زاگروس به‌روارى
ب درێژاهیا دیرۆكێ پارتی پێشه‌نگا ته‌ڤگه‌را ئازادیخوازیا كوردستانێ بوویه‌. چ ده‌مه‌كێ ڕاده‌ستی خوه‌سته‌كێن دوژمن و داگیركه‌ریا له‌شكری، سیاسی و هزرا بنده‌ستیێ نه‌بوویه‌.
سه‌نگه‌رێ پارتی، ئه‌و سه‌نگه‌ره‌ یێ كوردایه‌تی و به‌ره‌ڤانی كڕنه‌ ژ ئاخا پیرۆز و ئارمانجێن مه‌زن..
هه‌لبه‌ت د ڤی چارچووڤه‌ی دا هێرشێن پڕه‌ لایه‌نی ژ ئالیێ ئیرانا رژێما تۆتالیتاریزمی ڤه‌، رۆكه‌تێن بالستیكی كو به‌ری دو هه‌یڤان كڕنه‌ سه‌ر پایته‌ختێ كوردستانێ هه‌ولێرێ بۆ چاڤترساندن و ژ ناڤبرنا ئیراده‌یا گه‌لێ كوردستانێ، ئه‌ڤ پلانێن نه‌گریسه‌. نه‌شیان خاله‌كێ ژ ئیراده‌ و وره‌یا پارتی و كوردایه‌تیێ كێم كه‌ن.
لێ داگیركه‌ر و تایبه‌ت رژێما ئیرانێ یا كه‌ڤنه‌په‌رست، باش د په‌یاما كوردستانێ گه‌هشت كو ب رۆكه‌تێن دوورهاڤێژ، نه‌شێت چ ب ده‌ست بێخیت. جاره‌كا دی ب ڕێكا هنده‌ك نۆكه‌رێن كورد و ب ناڤ دادگه‌ها ئیراقێ یا فیدرالی ئاشێ خوه‌ یێ بێ هیڤیبوونێ ئێخسته‌ كاری.. كو ب ڕێكا ڤێ دادگه‌هێ، فشارێ ل هه‌رێما كوردستانێ و تایبه‌ت ل كه‌ساتیا پارتی بكه‌ت. وه‌ك چاوا، به‌ری ساله‌كێ ب نایاسایی، په‌ترۆلا كوردستانێ هاته‌ راگرتن، دیسا هه‌ولێن خوه‌ زێده‌تر لێكرن و ده‌ستێ خوه‌ خسته‌ د ناڤا ئابۆرێ كوردستانێ دا و ب رێیا بڕینا داهات و گیرۆكرنا مووچه‌ی و برسیكرنا خه‌لكێ كوردستانێ یێ خۆڕاگر. لێ د گه‌له‌ك ئالیان دا. ل سه‌ر ناڤێ دادگه‌هێ دوورپێچا له‌شكری، سیاسی، و ئابووری ، ئێخستنه‌ سه‌ر هه‌رێمه‌كا كو د ده‌ستووری دا. هاتیه‌ په‌ژراندن، پڕانیا مادده‌ و برگه‌یێن گرێدای مافێن كوردان.. دهاتنه‌ پێشلكرن، بڕیارا ل دژی مافێن كێمنه‌ته‌وه‌یان، و بێبه‌هركرنا وان ژ پرۆسێسا هه‌لبژارتن و دیمۆكراتیزه‌كرنێ و ژ ناڤبرنا كورسیێن كۆتا. ب سه‌رێ خوه‌ ده‌ستكاریه‌ د كار و بارێن هه‌رێمه‌دا دكه‌ت. ژ بۆ لاوازكرن و ژ ناڤبرنا هه‌رێما ب خوینا سه‌دان هزار شه‌هید و ئه‌نفالبوویان و جینۆسایدكرنا. گه‌له‌كی. واته‌ ئه‌وا ئه‌ڤرۆكه‌ ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ د كه‌ت، هه‌مان درێژیدانه‌ ب سیاسه‌ت و هزرێن رژێما دكتاتۆرێ گۆڕبه‌گۆڕ سه‌ددام حوسێنی نه‌، له‌وا سه‌رۆكاتیا پارتی د ده‌مه‌ك گه‌له‌ك زوو دا، شییا هه‌لوه‌ستی ل هه‌مبه‌ر ڤێ بێدادی و سته‌ما ل گه‌لێ كوردستانێ دهێته‌كڕن وه‌رگریت. هه‌لبه‌ت كارتێن پارتی گه‌له‌كن. ئێك ژ كارتێن هه‌ری ب هێز ئه‌وه‌ ئان دێ شریكێن وه‌كهه‌ڤبین د ئیراقێ دا، ئانژی دێ خوه‌ ژ پرۆسێسه‌كێ ڤه‌كێشین كو ب رێكا كوردان شه‌رعیه‌تێ. بده‌ته‌ حوكمه‌ت و ئیراقه‌كا بێ ناڤه‌رۆك، و چ مافێن كوردان و نه‌ته‌وه‌یێن كوردستانێ تێدا نه‌ د پاراستی بن، هه‌لبه‌ت ژ ناڤبرنا ڤان پیلانان دێ ب خوه‌ڤه‌كێشانا ژ وێ پرۆسه‌سێ بیت. و هه‌لبه‌ت دێ ڕایا گشتی یا كوردستانیان د چه‌په‌رێ پارتی دا بن.
هه‌لبژارتن ژی، پێدڤیه‌ د كه‌شه‌كێ ئارام دا بێنه‌كڕن. لێ هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ ب دیتنا من گه‌له‌ك د گرنگن هاتبانه‌ كڕن، چونكو دا شه‌رعیه‌ته‌كا مه‌زن ده‌نه‌ هه‌رێما كوردستانێ. لێ كه‌نگی بێنه‌ كڕن؟ ل ژێر چاڤدێریا كیش كۆمسیۆنێ؟ ئه‌و ژی كۆمسیۆنه‌كا بێئالیه‌ و پێدڤیه‌ ل ژێر چاڤدێریا نه‌ته‌وه‌یین ئێكگرتی دا بیت، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ كۆمسیۆنا نوكه‌. بێ ئالی نینه‌ و ل جهێ وه‌لاتێن هه‌ڤسنوور، بۆ بجهكرنا ئه‌ژندایێن وه‌لاته‌كێ وه‌ك ئیرانێ، ل ژێر باندۆرا وان، ئه‌نجامدانا وێ هه‌لبژارتنێ دێ بیته‌ بزمارا داویێ كورد ب ده‌ستێن خوه‌ ل تابووتا وه‌لاتێ خوه‌ دده‌ن. لێ ب ڤه‌كێشانا پارتی ژ پرۆسێسا هه‌لبژارتنان شیان رێكێ ل ڤێ هه‌ولا نه‌زۆك بگرن.

زاگرۆس به‌رواری
هه‌لبه‌ت ته‌ڤگه‌را Pkk یێن وه‌ك مه‌ د ناڤا شۆڕشێ دا مایین و مه‌زن بووین. ب ده‌هان كادرۆیێن ڤێ ته‌ڤگه‌رێ ژ نێزیكڤه‌ یێن دیتن واته‌، د گه‌ل ئارمانج و ئایدیۆلۆژیا وێ د ئاشنا و شاره‌زانه‌، هه‌لبه‌ت ده‌ما من ناڤێ پرتووكێ دیتی بالا من كێشا و من د ڤیا هه‌رچی زووتره‌ ب خوینم.. چونكو تایبه‌ته‌ ب ڕه‌گه‌زێ ژنێ و دیتنا چه‌ند ئه‌ندام و كادرۆیێن وێ یێن كه‌ڤن یا هاتییه‌ وه‌رگرتن. لێ یا ڕاست، ئه‌ز چاڤه‌رێی هنده‌ خال و قولاچكێن تاری بووم یێن چ ده‌مه‌كێ مه‌ نه‌شییا بیت، ب چاڤێن خوه‌ ببینیت و نه‌خواندبیت.ئانكو هنده‌ك زانیاریێن نوو، دگه‌ل ئاشنا ببین، لێ ئه‌وا من چاڤه‌رێ دكڕ. ئه‌ونه‌بوو، ته‌نێ هنده‌ك بابه‌تێن ژ سه‌رڤه‌، ئاماژه‌ یا ب ژیانا خوه‌ یا ناڤا ته‌ڤگه‌رێ ئه‌وا ب سالان هه‌ر ژ ڕێكخستنێن ناڤا باژار و چوونا زیندان و یا سه‌رێ چیا یا هاتیه‌ كڕن.
ڕێز بۆ وێ خه‌باتا ئه‌و دبێژن: خه‌باتا مه‌ ژ بۆ ئازادیا كوردستانێ و یا جڤاكا مه‌یه‌ و ب سالان یێن ماینه‌ د زندان و ل چیا گه‌له‌ك قوربانی یێن د ڤێ رێكێ دا یێن داین؛ لێ ئه‌ڤێ چه‌ندێ مه‌ژیێ من ئاڤنه‌دا، چونكو هه‌موو ته‌ڤگه‌رێن چه‌كداری هه‌موو ته‌ڤگه‌رێن بۆ ئازادیێ خه‌بات و تێكۆشینێ دكه‌ن؛ نه‌خاسمه‌ گه‌لێ كورد، هه‌لبه‌ت دێ قوربانیێن مه‌زن د وێ ڕێكا پیرۆز دا ده‌ن.. دیسا ئاماژێ ب ژیانا ژنێ دكه‌ن ژنێ وه‌ك كۆله‌ و كه‌سه‌كا زیندانكڕی ب ناڤدكه‌ن. ته‌نێ ژن، وه‌ك كه‌ره‌سته‌ك یا دایه‌ دیاركرن ژ بۆ پاراستنا سیسته‌مێ ڤێ ته‌ڤگه‌رێ و سه‌رۆك و كادرۆیێن وێ.. لێ نه‌هاتینه‌ سه‌ر خالێن جه‌وهه‌ری كو بۆ جارا ئێكێ یه‌ پارتییه‌كا ب ناڤێ pkk شیایه‌ ژن و مێران د ئێك سه‌نگه‌ردا كۆم بكه‌ت. پێدڤی بوو ب كووڕی ئه‌ڤ مژاره‌ هاتبا نرخاندن و خالێن تاری زه‌لالیه‌ك ئێخستبا سه‌ر. دا ناڤه‌رۆكا ڤێ پرتووكێ گه‌له‌ك ده‌وله‌مه‌ند بیت ئه‌گه‌ر د ئالیێ دیرۆكی و فه‌لسه‌فی و ئایدیۆلۆژیا ئه‌ڤ پارتییه‌ ل سه‌ر هاتیه‌ ئاڤاكرن كا بنگه‌هێ وێ و سه‌ركانیا وێ چییه‌؟ و قۆناغێن ئه‌و تێدا ده‌ربازبووی. ب به‌رفرهه‌یی هاتبا نرخاندن، دا زه‌لالی كه‌ڤیته‌ سه‌ر گه‌له‌ك خالێن تاری، ل ئالیێ دی د بێژیت: ب ده‌هان كادرۆیێن ده‌ستپێكێ یێن ژ ناڤا ڤێ ته‌ڤگه‌رێ جودابووین.. ل ڤێره‌ دیار دبیت جودابوون! واته‌ هێزه‌كا دی وه‌ك ئه‌لته‌رناتیڤ، ل هه‌مبه‌ری ڤێ ته‌ڤگه‌رێ، لێ مه‌ چ هێزه‌كا دی یا ڕكابه‌ر ل هه‌مبه‌ری ڤێ پارتیێ ل قادا باكوورێ كوردستانێ و تایبه‌ت رۆژئاڤایێ وه‌لاتی ئه‌و پارچه‌یێن ڤێ ته‌ڤگه‌رێ پێگه‌هێ خوه‌ لێ بهێزكڕین. نه‌دیتن، لێ جودابوونا ئه‌و دبێژن: ب دیتنا من ڕه‌ڤینه‌ ژ ناڤا ڕێزێن وێ. ئه‌گه‌ر نه‌ڕه‌ڤینبا ئه‌و دشیان ب ڤێ هێزا هنده‌ مه‌زن و ب ده‌هان كادرۆیێن كۆنسێیا سه‌رۆكاتیێ، ب وان ئه‌زموونێن خوه‌ ب وان ته‌ز و دیتنێن خوه‌ ته‌ڤگه‌ره‌كا كوردستانی دا بمه‌زرینن، لێ ئه‌و بخوه‌ دبێژن: ئه‌م یێن چووینه‌ ئه‌ورۆپا باشه‌ چوونا ته‌ یا ئه‌ورۆپا دهێته‌ وێ واته‌یێ كو وه‌ مه‌یدانا ڕاسته‌قین یا خه‌باتێ یا چۆلكڕی. وه‌ نه‌شیایه‌ ب ڤێ هێزا هنده‌ مه‌زن باوه‌ریێ بۆ پڕانییا جوداخوازان چێكه‌ن كو ب ته‌ڤگه‌ره‌كا نویخواز و ده‌مۆكراتیك بێنه‌ د مه‌یدانا سیاسی، له‌شكری یا كوردستانێ دا. تایبه‌ باكوورێ وه‌لاتی، لێ ئه‌گه‌ڕ وه‌ شیانێن له‌شكری ژی ژ به‌ر هنده‌ك ڕه‌هه‌ندێن جودا نه‌بن ژی، لێ د شیاندابوو وه‌ك ئه‌لته‌رناتیڤێ سیاسی دیپلۆماسی بكه‌ڤنه‌ د خزمه‌تا وه‌لاتێ خوه‌دا. ل هه‌مبه‌ری پارتیه‌كا تاكڕه‌و و دیكتاتۆر دوور ژ پره‌نسیپێن دیمۆكراتیه‌تێ و مافێن مرۆڤی كو ب ئازادانه‌ هوین نه‌شیانه‌ د ناڤا ڕێزێن ڤێ ته‌ڤگه‌ڕێدا تێكۆشین و خه‌باتێ بكه‌ن، ب دیتنا من ئه‌ڤ بێده‌نگی و كێم نڕخاندنا ئالیێن ڤێ ته‌ڤگه‌رێ هێشتا دبیته‌ پارچه‌ك ژ خزمه‌تكرنا ته‌ڤگه‌را په‌كه‌كێ.

