پشتى داعشێ: بهێلن بلا عه‌ره‌ب ته‌نا بژین
(فه‌لسه‌فا ئایینى و سایكۆلۆژیا كه‌ساتیا عه‌ره‌بى)
ڕۆژیگرتن وه‌ك ئێك ژ سه‌دان جۆرێن (عیباده‌ت) و كریار و ڕه‌فتارێن تاكێ موسلمانێ عه‌رب، و هه‌مى جۆرێن دیترێن ڕه‌فتارێن هه‌ڤشێوه‌ى وێ ڕاستیه‌كێ ده‌ردئێخن، و نیشاندده‌ن محه‌مه‌دێ ئه‌مین (س) چه‌ند كه‌سه‌ك زانا، د هه‌مان ده‌م شه‌هره‌زایێ سروشتێ جڤاكا بیابانى و سایكۆلۆژیایا تاكێ عه‌ره‌بى بوویه. وى ب ده‌یناندنا ڤان جۆره كریاران یا ڤیاى ژبلى دروستكرنا پابه‌ندیه‌كا ئایینى و جڤاكى، ئاڤاكرنا كه‌ساتیه‌كێ هێمن و ئارام و بێهنفره ژ وان مرۆڤێن بێهن ته‌نگ دروست بكه‌ت. وى ڤیا چاكسازیه‌ك مه‌زن و گوهۆڕینه‌ك هه‌میشه‌یى دڤى كه‌ساتیێ به‌ڵاڕۆیش دا په‌یدا بكه‌ت. دیاره وى په‌یامبه‌رى دڤیا بۆ كێمكرنا بارێ گرانێ ژیانێ و ژیارا ئابوورى ڕۆژیگرتنێ بكه‌ته ده‌رگه‌هه‌ك كارتێكه‌ر. به‌لێ پا ژبیرا مه نه‌چیتن كه‌ساتیێ برسى و شه‌ڕۆكه‌یێ بیابانى ئه‌و چه‌ند هزار سال بى بۆ تێركرنا زكێ خوه و مالبات و ئویجاخێ پێدڤى ب تالان و كۆشتن و فه‌رهۆتێ هه‌بى. وى په‌یامبه‌رى یا ڤیاى ئه‌گه‌ر بناسه‌ك و ئه‌گه‌ره‌ك ژى بۆ نه‌هێلان یان هیچ نه‌بیت، كێمكرنا وێ دیاردێ ژى هه‌بیتن بكاربینیت. وى باشترین ڕێك بۆ وێ چه‌ندێ ڕۆژیگرتن ددیت. چونكى دزانى ده‌مى َمرۆڤ ب ڕۆژى و برسى بیت هێز و گێولێ شه‌ڕى و كۆشتنێ نامینیتن یان كێمتر لێدهێت. ل سه‌ر ڤى بنه‌ماى دشیا ڕۆژیگرتن ببیته ده‌رگه‌هێ چاره‌سه‌ریه‌كا گۆنجاى بۆ ئێك ژ كه‌ڤنترین و پیسترین و خویناویترین دیارده و ڕه‌فتارێن عه‌ره‌بێن بیابانى، و تێگه‌هێ (شه‌هرۆلحه‌رام) و بابه‌تێن گرێداى پێڤه مه‌زنترین گه‌واهى و به‌لگه‌یه بۆ ڤێ گۆتنێ.
ب گۆتنه‌ك دیتر ڕۆژیگرتن، وه‌ك كریارێن دیترێن ئایینێ نوویێ عه‌ره‌بان، مفا و بنه‌مایێن ئابوورى و جڤاكى و سیاسى و له‌شكرى ل پشتێ بین. ئێك ژ وان بنه‌مایێن سه‌ره‌كى، ئه‌و بى تۆڤێ (قه‌ناعه‌تێ)، یان ئه‌وا بابۆكالێن مه كوردان دبێژن: “ده‌ستێ ته‌نا ل سه‌ر زكێ برسى”، د دل و ده‌روونێ وان دا چاند. دیاره ب ڤێ چه‌ندێ محه‌مه‌دێ ئه‌مین (س) وه‌ك كه‌سه‌كێ زانا د بیاڤێ سایكۆلۆژیایا مرۆڤاتیێ دا ب گشتى و عه‌ره‌بان ب تایبه‌تى، گرنگییه‌ك مه‌زن ب ئارامى و ئاسووده‌یى و ئاسایێشا سایكۆلۆژییا تاكى و جڤاكى ددا. د دیتنا وى دا (قه‌ناعه‌ت) هه‌بوون ئێك ژ مه‌زنترین ده‌رگه‌هێن دابینكرنا وێ ئاسووده‌یا ده‌روونى یه.
