ته‌حه‌دیاتیێن هه‌رێمێ به‌رامبه‌ر ئالایێ عیراقێ و كوردستانێ؟
ده‌مێ كۆنگرێ ئوپوزوسیۆنا عیراقێ ل له‌نده‌نێ ل 14 دیسێمبه‌را 2002 هاتیه به‌ستن، گه‌له‌ك گفتوگۆ و بیروبۆچوون ل سه‌ر گوهارتنا ئالایێ عیراقێ هاتنه كرن،
ده‌مێ شه‌رێ عیراقێ ل سالا 2003 ده‌ستپێكرى و هه‌تا كه‌فتنا رژێمێ ب ته‌مامى و دانان دستوورێ عیراقێ، ڤالاهیه‌كا دستوورى بۆ بلندكرنا ئالایێ عیراقێ چێبوو، هه‌ر دیسا پشتى هینگى هند لایه‌ن و تائیفه و هه‌تا ل سه‌ر ئلستێ تاكه‌كه‌سان، بۆچوونێن وان ئه‌و بوون كو پێدڤیه چو گوهارتن د ئالایێ عیراقێ نه‌هێته كرن!
لێ تشتێ مه دڤێت ئاماژێ پێ بكه‌ین، ئه‌و سه‌باره‌ت ته‌حه‌دیاتیێن هه‌رێمێ سه‌باره‌ت گوهارتنا ئالایێ عیراقێ، كو نابیت ب چو شێوه‌یه‌كێ ئه‌و ئالایێ رژێما گۆربه‌گۆر، یێ ب كورتى و ب ده‌هان هزاران كورد ل ژێر وى ئالایى هاتینه كوشتن و مالوێرانكرن و ده‌ربه‌ده‌ركرن و ئه‌نفالكرن.
ئه‌ڤرۆ ئه‌و ئالا دوباره و ل ژێر سیسته‌مێ فیدرالى و دیمۆكراسى بهێته بلندكرن ڤه.
له‌و ل رێككه‌فتى 31 ئابا 2006، سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ، فه‌رمانه‌ك ده‌ركر ل ژێر هژمار(60)، كو پێدڤیه ئالایێ رژێما به‌رێ بهێته خوارێ و ب تنێ ئالایێ كوردستانێ به‌سه، و بلندكرنا ئالایێ عیراقێ، ل رێوره‌سمێن فه‌رمى، فه‌ره ئالایێ كۆمارا عیراقێ بهێته بلندكرن یێ شۆره‌شا 14ته‌مووزا 1958.
ئه‌ڤه و هه‌تا وى ده‌مێ ئالایه‌كێ نوو بۆ عیراقا فیدرال ل گۆر دستوورى و یاسایێ بهێته نه‌خشان و دانان، ئه‌ڤ فه‌رمانا سه‌رۆكاتیێ، گه‌له‌كا گونجایى بوو بۆ بارودۆخێ هه‌رێمێ یێ وى ده‌مى و ئارامكرنا دلێ خه‌لكێ كوردستانێ، كو چو ئێدى بۆ ده‌مژمێره‌كێ ژى ل ژێر وى ئالایێ نه‌ژین.
نه‌خاسمه بۆ سه‌روه‌ریا ناڤخوه‌یى و دیاركرنا سنۆرێن هه‌رێمێ ژ لایێ كارگێری ڤه و هه‌لبه‌ت پشتى ئێكگرتنا هه‌ردو ئیدارێن هه‌ولێر و سلێمانیێ و هه‌بوونا ئێك حوكمه‌ت و سه‌رۆكاتى.
ئه‌ڤجا پشتى هینگى، ل راگه‌هاندنێ و جادا عیراقى و هه‌تا راگه‌هاندنا عه‌ره‌بى ژ ده‌رڤه ژى، بۆ زه‌جه و وه‌سا مه‌زن كر، كو نابیت كورد داخوازا گوهارتنا ئالایێ عیراقێ بكه‌ن، چونكى ئالایێ عیراقێ كو هه‌ر چه‌نده هه‌تا نها ژى نوونه‌راتیا هه‌موو پێكهاته‌یێن عیراقێ و نه‌ته‌وا عه‌ره‌با و ده‌وله‌تێن جیرانیین یێن سوونه مه‌زهه‌ب دكه‌ت!
