هه‌كه‌ ب كورتی، ئاماژێ ب قووناغێن پشتی، سه‌رهلدانا پیرۆزا جه‌ماوه‌ری یا بهارا (1991)ێ یا باشوورێ كوردستانێ بكه‌ین، ئه‌وا ب پێشه‌نگیا به‌ره‌یێ كوردستانی، و ته‌ڤایا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ و ب خوینا لاوێن هه‌ژارێن كورد، گه‌هشتیه‌ ئه‌نجامه‌كێ باش و سه‌ركه‌فتن ل سه‌ر رژێما دكتاتۆرا گۆربه‌ گۆر ب ده‌ستڤه‌ ئیناین، دێ ب رۆنی خوه‌یا بیت، كا ژ ئه‌گه‌رێ به‌رژه‌وه‌ندیێن زلهێزان، یان ژی ژ به‌ر ئاسته‌نگیێن داگیركه‌ران، و زێده‌باری ناكۆكی و پارچه‌ پارچه‌بوونا ناڤ مالا كوردی دره‌نگ هزر د سه‌رخوه‌بوونێ دا كریه‌!.
ب دیتنا من قووناغا پشتی سه‌رهلدانێ، وه‌لاتێن زلهێز ژ به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ و دۆستانیا وان یا ب وه‌لاتێن هه‌رێمی و یێن داگیركه‌رێن كوردستانێ را، دۆزا ره‌وایا، نه‌ته‌وی و سیاسی یا كوردی، ل جهێ وه‌كو دۆزه‌كا نه‌ته‌وی ببینن و دانوستاندنێ دگه‌ل بكه‌ن، زێده‌تر وه‌كو پرسگرێكه‌كا مرۆڤی (انسانی) ته‌ماشه‌ كریه‌ و د ڤی واری دا، ژ ئالیێ رژێما عیراقێ یا وی سه‌رده‌می ڤه‌ دپاراستن و ئه‌ڤ چه‌نده‌ یا به‌رده‌وام بوو هه‌تا سالا (2003)ێ.
ب نێرینا من ئه‌و ژی بۆ چه‌ند فاكته‌ر و ئه‌گه‌ره‌كان دزڤریت، ژ وان دبلۆماسی و لۆبیا كوردی د ناڤ وه‌لاتێن زلهێزێن دا، ئه‌ندام د جڤاتا ئاسایشا ناڤنه‌ته‌وی دا، گه‌له‌ك یا لاواز بوو، یان ژی هه‌ر نه‌بوون، ژ به‌ر ڤان سه‌ده‌مان ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن كوردان، وه‌لاتێن خوه‌دی ده‌ستهه‌لات، به‌رژه‌وه‌نیێن خوه‌ دگه‌ل داگیركه‌رێن كوردستانێ باشتر لێ كریه‌، و ژ به‌ر ڤاله‌هیا كو نوونه‌رێن راسته‌قینه‌یێن كوردان د قادا سیاسی و دبلۆماسی دا نینن گه‌لێ كورد گه‌له‌ك جاران وه‌كو كارته‌كا فشارێ ژی ل هه‌مبه‌ری، داگیركه‌ران هاتینه‌ بكارئانین، هه‌لبه‌ت قووناغا كورد ل باشوورێ كوردستانێ، تێدا هاتینه‌ د گۆره‌پانا سیاسی یا عیراق و ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا، پشتی رۆخاندنا رژێما دكتاتۆرێ گۆر به‌ گۆرا سه‌دام حسێن بوو، ئه‌و ژی ژ به‌ر خالا دیمۆكراسیه‌تێ، و پاراستنا مافێن كوردان د چارچوڤێ عیراقه‌كا فیدرالی دا. كو وی ده‌می هه‌موو هێزێن عیراقی یێن خوه‌ وه‌كو ئۆپۆزسیۆن ددیت باوه‌ری ب ڤێ چه‌ندێ هه‌بوو.
ئه‌و ئالی و كه‌ساتیێن پشتی رژێما هه‌رفتی هاتینه‌ سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ، د ده‌مێ خوه‌ دا پرانیا وان ئۆپۆزسیۆنا وێ رژێما كوردكوژ و مرۆڤكوژ بوون، هه‌كه‌ باوه‌ریه‌كا راسته‌قینه‌ ژی، ب عیراقه‌كا دیمۆكرات و فیدرال ژی نه‌با، لێ د هه‌مان ده‌م دا، نه‌چار بوون خوه‌ دگه‌ل ده‌فاكتۆی بگۆنجینن، كو باوه‌ری ب ده‌مۆكراسیێ و فیدرالیه‌تێ و پێكڤه‌ ژیانێ و مافێن كوردان هه‌بیت،
بێگومان د ڤێ خالێ دا،ژ لایه‌كی ڤه‌ وه‌لاتێن زلهێز پشته‌ڤان بوون و ژ لایێ دی ڤه‌،ده‌ستهه‌لاتداریا باشوورێ كوردستانێ ب ئێك ده‌نگ د وێ‌ باوه‌ریێ دا بوون، كو دێ‌ ب ڤێ رێكێ مافێن خوه‌ یێن نه‌ته‌وه‌ی و دیمۆكراتیك و چاند و كه‌لتوری د ڤی سیسته‌می دا، ب ده‌ست بێخن و ب رێكا قانوونێ ژی ب جیه كرن. كو كورد و خاكا كوردستانێ ئێدی نه‌هێنه‌ داگێركرن و جینوسایدكرن، و لاپه‌ره‌كێ سپی هاته‌، ڤه‌كرن و ب دۆستانی و براتی دێ د گه‌ل نه‌ته‌وه‌یێن دی ژین..