هه‌ر چه‌نده كه عه‌ره‌بان، وه‌كى گه‌له‌ك لایه‌نێن دیترێن ئایینى هه‌تا ڕاده‌یه‌كێ خه‌مسارى د وێ دا هه‌بى، به‌لێ بێگۆمان وان ژى ئه‌و ب باشترین و ب سانه‌هیترین ده‌رگه‌ه بۆ دیناندنا سنووره‌كێ پیلایى بۆ حه‌زێن بێسنوورێن خوه د كۆشتن و تالانكرنا هۆز و كه‌سێن دیتر دزانى و د ماوێ ژیانا په‌یامبه‌رى دا گه‌له‌ك به‌رچاڤ وه‌ردگرت. به‌لێ پشتى كۆچكرنا وى، جاره‌ك دیتر ئه‌و دیاردا كرێت ده‌ستپێكر و ڤێ جارێ به‌رۆڤاژى جارێن پێشتر و دژى ئایین و ویستا ئیسلامى و په‌یامبه‌رێ خوه، ڕه‌نگه‌كێ ئایینى ژى تێدا سه‌رهلدا و ڕه‌فتارێن كرێتتر تێدا په‌یدا بین و پترتر لێهاتن و سنوورێن وێ خرابتر و ئه‌و كار ڕوویه‌كێ پیرۆز بخۆڤه گرت.
ل ده‌مێ ئه‌ز قوتابیێ زانینگه‌ها حكومى په‌روه‌رده‌یا مۆسكۆ، من هژماره‌كا جۆراوجۆرا قوتابیێن عه‌ره‌ب ژ وه‌لاتێن جودایێن عه‌رب ددیتن و تێبینى كر: باشه نڤشێ عه‌ره‌بان و ساخله‌تێن وان یێن فیزیكى و سه‌روچاڤ و ڕه‌نگ و ڕوویى َوان یێ به‌رنیاسه، به‌لێ بۆچى ئه‌وێن ده‌ڤه‌رێن سووریێ و دیمه‌شق و هنده‌ك جهێن ده‌وروبه‌رێ وێ وه‌كى وان نینه و مرۆڤێ وێ جوانتره؟ هه‌ر هنگى قوتابیه‌كێ عه‌ره‌ب به‌رسڤا من دا: ده‌مێ ل سه‌رده‌مێ ئه‌مه‌وییان عه‌ره‌بان وه‌لاتێ ئه‌ندۆلۆس (ئسپانیایا نۆكه) داگیر (فه‌تح !) كرى، هژماره‌كا مه‌زن ژ كچ و ژنان ژ وى جهى ئینان و گرتن و ڕه‌ڤاندن و ل وه‌لاتێ شامێ ب سه‌ر زه‌لام و خه‌لك و له‌شكرێ خوه دابه‌شكرن.
باشه ئه‌ڤه ل كیرا ئیسلاما پیرۆز دا هه‌یه؟ كه‌نگى تشته‌ك وه‌سا هاتیه گۆتن؟ و گه‌له‌ك پرسیارێن وه‌كى ڤان تشته‌كێ نه‌خۆش ئاشكرا دكه‌ن و هه‌تا نۆكه ژى ئه‌م به‌رمایكێن وێ دبینین، و هه‌تا به‌رى ئێك دو سالان ژى ئه‌و كار دگه‌ل مه كورد و كوردستانیان هاته كرن و دبیتن ئه‌گه‌ر ب قه‌هره‌مانیا پێشمه‌رگه‌ى و فه‌رمانده‌هیا سه‌رۆك بارزانى نه‌بایه نۆكه دا سه‌دان هزار كه‌س ژ ژن و خووشك و كچێن مه هه‌میان هه‌مان چاره‌نڤیسا وان ژنێن ئه‌نده‌لۆسى هه‌بیت.