ئه‌ڤه هه‌موو بێ به‌هانه‌كا قانوونى و دستوورى و عورفێ گوهاتنا سیسته‌مه‌كێ دكتاتورى بۆ سیسته‌مه‌كێ فیدرالى و دیمۆكراسى، ل دژى فه‌رمانا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ راوه‌ستییان.
ئه‌ڤه بریار و فه‌رمانه د ده‌مه‌كێ دابوو، كو ل ده‌سپێكا فه‌سلێ نویێ دوویێ یێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ل3 ئیلۆنا 2006 و ل عیراقێ ژ بۆ 5 ئیلۆنا 2006.
ئه‌و 3/9/ 2006، نڤیسینگه‌ها سه‌رۆك وه‌زیرێن عیراقێ ل وى ده‌مى، داخۆیانیه‌ك ده‌كرن و گۆت ئه‌ڤ ئالایێ عیراقێ یێ نوكه، دێ بوهۆست بوهۆست ل هه‌موو عیراقێ هێته بلند كرن، تاكو په‌رله‌مانێ عیراقێ ل گۆر دستوورێ عیراقێ بریاره‌كێ ل سه‌ر بده‌ت.
لێ ئه‌ڤ داخویانیه نه‌یا پێگیر بوو هه‌رێمێ، چونكى هه‌رێمێ و سازیێن وێ یێن دستورى، ژ لایێ دستوورى و قانوونى ڤه نه‌یا پێگیره بۆ سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ.
نه‌خاسمه هه‌رێمێ ئالایێ عیراقێ نه كه‌نسلكر بوو، به‌لكو دڤێت بهێته گوهارتن، ئه‌و ژى ژ به‌ر ل ژێر وى ئالایى ملله‌تێ مه گه‌له‌ك نه‌خۆشى و ئه‌نفال و سه‌رهه‌لدان و ده‌رده‌سه‌رى دیتیینه، ئه‌م دبێژین ئێدى ئه‌و ئالایه نوونه‌راتیا ملله‌تێ مه ناكه‌ت.
له‌و ژ ته‌حه‌دیات و هه‌لویستێ هه‌رێمێ یێ برژد ل سه‌ر گوهارتنا ئالایێ عیراقێ، دوباره به‌رسڤا داخویانیا نڤیسینگه‌ها سه‌رۆك وه‌زیرێن عیراقێ داڤه و ب ڤى شێوه‌یى.
ل گۆر سیسته‌مێن هه‌موو جیهانێ، ده‌مێ سیسته‌مێ رژێمه‌كێ ژناڤدچیت و دهێته روخاندن، وى ده‌مى هه‌ر ئالایه‌ك و هێمایه‌ك و هه‌ر تشه‌ك ل گه‌ل نامینیت، هه‌ر وه‌كو هاتیه‌كرن ل گه‌له‌ك وه‌لاتێن جیهانێ.
و مه كه‌نسل نه‌كریه ئالایێ عیراقێ، لێ ئه‌م دبێژین پێدڤیه، په‌رله‌مانێ عیراقێ بریاره‌كێ و قانوونه‌كا نوو بۆ ده‌ربكه‌ت.
چونكى ئالایێ عیراقێ، نوكه نه ئالایێ عیراقیانه، به‌لكو ئالایێ رژێمه‌كا فاشست و دكتاتوور بوو و پارتا ده‌عوه ب سه‌رۆكاتیا مالكى باش دزانیت، كو سه‌ددام حوسێن د ئێك رۆژ دا ول ژێر وى ئالایێ هوون به‌حس ژێ دكه‌ن فه‌رمانه‌ك ب سزایێ سێداره‌دانێ بۆ(600) كادرێن وێ پارتێ ده‌ركر.
له‌و دڤێت ل گۆر به‌ندا (12) بڕگا ئێك ژدستوورێ عیراقێ، بهێته رێخستن و گوهارتن و قانوونه‌ك نوو بۆ بهێته دانان.