زاگرۆس به‌روارى
ئه‌ڤ پرتووكه‌ به‌لگه‌یه‌كا دیرۆكی یه‌ ژ كۆمكوژیا گوندێ كوركۆ ل ده‌ڤه‌را نهێلێ. واته‌ دلۆپه‌كه‌ ژ سته‌م و كۆمكوژیێن ل سه‌ر جڤاكا كوردێن سڤیل هاتینه‌ ئه‌نجامدان، ژ لایێ سته‌مكارا و داگیركه‌رێن كوردستانێ ڤه‌.. كۆمكوژی ل 11\10\1961 ب رێكا فرۆكه‌یێن جه‌نگێ یێن مێك ڤه‌ ب چه‌كێن نه‌پالم هاتیه‌ ئه‌نجام دان، و 21 كه‌سێن سڤیل و بێگۆنه‌هێن گوندێ كوركۆ بووینه‌ قوربانی، واته‌ ل ده‌ستپێكا شۆڕشا مه‌زنا ئیلۆنێ بوویه‌.
ڕاستی ئه‌ڤ تاوانه‌ گه‌له‌ك یا تراژیدك و جه‌رگبڕه‌.. ده‌ما مرۆڤ پرتووكێ دخوینیت، باشتر د ڕه‌وشا كوردان دگه‌هیت؛ كا چاوا دوژمن و رژێما قاسمی بێی جوداهی كوردێن جه‌نگاوه‌ر و سڤیل ژن و زارۆك پیر و كالان، بێی جوداهیه‌كێ بێخیته‌ د ناڤبه‌را وان دا ب مه‌زنترین چه‌ك وان ژ ناڤدبه‌ن.
هه‌لبه‌ت ئه‌ڤه‌ ژی بۆ چه‌ند ئه‌گه‌ران دزڤریت، یا ئێكێ: دڤیان خه‌لكێ كوردستانێ ئه‌وێن پالپشتیا شۆرشێ و بارزانیێ نه‌مر دكرن. چاڤێن وان بترسینن، دا كو ده‌ست ژ پشته‌ڤانیا شۆرشێ و بارزانی به‌رده‌ن.دو: ژ لایێ جڤاتا ناڤنه‌ته‌وه‌ی ڤه‌، پشته‌ڤانیا كوردان نه‌دهاته‌كرن. واته‌ كورد كوشتن و جینۆسایدكرنا كوردان، ل ده‌رڤه‌یی زاگۆنێن پاراستنا مافێن مرۆڤی بوون، ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژی زێده‌تر وێره‌كی د دا داگیركه‌ران، كو ب ده‌هان كۆمكوژیێن دی ژی ل سه‌ر سڤیلان ئه‌نجامده‌ن ژ وانا ژی كۆمكوژیێن گوندێن سووریا و ده‌كان كو ل سالا 1969 ب ئاوایه‌كێ گه‌له‌ك هۆڤانه‌، ل دژی خه‌لكێ سڤیل و ئۆلێن ژێك جودا هاتیه‌كرن.
سێ: لێ درێژیدان ب ڤان كۆمه‌لكوژیان نیشانا بێهێزبوونا رژێمێن ئێك ل دووڤ ئێكێن به‌غدایه‌، ل هه‌مبه‌ر سه‌ركه‌فتن و پێشڤه‌چوونێن شۆڕش و داستانێن پێشمه‌رگێ كوردستانێ، ئه‌وێن ل سه‌ر دوژمنی تۆمار دكرن
هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ كۆمكوژی مخابن وه‌ك نڤیسكار ژی ئاماژه‌ پێكرین، د راگه‌هاندنێ دا..وه‌ك پێدڤی ئاماژه‌ پێنه‌هاتیه‌ كرن و چ به‌لگه‌یێن دیرۆكی ب ده‌ست نه‌كه‌فتینه‌. لێ د ناڤا دو سه‌رچاوه‌یان ئاماژه‌ یا پێ هاتیه‌ كرن ئه‌و ژی ب ئاوایه‌كێ شاش و زانیاریێن دروست ل سه‌ر ڤێ بۆیه‌را مه‌زن نه‌داینه‌. لێ عبدالله ده‌روێش ئه‌ره‌دنی، دبێژیت: هنده‌ك شاشی یێن نڤێسینێ د ئاماژه‌یێن وان دا. ل سه‌ر گوندی هاتینه‌ كرن، بۆ میناك تێكۆشه‌ر عه‌بدوللا ده‌روێش د ناڤا لاپه‌رێن پرتووكا خوه‌ یا بناڤێ ژیان و خه‌بات دا.د بێژیت: ل رۆژا 11\10\1961/ل ده‌مژمێر 3:30 سێ و نیڤی ئێڤاری ل گوندێن كوركۆ و بناڤیێ ل ده‌ڤه‌را نهێلێ سه‌ر ب ئامێدیێ ڤه‌؛ بۆمبه‌ك ل ماله‌كێ دا و 21 كه‌س د وی خانی ڤه‌ شه‌هیدبوون. لێ د راستیێ دا. خانی یێ خالد سه‌عید بوو و 14 كه‌س ژ مالا وی شه‌هید بووینه‌ ته‌نێ ئه‌و نه‌بیت ئه‌و ژی ل مال نه‌بوو. دیسا نڤیسكار سه‌لمان نهێلی د ناڤا لاپه‌رێن پرتووكا خوه‌ یا بناڤێ: گوندێ به‌رچی، ب ڤی ئاوای ئاماژێ ب ڤێ كۆمكوژیێ دكه‌ت، دبێژیت: ل سالا 1962 گوندێ كوركۆ ل ده‌ڤه‌را نهێلێ كه‌فتیه‌ ل به‌ر هێرشێن فرۆكه‌یێن دوژمنان و نێزیكی20 كه‌سان شه‌هید بووینه‌.. لێ ژ ڤان دیرۆكان دیار دبیت كو گه‌له‌ك گرنگی ب ڤێ كۆمكوژیێ نه‌هاتیه‌دان و تایبه‌ت ئالیێن پسپۆرێن ڤی واری پێدڤیه‌ وه‌ك به‌لگه‌ فیلم و زێده‌تر كار ل سه‌ر ڤێ كۆمكوژیێ بێته‌ كرن.
ژ چارچووڤێ پرتووكه‌كێ ببیته‌ به‌لگه‌فیلم ب دیتنا من نڤیسكارێ پرتووكێ قه‌هره‌مان عه‌گید دشێت درێژیێ ب ڤی پڕۆژه‌ی بده‌ت و ئه‌و خه‌لكێ وی دیدار دگه‌ل ئه‌نجامدان زێده‌باری هه‌ردو كه‌سێن ژ كۆمكوژیێ هاتینه‌ ڕزگاركرن. ئه‌و ژی ئیسلام سلێمانێ 14 سالی و حه‌سه‌ن عه‌بدوللا یێ شه‌ش هه‌یڤی كو د ناڤا لاندكێ ژ هێزا بۆمبه‌یێ ب لاندك ڤه‌ هاڤێتبوو ناڤ حه‌ودكا سپینداران و ب دیتنا من ئه‌ڤ كه‌سێن د ژیانێ دا مایین تێرا هندێ دكه‌ن كو ئه‌ڤ تاوانا هنده‌ مه‌زن ببیته‌ به‌لگه‌ فیلم.
هه‌لبه‌ت ژ 21 كه‌سێن بووینه‌ قوربانیێن ته‌ڤكوژیێ، دایكا ڕه‌وشه‌ن سه‌لیم ژ هه‌موویان پترێ هه‌ستێ ب جه‌رگ سۆتنێ دكه‌ت، ئه‌و دایكا 13 جگه‌رگۆشه‌یێن وێ ژ به‌ر دلی چووین و دبێژیت: رۆژانه‌ ئه‌ز تزبیێن خوه‌ د هه‌ژمێرم و هه‌ر ل به‌كێ من ناڤێ زارۆكه‌كێ خوه‌ یێ ل سه‌ر دانایی و ئه‌ز ناڤێ ئێكی ژ وان بێژم: رۆژێ سه‌دجاران بێریا وان دكه‌م.. هه‌لبه‌ت گه‌لێ مه‌ ب مافێن خوه‌ڤه‌ دهێته‌ چه‌وساندن و ئه‌ڤ سته‌م و كۆمكوژیه‌ د به‌رده‌وامن. وه‌ك كۆمكوژیا شه‌ڤا 15\1\2024 ئه‌وا ل پایته‌ختێ كوردستانێ ژ لایێ رژێما كه‌ڤنه‌په‌رستا مه‌لایێن ئیرانی رژێما تۆتالیتاریزمی ب رۆكه‌تێن بالستی یێن كشوه‌ر بڕ گه‌لێ سڤیل و تایبه‌ت مالا كه‌ساتیێ دیارێ كوردستانێ پێشڕه‌و دزه‌یی بۆردومان كری و ل ئه‌نجامدای ئه‌و و زارۆكا شیرخوه‌ر ژینایا یازده‌ مه‌هی و چه‌ند كه‌سه‌كێن د ڤێ كۆمه‌لكوژیێ دا شه‌هید و برینداركڕین. گومان تێدا نینه‌ ژ ڕووڕه‌شی و شه‌رمه‌زاری و بێڕه‌وشتیێ پێڤه‌تر بۆ داگیركه‌ر و دوژمنێن مرۆڤاهیێ د ناڤا لاپه‌رێن دیرۆكێ دا نامینیت..