به‌رۆڤاژى ئیسلامێ، هنده‌ك كه‌س و لایه‌ن و ئه‌كادیمى و ده‌ستهه‌لاتدار و سیاسه‌تڤان و شاه، و به‌رى هه‌میان ژى زه‌لامێن ئایینى، ئایینێ ئیسلامێ یێ كریه “قاچكێ ده‌ڤێ خوه”، و به‌رده‌وام ل بن گوهێن تاكێن عه‌ره‌بێن ڕه‌به‌ن دخوینن كۆ فلان نه‌ته‌وه و وه‌لات و ئایین ونه‌ژاد و ناڤچه و ده‌ڤه‌ر دوژمنێن ته‌نه. دژى ته نه. دژى ئاینێ ته نه، و … هتد. ئه‌ڤ چه‌نده و ب درێژاهیا هزار سالێن بۆرى دا هند یا دووباره بووى كه هێدى ل نك وى تاكى یا بوویه ڕاستى. باشه عه‌ره‌به‌كێ (ئێخسیر !) ل گۆنده‌كێ وه‌لاتێ مه‌غریب و یان توونس و یان بیابانێن هشكێن لیبى یان ئه‌لجه‌زایر یان مۆریتانیا یان … هتد، ژ كیرێ دزانیتن كورد ئیسرائیلى یان مه‌جووسى یان كافرن یان نینن، یان بۆچى دێ كه‌ربێن خوه ژ كوردان ڤه‌كه‌تن، هه‌كه‌ر نه كه‌سه‌كى ئه‌ڤ كاره كربیتن و پف كربیته بن گۆهێن وى؟ باشه ئه‌و كه‌س و مرۆڤێ ساده ل باژێڕه‌كێ وه‌لاته‌ك عه‌ره‌بى، نه هه‌ر ئه‌و مۆسلمانه یێ په‌یامبه‌رێ وى محه‌مه‌د (س) و وه‌كى یێ گه‌له‌ك ژ كوردانه، و ژ ڕه‌فتارێن جوان و مرۆڤدۆستى و ڕاستیێ و دلۆڤانیێ پێڤه‌تر نه‌كرییه و نه‌گۆتیه، یێ كۆ بخۆ جوانترین نموونێ مرۆڤاتیى َو شانازیێ شارستانیه‌تێ یه؟
جهێ داخێ یه ل وه‌لاتێن عه‌ربى ب سه‌دان هزار په‌رتووكێن هه‌مه جۆر چاپ و به‌لاڤ دبن و تژى وان وه‌لاتان (و هه‌تاكۆ وه‌لاتێ مه) نه، و كه‌س چاڤدێرى و لێپێچینێ دگه‌ل به‌لاڤكه‌ر و نڤیسه‌رێن وان ناكه‌تن، و گه‌له‌ك ژ وان ژى ژ لایه‌نێ كه‌سێن ئه‌كادیمى و ئایینى ڤه دهێنه نڤێسین، و تێدا ب به‌رده‌وامى تێگه‌ه و ده‌سته‌واژه‌یێن فلان وه‌لات و نه‌ته‌وه و ئایین و … هتد، دوژمنێن عه‌ره‌بانه و مه‌ترسینه بۆ سه‌ر وان و ئایین و وه‌لاتێن وان و … هتد.
ب ڤى ڕه‌نگى وان ژێده‌رێن ده‌مارگیر كاره‌ك كرییه ئه‌و تاكێن پاقژ و ساده و عه‌ره‌بێن ده‌ستپه‌روه‌ردێن ئایینه‌كێ مرۆڤدۆست بگه‌هیته ئاسته‌كى هه‌مى خه‌لك و نه‌ته‌وه و وه‌لات و ئایین و مرۆڤێن دیتر ل به‌ر وان ببنه “گۆرگ و هرچ”، و ئه‌و تاكێن عه‌ره‌ب ژى ل وان كرینه”ئاڤ و ئاگر”، و هه‌تا كو ب سه‌دان و هزاران ژ وان عه‌ره‌بان و ل بن ناڤێن وه‌كى “جیهاد” و “به‌رگریكرن” و … هتد، ژ وه‌لاتێن عه‌ره‌بى گۆڕ ببنه جهێن دیتر و تاوانێن مه‌زن دكه‌ن.
ئه‌و ژێده‌ر ل شوونا نیشادان و گۆتن و بیرئینانا خوه و وان ژ هندێ مرۆڤ هه‌مى پێكڤه و وه‌كى ئێكن و هه‌مى كۆڕێن ده‌یبابه‌كى و مالباته‌كێنه، نه‌كۆ هنده‌ك نه گۆرگ و هرچ و كافر و دوژمنن، و تێنگه‌هشتن و تێگه‌هاندنا ڕه‌نگێ ڕاستێ ململانێ و هه‌ڤڕكییا مرۆڤان و ژیانێ ب گشتى، وه‌ك دیارده‌یه‌ك سروشتى و ده‌یناندنا ڕێیێن دروست و زانستیانه بۆ چاره‌سه‌ركرن و سه‌ره‌ده‌ریكرن د گه‌ل ژیانێ و ڤى كاودانى، ب هزاران گه‌نجێن خوه به‌سه‌ردا دبه‌ن و ب ناڤێ ئیسلامێ دخاپینن و دده‌نه كوشتن و ژ كیستێ كه‌س و كارێن وان دكه‌ن. دیاره تاوانێن داعشێ دووماهیك پیلانا وان بى و سه‌رنه‌گرت و چ بۆهسته‌ك ژى نه‌چۆ سه‌ر ئاخا (وه‌ته‌ن عه‌ره‌بى)، به‌لكۆ ژى كورد و كوردستان، ئه‌و نه‌ته‌وه و جهێ هزاران ساله خزمه‌تا وان و كه‌لتوورێ وان كرى، و ئه‌و ب برایێ مه‌زن دزانى، ژى ژ خۆڤه‌كرن.