هه‌لبه‌ت كوردان وه‌كو ئه‌كته‌رێن سه‌ره‌كی د ناڤ ڤان بوویه‌ر و گهۆرینان دا رۆلێ خوه‌ د گێرا. لێ مخابن ئه‌ڤێ چه‌ندێ گه‌له‌ك نه‌ڤه‌كێشا ئه‌گه‌ر، و فاكته‌رێن ناڤخۆی و ده‌ره‌كی، بوونه‌ هانده‌ر، كو كورد نه‌شیاین وان قانوون و بریارێن د به‌رژه‌وه‌ندا كوردان دا، د ده‌ستوورێ هه‌رده‌می یێ عیراقێ دا. بێخنه‌ د وارێ پراكتیكێ دا. فاكته‌رێن نه‌یێنی یێن كو بووینه‌ ئاسته‌نگ د رێكا ڤێ‌ پرۆسێ دا، خوه‌ ڤه‌دزین بۆ ژ ده‌ستوورێ عیراقێ و زالبوونا شۆفینست و نه‌ژادپه‌رستێن عه‌ره‌بێن شیعه‌ و سونی، كو ژ بۆ دژاتیا مافێن كوردان ته‌مامكه‌رێن ئێك بوون، و زێده‌باری ئه‌و گه‌نده‌لی و بازرگانی و نه‌دادپه‌روه‌ریا به‌رپرسێن كورد، د گه‌له‌ك واران دا كه‌فتینێ و ل به‌غدا ل جهێ مافێن گه‌لێ خوه‌ ب پارێزن خوه‌ و كه‌س و كارین خوه‌، ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیا (حسابا) خوینا شه‌هید و یا پێشمه‌رگه‌ و هه‌ژارێن وه‌لاتێ خوه‌ ئه‌وێن ب ئومێده‌كا گه‌ش ده‌نگێن خوه‌ هاڤێتنه‌ د سندوقا ده‌نگدانێ دا، ده‌وله‌مه‌ند دكرن، هه‌تا كو گه‌هشتیه‌ وێ خالێ، ئه‌وا كو مه‌ ده‌ریایه‌كا خوینێ ل پێی وی ناڤی ژ بۆ وان ماف و ئارمانجان رژاندی،ئه‌و عیراقا مه‌ دگۆت: دیمۆكرات و فیده‌راله‌، بودجه‌ و مووچه‌ و قویتێ ده‌ڤێ وه‌لاتپارێزێن كوردستانێ ژی ب یه‌ك جاری برین.
وه‌كو ئه‌م هه‌موو دزانین؟ پشتی ڤێ چه‌ندێ قه‌یران ل پێی قه‌یرانێ ل سه‌ر ئاستێ عیراق و ب تایبه‌تی كوردستانێ دورست بوون،و هه‌ر ئالیه‌كی ئالیێ دی تاوانبار دكر و تێخسته‌ بۆسه‌یێ و هه‌ولێن خوه‌ زێده‌تر لێ دكرن، و ده‌ستێ خوه‌ دكره‌ د ناڤ قویتێ خه‌لكێ هه‌ژار و به‌له‌نگازێن ڤی وه‌لاتی دا، و هه‌رچی رۆژا پاشتره‌،ئالیێن سیاسی گه‌نده‌ل و دزێن ده‌ورووبه‌رێن خوه‌ قه‌له‌وتر لێ دكرن..و د ڤێ خالێ دا مه‌ دیت خه‌لكێ شه‌ره‌فمه‌ند و وه‌لاتپه‌روه‌رێن كوردستانێ، هیڤی و ئومێدێن وان وه‌كو گول و نێرگزێن بێ ئاڤ ماین لێكرن،رۆژانه‌ مرۆڤی گولێ د بوو كو گه‌له‌ك كه‌سان ژ كورد بوونا خوه‌ ژ پێشمه‌رگاتیا خوه‌ و ژ خوینا شه‌هیدێن خوه‌ حاشاتی دكرن..
ب هزرا من قووناغا زێرین پشتی بهارا عه‌ره‌بی و سه‌رهلدانا كوردان ل پارچێن دی یێن وه‌لاتی و دگه‌ل هاتنا ده‌وله‌تا تیرۆرستی یا داعش،و ب ئاوایه‌كێ زالمانه‌ كو هێرش كرینه‌ سه‌ر هه‌ردوو پارچێن وه‌لاتێ مه‌ باشوور رۆژئاڤا و باشوورێ كوردستانێ،و ب پشته‌ڤانیا چه‌ندین وه‌لاتێن عه‌ره‌بی و هه‌رێمی،هێرش كرینه‌ سه‌ر خه‌لكێ سڤیل و بێ گونه‌ه ب تایبه‌تی ل هه‌ردوو باژارێن شنگال و كۆبانێ،،كو ب مه‌سترین فه‌رمان و جینوساید ل سه‌ر ده‌مێ ده‌ستهه‌لاتداریا كوردی تێنه‌ ل قه‌له‌مدان.
هه‌رچه‌نده‌ پێدڤی بوو وه‌لاتێن زلهێز و ده‌مۆكرات و ئازادیخواز هه‌ر ل ده‌ستپێكا هاتنا ده‌وله‌تا تیرۆرستیا داعش هاتبانه‌ سه‌ر خه‌تێ و ده‌ستێ هاریكاریێ بۆ حكومه‌ت و گه‌لێ كورد ل هه‌ردوو پارچه‌یان درێژكربا. لێ پشتی به‌رژه‌وه‌ندیێن وه‌لاتێن زلهێز كه‌فتینه‌ د مه‌ترسیێ دا و شه‌رێ تیرۆرێ گه‌هشتیه‌ به‌ر ده‌رگه‌هێن، وه‌لاتێن وان و كریارێن تیرۆرستی گه‌هشتینه‌ د مالێن واندا، و گه‌له‌ك ژ خه‌لكێ وان ژی بووینه‌ قوربانێن ده‌ستێن ده‌وله‌تا تیرۆرستیا داعش،هه‌گه‌ر دره‌نگ ژی هاتبنه‌ سه‌ر خه‌تێ لێ دیسان گاڤه‌كا وێره‌كانه‌ هاڤێت، و ب شته‌ڤانیا وان یا چه‌ك و هه‌ڤكاریێن، له‌شكه‌ری و هێزا ئه‌سمانی، بۆ هێزا پێشمه‌رگه‌ی و شه‌رڤانان، هه‌تا كو شیاین رێكێ ل پێشره‌ویێن ده‌وله‌تا تیرۆرستی یا داعش بگرن،و به‌ره‌و نه‌مان ببه‌ن.لێ د ڤی چارچوڤه‌ی دا گۆمانه‌ك ل جه‌م مرۆڤی چێ دبیت، كو تۆ بێژی: ئه‌ڤان وه‌لاتا كورد وه‌كو كارته‌كێ ب كار نه‌ئینا بن؟ و هه‌ر ده‌ما كارێ وان پێ ب داوی بهێت پشتا خوه‌ ب ده‌نێ،؟لێ ل سه‌ر ئه‌ردی تاكه‌ هێزا كاریگه‌ر و خوه‌دی شیان كو ئستۆل و جه‌وهه‌رێ داعشێ شكاندی هێزێن پێشمه‌رگه‌ و شه‌رڤانان بوون كو داستانێن قاره‌مانه‌تیێ ژ بۆ روومه‌تا هه‌موو مرۆڤاتیێ تۆمار بكه‌ن، رۆژانه‌ جانگۆری و شه‌هید د گه‌هشتنه‌ مالێن مه‌..