ل دووماهیێ هه‌رێمێ بۆ جارا دووماهیێ ته‌حه‌دى كر د گه‌ل حوكمه‌تا وى ده‌می یا عیراقێ، كو ب چو شێوه‌كێ، ئالایێ شۆفینیێ و تیرۆرێ و دكتاتۆریه‌تێ، ناهێته بلدنكرن ل سه‌ر ئه‌ردێ كوردستانێ، به‌لكو ئه‌م دبێژین و د ئاماده‌ینه ئالایێ 14 ته‌مووزا 1958 بلند بكه‌ین ل هه‌ریمێ، تاكو وى ده‌مێ بریاره‌كا نوو بۆ ئالایێ عیراقێ بهێته دان، سه‌رۆكاتیا هه‌رێما كوردستانێ ل رێككه‌فتى 3/9/2006.
سه‌باره‌ت ته‌حه‌ددیات و هه‌لویستێ كوردان و هه‌ریمێ، سه‌باره‌ت بلندكرنا ئالایێ كوردستانێ ل هه‌موو داموده‌زگه‌هێن میرى ل سنوورێ پارێزگه‌ها كه‌ركووكێ، به‌رى جه‌ژنا نه‌ورزا ئه‌ڤ ساله، پارێزگارێ كه‌ركووكێ بریار دا كو پێدڤیه ئالایێ كوردستانێ ب ره‌خ ئالایێ عیراقێ ڤه ل سنۆرێ پارێزگه‌ها كه‌ركووكێ بهێته بلندكرن.
ئه‌و بوو بۆ جارا ئێكێ و دوور ژ راگه‌هاندنێ هه‌تا راده‌یه‌كێ، ئالایه‌كێ مه‌زنێ كوردستانێ ل گه‌ل هه‌لكرنا خه‌تیرێن ئاگرێ نه‌ورۆزێ ل كه‌ركووكێ ئه‌و ئالایه هاته بلندكرن.
پاشان ژ به‌ر هه‌لویستێ كوردان و نوونه‌ریێن كوردان ل وێ پارێزگه‌هێ و پالپشتیا هه‌موو لایه‌نێن سیاسى و سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ، ژ بۆ وێ بریارا جوانا پارێزگارێ كه‌ركووكێ ده‌ركرى.
ئه‌و بوو ل رێككه‌فتى 28/8/2017، ئه‌نجوومه‌نێ پارێزگه‌هێ ب پرانیا ده‌نگان، ده‌نگ ل سه‌ر وێ بریارا پارێزگارى دا.
پاشان ل 29/3/2017، سه‌رۆكاتیا هه‌رێما كوردستانێ، ته‌حه‌دى پالپشتیا خوه سه‌باره‌ت وێ بریارا بلندكرنا ئالایێ كوردستانێ ل وێ پارێزگه‌هێ و ب بریاره‌كا دستوورى و یاسایى و مافێ پرانیا پێكاهه‌تیێن وێ پارێزگه‌هێ وه‌سفكر.
گه‌له‌ك ژ كه‌ڤندا و هه‌موو ده‌وله‌تێن دوژمن و هه‌تا هنده‌ك لایه‌ن و تائیفه، ل سه‌ر ئاستێ دوه‌لى و ناڤخوه‌یى، دوژمناهیا ئالایێ كوردستانێ كریه، لێ بێ ما بووینه.
نه‌خاسمه ل سه‌ر ڤى بابه‌تى و سنوورێ ده‌ڤه‌رێن ڤه‌قه‌تیایى، پشتى كه‌تنا رژێما گۆربه‌گور و داعش، كو مه دیتیه و گولێ بوویه، كو نابیت ئالایێ كوردستانێ ل وان ده‌ڤه‌رێن نوو هاتینه ئازادكرن و به‌رنیاسن ب ده‌ڤه‌رێن ل ژێر به‌ندێ(140) ئالایێ كوردستانێ لێ بهێته بلندكرن.
ئه‌وا جهێ دل خووشیێ و ب راستى بریاره‌كا دیرۆكى بوو ده‌ستكه‌فته‌كێ مه‌زن و دیرۆكى بۆ بو هه‌موو لایه‌ن و كوردان.