زاگرۆس به‌رواری
داستان ل سالا (1695) زایینی، ژ بال شاعر و فه‌یله‌سۆفێ مه‌زن، یێ وه‌لاتێ مه‌، شێخ (ئه‌حمدێ خانی) ڤه‌ ب پێنڤێسه‌كێ ب هێز، هاتییه‌ نڤێسین. و هه‌ردو ئه‌ڤیندار ب قه‌هره‌مانێن ئه‌ڤینێ بناڤ كریینه‌ و گۆتیه‌ ئه‌ڤ ده‌ڕه‌ ئاڕامگه‌هێن خوه‌شتڤیێن (مه‌م و زین)ه‌. واته‌ ل پایته‌ختێ میرگه‌ها بۆتان باژارێ جزیرێ.
هه‌ژی ئاماژه‌پێكرنێ یه‌. خاتوین زین دبوو كچا كه‌ساتیێ خۆدانێ پاشناڤێ زه‌ینوودین، واته‌ میڕێ بۆتان میڕ(عه‌بدال زه‌ینوودین)،كو بوویه‌ ئه‌ڤیندارا كوڕێ نڤیسكارێ كوچك و دیوانا میڕی، (مه‌مێ ئالان)،لێ ئه‌ڤ، ئه‌ڤینه‌ نه‌یا سه‌ركه‌فتی بوویه‌، ژ به‌ر ئاسته‌نگ و ده‌ب و دۆلابێن خۆلام و خزمه‌تكارێ كۆچكا میڕی به‌كری واته‌ (به‌كۆی) ب دوورویاتی و فه‌سادیێ، و ڕۆلێ خوه‌ یێ نه‌یێنی و خراب و ڤه‌گوهاستنا گۆتنێن به‌روڤاژی، هه‌لبه‌ت بوو، سه‌ده‌م و ئاسته‌نگ، د ڕێكا دو ئه‌ڤینداران دا. كو ب دلشادی ب ئه‌ڤینا خوه‌ شاد نه‌بن. بێگومان خوه‌یا د بیت كو ل دێر زه‌مان تایبه‌ت كه‌سێن دووڕی، و زمان خوه‌ش یێن شیان باندۆرێ ل ڕێبه‌ر و كه‌ساتیێن خودان ده‌ستهه‌لات بكه‌. ئه‌ڤ توخمه‌ مرۆڤه‌. وه‌ك شیره‌تكار ژی د هێنه‌ ناسكرن. لێ د ڕاستیێ دا ئه‌و نه‌مرۆڤێن زانانه‌ ئه‌و كه‌سێن كۆله‌نه‌.. مخابن حه‌تا نوكه‌ ژی جڤاكا كوردستانێ پری كه‌سێن وه‌ك به‌كۆی نه‌ و دبنه‌ ئاسته‌نگ د ڕێكا په‌یامێن ڕاسته‌قینه‌ ژ جڤاكێ بۆ ئالیێن ده‌ستهه‌لاتدار، و تایبه‌ت سیاسه‌تمه‌داران، ئه‌و توخمه‌ مرۆڤه‌ ژ به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌، دورویتیا خوه‌ په‌یامێن جڤاكێ به‌روڤاژی دگه‌هیننه‌ به‌ڕپرس و ئالیێن شوله‌ژێ، له‌وا حه‌تا نوكه‌ ژی ل ژێر په‌ر و باسكێن سیاسه‌تمه‌داران خوه‌ دپارێزن. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ داستانه‌ ل جزیرا بۆتان، ئه‌و ده‌ڤه‌را پێشه‌نگی ژ چه‌ندین شۆڕش و سه‌رهلدانێن ته‌ڤگه‌را ئازادیخوازیا كوردستانێ راكرین. ل سه‌رده‌م و قۆناغا میڕ (عه‌بدال زه‌ینوودین)، ئه‌ڤ بوویه‌ره‌، چێبوویه‌، ل ده‌ڤه‌رێ و كوردستانێ ب گشتی، ب ناڤوده‌نگ كه‌فتیه‌ و بوویه‌ داستانا ئه‌ڤینێ.
جهێ هه‌ردو ئه‌ڤیندار و (به‌كۆیێ) نه‌عله‌تی د ناڤدا هاتینه‌ ڤه‌شارتن. مزگه‌فتا عه‌بدالیه‌ یه‌. ل سالا (1437) ز. هاتیه‌ دروستكرن، كو د ناڤ مزگه‌فتێ دا، كولیه‌كا تایبه‌ت بۆ گۆڕێن ئه‌ڤیندار (مه‌م و زین)ێ و دوژمنێ ئه‌ڤینا وان (به‌كۆیێ) نه‌عله‌تی هاتییه‌ دروست كرن.و د ناڤدا هاتینه‌ ڤه‌شارتن.
لێ جهێ ئه‌ڤینا وان لێ ده‌ستپێ دكه‌ت. ل (بورجا به‌له‌كه‌)، بورج ژی دكه‌ڤیته‌ ته‌نشت په‌رئاڤێن چه‌مێ دیژله‌ی. و ل جهه‌كێ بلنده‌، ده‌ور و پشت و باغچه‌یێ بورجێ ب دارێن جوان و گولێن ڕه‌نگاوڕه‌نگ وه‌ك كه‌ڤالان دبالكێشن، جهێ میڕی و هه‌ر د ناڤ بورجێ دا، ژی زیندانا هه‌ی، مه‌مێ ئالان د ڤێ زیندانێ دا هاتیه‌گرتن و زیندانیكرن و ژ بال (به‌كۆی) ڤه‌ ب ڕێكا سێڤه‌كێ هاتیه‌ ده‌رمان خواردكرن، گیانێ خوه‌ د ڤێ زیندانێ دا ژ ده‌ستدده‌ت، پشتی مڕنا مه‌مێ ب سێ ڕۆژان خاتوین، زین لاڤا و دوعا ژ خودایێ پاك و دلۆڤان دكه‌ت، كو ئه‌مانه‌تێ خوه‌ ژ وێ ژی بستینت، ل گۆڕه‌یی داستانێ دبێژن: پشتی سێ ڕۆژان خاتوین زین ژی، گیانێ خوه‌ ژ ده‌ستدده‌ت، له‌وا نه‌ گه‌هشتنه‌ مراد و ئه‌ڤینا خوه‌، لێ گۆڕ و ئاڕامگه‌هێن وان بوینه‌ جهه‌كێ پیڕۆز و سالانه‌ ب هزاران كه‌سێن كورد و بیانی سه‌ره‌دانا وان دكه‌ن و هه‌تا لاڤا، دوعا ژی بۆ خوه‌ ژێ دكه‌ن. لێ یا سه‌یر ئه‌وه‌! گۆڕێ (به‌كۆیێ) دوژمن ل به‌ر سه‌رێن (مه‌م و زین)ێ یه‌. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤه‌ ژی وانه‌كا مه‌زنه‌ لێ ب دیتنا من حه‌تا نوكه‌ جڤاكا كوردستانێ وانه‌ ژێ وه‌رنه‌گرتینه‌، چونكو نه‌شیایه‌ دۆست و دوژمنێ خوه‌ ژێك جودا بكه‌ت، لێ د هه‌مان ده‌م دا ئاماژه‌كه‌، پێدڤیه‌ كه‌سێن تاوانبار بگه‌هنه‌ سزایێ به‌كۆكێ خولام. (مه‌م و زین) ل ته‌نشتا ئێك هاتینه‌ ڤه‌شارتن و مه‌م ل ده‌ستێ ڕاستێ یه‌ و زین ل ده‌ستێ چه‌پێ یه‌.
ل داویێ هیڤیا مه‌ ئه‌وه‌ هه‌مو ئه‌ڤیندار بگه‌هنه‌ مراد و ئه‌ڤینا خوه‌ یا ڕاسته‌قین، ئه‌م كورد ژی بگه‌هینه‌ ئه‌ڤین و سه‌رخوه‌بوونا وه‌لاتێ خوه‌ كوردستانێ.

زاگرۆس به‌رواری

هه‌لبژارتنێن جڤاتێن پارێزگه‌هێن ئیراقێ، كو ل 18/12/2023 ل سالا ده‌ربازبووی هاتنه‌ ئه‌نجامدان و ب شێوه‌یێ سانت لیگۆ برێڤه‌چوون، ئه‌و شێوازه‌ پشتێ ب دابه‌شكرنا ده‌نگان ڤه‌ گرێده‌ت، ب ڤی شێوه‌یی ڕێك بۆ ئالیێن سیاسی و تایبه‌ت، حزب و هه‌ڤپه‌یمانێن، مه‌زن ب سه‌ر كاندیدێن سڤیل و سه‌ربه‌خوه‌دا زال دبیت. ب گۆره‌یی راگه‌هاندنا كۆمسیۆنا سه‌ربه‌خوه‌یا هه‌لبژارتنێ یا ئیراقێ، زێده‌تری 65 حزب و هه‌ڤپه‌یمانیان و نێزیكی شه‌ش هزار كاندیدان هه‌ڤڕكی یا ل سه‌ر كورسیكان كری. هه‌لبه‌ت جڤاتێن پارێزگه‌هێن ئیراقێ، ده‌ستهه‌لاته‌كا قانوونی و چاڤدێریێ نه‌، سه‌رپه‌رشتیا كارێن پارێزگه‌هان دكه‌ن. ته‌مه‌نێ هه‌ر جڤاته‌كێ ل گۆره‌یی ده‌ستوورێ ئیراقێ چار سالن.

