان ژی:
• گەلەک فێقی و زەرزەواتی بخوو: ڤەکولەر وەسان پێشبینیێ دکەن کو خوارنا فێقی و زەرزەواتی گرنگیەکا تایبەت ھەیە، ژبەرکو ئەو ئالاڤێن خوارنێ یێن بەرھنگاریێ نە و کاردکەن بۆ بھێزکرنا کۆئەندامێ بەرگریێ د لەشی دا. بۆ نموونە فێقی ژێدەرێن سەرەکی و گرنگ یێن خوارنێ وەکو ڤیتامین و کانڤا دابین دکەت و سەرەرای وێ چەندێ فێقی ژێدەرەکێ سەرەکی یێ رووشالانە، خوارنا گەلەک فێقی دبیتە ئەگەرێ بەردەوامیا لەشی ب کەرستەیێن کیمیاوی یێن رووەکی کو گەلەک دگرنگن بۆ باشکرنا کارێ کۆئەندامێ بەرگریێ ژبەرکو گەلەک دژەزێندەوەر دناڤدا ھەنە. گەلەک ڤەکولین ب وێ چەندێ ب دووماھی ھاتینە کو کەسێن گەلەک فێقی و زەرزەواتی دخوون ب نیڤی کێمتر تووشی پەنجەشێرێ دبن ھەکە بەراوردبکەین ل گەل کەسێن کو کێم جاران دخوون.
• ھندی دشیان دابیت روونێن تویرکری ب کەمیێن دەستنیشانکری بخوو و خوە ژ روینێ ئاژەلی دوور بکە:ڤەکولەر وەسان دبینن کو رەنگە روینیێن تویرکری ئاستێ ترشیێن روینی دناڤ شانەیێن مەمکێ ژنان دا زێدەبکەن، ئەڤەژی دبیتە ئەگەرێ پەیدابوونا وەرەمێن پیس ( پەنجەشێرێ) یان دبیت ژی وەرەمێن باش ژێ پەیداببن، ئەڤە ل دویڤ شیانێن بەرگریا لەشی و ل گەل خوارنا تژی کاربوھیدرات و کێم روین کو ئەوژی دبیتە ئەگەرێ کێمکرنا تژیاتیا مەمکی و مفایێ وێ ئەوە کو نەخوشی ھەکە ھات و پەیدابوو ل دەمەکێ زوی بھێتە دەستنیشانکرن. زانا شیرەتان ل مە دکەن کو گوشتێ سۆرو روینێن تویرکری دناڤ خوارنێ دا کێم بکەین و ل ھەمبەر وان روینێن ئێکانە وەکو زەیتا زەیتینا و گول بەرۆژا ل گەل ترشیێ ئومیگا 3 ب کاربینین کو گەلەک دناڤ ماسیا دا ھەیە و ب تایبەت ژ جورێن سلمون و بوری و تونا.
• بلا خوارنا تە یا ھەمەجور بیت: پتریا ڤەکولینێن نوی ھندەک جورێن خوارنێ یێن دەستنیشانکری دیاردکەن کو بەرھنگاریا پەنجەشێرێ دکەن و باشترە ئەو خوارن ب ھەمەجوری بھێنە خوارن داکو ھەموو جورێن خوارنێ و کەرستێن کێمیاوی یێن رووەکی بۆ لەشی دابین ببن.
• سەنگێ خوە کێم بکە و روینێن ب زیان ژێ دەربکە: زێدەبوونا روینان دناڤ لەشی دا رامانا وێ چەندێ یە کو ھورمونێ ئەستروجین زێدە بھێتە بەرھەمئینان و ئەو ھورمون ژی ھاریکارە بۆ وەراربوونا ھندەک جورێن پەنجەشێرێ ل دەڤ ژنان، ژبەر وێ چەندێ شارەزا تەئکید دکەن کو ئەو ژنێن سەنگێ وان ژ 22-27 کیلویا یێ زێدەتر بیت ژ سەنگێ سروشتی ب تایبەت پشتی 18 سالیێ، پەنجەشێرا مەمکا ژی ل دەڤ وان زێدەدبیت پشتی ژیێ بێ ھیڤیبوونێ.
• راھێنانێن وەرزشی ب شێوەیەکێ رێکخستی ئەنجام بدە: ئەنجامدانا وەرزشێ رێژا تووشبۆنێ ب پەنجەشێرێ کێم دکەت،ژبەرکو وەرزش بەرگریێ ب ھێزدئێخیت، ڤەکولین دیاردکەن ئەو ژنێن حەفتیانە 4دەمژمێرا وەرزشێ دکەن رێژا تووشبۆنا وان ب پەنجەشێرا مەمکی ب 37% کێمترە ب بەراوەردی ل گەل وان ژنێن وەرزشێ ئەنجام نەدەن.
