ھەر تشت دەربارەی سکرێ مووسل
ئه‌ڤرۆ نيوز:
ئەندامەکێ پەرلەمانێ عیراقێ راگەھاند، ل سالا 1986 سکرێ مووسل دەمێ ھاتیە چێکرن، ھندەک ئاریشێن تەکنینی تێدا ھەبوون و ئەڤە چەندین سال بوو رۆژانە نێزیکی 100 تەنێن چیمەنتویێ دکرنە د ناڤ سکری دا، دا کو مەترسیا پەقینێ ل سەر نەبیت، بەلێ د وی ماوێ سکرێ مووسل د دەستێن داعش دا، سەخبێری ل سەر نەھاتیە کرن و ھندەک نیشانێن پەقینێ لێ پەیدابووینە و گۆت: ئەمریکا گەلەک ژ پەقینا وێ دترسیت، چونکو دێ کارتێکرتێن مەزن پەیدا کەت، بەلێ ھەکە ب پەقیت ژی ئاڤا وێ بەر ب ھەرێما کوردستانێ ناھێت و چو مەترسی ل سەر کوردستانێ نینە.
سکرێ مووسل ل سالا 1986 ل سەر رووبارێ دیجلە ل باکوورێ مووسل ھاتیە دانان، درێژیا وی سێ ھزار و 200 مەترن و 131 مەتران یێ کووورە، دھێتە ھژمارتن مەزنترین سکری ل عیراقێ و چارەم مەزنترین سکرە ل رۆژھەلاتا ناڤین.
ئەندازیار ئوسمان تاھر، ئەندامێ پەرلەمانێ عیراقێ تایبەت بۆ ئەڤرۆ دیار کر، بەری دەمەکی پەرلەمانی پێشوازی ل وەزیرێ چاندنێ و ئاڤێ کربوو، د وێ روونشتنێ دا پرسیار ژێ ھاتە کرن کا چو مەترسی ل سەر پەقینا سکرێ مووسل ھەیە، وی ھوسا دیارکر کو ھەر ل دەمێ دەستپێکا چێکرنا سکرێ مووسل مەترسیێن پەقینێ ل سەر ھەبوون، چونکو دبن بۆنیاتێ سکری دا ھندەک بەرێن گێچی ھەنە، ئەڤە بەرە ئاڤێ ڤەدخۆن و دکێشنە خوە و وەکو ھندەک شکەفتان ل بنێ سکری پەیدابووینە و گۆت: ژ بەر ھندێ ژی ئەڤە دەمەکە رۆژانە 100 تەنێن چیمەنتۆیێ دکەینە د بنێ سکری دا بۆ داگرتنا وان شکەفتا.
ل سەر ئاخفتنا فەرماندێ ئەمریکی (جەنەرال شۆن)، ژ بەر ھەبوونا ھندەک کێشێن تەکنینی د بۆنیاتێ سکری دا، مەترسیا پەقینێ ل سەر ھەیە و ھەکە ب پەقیت، د دەمەکێ گەلەک کورت دا دێ کارەساتەکا گەلەک مەزن پەیداکەت. ھەروەسا ئەمەریکا د راپۆرتەکا ھەشت لاپەری دا ب رێیا ھەیڤا دەستکرد حکومەتا عیراقێ ئاگەھدارکریە ل سەر پەقینا سکری و ب مەترسیترین سکر ھژمارتیە. ئەندازیارەکی ژی ئاشکرا کریە، ھەکە سکرێ مووسل ب پەقیت، دێ بیتە ئەگەرێ خەندقینا ملیۆن کەسان و ب ملیۆنان کەس ژی دێ ل باژێرێن بەغدا و مووسل و بەسرا ئاوارە بن.
ئەندازیار ئوسمان ئاشکرا کر کو د وی ماوێ سکرێ مووسل د دەستێن داعشێ دا، چو سەخبێری بۆ نەھاتبوونە کرن و ئەو شکەفتێن د بنێ ئاڤێ دا رەنگە مەزنتر لێ ھاتبن و ئەڤە ژی بوویە ئەگەر کو ھندەک نیشانێن دی ل سەر سکرێ مووسل پەیدابووینە و گۆت: وەزیرێ چاندنا عیراقێ دیارکریە کو چو مەترسیێن پەقینێ ل سەر سکری نینن ب تنێ ھندەک دەرز لێ پەیدابووینە و ئەو ژی دێ ھێنە سەخبێرکرن.
خۆشەڤی سەلیم، ئەندامێ لیژنا ئاڤێ ل پەرلەمانێ عیراقێ بۆ ئەڤرۆ دیار کر، ھەر ل دەستپێکا چێکرنا سکرێ مووسل ئاریشەک د تەخەکا بۆنیاتێ سکری دا ھەبوو و پێدڤی ب چارەسەریەکا بەردەوام بوویە و ژ سالا 1986 وەرە ئەڤ ئاریشە یا بەردەوامە و بەردەوام ب رێیا چیمەنتۆیێ سەخبێری بۆ ھاتیە کرن و تیمەکا ئەندازیارێن ئەمریکی دووڤچوونا سەخبێرکرنا وێ کریە و ئامیرێن ھوشداری و ئاگەھدارکرنێ ل سەر سکری داناینە، بۆ ھندەک بەری پەقینێ خەلکێ ل بەر مەترسیێ بھێتە ئاگەھدارکرن.