هه‌لبه‌ت ژماره‌یا ئه‌ندامێن جڤاتا پارێزگه‌هێن ئیراقێ‌، هه‌روه‌سا ب گۆره‌یی هه‌ژمارا روونشتڤانایه‌، پارێزگه‌هه‌ك ژ پارێزگه‌هه‌كا دی جوداتره‌، جڤاتێن پارێزگه‌هان ب هه‌ماهه‌نگی لگه‌ل وه‌زاره‌ت و حوكمه‌ت و ئالیێن تێكلدار، كاری دكه‌ن. ئه‌ركێ سه‌ره‌كی چاڤدێریكرنه‌ ب سه‌ر كارێن پارێزگه‌هان و چاڤدێریكرنه‌، ب سه‌ر چالاكی و كارێن نه‌قانوونی وه‌كو ب هه‌ده‌ردانا سامانێن گشتی یان هه‌ر گومانه‌ك، لسه‌ر كێماسیان ئان ژی،گه‌نده‌لی و دزی و هه‌ولدانا پۆست و پله‌یان، ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا كه‌سووكی بێته‌ بكارئانینن. ده‌ستهه‌لاتا ل سه‌ر هه‌موو ڕێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ ل پارێزگه‌هان هاتییه‌ دیاركرن یا هه‌یی. ئه‌و ژی ژبۆ پشتراستبوون ژ ڕێڤه‌برنا كاروباران، ب ئاوایه‌كی، سه‌ركه‌فتی، لێ ده‌ستهه‌لات لسه‌ر هنده‌ك ئالیێن وه‌ك دادگه‌هان، یه‌كه‌یێن له‌شكری، كۆلیژه‌ و زانكۆ و په‌یمانگه‌هان و ڕێڤه‌بریێن ناڤه‌ندی نینه‌..
دیسا جڤاتێن پارێزگه‌هان دشێن نه‌خشه‌یێ ئیداری و سیاسیێ گشتی بۆ پاریزگه‌هه‌كا دیار دابرێژیت، لگه‌ل هندێ ژی مافێ هه‌یی چاڤدێریا ب جهكرنا سیاسه‌تا گشتی یا حوكمه‌تێ بكه‌ن. جڤاتێن پارێزگه‌هان خودان داراییه‌كا سه‌ربه‌خوه‌نه‌، ژبه‌ر هندێ جڤاتا نوونه‌ران، چاڤدێریا وێ دكه‌ن، ژ ده‌رڤه‌یی ڤێ چه‌ندێ ژی، حوكمه‌ت بودجه‌كا تایبه‌ت بۆ ددانیت. هه‌لبه‌ت ئه‌وژی، ب گۆره‌یی ده‌ستوور و قانوونێن ژ ئالیێ جڤاتا نوونه‌ران ڤه‌ هاتیه‌ په‌ژراندن و ل گۆره‌یی ده‌ستوورێ ئیراقێ، جڤاتێن پارێزگه‌هێن ئیراقێ، خودانێن ده‌ستهه‌لاته‌كا به‌رفرهه‌نه‌، ژبه‌ر هندێ ناچنه‌ ژێر فه‌رمانێن چ وه‌زاره‌ت و ڕێڤه‌به‌ریه‌كا گرێدایی، حوكمه‌تێ، هه‌روه‌سا خودانا ده‌ستهه‌لاته‌كا ئیداری و دارایی یا به‌رفرهه‌یه‌. لێ پشتی 10 سالان ئه‌ڤه‌ جاره‌كا دی ب ڤی ئاوایی، هه‌لبژارتن هاتنه‌كرن. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ رۆناهیه‌ و شرۆڤه‌ تێرا هندێ دكه‌ت كو ئه‌م باشتر د شێوه‌یێ هه‌لبژارتنێن 18/12/ یێن سالا ده‌ربازبووی بگه‌هین، یا ئێكێ: د چارچووڤێ سیسته‌مێ سانت لیگۆ دا،ڕێژه‌یا كورسیكان ژ هه‌لبژارتنێن سالا 2013 یێن كێم كرین بۆ نیڤا وان، دو: ل ڤێره‌ باشتر خوه‌یادبیت كو شێوه‌یێ سانت لیگۆ ئێكه‌ ژ سه‌ده‌مێن كێمبوونا كورسی و ده‌نگێن كوردان تایبه‌ت ل هه‌ردو پارێزگه‌هێن كه‌ركووكێ و مووسل، چونكو ئه‌ڤ هه‌ردو باژاره‌ وه‌ك ناڤه‌ندا كوردان ل ده‌رڤه‌یی هه‌رێما كوردستانێ دهێنه‌ دیتن. لێ مخابن كورد ب چه‌ند لیسته‌كان پشكداریان د هه‌لبژارتنان دا كرین، له‌وا ده‌نگێن كوردان هاتنه‌ به‌لاڤكرن و ب هه‌روه‌چوون، تایبه‌ت ل باژارێ كه‌ركووكێ، نێزیكى 33000 ده‌نگێن نه‌وه‌یی نوێ، كۆمه‌لا دادگه‌ری، ئێكگرتوو و سوسیالستێ. سێ: ده‌رباره‌یی پارتی ئه‌و چه‌ند ساله‌ك بوو، پارتی وه‌ك پێدڤی نه‌‌دشیا رۆلێ خوه‌ یێ سه‌ره‌كی بگێریت و گه‌له‌ك ئاسته‌نگ د رێكا كادر و ئه‌ندامێن وێدا هه‌بوون كو خوه‌ ب ئاوایه‌كێ باشتر ڕێك بێخیت دا كو باشتر بشێت پشكداریێ د پرۆسێسا هه‌لبژارتنان دا بكه‌ت. ل هه‌مان ده‌مى نه‌شیا وه‌ك پێدڤی ژبه‌ر ئاسته‌نگێن ئالیێن هه‌ڤڕك و شۆفینیان، پرۆپاگنده‌ و كارنامه‌یا لیستا پارتیا خوه‌ بێخیته‌ به‌رچاڤێن ئه‌ندام و لایه‌نگر و ڕایاگشتی كو ب زێده‌هی گه‌له‌ك كوردان بیننه‌ سه‌ر ناڤه‌ندێن ده‌نگدانێ.
چار: كورد ب گشتی وه‌كو پێدڤی نه‌شیان ئه‌ندام و لایه‌نگر و جه‌ماوه‌رێ خوه‌ ببینن، كو ب كارنامه‌یێن خوه‌ یێن ژێكجودا، ئاشنا بكه‌ن، وه‌ك هاتیهه‌ راگه‌هاندن نێزیكی400 هزار كورد ژ ڤێ پرۆسێ بێ به‌هربووینه‌ ئانژی نه‌هاتینه‌ ناڤه‌ندێن ده‌نگدان و ده‌نگێن خوه‌ نه‌داینه‌، هه‌لبه‌ت ئالیێن عه‌ره‌بی و توركمانی، سود ژ په‌رته‌وازه‌بوونا كوردان دیت و شیان ده‌نگێن خوه‌ زێده‌كه‌ن یانژی بیننه‌ به‌رامبه‌ر ده‌نگ و كورسیێن كوردان تایبه‌ت ل كه‌ركووكێ..
پێنچ:‌ دگه‌ل ڤان كێماسیان مرۆڤ ئاماژێ ب ڤێ خالا كو پێدڤیه‌ بێته‌ ره‌خنه‌كرن بكه‌ت، واته‌ كرین و فرۆتنا هنده‌ك ژ ئه‌ندام و كادر و لایه‌نگر‌ێن، پارتیێن كوردی ئه‌و‌ێن ب ناڤێ‌ سه‌نگه‌ر ڤه‌گوهاستنێ ژ ڤی ئالی بۆ ئالیێ دی، تایبه‌ت هه‌ردو پارتیێن خودان سه‌نگ و دكاریگه‌ر، د ئالیێن سایكولۆژی دا، باندۆره‌ك گه‌له‌ك خراب ل هه‌ست و ده‌روونێ تاك و جڤاكێ كوردی نه‌به‌س ل ڤان ده‌ڤه‌ران ب تنێ به‌لكو ل سه‌رانسه‌ری جڤاكا كوردی هاته‌كرن، هه‌لبه‌ت ب دیتنا من و یا گه‌له‌ك وه‌لاتپارێزان ئه‌ڤ بازرگانی و هه‌ڤركییه‌ ناكه‌ڤیته‌ د خانه‌یا به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌یی و حه‌تا حزبایه‌تیێ دا ژی. ل جهێ ڤێ خالا مه‌ترسیدار، پێدڤی بوو. كار ل سه‌ر ئه‌ندام و لایه‌نگرێن نه‌ته‌وه‌ و ئالیێن دی یێن سیاسی هاتباكرن، چونكو ئه‌و خه‌لكێ ل ڤان ده‌ڤه‌ران دژین ژ ئالیێ دیرۆكی و نه‌ته‌وه‌یی ڤه‌ ژی كوردستانینه‌ نه‌ك ئیراقی. و د چارچووڤێ ڤان ده‌ڤه‌رێن كو ب سته‌م ژ سه‌ر خاكا هه‌رێما كوردستانێ‌ هاتینه‌ ڤه‌قه‌تاندن، ئه‌و نه‌ته‌وه‌ ل سه‌ر ڤێ ئاخا پیرۆز دژین كێم نه‌ته‌وه‌نه‌ و دا بۆ وان ژی باشتربیت كو كه‌سێن نێزیكی هه‌رێم و كوردان بان، چونكو دا مافێن وان باشتر هێنه‌ پاراستن. لێ دانوستاندنا كوردان یا ل گه‌ل ئێك ئه‌و ب هێزكرن و ده‌ستێ وان خۆرتر لێكرن، كو ژ مافێن خوه‌ زێده‌تر بخوازن و كوردان وه‌ك نه‌ته‌وه‌ و گه‌ل نه‌بینن.
شه‌ش: هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ ئه‌زموون و پرۆسێسه‌ تێرا هندێ دكه‌ت كو كورد وانه‌یان ژێ وه‌ربگرن، تایبه‌ت پارتی و ئێكه‌تی كو ئه‌و سه‌ركه‌فتیێن ڤان هه‌لنژارتنانه‌ ل مووسل و كه‌ركووكێ، و ئالیێن دی یێن كوردی وه‌ك پێدڤی نه‌شیان ده‌نگان بۆ بده‌ستخستنا كورسیه‌كێ بینن، له‌وا پێشنیازا من ئه‌و بۆ هه‌ردو پارتیان، گه‌له‌ك دێ گرنگ بیت ئه‌گه‌ر هه‌ردو پارتی كو ئه‌ڤه‌ خوه‌سته‌كا ب هه‌زاران كوردانه‌، ل ڤان باژار و ده‌ڤه‌ران وه‌ك تیمه‌ك كار بكه‌ن، ئه‌وژی كه‌نگی دێ خوه‌یا بیت ئه‌و ئێك تیمن؟ هه‌لبه‌ت ده‌ما ل جڤاتا هه‌ردو پارێزگه‌هان واته‌ ل كه‌ركووكێ دبنه‌ ئێك فراكسیۆن و د هه‌مان ده‌مدا ل مووسل ژی دبنه‌ ئێك فراكسیۆن و ناڤێ وێ ژی دكه‌نه‌ فراكسیۆنا كوردستانی. ل ژێر وی بانی د پاركتیكدا كاری بۆ كوردستانیا بكه‌ن، ئاها وێ ده‌مێ دێ دیاربیت كو وانه‌ ژ ڤێ سه‌ربۆر و سته‌م و كێماسیێن هه‌ین یێن وه‌رگرتین كو ئێدی زێده‌تر دێ خزمه‌ته‌كا كوردایه‌تیێ هێته‌كرن دوور ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن حزبایه‌تی و ناڤچه‌گه‌ری، هه‌لبه‌ت هینگى دێ باوه‌ری بۆ گه‌لێ كورد زڤریت و ده‌ستكه‌فت ژی دێ زێده‌تر لێهێن كو ئارمانجا كوردان وه‌رگرتنا پۆستێ پارێزگارێ كه‌ركووكێ یه‌، ب باوه‌ریا من گرنگ نینه‌ كی ببیته‌ پارێزگار، لێ گرنگه‌ پۆستێ پارێزگاری بۆ كوردان بیت.
لێ به‌روڤاژی ئه‌گه‌ر هه‌ر ل سه‌ر هه‌ڤركیا خوه‌ د به‌رده‌وام بن ل ڤان ده‌ڤه‌ران، دیسا دێ بێژم: تایبه‌ت باژارێ كه‌ركووكێ ئه‌وا بناڤێ دل و قودس هاتیه‌ بناڤكرن، دێ بۆ حه‌تاحه‌تا ژ ده‌ستێ كوردان چیت، واته‌ وی ده‌می كورد ل ڤان ده‌ڤه‌ران ب ده‌ستێن خوه‌ یێ گۆرا خوه‌ دكۆلن.

زاگرۆس به‌رواری

ده‌رباره‌ی ڤێ ده‌رسۆكێ. وێ شه‌ڤێ ئه‌م بۆ شه‌ڤبێریێ چووینه‌  لایێ ئه‌حمه‌دی.