ئاها د ڤێ ده‌مێ دا بوو دۆزا ره‌وایا كورد ببوو مژارێن سه‌ره‌كه‌ یێن هه‌موو كۆم جڤینێن وه‌لاتێن زلهێز و ب ئاوایه‌كی،كو ب ده‌هان كۆمپانیێن ناڤدار ناڤێ كوردستانێ و ئالایێ كوردستانێ و ناڤێ پێشمه‌رگه‌ی و شه‌رڤانان ب كارتینا ژ بۆ فرۆتنا ئالاڤ و كه‌لوپه‌لێن خوه‌ و ژئالیێ دی ڤه‌ ژی وه‌كو پشته‌ڤانیه‌كا ووره‌ی و بلندكرنا مۆرالێن هه‌موه‌لاتێێن خوه‌..
هه‌رچه‌نده‌ ئه‌ڤ هه‌ڤكاریێن هه‌ د وارێن له‌شكه‌ری دا د به‌رده‌وامن،و هه‌تا ل باشوورێ وه‌لاتی پرۆتۆكۆله‌كا ب هه‌ڤرا كاركرنێ ل دژی ده‌وله‌تا تیرۆرستیا داعش د ناڤبه‌را وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌ی و وه‌زاره‌تا به‌رگریا ئه‌مه‌ریكا دا هاتیه‌ واژوو كرن، هه‌تاكو ده‌وله‌تا تیرۆرستیا داعش مابیت دێ ب هه‌ڤرا ل دژی ده‌وله‌تا ناڤبری ب جه‌نگن.

شنگال وارێ جوانی و به‌رخوه‌دانێ ئه‌و باژێرێ كو ب درێژاهیا دیرۆكێ پارچه‌كا هه‌ری گرنگ یا چاند و كه‌لتورێ ره‌سه‌نێ كوردی ژ نه‌مان و ژێر ده‌ستیێ پاراستی.
ده‌ما ناڤێ چیایێ شنگالێ تێته‌ بهیستن مرۆڤ هه‌ست به‌رخوه‌دانی و مێرچاكی و عه‌گیدی و ره‌تكرنا داگێركاری و زۆڵم و زۆرداریێ دكه‌ت. هه‌لبه‌ت گرنگیا بهێزبوونێ ژی ب نێرینا من ژ هه‌بوونا چیایێ شنگالێ تێت.
ژ به‌ركوو هه‌رده‌م چیایێن كوردستانێ پێشه‌نگیا پاراستنا هه‌بوونا بنه‌مایێن مه‌ یێن نه‌ته‌وه‌ی و مافێن كوردان كرینه‌.
چیایێ شنگالێ هه‌گه‌ر مرۆڤ، ژ ئالیێ نه‌خشه‌ و جیۆپۆلیتیكی ڤه‌ ته‌ماشه‌ بكه‌ت، دێ ب رۆهنی خوه‌یابیت، كو ژ ئالیه‌كی ڤه‌ ستراتیژیكه‌ و دو پارچێن وه‌لاتێ مه‌ باشوور و رۆژئاڤایێ كوردستانێ دگه‌هینته‌ ئێك و ژ ئالیێ رووبه‌ری ڤه‌ ژی، یه‌كجار گرنگیا خوه‌ یا هه‌ی، و درێژاهیا وی ژ 104 كیلۆمه‌تران پێك تێت، و فره‌هیا وی ژی 13 ده‌ كیلۆمه‌تره‌یه‌. هه‌رده‌مێ دوژمنێن، مرۆڤاهیێ فه‌رمان و
جینۆساید، و تاوان ب سه‌رێ كوردان و ب تایبه‌تی ب سه‌رێ كوردێن ئێزدی ئیناین، ئێكانه‌ برا و دۆستێ هه‌ری نێزیك و پشت و په‌نایا وان هه‌ر چیابوونه‌.
ژ به‌رهندێ ژی ده‌ما ل رۆژا/3/8/2014-ێ تیرۆرستێن ده‌وله‌تا ئیسلامی ل عێراق و شامێ( داعش)ئه‌و هێرش و تاوانا هۆڤ یا بێ دلۆڤانی،ك ریه‌ سه‌ر ده‌ڤه‌را شنگالێ خه‌لكێ كوردپه‌روه‌ر و خوه‌راگرێ شنگالێ خوه‌ سپارته‌ چیایێ شنگالێ. ژبه‌ركو بۆ وان د دیرۆكا كه‌ڤن و نوو دا، خوه‌یاببوو یێن كو بۆ مه‌ پشته‌ڤان ودۆستێن راسته‌قین هه‌ر چیا بوونه‌، وان د زانی ئارامترین جیه و وار كو به‌ره‌ڤانیێ ژ هه‌بوونا خوه‌ بكه‌ن هه‌ر چیایێ شنگالێ یه‌..
ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ و ب سایا ڤی جیایی پرانیا برایێن مه‌ یێن كوردێن ئێزدی و دایك و خووشك و زارۆكێن مه‌، و كه‌سانێن دی، د ناڤا ڤی چیای دا هه‌ست ب هه‌بوونا خوه‌ دكرن.
به‌لێ رۆژا/3/8/ رۆژه‌كا ره‌شه‌ د دیرۆكێ دا و ب تایبه‌ت د ده‌ما زارۆكاتیامن دا ژی، رۆژه‌كا ته‌حله‌، و هه‌رده‌ما ئه‌و رۆژ خوه‌ دوباره‌ دكه‌ت، ئه‌ز ژی هه‌ست ب بیره‌وه‌ریه‌ك و رۆژه‌كا نه‌خوه‌ش دكه‌م،ك و به‌ری ( 36 ) سالان بابێ من یێ پێشمه‌رگه‌ ل هه‌مبه‌ری له‌شكه‌رێ رژێما گۆربه‌گۆرا به‌عسیان ب سه‌ربلندی د تێكۆشینا ته‌ڤگه‌را ئازادیخوازیا كوردستانێ دا ب رێبه‌ری و پێشه‌نگیا پارتیا ده‌مۆكراتا كوردستانێ، ژبۆ هه‌بوون و ئازادیا گه‌ل و وه‌لاتێ خوه‌، گیانێ خوه‌ گۆری ناڤێ كورد و كوردستانێ كر. ئاها د وێ رۆژێ دا ئه‌ز ژی، ژ دلۆڤانی و ڤیانا بابێ بێ به‌هربووم. ئانكوو زڵم و زۆرداریا داگێركه‌ران ل گۆری قوناغێن ژیانێ و ل ژێر گه‌له‌ك ناڤان و ب چه‌كه‌كێ سه‌ر ده‌میانه‌ هه‌ر یا به‌رده‌وامه‌ و چ سنووران ناسناكه‌ن.
ژ به‌ر هندێ‌ هه‌ستێن من و یێن زارۆكێن ل سه‌رێ جیایێ شنگالێ وه‌كوو یه‌ك بوون. ده‌ما ژبوَ ئه‌ركێ پیرۆزێ پێشمه‌رگاتیێ، ئه‌ز چوویمه‌ شنگالێ ژ نشكه‌كێ ڤه‌ ئه‌ز راستی دایكه‌كا كوردێن ئێزدی هاتم، و ل جه‌م وان من خوارنا ب ده‌ستێن وێ دایكێ هاتیه‌ چێكرن د خوار. ئ اها دیسان د ڤی ده‌می دا من هه‌ست ب وێ خوارنێ دكر یاكوو ب ده‌ستێن دایكا من یا گۆربهه‌شتی، د هاته‌ چێكرن، و تامێن هه‌ردوو خوارنان وه‌كوو ئێك بوون.
ژ به‌ر هندێ دوژمن چ جوداهیه‌كێ نا ئێخیته‌ د ناڤبه‌را هه‌موو پێكهاته‌یێن جڤاكا كوردستانی دا، ئاها د ڤێ خالێ دا ب رۆهنی خوه‌یا دبیت، ئارمانجێن دوژمنان هه‌موو ئێكن هه‌ر ده‌مێ ئه‌و ده‌لیڤه‌ی ببینن بێی دو دڵی كه‌رب و كین و ژه‌هرا خوه‌ درێژنه‌ سه‌ر هه‌بوونا پێكهاته‌یێن وه‌لاتێ مه‌. و هه‌بوونا خوه‌ ل سه‌ر هه‌بوونا گه‌لێ مه‌ زاڵدكه‌ن. ل هه‌مبه‌ری ڤێ چه‌ندێ و یا ژ مه‌ تێته‌ خوه‌ستن رێكا ئێكانه‌ و راست و دورست بهێزكرنا رێزێن ناڤمالیا كوردانه‌.

ئه‌ز گه‌له‌ك یێ ب له‌ز بووم، من خۆ به‌رهه‌ڤكربوو دا ده‌ربازی وه‌لاته‌كێ هه‌فسنۆرێ كوردستانێ بم. پشتی ئه‌ز چوویمه‌ نیڤا رێكێ من هزر كر كو پرچێ من یێ درێژ بووی، من د خواست پرچێ خۆ كورتكه‌م،لێ ئه‌ز ژ سنۆرێ پارێزگه‌هێ و تووخیبێ سه‌رتراشخانا كو هه‌ر ده‌م لێ پرچێ خۆ چێدكه‌م ده‌ربازب بووم.
د پشترا من بریار دا، ل ناڤچه‌داریا سێمێلێ پرچێ خۆ كورت كه‌م و ل سه‌ر گه‌شتا خۆ یێ به‌رده‌وام بم.
هه‌لبه‌ت ل ناڤه‌ندا باژارێ ناڤبری دا، من پرسیارا سه‌رتراشخانه‌كێ كر و ژ نشكه‌كێ ڤه‌ كه‌سه‌كی گۆته‌ من ئه‌و سه‌رتراشخانه‌یه‌. من ژی سوپاسیا وی كر، و ده‌ربازی ناڤا سه‌رتراشخانێ بووم. دۆ كه‌س د به‌رهه‌ڤبوون لێ كورسیك یێ به‌تال بوو. ئێكسه‌ر سه‌ر تراشی گۆته‌ من. كه‌ره‌مكه‌ دا پرچێ ته‌ كورت كه‌م.
من ژی خۆ ئاماده‌كر و ده‌ست ب پرچێ من كر و د بری. پاشی كه‌سه‌كێ دی هات و گۆت:سه‌دام حسێن تۆ یێ چاوانی برا گیان؟ سه‌ر تراشی به‌رسڤدا، من ژی گۆتێ: ئانكوو ئه‌ز ل ده‌ف سه‌دام حسێن پرچێ خۆ چێدكه‌م؟ سه‌رتراشی ب دله‌كێ غه‌مگین ڤه‌ گۆت: به‌لێ.