ناڤبری ئاماژە ب وێ چەندێ کر، ل گۆرەی راپۆرتێن ئەندازیارێن ئەمریکی کو ئاراستەی عیراقێ کرین، مەترسی ل سەر پەقینا سکری ھەیە، لێ ئەڤ مەترسیە ھەر ژ کەڤندا ھەبوویە و نھا ھندەک نیشانێن دی ل سەر پەیدابووینە، ھەر چەندە وەزیرێ چاندن و ئاڤێ ل عیراقێ گۆتیە چو مەترسی ل سەر نینە و ھەر ئەو مەترسیە، یا بەری نھا ھەی و مەترسیا پەقینێ گەلەک یا کێمە، لێ ھەر چاوا بیت مەترسی ھەر یا ھەی.
خۆشەڤی ئاشکرا کر، ھندەک دەرز و نیشان ل تەنشتێن سکرێ مووسل پەیدابووینە، بەلێ شارەزایێن وەزارەتا چاندن و ئاڤێ ھوسا دیاردکەن کو بەری نوکە ژی ئەڤ دەرز و نیشانێن ب ڤی رەنگی پەیدابووینە.
بۆچی ئەمریکا پتر ژ عیراقێ ژ پەقینا سکرێ مووسل دترسیت؟ خۆشەڤی سەلیم، ئەندامێ لیژنا ئاڤێ دبێژیت: بۆ ئەمریکا ژیانا کەسەکی ب تنێ گەلەکە، ئەو وەکو عیراق ھزر د ژیانا کەسی دا ناکەن و پتر گرنگیێ ب ژیانا ئێک کەس ژی ددەن، ھەروەسا وان تیمەکا ئەندازیاری یا ھەی بەردەوام کار ل سەر سەخبێرکرنا وێ ددەن.
دەربارەی وێ پرسیارێ ھەکە ب پەقیت دێ چو مەترسی ل سەر ھەرێما کوردستانێ ھەبیت؟ ئەندامێ لیژنا ئاڤێ ل پەرلەمانێ عیراقێ گۆت: پەقینا وێ دێ کارتێکرنێ ل سەر پارێزگەھا نەینەوا و تکریت و ھەتا بەغدا ژی کەت، لێ نیشانێن ھوشداریکرنێ ل سەر ھەنە و بەری پەقینێ دێ وەلاتی ھێنە ئاگەھدارکرن کو جھێن خوە چوول بکەن. بەلێ پەقینا سکری مەترسی ل سەر چو باژارێن ھەرێما کوردستانێ نینە و ئاڤا وێ ب چو رەنگەکی بەر ب ھەرێما کوردستانێ ناھێت.
ئەندازیار بورھان عادل راگەھاند، سکرێ مووسل ب تنێ 30 کیلۆمەتران ژ مووسل دوورە، لەوما ژ ئەگەرێ پەقینێ دێ زیانەکا مەزن ب مووسل کەڤیت و پاشی ئەو لافاوە دێ ب رێیا رووبارێ دیجلە بەردەوام بیت و ھەموو دەڤەرێن دەوروبەری خوە رامالیت ھەتا دگەھیتە بەغدا ژی و گۆت: ھەتا نھا چو ئامارێن دروست ل دور زیانێن دێ ژ پەقینا وێ چێبن د دیار نینن، لێ ھەکە ب پەقیت، دێ پارێزگەھا نەینەوا و بەشەکێ مەزن ژ بەغدا وێران کەت و دێ زیانێ ب بەسرا ژی گەھینیت و نێزیکی ملیۆن کەس دێ خەندقن و ب میلۆنان کەس ژی دێ ئاوارە بن.
سکرێ مووسل شیانێن ھلگرتنا 11.11 ملیۆن کیلۆمەترێن ئاڤێ یێن سێجا ھەنە، ل 25 کانوونا ئێکێ ل سالا 1981 دەست ب چێکرنا سکری ھاتبوو کرن، ئەگەرێ دروستکرنا وی ژی ژ بەر پارستنا بەغدا و پارێزگەھێن عیراقێ بوویە ژ لافاوان، پرۆژە ل 24 تەمووزا سالا 1986 تمام بوو و کەفتە د خزمەتێ دا. ئەڤ سکرە ئاڤێ و ووزێ بۆ دو ملیۆن کەسان ل باکوورێ عیراقێ دابین دکەت و ژ لایێ دۆ کۆمپانیێن بیانی ڤە ھاتیە دروستکرن. ل گۆرەی راپۆرتێن حوکمەتا عیراقێ ھەر ژ دەستپێکا چێکرنا سکری و ھەتا نوکە، ھەیڤانە نێزیکی پێنچ ملیار دیناران لێ دھێنە مەزاختن.
بەرپرسەکێ عیراقێ بۆ شەرقولئەوسەت راگەھاند بوو، سکرێ مووسل بوویە ئەگەر خەو ژ چاڤێن باراک ئۆبامای سەرۆکێ ویلایەتێن ئێکگرتی بچیت و شەڤانە خەوان ب پەقینا وێ ڤە دبینیت و پەیوەندی ب حەیدەر عەبادی کریە و ئەو ل سەر مەترسیێن پەقینا وێ ئاگەھدارکریە.