ئه‌حمه‌د فه‌رمانده‌كێ له‌شكری یێ خانه‌نشین بوویه‌ .د هه‌مان ده‌مدا پێشمه‌رگه‌یه‌كێ، دێرینه‌، بابه‌تێ مه‌ ل سه‌ر ڤی پێشمه‌رگه‌ی بوو. ئه‌ڤێ كێسته‌یی واته‌ شه‌هید حه‌سه‌ن سه‌بری كێسته‌یی ئه‌ڤێ ل گوندێ دۆسته‌كا ل سالا ١٩٧٨ شه‌هیدبووی. ئه‌حمه‌دی گۆت: دیاریه‌كا وی شه‌هیدی واته‌ ده‌رسۆكا وی شه‌هیدی یا ل ده‌ف من، من ژی گۆتێ ئه‌ڤ ده‌رسۆكه‌ ل كیڤه‌ ب ده‌ست ته‌ كه‌فتیه‌؟ گۆت: سالێن پشتی نۆتان. ئه‌ز به‌رپرسێ له‌شكری بووم. ل گوندێ دڤریێ. ژ به‌ر بابه‌تێن ئه‌من و ئاسایشا ده‌ڤه‌رێ و یا ئالیه‌كێ سیاسی،گۆت: شڤانه‌ك هاته‌ ده‌ف من و بۆ من چاوانیا شه‌هیدبوونا حه‌سه‌نێ ئێكانه‌ و ئه‌وی قاره‌مانێ ئه‌ڤیندارا وی چاڤه‌رێی ڤه‌گه‌را وی دكڕ. ڤه‌گێرا و گۆت: گۆڕا ڤی  پێشمه‌رگه‌یێ شه‌هید یا ل ڤێرێ. واهه‌ د ناڤ وان ته‌راش و كه‌ڤره‌به‌ر و پووشێ هه‌را. یێ ل سالێن داویا حه‌فتێیان، هاتیه‌ شه‌هیدكرن. ئه‌ز وی ده‌می شڤان بووم. پشتی ڤه‌شارتی ئه‌ز چوومه‌ ده‌ف. گۆڕا وی، من ئه‌ڤ ده‌رسۆكه‌ دیت، یا دانایه‌ بن به‌ره‌كی. ل ته‌نشتا گۆڕا شه‌هیدی. من ژی هه‌ما ده‌رسۆك راكر و كره‌ د چانتكا خوه‌ دا و ئه‌ز هاتم.

یا ڕاست ل ده‌ڤه‌را زێبار ده‌رسۆكا سۆر ناهێته‌ بكارئینان، چونكو گه‌له‌ك كێم دكه‌نه‌ سه‌رێ خوه‌. لێ هه‌ما شڤانی ژ به‌ر ڤیانا شه‌هیدی وه‌ك وه‌فایه‌ك بۆ گیانێ وی د مالا خوه‌دا هه‌لگرتبوو، حه‌تا وی ده‌می، ڤێجا گۆته‌، ئه‌حمه‌د ئه‌گه‌ر ته‌بڤێت دێ گۆڕا وی نیشا ته‌ ده‌م. هه‌لبه‌ت ئه‌حمه‌د یێ چوویه‌ سه‌ر گۆڕا شه‌هیدێ قاره‌مان و پاشی زڤریبوونه‌ ڤه‌. لێ ده‌رسۆك ژ شڤانی وه‌رگرتبوو. ئێك هه‌بوو دگۆتێ عومه‌ر زێوكی.

پێشمه‌رگه‌یه‌كی دێرین بوو ل ناڤچه‌یا ئاكرێ یا PDK به‌رده‌وامی ب ئه‌ركێ خوه‌ ددا، ئه‌حمه‌دی گۆته‌ عومه‌ری: مالا ته‌ یا ل باژارێ دهۆكێ ئه‌گه‌ر تو چوویه‌ مال پڕسیارا مالباتا ڤی شه‌هیدی بكه‌ به‌لكو كه‌سوكارێن وی دیاربن.!

تو دزانی گۆڕێ شه‌هیدی یێ ل ڤێره‌ نێزیك گوندێ دۆسته‌كا. ئه‌گه‌ر د شیاندا بیت به‌لكو ببنه‌ڤه‌.. پشتی هه‌یڤه‌كێ عومه‌ر هاتیه‌ دهۆكێ مالا خوه‌ و زڤریه‌ ڤه‌ ئاكرێ.سه‌ر ئه‌ركێ خوه‌.گۆته‌ ئه‌حمه‌دی ئه‌ز دزانم شه‌هید حه‌سه‌ن سه‌بری كێسته‌یی. یێ كیش مالێ یه‌ و من كه‌سوكارێن وی یێن په‌یداكرین. لێ ئه‌گه‌ڕ ب من بیت هه‌ما ئه‌م ڤێ مژارێ نائازرینین. چونكو دێ جاره‌كا دی برینێن دلێن وان ڤه‌بنه‌ڤه‌. و به‌هیا وان دێ نوی بیته‌ڤه‌. یا من زانی دایك و بابه‌كێن ناڤسالێن هه‌ین و ئه‌ڤێن دی ژی چه‌ند خویشكێن هه‌ین؛ واته‌ نێزیكی شه‌ش خویشكانه‌. هه‌ر ئێك یا ل به‌ر مالا خوه‌. ئه‌ڤه‌ نێزیكی بیست سالانه‌ و زێده‌تر یا ب سه‌رڤه‌ چووی. یا ڕاست ئه‌ڤ ده‌زگه‌هێن مه‌ یێن نوكه‌. وێ قۆناغێ نه‌بوون، تایبه‌ت رۆلێ ڕاگه‌هاندنێ گه‌له‌ك یێ گرنگه‌ و ئه‌گه‌ر هنده‌ك هه‌بان ژی وه‌ك نوكه‌ نه‌ د چالاك بوون، هه‌لبه‌ت ده‌ست ژ ڤێ بابه‌تێ هه‌ما به‌ردان ئه‌و ژی وه‌ك دلسۆزیه‌ك بۆ مالباتا وی. له‌وا ئه‌ڤ ده‌رسۆكه‌ ل ده‌ف ئه‌حمه‌د ما. حه‌تا به‌ری سێ شه‌ڤان ـ ژنڤیسینا ڤێ گۆتارێ كو ل 1/12/2023 یه‌) ـ، بۆ شه‌ڤبێری ئه‌م چووینه‌ ده‌ف ئه‌حمه‌د ئه‌م نێزیكی پێنچ شه‌ش براده‌ربووین. مه‌ هنده‌ك دانوستاندن كرن و پاشی مژارا مه‌ یا گه‌رم هاته‌ سه‌ر شه‌هیدبوونا حه‌سه‌ن سه‌بری كێسته‌یی، د ڤێ خالێدا ده‌ما مه‌ ئاماژه‌ ب شه‌هیدی و مێرانی و دلسۆزیا وی دكر بۆ ئاخا وه‌لاتی بۆ ئازادیا مه‌ یا ئه‌ڤرۆ و نفشێ پاشه‌رۆژێ. ئه‌حمه‌د دبێژیت: پا دا بۆ هه‌وه‌ بێژم: و ئه‌ڤ مژارا نوكه‌ ئه‌ز بۆ ته‌ ڤه‌دگێرم هه‌موو ب تێر و تژی، بۆ مه‌ وێ كۆما هه‌ڤالان ڤه‌گێرا و گۆت: دیاریه‌كا وی ژی یا ل ده‌ف من. و ئاماژه‌ ب ڤێ ده‌رسۆكێ كڕ. پاشی ئینا نیشا مه‌ دا. له‌وا من داخواز ژێ كڕ. و گۆتێ كا بده‌ف من هنده‌ك ژ گوندیێێن  وی ئه‌ز دنیاسم و هه‌ڤچه‌په‌رێن مه‌ یێن رۆژێن شه‌ڕ و به‌رگریا ل ده‌ما هێرشێن تیرۆرستێن داعشن. و د نوكه‌دا ژی ئه‌م  پێكڤه‌ د ئه‌ركیداینه‌ و هه‌ڤچه‌په‌رن و ژ نێزیكڤه‌ دنیاسم. له‌وا مه‌ پشتی ٤٥ سالان ب ئه‌مانه‌ت و دلسۆزی پاراست و ئه‌ڤرۆكه‌ ژی ڕاده‌ستی ده‌سته‌كێ ئه‌مین دكه‌م. كو هه‌ڤال و هه‌ڤچه‌په‌رێ مه‌ زاگرۆس شه‌هید مسته‌فا یه‌..

هه‌لبه‌ت شه‌هید حه‌سه‌ن سه‌بری.. وه‌ك پڕانیا گرۆپێن ده‌ستپێكا شۆڕشا گولانێ یێ بوویه‌ پێشمه‌رگه‌ و ڕاسته‌.. ئێكانه‌یێ باب و دایكێن خوه‌ یێن گۆربوهه‌شتی بوو. ئه‌و كه‌سه‌كێ گه‌له‌ك خۆشتڤی بوو، ل ناڤا مالبات و كه‌سوكار و هه‌موو خه‌لكێ گوندێ خوه‌.

شه‌هید حه‌سه‌ن خوه‌دی هه‌لوه‌ست بوو. چ ده‌مه‌كێ یێ ئاماده‌نه‌بوو، رژێما گۆڕبه‌گۆڕ سته‌مكاریێ ل گه‌لێ كورد و جڤاكا كوردستانێ بكه‌ت، ئه‌و بێ هه‌لوه‌ست بمینیت. ئه‌وی. پتڕ ژ ڤیانا دایك و باب و كه‌سوكاران . بۆ ئه‌ڤیندارێ ئازادیا وه‌لات و نشتیمانێ خوه‌.

هه‌لبه‌ت ئه‌ز زارۆكبووم لێ باش ل بیرا منه‌.. به‌ری شه‌هیدبوونا وی… ل ده‌ستپێكا مه‌ها خزه‌یرانێ سالا ١٩٧٨ ل گوندێ پیرهه‌سنا و باته‌یا باكوورێ كوردستانێ، هاته‌ مالا مه‌، مه‌فره‌زا شه‌هیدان مراد كێسته‌یی و مسته‌فا حسێن كێسته‌یی، پڕانی ل گه‌شتێ و مه‌فره‌زێ بوون، لێ شه‌هید حه‌سه‌ن ژ بۆ پشوه‌كێ ل گوندێن سنوورێن باكوور و  باشوور بوو.

لێ ده‌لیڤه‌كێ د بینت و هه‌ست و هزر د پێك ئینانا هه‌ڤژینیێ دا دكه‌ت.. له‌وا باب و دایكا وی خوه‌ گه‌هانده‌ سنوورێن گوندێ هرۆر و دێشێشێ.. كو خزمانیه‌كێ ب پێگهۆڕك دگه‌ل مالباتا گۆربوهه‌شتی فوئاد دێشێشی بكه‌ن..

ئه‌وبوو بڕیار دا؛ خویشكا خوه‌ ب ره‌زامه‌ندیا وێ و دایكو بابێن خوه‌ دكه‌ته‌ پێگهۆرك و دده‌نه‌ فوئاد دێشێشی. ل به‌رامبه‌ری وێ خویشكا فوئادی دده‌نه‌ شه‌هید حه‌سه‌ن سه‌بری كێسته‌یی. و ڕێوكارێن ئاینی ژی هاتنه‌ پێكئینان و نیشانیا وان ژی هاته‌كرن.