من پرسیار ژێ كر گه‌لۆ: تۆ كوردی یان ژ نه‌توه‌كا دی؟ گۆت: ئه‌ز كوردم، لێ ل باژارێ موسل ژ دایك بوومه‌ و چه‌ند ساله‌كه‌، هاتیمه‌ كوردستانێ لێ ئه‌ڤ ناڤه‌ یێ بۆ من بوویه‌ سه‌رگێ ژی.
هه‌لبه‌ت ئه‌ز به‌حسێ چیرۆك و ڤیانا مالباتا وی ناكه‌م كو ناڤێ دیكتاتۆرێ گۆربه‌گۆر ل سه‌ر زارۆكێ خوه‌ ده‌ینای ژ به‌ركوو ئه‌و مژاره‌كا جودایه‌ و چ گونه‌ها ناڤبری ژی د ڤی چارچۆڤه‌ی دا نینه‌. چێ د بیت، هه‌ستێ وی یێ نه‌ته‌وه‌ی ژ یێ گه‌له‌كا ژ مه‌ ب هێزتر بیت. لێ ب دیتنا من جهێ شه‌رمه‌زاریێ یه‌ كو ئه‌ڤه‌ نێزیكی 25 سالانه‌، ب سایا خووینا شه‌هیدان ب ئازادی ئه‌م ل سه‌ر خاكا وه‌لاتێ خوه‌ خوه‌دی ده‌ستهه‌لات و پارله‌مان و حكوومه‌ت،لێ هێشتا راستی ناڤێن وه‌كوو سه‌دام و بنلادنان دبین!
بێگۆمان، به‌رێ پرسیارا من ل ناڤه‌ندێن قانوونی و ب تایبه‌تی پارله‌مانێ كوردستانێ یه‌، ژ به‌ركو ئه‌و نوێنه‌رێن گه‌لن و ب ده‌نگێ خه‌لكێ یێت هاتینه‌ هه‌لبژارتن دا، د هه‌ر واره‌كی دا، د خزمه‌تا گه‌ل و وه‌لاتیان دا بن، ئانكوو ئه‌ركێ وان ته‌نێ نه‌ ئه‌و یاسا نه‌ یێن، قه‌یرانان بۆ هه‌رێما كوردستانێ چێ دكه‌ن ، به‌لكوو به‌روڤاژی، د ڤی واری دا حه‌تا نووكه‌ بریاره‌ك یان یاسایه‌ك بۆ ڤان ناڤێن دگه‌ل چاند و كه‌لتوورێ كوردی نه‌ گونجن، ده‌رنه‌ئێخستیه‌ كو ب رێكا قانوونێ ناڤێن وه‌كوو سه‌دام و عوده‌ی و قوسه‌ی و بنلادن و هتد،،، نه‌كوو بێنه‌ گوهه‌رتن به‌لكوو بێنه‌ قه‌ده‌غه‌كرن ژی.

ل گۆری وه‌ڵاتێن خوه‌دی ده‌ستهه‌ڵاتداری و سه‌ربخوه‌، باشوورێ كوردستانێ ل ده‌ستپێكا رێكێ یه‌‌، د ڤی واری دا، ته‌‌نێ به‌‌رێ بنیاتی یێ ده‌‌ینای، سه‌‌ره‌‌رای چه‌‌ندین شۆره‌‌ش و قۆربانی و به‌‌رخوه‌دانێن بێ راوه‌‌ستیان، لێ نه‌‌گه‌‌هشتیه‌‌ ئاستێ سه‌‌رخوه‌بوون و ده‌‌وله‌‌تبوونێ، ژ به‌‌ر چه‌‌ندین فاكته‌‌رێن نه‌‌رێنی یێن ده‌‌ره‌‌كی و ناڤخوه‌ی.
لێ چه‌‌ند ده‌‌لیڤه‌‌كێن زێرین ژی بۆ كوردان دروستبووینه‌‌ وه‌كو سالا 1946 ل مه‌هبادێ و 1991 و 2003ێ ل باشوورێ كوردستانێ و شوَره‌‌شا رۆژئاڤا كوردستانێ پشتی 2011 ێ.
ب دیتنا من وه‌‌كو پێدڤی گه‌‌لێ مه‌‌ و ئالیێن سیاسی ل سه‌‌ر نه‌‌خشه‌‌یێ سیاسی و عه‌‌رد نیگاریا د ده‌‌ستێ كورداندا، ژ به‌‌ر سه‌‌رهلدانا ناكوَكیێن ناڤخوه‌ی نكاریه‌‌ دوَزا خوه‌ ب پێشڤه‌‌ ببه‌‌ت و بكه‌‌ته‌‌ دۆزه‌‌كا سیاسی و ناڤنه‌‌ته‌‌وه‌‌ی، ل جهێ پرسگرێكێن داگیركه‌‌ران ب سیسته‌‌ماتیك بۆ چێكرین، چاره‌‌سه‌‌ر بكه‌‌ن؛ ئه‌‌و ژی ل كات و ده‌‌مه‌‌كێ نازك قه‌‌یران ل په‌ی قه‌‌یرانێن سیاسی، قانوونی، ئابووری، له‌‌شكه‌‌ری و هتد.. . چێدكه‌‌ن. هه‌‌لبه‌‌ت وه‌‌كو ل بیرا پرانیا مه‌‌یه‌ ب پێشنیازا سه‌رۆك بارزانی ل سالا 1991 داخواز كر كو ل باشوورێ وه‌ڵاتی ل جهێ ده‌ستهه‌ڵاتداریا شۆره‌‌شگێری هه‌‌لبژارتن و قانوون جهێ وێ بگرن.
پشتی كو ل 19 گولانا 1992 ێ هه‌‌لبژارتن چێ بووین. ده‌ستهه‌ڵاتداریه‌‌كا یاسای ب دیده‌‌ڤانیا رێكخراوێن ناڤنه‌‌ته‌‌وه‌‌ی هاتیه‌‌ دامه‌‌زراندن، هێدی هێدی د قادا ناڤنه‌‌ته‌‌وه‌‌ی دا باشوورێ كوردستانێ ب پارله‌‌مان و حكومه‌‌تا خوه‌ ڤه‌‌ هاتنه‌‌ ناسكرن.