فه‌ره ئه‌و لایه‌ن و ئه‌كادیمى و ده‌ستهه‌لات و كه‌س و ده‌زگه‌هێن فه‌رمى و نه‌فه‌رمى یێن ئایینى ئه‌زموونا داعشێ بۆ خۆ بكه‌نه وانه‌یه‌ك مه‌زن و هه‌میشه‌یى. بلا هێدى ده‌ست ژ كه‌رب و كینه و ده‌مارگیرى و هشكباوه‌ریێ به‌رده‌ن و نه‌بنه سه‌ده‌ما ژده‌ستدانا گه‌نجێن عه‌ره‌ب و ئاخا خوه. هێدى ب به‌لاڤكرنا زانیاریێن شاش و تژى دره‌و وان گه‌نجان دین و هار نه‌كه‌ن. به‌سه! به‌ڵا خوه ژ وان گه‌نج و وى نه‌ته‌وه‌ى ڤه‌كه‌ن و ڤه‌بن! هه‌وه ژ بلى مالوێراینێ چ مفا و تشته‌ك نه‌گاهانده وان و جیهانێ.
بلا ڕۆژیگرتن وانه‌یه‌ك بیت و ئه‌و بزانن (قه‌ناعه‌ت) مه‌زنترین زه‌نگینیه بۆ هه‌ر مرۆڤه‌كى. ئه‌و خه‌لیفه‌یێن ل به‌غدایێ و جهێن دیتر هزاران هزار پاره و ژن و خانى و كۆچك و تشت هه‌ى كیڤه چوون؟ چى ل گه‌ل خوه بر؟ بۆ چى نموونه‌یێ عه‌ره‌بان یى َچاڤلێكرنێ ئه‌و خوینڕێژ بن، نه‌ك په‌یامبه‌ر و جامێرێن دیتر، كه د ناخ و ده‌روون و مێنتالیته و هزرا وان دا (قه‌ناعه‌ت) جوانترین تشت و ساخله‌ت بى؟ بۆچى ئه‌و عه‌ره‌ب بیرا خوه ل وان ڕۆژان نائینن بابوكالێن وان ژ وه‌لاته‌كێ هه‌ژار و بیابانه‌كێ هشك و تۆز و ئاخى َپێڤه‌تر جهه‌ك نه‌بى لێ بژین و سه‌خمه‌راتى وى عه‌ردێ هه‌ژار، وه‌كى “تێژكێن كتك و پشیكا” هه‌تا ئێڤارى َو سال ب سال و هنده‌ك جاران بۆ حێشتره‌كێ سه‌دان سالان بسه‌روچاڤێن ئێكڤه بین؟ ئه‌وان پشتى سه‌دان سالان داگیركرنێ نۆكه زێده‌ترى چه‌ندین وه‌لات و چه‌ندین ملیۆن كیلۆمترێن چارگۆشه یێن هه‌ین و جهێن زه‌نگین و ب مفایێن گه‌هشتینه وان؟ فه‌لسه‌فه‌یا ده‌یناندنا ڕۆژیگرتنێ هه‌كه نه بۆ هندێ بیتن پا بۆ چیه؟ بۆچى ئه‌و خۆ تێناگه‌هینن و ناهێلن گه‌نج و لاوێن عه‌ربان ل شوونا كار و كاسبییه‌كا پاقژ و (حه‌لال) ل گۆند و باژێڕان، وان ل جهێن جودایێن جیهانێ دده‌نه كوشتن و ناهێلن وه‌كى مرۆڤێن ئاسایى و ل سه‌ر ڕێبازا په‌یامبه‌رێ خوه بژین؟ ئه‌وان هه‌روه‌سا هزاران گه‌نجێن كورد و نه‌ته‌وه‌یێن دیترێن موسلمان ب ڤى ناڤى خاپاندن و گۆرى مه‌ژیێ خوه یێ ڕه‌ش و پیسكرن.