ئه‌ڤ مژارا ئه‌ز نوكه‌ ڤه‌دگێرم.. حه‌سه‌ن سه‌بری كێسته‌یی ب ده‌ڤێ خوه‌ یێ بۆ دایكا من یا گۆربوهه‌شتی و هه‌ڤژینا شه‌هید مراد كێسته‌یی.. و مامێ من تاهر كێسته‌یی نوكه‌ ل هۆله‌ندا دژین. ڤه‌دگێران، لێ شه‌هید حه‌سه‌ن ب (حه‌نه‌ك) یاریان یێ ناڤدار بوو.. دایكا من گۆتێ: ئه‌م دزانین دیسا ته‌ ده‌ست ب یاریان كڕ؛ ئه‌ڤه‌ چ چیرۆكا نه‌راسته‌ تو دبێژی؟ لێ گۆتێ باوه‌ڕ بكه‌ن ئه‌ز ڕاست دبێژم و به‌ریكا خوه‌ ڤه‌كڕ پاته‌ك ژێ ئینا ده‌رێ وه‌ك گرێكه‌كێ بوو ڤه‌كر و هنده‌ك پرچێ زه‌ر ژێ ئیناده‌ر نیشا دایكا من وان دا..گۆتێ: ئاها ئه‌ڤه‌ پرچێ خویشكه‌كا من یا دی یه‌. یا دوماهیێ ژی هه‌ر كچكه‌. لێ گۆت: من هنده‌ حه‌ژێ كر.. هه‌رجار ئه‌ز سه‌برێ خوه‌ ب ڤی پرچێ خویشكا خوه‌ دئینم.

لێ دیسا دایكا من وان هنده‌ك یاریێن دی پێكرن گۆتێ دایك و بابێن ته‌ هه‌ردو ڕه‌ش ئه‌سمه‌رن.. تو ژی یێ پرچێ زه‌ر نیشا مه‌ دده‌ی دێ چاوا ژ ته‌ باوه‌ڕه‌كه‌ین..؟  هه‌لبه‌ت.. هه‌ر بۆ كه‌نی بوو و پیرۆزباهی لێ كرن. لێ ل داویێ گۆتێ: ڕاسته‌ هه‌ما دێ چی شه‌هیانا خوه‌ كه‌ی و پاشی ئێیه‌ ده‌ف مه‌.. ئه‌وی ژی گه‌له‌ك ب دلگه‌رمی پێشوازیا ڤێ دیدارێ كر..

ب هه‌ر حال ئه‌م وێ ده‌مێ ل سه‌ر بانێ خانی دروینشتن. خانی یێ مام جوندی بوون، خانیه‌كێ درێژ و به‌رفرهه‌بوو. ل رۆژئاڤایێ خانی كانیه‌ك لێ بوو، جاران بالنده‌یان ئاڤ لێ ڤه‌دخوار و ده‌وروبه‌رێن كانیێ پرانی گارس و گه‌نمووك بوو. هنده‌ك قره‌ڕه‌شكان دادا سه‌ر سپینداره‌كێ.. رۆژ یا به‌ر ب  ئاڤابوون ڤه‌ دچیت. ژ بلی مامێ من هنده‌ك جیران ژی هاتبوونه‌ دیوانا وی.. كلاشینكۆفه‌كا رۆسی یا بندار ڤێ بوو. گۆتی بابێ من هنده‌ك پاره‌ یێن داینه‌ من من ژی ئه‌ڤ كلاشینكۆفه‌ یا بۆ خوه‌ پێكری  لێ هه‌ما ئه‌ز ستێركا خوه‌ ل جگارێ ژی بگرم… ئه‌ز ب گۆله‌یا ئێكێ ژ ناڤدبه‌م.. هێشتا یێ ڤێ سوحبه‌تێ دكه‌ت.. مێهڤان و مامێ من وان گۆتێ: پاكا گوله‌یه‌كێ به‌رده‌ وێ قره‌ڕه‌شكا هه‌.. ئه‌گه‌ر ته‌ كوشت. ئه‌و ڕاسته‌ هه‌ما تڤه‌نگا خوه‌ ژ پیاڤه‌. ل قره‌ڕه‌شكێ ڕاست كر و ب گۆله‌یا ئێكێ كوشت. ده‌ما كوشتی ئه‌ز و عه‌زیزا كچا شه‌هید مراد كێسته‌یی ب له‌ز چوینه‌ قره‌ڕه‌شك مه‌ ئینا لێ ..دایكا من گۆت: باڤێژه‌ یا پیسه‌ ناهێته‌ خوارن.

مه‌ شونی بڕه‌ دوورتر و ئاڤێت، لێ شه‌هید حه‌سه‌ن بۆ ده‌ما چه‌ند ڕۆژان ما ل ده‌ف مه‌.. كه‌سه‌كێ قاره‌مان مرۆڤدۆست وه‌لاتپه‌روه‌ر، بوو. ئه‌وی ژی سۆزا خوه‌ بۆ وه‌لاتێ خوه‌ بجهئینا و گیانێ خوه‌ ل پێناڤی ئازادیا كوردستانێ دا به‌خت كر، لێ هه‌ر وێ رۆژێ بڕیاردابوو كو بهێته‌ ل گه‌ل مه‌فره‌زا شه‌هیدان مراد و مسته‌فا.. مخابن ژ سێ بڕیاران یا هه‌ڤژینیێ و هاتنا ده‌ف مه‌ و دوباره‌ بێته‌ ناڤ ڕێزێن مه‌فره‌زا هه‌ردو شه‌هیدان.. پێك نه‌هات لێ بڕیارا كوردستان یان نه‌مانێ پشتی شه‌ره‌كێ قاره‌مانانه‌ د گه‌هیته‌ كاروانێ شه‌هیدان. ئه‌ڤ مژاره‌ گه‌له‌ك یا كاریگه‌ره‌.  من ب دو دیدارێن ژێكجودا ژ زارده‌ڤێ تێكۆشه‌ر مسته‌فا مزووری و تێكۆشه‌ر خالد چه‌لكی ژی یا گوه لێ بووی.. مخابن ژ به‌ر ئیمكانیه‌تێن كێم ده‌لیڤه‌ نه‌بوو. شه‌هید حه‌سه‌ن سه‌بری ده‌ما بڕیندار د بیت ب باشی برینێن وی بپێچن. ئه‌و ل نێزیك مه‌یدانا شه‌ڕی دهێته‌ ڤه‌گوهاستن بۆ ناڤ شكه‌فته‌كێ. لێ مخابن حه‌تا دوباره‌ پێشمه‌رگه‌ خوه‌ ڕێكدئێخیت و كۆمێن خوه‌ دوباره‌ به‌رهه‌ڤ دكه‌ن. بۆ ڤه‌گوهاستنا وی. مخابن د شكه‌فتێ ڤه‌ دگه‌هیته‌ كاروانێ شه‌هیدان، لێ پشتی شه‌هیدبوونا وی ب چه‌ند ساله‌كان خودایێ پاك و دلۆڤان. ب كۆڕه‌كێ دی كه‌ره‌مێ دگه‌ل دایك و بابێ وی دكه‌ن. ناڤێ كۆڕێ خوه‌ ڤێ جارێ دكه‌نه‌ (محه‌مه‌د). هه‌لبه‌ت ل گوندێ كێسته‌.گه‌له‌ك شه‌هید یێن هه‌ین! لێ حه‌سه‌ن ژ گوندێ كێسته‌، ئێكه‌م شه‌هیدێ شۆڕشا گولانێ یه‌.

زاگرۆس به‌رواری

باش ل بیرا منه‌ پشتی ئۆپه‌راسیۆنێن ئه‌نفالێن ڕه‌شبكوژی و جینۆسایدا ل مرۆڤێ كورد و ل ئاخا كوردستانێ هاتیه‌ كرن، ئه‌م ئه‌وێن شیاین ژ سه‌ده‌ما ڤێ هۆڤیتیێ و بۆردومانێن له‌شكرێ سته‌مكار و چه‌كێن قه‌ده‌غه‌كری یێن كێمیا و غازێن خه‌رده‌لێ، خوه‌ بگه‌هینیننه‌ سنۆرێن باكوورێ كوردستانێ.

لێ ئه‌و رێژه‌یا چووینه‌ سنۆری ل ئه‌نفال و شالاوێن قۆناغا هه‌شتێ بوون ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان، ب گشتى ژ سنۆرێن ناڤچه‌داریا زاخۆ حه‌تا ئامێدیێ واته‌ ل سنۆرێن پارێزگه‌هێن شه‌رنه‌خ و هه‌كاریێ بوون. ئه‌م گه‌له‌ك د نێزیكی سنۆری بوون لێ داگیركه‌ران ڕێكێن ستراتیژیك، بۆ ده‌ربازبوونێ هه‌موو گرتن. لێ هه‌ما وه‌ك موعجیزه‌، نێزیكێ ٤٠ هزار مرۆڤه‌كان بۆ دیاركرنا ڕووی ڕه‌شیا ڕژێما گۆربه‌گۆرا سه‌ددامێ هۆڤ گه‌هشتنه‌. گوندێن سنۆری. لێ یا ڕاست هنده‌ك ژ كوردێن سنۆری تایبه‌ت ئه‌م ل گوندێ شیڤڕه‌زانێ ل شه‌ڤا ٢٩/٨ ل سه‌ر ٣٠/٨/١٩٨٨ گه‌هشتینه‌ د سنۆرێن گوندی دا، چووینه‌ مالێن هنده‌ك ژ بابدۆستێن خوه‌.. یا ڕاست وان ژی ئه‌م ب گه‌رمی پێشوازی كڕین. و مه‌ هه‌ست ب دلسۆزیا وان دكڕ  چونكو ژ گیانی و چه‌كێن د ده‌ستێن مه‌دا، دگه‌ل هنده‌ك په‌ز و ئاژه‌لان و چه‌ند هێستر و هه‌سپه‌كان، ئه‌ڤه‌ بوون هه‌موو سامانێن مه‌ یێن وان رۆژگاڕ و سه‌رده‌مان، لێ چ ده‌مه‌كێ ئه‌م نه‌ د وێ باوه‌ریێ دابوون. كو سه‌ره‌ڕای ڤێ تاوانا ل مه‌ هاتیه‌كڕن. كو ژ ئالیێن سایكۆلۆژی ڤه‌ ده‌روونێ مه‌ نه‌یێ ئارام و به‌رهه‌ڤبوو. مه‌ نه‌دزانی ئه‌ڤ پێشوازیه‌ بۆ هندێ یه‌، دێ دۆستێن مه‌ وه‌لاتپه‌روه‌رێن سنۆران دلێ خوه‌ به‌نه‌ وان چه‌كێن د ده‌ستێن مه‌دا.

دگه‌ل گه‌هشتنا مه‌ بۆ مالێن وان برای گۆته‌ برایێ بچویكتر. برا چه‌كێن وان وه‌ربگره‌ و ببه‌ جهه‌كی ڤه‌شێره‌. چه‌كێن ١٢ بابدۆستان هاتنه‌ راده‌ستكرن. ب دۆستێن مه‌ یا ڕاست چه‌كێ من چلخوه‌ره‌ك بوو، ب زمانێ له‌شكری دگۆتێ ئاربیكی. دلێ وان پترێ ل سه‌ر ڤێ چه‌كێ بوو. هه‌رچه‌نده‌ نه‌گه‌له‌كا سه‌ركه‌فتی بوو. چونكو زویكا لوولیا وێ گه‌رم دبوو، زێده‌باری بۆ هه‌لگرتنێ كێشه‌یا وێ یا گران بوو. و د هه‌مانده‌مدا گوله‌یێن كلاشینكۆفان دخوارن.  بۆ كه‌سێن پسپۆرێن له‌شكری و چه‌كی نه‌چه‌كه‌كێ ب نرخ و سه‌ركه‌فتی بوو. لێ ڕۆژا مه‌ خوه‌ به‌رهه‌ڤ دكڕ. كو دێ بڕێكه‌ڤین بۆ باژارێ ئامه‌دێ. مه‌ داخواز ژ بابدۆستێن خوه‌ كڕ ئه‌وێن ب وێ باوه‌ریێ مه‌ چه‌ك ب دلێ زه‌لال ڕاده‌ستی وان كڕین گۆت:  چه‌كێن وه‌ یێن هاتینه‌ دزین. مه‌ژی گۆتێ. ڕاسته‌ یێن هاتینه‌ دزین لێ دز ژی هه‌ر هوینن! ب هه‌ر حال پشتی چه‌ندین گه‌ف و گۆڕان.