هه‌‌لبه‌‌ت قوَناغا زێرین، پشتی روخیانا دیكتاتۆریه‌‌تا رژێما به‌‌عسا گۆربه‌‌گورا به‌‌غدا ده‌‌ستپێ دكه‌‌ت. ل وی ده‌‌می پشتی كوردا ب گشتی و پارتی و ئێكه‌‌تی ب تایبه‌‌تی هێز و شیانێن خوه‌ كرینه‌‌ ئێك شیان گه‌‌له‌‌ك ده‌‌ستكه‌‌فتێن گرنگ یێن قانوونی، سیاسی، له‌‌شكه‌‌ری و ده‌‌ستهه‌‌ڵاتداریا خوه‌ مه‌‌ستر لێ بكه‌‌ن و د هه‌‌مان ده‌‌م دا دۆزا خوه‌ بكه‌‌نه‌‌ دۆزه‌‌كا ره‌‌وا و ل ته‌‌ڤ جیهانێ بده‌‌ن په‌‌ژراندن و جهێ دانوستاندن و دیالۆگێ ل سه‌‌ر گه‌‌له‌‌ك باده‌‌كێن نڤاندی و بڤه‌‌ ڤه‌‌كه‌‌ن و خوه‌ بكه‌‌نه‌‌ خوه‌دیێن عێراقا نوو یا ده‌‌مۆكراتیك و فره‌‌ نه‌‌ته‌‌وه‌‌ و ل گۆری یاسای ب گه‌‌هنه‌‌ گه‌‌له‌‌ك مافێن خوه‌ یێن نه‌‌ته‌‌وه‌‌ی.
لێ هه‌‌گه‌‌ر ئه‌‌م بێنه‌‌ سه‌‌ر به‌‌حسێ مژارا خوه‌ یا سه‌‌ره‌كی، ئه‌‌و ژی سیسته‌می سه‌رۆكاتیێ یه‌‌، ل گۆری چاڤدێری و خواندنا من بۆ سیسته‌می سه‌رۆكاتیی یان ژی پارله‌‌مانی، ل عێراقێ دیتنا سیاسه‌‌تمه‌‌دارێن كورد ئه‌‌وبوو، دڤێت عێراق دیمۆكراتی و فیدڕاڵی بیت و سیسته‌می برێڤه‌‌برنێ ژی پارله‌‌مانی بیت؛ ئه‌‌ڤ چه‌‌نداهه‌‌ كوردان ب ئێك ده‌‌نگی و ئێك رێزیا خوه‌ كره‌‌ پراكتیك. كو هه‌رده‌‌ما ل عێراقێ سیسته‌می پارله‌‌مانی بیت دێ بیته‌‌ گره‌‌نتیا مافێن كوردان و تاكڕه‌‌وی و دیكتاتۆریه‌‌ت چێنابیت، لێ ژ به‌‌ركو گه‌‌له‌‌ك خالێن گرنگ ل ده‌ستپێكێ ب ل هه‌‌ڤكرن ( توافق ) بوون، ئه‌‌ڤێ بیرۆك و سیسته‌می هه‌‌تا ده‌‌مه‌‌كێ ڤه‌‌كێشا و مخابن دپشترا شۆفینیه‌‌تا عه‌‌ره‌‌بی و شیعه‌‌تیێ سه‌‌ری هه‌‌لدا و چه‌‌ندین قه‌‌یران دورست بوون و چه‌‌ند كه‌‌سه‌‌ك كو سه‌رۆك وه‌‌زیرتیا ڤی وه‌ڵاتی یا كری هه‌‌موو ده‌ستهه‌ڵات و برێڤه‌‌برنا وه‌ڵاتی ئێخسته‌‌ ژێر ركێفا خوه‌ و وه‌كو دكتاتۆره‌‌كی ڕه‌‌فتار ل گه‌‌ل خه‌‌لكێ كه‌‌مینه‌‌ و ب تایبه‌‌تی هنده‌‌ك كه‌‌ساتیێن عه‌‌ره‌‌بێن سونی كر و ئه‌‌ڤ تاكڕه‌‌وی گه‌هشته‌‌ ئاسته‌‌كێ مه‌‌ترسیدار و ل جهێ كوردان ژ به‌‌ر قۆربانیدانا وان و ڕه‌‌نجا ب ده‌‌ستێ دیكتاتۆریه‌‌تا به‌‌رێ خواری، قه‌‌ره‌‌بوو و پاداشت بكه‌‌ن؛ قوویتێ ده‌‌ڤێ زارۆكێن وان و بۆدجه‌ وموَچه‌‌یێن وان ژی برین.
هه‌‌لبه‌‌ت ئه‌‌ڤه‌‌ د ده‌‌مه‌‌كی دابوو كو عێراقێ ب ده‌‌ستێ قه‌‌یرانان دنالییا و زێده‌‌باری شه‌‌رێ تیرۆرستێن داعش ژی كه‌‌فته‌‌ سه‌‌ر هه‌‌موویێ و چه‌‌ندین ده‌‌ڤه‌‌ر ژی ئێخسته‌‌ن ژێر ده‌ستهه‌ڵاتا خوه‌ و رۆژانه‌‌ كورێن وه‌ڵاتێ مه‌‌ پێشمه‌‌رگێن جانگۆری شه‌هید و بریندار د بوون. هه‌ر، هه‌‌لویستێ حكومه‌‌تا به‌‌غدا ل هه‌‌مبه‌‌ری كوردستانێ و ده‌ستهه‌ڵاتداریا وێ و ب تایبه‌‌تی سه‌رۆك بارزانی كو خوه‌دیێ پرۆژه‌‌یێ سه‌‌رخوه‌بوونا كوردستانێ یه‌‌، نه‌‌ هاته‌‌ گوهه‌رتن. ب سایا سیسته‌می پارله‌‌مانی كو مه‌‌ هه‌‌موو هیڤیێن خوه‌ پێڤه‌‌ گرێدابوون.. . گه‌‌لێ مه‌‌ كه‌‌فته‌‌ د ره‌‌وشه‌‌كا گه‌‌له‌‌ك ئالۆزدا و ب سایا ڤی سیسته‌‌می ب ملیۆنا ژ خه‌‌لكێ عێراقێ بوونه‌‌ په‌‌نابه‌‌ر و مال و وارێن هێلان. ئانكو به‌‌رهه‌‌مێ سیسته‌می پارله‌‌مانی بۆ ئاواره‌‌بوون و بوَدجه‌‌ برین و هه‌‌ژاری و مالوێرانی. و هتد..