برایێ بچویك ژ ئالیێ زمانی یێ كه‌م ئه‌ندامبوو و گه‌له‌ك ب باشی گوهلێ نه‌دبوو و ل ده‌ف مه‌ دبێژنه‌ ڤان كه‌سان (تڕتڕی) ل برایێ خوه‌ یێ مه‌زن زڤری گۆتێ برا مخابن هه‌لوه‌ستێ ته‌ ئه‌ڤه‌بیت؟ ئه‌ڤ جامێره‌ دبێژن: ئێك: بلا چه‌ك بۆ ته‌ بن، لێ نه‌كو ئه‌م ب دزین ئان وه‌ك زۆرداریه‌كێ د ڤێ ره‌وشا نه‌خۆشدا ل ڤان جامێران بكه‌ین. كو مه‌ ب باوه‌ری ئینانه‌ مالا خوه‌ و ڤێ دگه‌ل بكه‌ین. دو: گۆت: بكڕن دێ ژ هه‌موو بازرگانا ئه‌رزانتر ده‌ینه‌ وه‌. سێ: گۆت: دێ چلخۆرێ ب دیاری دینه‌ وه‌. یێن دی ژی بكڕن و دێ ده‌مانجێ ژی دگه‌ل خوه‌به‌ین. ته‌ ئه‌ڤ خاله‌ ڕه‌تكرن.

لێ ئه‌ز دێ نوكه‌ ڤان دۆستان بمه‌ ده‌ف چه‌كێن وان یه‌ك گوله‌یا كێم بیت من ژ ته‌ دڤێت و دێ خوینا خوه‌ دانمه‌ سه‌ر مافێن بڕا و بابدۆستان.

ل داویێ حه‌جیێ دۆست سۆزا ڕۆژا ده‌ستپێكێ دایه‌ مه‌ بجهئانی. ئه‌م ل رۆژا/١٤/٨/١٩٨٨ ژ گوندێن شیڤره‌زانێ، ئه‌له‌موون، گه‌ره‌مووس، بڕێكه‌فتین هه‌ژمارا مه‌ نێزیكی ٤٠٠٠ هزار مرۆڤان بوون.. ب پیا حه‌تا سه‌ر به‌ستا ئاشووتێ ئه‌م چووین، چونكو له‌شكرێن رژێمێ دگه‌ل كوردێن چه‌كدارێن رژێمێ (جاش)  هاتبوونه‌ سه‌ر جادێ. و جارجار ده‌نگێن مه‌ دچوونه‌ ئێك. جامێران هه‌ما دگۆت: نه‌چن وه‌رن مافێ خوه‌ یێ ئۆتۆنۆمی مانه‌ وه‌ ئه‌و دڤیا؟ ب هه‌ر حال ئه‌م وێ شه‌ڤێ ماینه‌ ل سه‌ربه‌ستا هه‌وا گه‌له‌كێ ساره‌  هه‌ر ئه‌و شه‌ڤبوو. ١٥/٨/١٩٨٨ مه‌ به‌رهه‌ڤی كڕن و ب شه‌ڤه‌كا تاری و ب زكێ برسی، ئه‌م ل قامیۆنان سوواركرین بۆ به‌ر ب ئامه‌دێ ڤه‌. ئه‌م پشتی رێكه‌كا دوور و درێژ ل رۆژا ١٦/٩/١٩٨٨ گه‌هشتینه‌ ئامه‌دێ. ل به‌ر قه‌راغێن ئاڤا چه‌مێ دیژله‌ی. و ژیانا ل ژ ێر چادران، و ب رۆژهه‌لاتنێ هه‌ر ئێك ژ مه‌ ب یێدی د كڕه‌ كه‌نی! چونكو ئه‌م ل بارهه‌ڵگرێن ره‌ژیێ سوواركربوون و ناڤچاڤێن مه‌ ببوونه‌ ته‌نیا ڕه‌ژیێ.

ئه‌و هه‌ڤالێن ل كه‌مپێ باش دزانن! كا رۆژ چه‌ندا گه‌رمبوو وه‌ك هونه‌رمه‌ند محه‌مه‌د عارفێ جزیرا بۆتان د سترانه‌كا خوه‌دا ئاماژێ ب ئامه‌دێ دكه‌ت و دبێژیت: ب رۆژگه‌رمێ و ب شه‌ڤ سارێ.  مه‌هه‌موویان ئه‌و ستران دگۆت: لێ وه‌ك تێكۆشه‌رێ گه‌لێ مه‌ ئه‌حمه‌د بداغ. ناڤێ پرتووكا خوه‌ كریه‌ چییا ژ به‌ر چ بارۆڤان خوه‌  ناچه‌مینن.. ئاها مه‌ هنده‌كان ئه‌و كڕه‌ پره‌نسیپ. له‌وا چ بارۆڤان ئه‌م هنده‌ك نه‌چه‌ماندین. لێ پشتی مه‌هه‌كێ مه‌ گۆل بلنگۆیێ بوو!  ده‌ما هنده‌ك  ناڤ دخواندن و دگۆت: وه‌رنه‌ باره‌گایێ  ئه‌منیه‌تێ خوه‌ به‌رهه‌ڤ بكه‌ن پاس دێ وه‌ ڤه‌گوهێزنه‌ وه‌لاتێ وه‌ ئیراقێ. ده‌ما ئه‌ڤه‌ گۆتی: هه‌ما د جهدا گه‌لێ مه‌ رابوون و  به‌ر ب ئه‌منیه‌تێ ئاسایش و پۆلیسان ڤه‌ چوون.

ئه‌وان ژی چ ئاماده‌باشی نه‌كربوون د هزرا واندا نه‌بوو كو دێ په‌نابه‌ر ده‌ست ب خۆنیشاندانێ كه‌ن. مه‌ ده‌ست ب خواندنا سروودا (هه‌رنه‌ پێش..) كڕ. و هێرش كره‌ سه‌ر ناڤه‌ندێن ئیداری. كو چه‌ند پۆلیسه‌ك دگه‌ل  نه‌خۆشخانێ و پۆسته‌ گه‌هاندن و خوارنگه‌هێ و نانپێژیێ و ناڤه‌ندا بتلێن غازێ و پاككه‌ران واته‌(كه‌ناس) و ته‌كنیكارێن كاره‌بێ و.. هتد. د گه‌ل هێرشا دژوار یا  په‌نابه‌ران. كو به‌ری هینگێ پڕانی ب كوردی دئاخفتن و وه‌ك ناڤه‌ندێن سڤیل دهاتنه‌ دیتن. هه‌ما دگه‌ل  هێرشێ مل ب ملێ  پۆلیس و ئاسایشێ ده‌مانجێن خوه‌  ئینانه‌ ده‌ر  و گوله‌ ب په‌نابه‌ران ڤه‌ په‌قاندن. د گه‌ل ڤێ شێلكێ چه‌ندكه‌سه‌ك ژ په‌نابه‌ران برینداربوون. ژ وان ئێك عبدولقه‌هار بابیری بوو. ئاها كاكلكا بابه‌تی د ڤێ خالێدا ده‌ست پێ دكه‌ت. باوه‌ڕی و دلسۆزی و نهێنیا پیشه‌ی سه‌ركه‌فتنه‌ بۆ كارێ مرۆڤی، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ ئالیێن مه‌ ئاماژه‌ پێكرین، نهێنیا كارێ خوه‌ یێ سه‌ره‌كی ل ژێر ناڤێ نۆژدار و كارمه‌ندێن پۆسته‌ و ئیدارێ و..هتد. نه‌ پاراستبان هه‌لبه‌ت دبوو مه‌ زیانێن مه‌زن گه‌هاندبانا وان حه‌تا هه‌ڤكارێن وان د هه‌وارا وان دهاتن!

ل ڤێره‌ گه‌لۆ هه‌تا چ ئاست ئه‌م ددلسۆزین و نهێنی پارێزین؟ باوه‌ڕ ناكه‌م  د ڤی ئاستیدا بین چونكو ل ده‌رڤه‌ی كارێن مه‌ پڕانیا ژیانا مه‌ ئه‌م مرۆڤێن ئاسایینه‌. لێ رێژه‌ك خوه‌ ب پله‌ و پۆستێن خوه‌. كو ئه‌و كار و پیشه‌ بۆ  خزمه‌تا گشتی یا وه‌لاتی نه‌ ده‌ردئێخن و حه‌تا ئه‌ڤ كار و كریارێن قه‌ده‌غه‌ یێن برینه‌ ناڤ سۆشیال میدیایێ ژی. كو ب چ ره‌نگه‌كی نابیت د كارێن ئاسایی دا مرۆڤ پیشه‌ و پله‌ و پۆستێ خوه‌ دیار بكه‌ت. نه‌خاسمه‌ پۆسته‌كێ ئه‌منی بیت، لێ هنده‌كا یێ بریه‌ ناڤ سۆشیال میدیایێ جۆرێن چه‌ك و پله‌ و پۆست و باره‌گایێن خوه‌ ژی وێنه‌ دكه‌ن. ل ڤێره‌ ئه‌م پێدڤی قانوونه‌كێینه‌ ئه‌ڤ دیارده‌یێن كرێت و تایبه‌ت ئه‌و دیاریێن ب چه‌كی دهێنه‌كڕن بۆ پاراستنا ئێمناهی و ئاسایش و گیانێ هه‌ڤوه‌لاتیان بێنه‌ قه‌ده‌غه‌كرن.

زاگرۆس به‌رواری
د ڕێكا سه‌ره‌دان و كارێن دپلۆماتیك دا، پرسگرێكێن وه‌لات و گه‌لان تایبه‌ت پرسێن گرێدای دۆزا ره‌وا، ئابۆری، سیاسی و جه‌نگ و ململانێیێن له‌شكری، ده‌رگه‌هی ل سه‌ر چاره‌سه‌ریان ڤه‌دكه‌ن.