لێ هه‌‌گه‌‌ر ئه‌‌م باشوورێ وه‌ڵاتی به‌‌راورد بكه‌‌ین دگه‌‌ل ره‌‌وشا عێراقێ كو ل كوردستانێ سیسته‌می نیڤچه‌‌ سه‌رۆكاتی و پارله‌‌مانی یه‌‌.. د گه‌‌له‌‌ك واران دا یا سه‌‌ركه‌‌فتی بوویه‌‌، ژ به‌‌ر چه‌‌ند خاله‌‌كێن سه‌‌ره‌‌كی.
ئێك: پشتی هه‌‌لبژارتنێن 2013ێ ب گشتی، ره‌‌وشا سیاسی ل باشوور هاته‌‌ گوهه‌رتن و ئۆپۆزسیۆنا جاران و ل گۆر رێژه‌‌یا ده‌‌نگ و كورسیێن خوه‌ و گه‌‌له‌‌ك ژ وان زێده‌‌تری شیانێن خوه‌ بوونه‌‌ خوه‌دی ده‌ستهه‌ڵاتداری د حكومه‌‌تا بنكه‌‌ فره‌ه دا. پارتی د ڤی واری دا ده‌‌ست ژ گه‌‌له‌‌ك مافێن خوه‌ به‌‌ردا و ئه‌‌و چه‌‌نده‌‌ بۆ هێڤێنێ ئێك رێزی و ئێك ده‌‌نگیا هه‌‌موو كوردان.
دو: د سیاسه‌‌تا دگه‌‌ل وه‌ڵاتێن هه‌‌ڤ سنۆر دا ب تایبه‌‌تی توركیا و پارتیا ده‌‌ستهه‌‌لادار ئاكپارتی، پارتی و سه‌رۆك بارزانی پێشه‌‌نگیا چاره‌‌سه‌‌ریا پرسگرێكا كورد ب رێكێن ئاشتیانه‌‌ كر، و د ڤی واری دا ده‌‌لیڤێ ئێك ده‌‌نگیا كوردان ل باكوور ژی مه‌‌ستر لێهات، هه‌‌تا شیاین بگهه‌نه‌‌ سه‌‌ركه‌‌فتنا ڤێ داویێ ل هه‌‌لبژارتنێن 7ی ڤێ مه‌هێ و نه‌‌خشه‌‌یێ سیاسی ل توركیا ب گوهه‌رن.
سێ: ل رۆژئاڤایێ كوردستانێ نه‌هێلا شه‌‌رێ كورد كوژیێ دورست بیت و ئه‌‌ڤێ چه‌‌ندێ ناڤ و ده‌‌نگێ كوردێن رۆژئاڤا گه‌هانده‌‌ جیهانێ و د شه‌‌رێ دژی تیرۆرستێن داعشێ دا ببنه‌‌ خوه‌دی پشته‌‌ڤانیا ناڤنه‌‌ته‌‌وه‌‌ی و كوردستانێ ژی.
پێنچ: ل باشوورێ وه‌ڵاتی ل ده‌ستپێكا شه‌‌رێ داسه‌‌پاوێ تیرۆرستێن داعش سه‌رۆك بارزانی شیانێن خوه‌ د چارچۆڤێ قانونێ دا ب كار ئینان وه‌‌كو سه‌رۆكه‌‌كێ ژ ناڤ ناخا گه‌‌لێ خوه‌ و كوردستانیان هاتی هه‌‌لبژارتن و باوه‌‌ری ب دۆزا گه‌‌لێ خوه‌ هه‌‌ی بانگی وه‌ڵاتێن زلهێزێن جیهانی و ده‌‌مۆكراتیك كر، كو بێده‌‌نگ نه‌‌مینن و ببنه‌‌ خوه‌دی هه‌‌لویستێن پراكتیك ل هه‌‌مبه‌‌ری داعشێ؛ ب ڤان شیانێن دیپلۆماسی و رێكێن خوه‌ یێن تایبه‌‌ت بارزانی شیا مه‌‌سترین وه‌ڵات بینته‌‌ سه‌‌ر خه‌‌تێ و پشته‌‌ڤانیا ناڤده‌‌وله‌‌تی بۆ دۆزا كورد ل هه‌‌موو جیهانێ دورست بكه‌‌ت؛ هه‌‌تاكو ئه‌‌م شیاین ل سه‌‌ر مه‌‌سترین دوژمنێ مرۆڤاهیێ ب سه‌‌ركه‌‌ڤین و ژ ده‌‌رازینكا دۆژه‌هه‌‌كێ ده‌‌ربازی ژینگه‌هه‌‌كا وه‌‌كو به‌هه‌‌شتێ ببین.
به‌‌لێ ئه‌‌ڤێ چه‌‌ندێ وه‌‌كر ناڤ و ده‌‌نگێ كورد و كوردستانێ و هێزا پێشمه‌‌رگه‌‌ و شه‌‌رڤان ببنه‌‌ سمبۆلا به‌‌رخوه‌دان و سه‌‌ركه‌‌فتنێ ل سه‌‌ر مه‌‌سترین دوژمنێ مرۆڤاهیێ و ناڤ و ده‌‌نگێ كوردان وه‌‌كو چیایێن خوه‌رستی لێ بهێن ل هه‌‌موو جیهانێ، و رۆژانه‌‌ ژ گه‌‌ل و نه‌‌ته‌‌وه‌‌یێن جودا جودا په‌‌یوه‌‌ندیێ ب پێشمه‌‌رگه‌‌ و شه‌‌رڤانان بكه‌‌ن. ئاها ئه‌‌ڤه‌‌ چه‌‌ند میناكه‌‌كێن كێمن ژ سیسته‌می سه‌رۆكاتیی ل هه‌رێما كوردستانێ.
بۆچی ئه‌‌م د بێژین: سیسته‌می سه‌رۆكاتیی بۆ كوردستانێ باشتره‌‌؟ ئه‌‌و ژی بۆ چه‌‌ند سه‌‌ده‌‌مه‌‌كان د زڤریت.
یه‌‌ك: پارله‌‌مانتار نه‌‌شێن نوونه‌‌ریا هه‌‌موو تاك و ئالیێن كوردستانێ بكه‌‌ن ژ به‌‌ركو گه‌‌له‌‌ك ئالی نكارینه‌‌ نوونه‌‌رێن خوه‌ ب گه‌هیننه‌‌ پارله‌‌مانی و ب ڤێ رێكێ د كارن راسته‌‌وخۆ ده‌‌نگێ خوه‌ بده‌‌نه‌‌ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ.
دو:ب دیتنا من ب رێكا سیسته‌می سه‌رۆكاتیی ئه‌‌م دێ شێن زوتر بگه‌هینه‌‌ ئارمانجا خوه‌ و به‌‌ره‌‌ف سه‌‌رخوه‌بوونێ بچین و ئه‌‌ڤ خاله‌‌ گه‌‌له‌‌ك یا گرنگه‌‌ بۆ گه‌‌لێ مه‌‌.
بۆچی ئه‌‌م د بێژین: سه‌رۆك بارزانی چ به‌‌دیل نینن؟ ب دیتنا من دگه‌‌ل رێزێن من بۆ هه‌‌موو پارت و ئالی و رێكخستنێن سیاسی یێن كوردی و كوردستانی و هه‌‌موو كه‌‌ساتی و خه‌‌لكێن تێكۆشه‌‌ر.
لێ كه‌‌س وه‌كو بارزانی و مالباتا خوه‌ و پارتیا ده‌‌مۆكراتا كوردستانێ ب د رێژاهیا دیرۆكێ نه‌‌شیایه‌‌ به‌‌ره‌‌ڤانیێ ژ هه‌‌موو مافێن گه‌‌لێ خوه‌ بكه‌‌ت و قوَناغ ب قوَناغ ل گوَر ده‌‌م و كاودانان هه‌ر ل سه‌‌ر ده‌‌ما شۆره‌‌شا چه‌‌كداری بگره‌‌ و هه‌‌تا د گه‌هیته‌‌ شۆره‌‌شا قانونێ، رۆژه‌‌ك ژ رۆژان درێغی نه‌‌كریه‌‌ و ئه‌‌ڤ چه‌‌نده‌‌ ب پراكتیك سه‌‌لماند و ب درێژاهیا ڤان پێڤاژۆیان قۆربانی پێشكێش كرینه‌‌ و كه‌‌سێ هندی پارتی شه‌هید و ده‌‌ریایه‌‌كا خوینێ نه‌‌ رژاندیه‌‌. ئه‌‌ڤ چه‌‌نده‌‌ مه‌‌سترین ئه‌‌زموون و سه‌‌ربۆرن كو كه‌‌ساتیه‌‌كێ حه‌‌كیمانه‌‌ هه‌ر دێ سه‌رۆك بارزانی بیت.
ژ به‌‌ر چی: كاندیدێ پارتی و پرانیا خه‌‌لكێ بۆ سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ جاردن سه‌رۆك بارزانی بیت؟
هه‌‌لبه‌‌ت:بۆ دو خالان د زڤریت:
یا ئێكێ: ئه‌‌ڤ پۆسته‌‌ ل گۆر رێكه‌‌فتنا ئیستراتیژیا پارتی و ئێكه‌‌تی مافێ پارتی یه‌‌،ل هه‌‌مبه‌‌ری پۆستێ سه‌رۆك كۆماری ل به‌‌غدا؟
دو: ئه‌‌گه‌‌ر ئه‌‌م ته‌‌ماشه‌‌ی دیرۆكێ بكه‌‌ین دێ ب رۆهنی بۆ مه‌‌ خوه‌یا بیت كو ل جیهان و ب تایبه‌‌تی وه‌ڵاته‌‌كێ وه‌‌كو ئه‌‌مه‌‌ریكا كو سه‌رۆكاتیا جیهانێ یا د ده‌‌ستێ وێ دا و ناڤه‌‌ندا دیمۆكراسیه‌‌تێ یه‌‌ ل جیهانێ، ژ به‌‌ر چه‌‌ند ئه‌‌گه‌‌ره‌‌كان سه‌رۆكێ وی وه‌ڵاتی یێ ( 32 ) یێ ب ناڤێ فرانكلاین دیلانۆ رۆسفێلد) د سالا 1932 ) دا هاته‌‌ هه‌‌لبژارتن وه‌‌كو سه‌رۆكێ ویلایه‌‌تێن ئێكگرتی یێن ئه‌‌مه‌‌ریكا و بۆ جارا دوێ ل سالا ( 1936 ) و جارا سیێ: ل سالا ( 1940 ) ێ و ل داویی ژی ل سالا ( 1944 ) ێ ئانكو چار خۆلان بۆ سه‌رۆكێ وه‌ڵاتێ ناڤبری، ئه‌‌وژی ژ به‌‌ر ڤان سه‌‌ده‌‌مان بوو كرزێن له‌‌شكه‌‌ری، سیاسی، ئابوری.
ل وه‌ڵاتێ مه‌‌ ژی هه‌‌مان پرسگرێك یێن هه‌‌ین و گه‌‌لێ مه‌‌ پێدڤی ب كه‌‌ساتیه‌‌كێ وه‌‌كو سه‌رۆك بارزانی یه‌‌ كو چه‌‌ندین سالێن دی ژی وه‌كو سه‌رۆكێ وه‌ڵاتی ب مینیت داكو بشێت باده‌‌كا سه‌‌رخوه‌بوونێ بكه‌‌ته‌‌ پراكتیك.