هه‌لبه‌ت تێكلیێن خۆرت یێن هه‌رێما كوردستانێ بۆ سه‌رده‌مێ سالێن 1988 ده‌ما گه‌لێ هه‌رێمێ ژ ئالیێ رژێما گۆڕبه‌گۆڕڤه‌ ڕاستی جینۆسایدێ هاتین، بۆ وێ قۆناغا تراژیدیك دزڤرن. د ڤی چارچووڤه‌ی دا خانما ڕه‌وانشاد دانیال میتران سه‌ره‌دانا كامپێن په‌نابه‌ران یا ئامه‌د و مێردینێ كرن و ژ نێزیكڤه‌ ره‌وشا په‌نابه‌ران ب چاڤێن خوه‌ دیتن.
بپشته‌ڤانیا وێ و هه‌ڤژینێ وێ سه‌رۆك كۆمارێ وێده‌مێ ڕه‌وانشاد، فره‌نسۆ میتران، پشته‌ڤانیا خوه‌ یا ل دۆزا گه‌لێ كوردستانێ زێده‌تر لێكرن.
هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ دلسۆزیه‌ ل سه‌رهلدانا بهارا سالا 1991 و كۆچا ملیۆنی زێده‌تر ژ پێشنیازا فه‌ره‌نسا یا ژ بوو، جڤاتا ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگتی ل رۆژا 5 نیسانا سالا 1991 ، ده‌ما داخوازا هه‌رێمه‌كا ئارام ل باكوورێ عێراقێ كری،و بڕیارا 688 هاتیه‌ ڕاگه‌هاندن، كو ئه‌ڤه‌ ب سه‌رێ خوه‌ دان پێدانه‌ كا ناڤنه‌ته‌وه‌یی یه‌، ب مافێن ره‌وایێن گه‌لێ كوردستانێ، كو ژ لایه‌نێ وه‌لاتێن نێڤده‌وله‌تی و تایبه‌ت ئه‌نجوومه‌نێ ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی ڤه‌ بێته‌ پاراستن. له‌وا د ڤێ سه‌ره‌دانا دپلۆماسی دا.
سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ نێچیرڤان بارزانی، ل كۆچكا ئه‌لیزێ ژ بال سه‌رۆك كۆمارێ فه‌ره‌نسا عه‌مانوێل ماكرۆن ڤه‌، وه‌ك سه‌رۆكه‌كێ كاریگه‌ر و خوه‌دی باندۆر هاته‌ پێشوازیكرن. ئه‌ڤ چه‌نده‌ دیار دكه‌ت، كو بارزانی د هونه‌رێ سیاسه‌تێدا، یێ شاره‌زایه‌ له‌وا د كارێن دپلۆماسیدا یێ سه‌ركه‌فتی یه‌.
سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ د دو قۆناغێن هه‌ستیار دا شیا پێگه‌هێ‌ هه‌رێمێ یێ سیاسی، یاسای، ئیداری و تایبه‌ت ئابۆری بپارێزیت.
چه‌ندین نه‌ بخوه‌سته‌كا وی بوو، كو هه‌رێم، سه‌ربخوه‌ ئابۆریا خوه‌ و ده‌ستكاریا وێستگه‌هێن په‌ترۆلێ بكه‌ت. لێ شه‌ڕێ ده‌وله‌تا تیرۆرستی یا داعش، ئالیه‌ك بوو و ئالیێ دی ژی،، شۆفینێن به‌غدا گه‌له‌ك فشار ل هه‌رێما كوردستانێ كرن. له‌وا ده‌ستێ خوه‌ ژ بۆ پاراستنا پێگه‌هێ، هه‌رێمێ یێ سیاسی و یاسای، درێژی په‌ترۆلا هه‌رێمێ كرن، و ژ خوه‌ ل گۆره‌ی ده‌ستوورێ عێراقێ هه‌رێم و پاریزگه‌هان، مه‌هانه‌ ماف هه‌بوو، كو هنده‌ك ژ داهاتێ تایبه‌ت په‌ترۆلێ بۆ مووچه‌ و خه‌رجیێن هه‌رێما كوردستانێ بكاربینن.
لێ ب هاتنا شه‌ڕێ تیرۆرستێن داعش، ل سالا 2014 حه‌تا 2018 ئه‌و ره‌وش هاته‌ گوهارتن، چونكو بوودجه‌ و مووچه‌ ژ به‌غدا بۆ هه‌رێمێ نه‌هاتن، ده‌ستهه‌لاتا كوردستانێ‌ نه‌چار ما، هنده‌ك ژ په‌ترۆلا كه‌ركوكێ ژی، بۆ مووچه‌ی و خه‌رجیێن شه‌ڕی بفرۆشیت. لێ مخابن ب هێرش و فشاران، شیان ببنه‌ رێگر كو ل رۆژا 25 -3-2023 نه‌فتا هه‌رێمێ‌ ئه‌وا ب رێكا توركیا هێلا بۆریا كه‌ركووك، به‌نده‌رێ جه‌یهانێ د گه‌هانده‌ بازارێن جیهانێ بهێته‌ راگرتن.
سه‌ره‌رای رێككه‌فتنا 4-4-2023- ئه‌وا د ناڤبه‌را حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و حوكمه‌تا ئیراقێ‌ یا فیدرالیدا هاتیه‌ ئیمزا كرن ژی. و پابه‌ندیا هه‌رێمێ ب هه‌موو به‌ندان، كو د نوكه‌دا ده‌وله‌تا توركیا ژی یا به‌رهه‌ڤه‌ جاره‌كا دی په‌ترۆلا كوردستانێ ب رێكا كۆمپانیا سۆمۆ وه‌ك به‌ری نوكه‌ بگه‌هیته‌ بازارێن جیهانێ، لێ حوكمه‌تا ئیراقێ وه‌ك پێدڤی چ گاڤێن وێره‌ك د ڤی، واریدا نه‌هاڤێتینه‌ و رۆژانه‌ به‌هانه‌یێن بێ واته‌ دكه‌ته‌ ئاسته‌نگ د رێكا ڤێ ڕێككه‌فتنێ دا، ئارمانج ئه‌وه‌ دا هه‌ر‌ێم ژ قه‌یرانان ڕزگار نه‌بیت و پێگه‌هێ هه‌رێمێ لاواز ببیت.
لێ ب سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ كوردستانێ یا ژ بۆ قه‌سرا ئه‌لیزێ ل پاریس دو: باده‌كێن گرنگ هاتنه‌ ڤه‌كرن. ئێك: بابه‌تێ نه‌فتا هه‌رێمێ و كێشه‌یێن هه‌ولێر و به‌غدا، كو ل گۆره‌ی ده‌ستووری جاره‌كا دی د ڕێكا فه‌ره‌نسا و ب پشته‌ڤانیا ڤی وه‌لاتی و سه‌رۆك ماكرۆنی بێنه‌ چاره‌سه‌ركرن. باده‌كا دوێ ژی: شه‌ڕێ ل غه‌ززه‌ یێ ب رێكا ته‌ڤگه‌را به‌رخوه‌دانا ئیسلامی (حه‌ماسێ) ئه‌وا ل رۆژا 7 مه‌ها ده‌ربازبووی ب هێرشا چه‌ندین موشه‌كان بۆ سه‌ر وه‌لاتێ ئیسرائیلێ به‌رپابووی، كو حه‌تا نوكه‌ زیانێن ڤی شه‌ڕی پرانی مرۆڤاهی و ناڤه‌ندێن سڤیلان و كه‌سێن سڤیل بووینه‌ قوربانی، هه‌لبه‌ت چاره‌سه‌ریا هه‌ردو باده‌كان ب ڕێیا دیالۆگ و ئاشتیێ، دێ ئارامیێ ل رۆژهه‌لاتا ناڤین به‌رقراركه‌ت. د هه‌مان ده‌م دا ژی، دێ به‌رژه‌وه‌ندێن وه‌لاتێن زلهێز و جیهانێ هێنه پاراستن.كو چریسكێن وی ئاگری نه‌گه‌هنه‌ چ وه‌لاتین دی.

زاگرۆس به‌رواری

ئه‌و ژنێن بووینه‌ سیمبۆل و هێمایێن به‌رخوه‌دان و تێكۆشینێ، ل هه‌مبه‌ری سته‌م و زۆرداریا ل سه‌ر جڤاكێ، دهاته‌كرن، خه‌باتا خویشكێن میرابیل و سه‌رهلدانا وان یا ل دژی، دیكتاتۆرێ كۆمارا دۆمنیك و به‌ره‌ڤانیكرن ژ مافێن مڕۆڤی و ئازادیێن ڕاده‌ربرنێ، و دیمۆكراسیه‌تێ، هه‌لبه‌ت، ژ بۆ پیرۆز راگرتنا ڤێ بیره‌وه‌ریێ هه‌ر سال، ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ، ڕۆژا 25 مژدارێ، چالاكیێن ب گرسه‌یی و داخوه‌یانی ل دژی توندیا ل سه‌ر ژنێ د هێنه‌ ئه‌نجامدان.
كو پڕانیا وه‌لات و حوكمه‌ت و سازیێن سڤیل و ب تایبه‌تی سازیێن د ڤی واریدا كار و چالاكیان ل داردئێخن، ڤێ ڕۆژێ بلند و پیرۆز دنرخینن.
هه‌لبه‌ت پشتی د ڤی چارچۆڤه‌ی دا پڕسیار ژ من هاتیه‌ كرن، كا ڕامان و سوودا ڤێ ڕۆژێ واته‌ 25 مژدارێ، بۆ ملله‌ت و جڤاكا كوردستانێ چیه‌؟
و د هه‌مان ده‌م دا ناڤه‌رۆكا ڤێ رۆژێ یا زه‌لال نینه‌، ل جه‌م جڤاكا مه‌، كو هه‌ر سال د ڤێ ڕۆژێ دا ل كوردستانێ گرنگی ب ڤێ ڕۆژێ دهێته‌دان و چه‌ندین چالاكیان حوكمه‌ت و سازیێن گرێدای ژنان، د ڤێ ڕۆژا جیهانی دا چالاكیێن سه‌رانسه‌ری ئه‌نجامدده‌ن و ل ده‌ف پڕانیا جڤاكا مه‌ یا زه‌لال نینه‌؟ هه‌لبه‌ت من ژی هه‌ولدا د ڤێ نڤێسینێ دا به‌رسڤا پڕسیارا پڕانیا جڤاكێ بده‌م.
گومان تێدا نینه‌، هه‌ر ناڤ و كه‌ساتیه‌كێ، وه‌لاته‌كێ ببیته‌ خوه‌دی پێناسه‌ و ناسناڤه‌ك، ئه‌وێ ژی شۆرش و به‌رخوه‌دان و قوربانیدان پێ دڤێن، خویشكێن میرابیل ژی، ب سه‌رهلدان و به‌رخوه‌دانا خوه‌، یا ل دژی دیكتاتۆریه‌تێ و چه‌سپاندنا سیسته‌مێ، دیمۆكراسیه‌تێ، و پاراستنا مافێن مڕۆڤی، و ئازادیێن تاك و ڕاده‌ربرینێ، گه‌له‌ك تێكۆشین و به‌رخوه‌دان كرن، و حه‌تا جانێ خوه‌ د ڤێ رێكێ دا كرینه‌ قوربانی. ده‌ما ل سالێن 1930ب ڕێیا هه‌لبژارتنان، فه‌رماندێ له‌شكری ڕافائیل ترۆژیللۆ، ده‌ست دانایه‌ سه‌ر ده‌ستهه‌لاتا وه‌لاتی، ئه‌ڤ ده‌ستهه‌لاتا توتالیتاری و دیكتاتۆریه‌تا وی گه‌له‌ك ڤه‌كێشا، سیسته‌مه‌كێ دكتاتۆری ل وه‌لاتی په‌یره‌وكر، ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ را ژی، ئه‌مریكا پشته‌ڤانیا ده‌ستهه‌لاتا ناڤهاتی دكر و ب شیانێن وان زۆرداریا خوه‌ زێده‌كر و هه‌مو چین و ته‌خه‌یێن وه‌لاتی ب ماف و ئازادیێن خۆڤه‌ د چه‌وساندن و د هاتنه‌ بنپێ كرن. ده‌ست ژ هه‌موو ته‌خه‌یان به‌ردا بوو، ته‌نێ چین و ته‌خه‌یێن سه‌رمایه‌داڕ و بورجواز، د پاراستن و پشته‌ڤانیا وان د ئالیێ دارایدا د كرن، و ژێر خانا ئابۆری ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌، بكاردئینا و كه‌سێن نێزیكی خوه‌ ،كه‌سوكارێن خوه‌ ل ده‌ور و پشتێن خوه‌ كۆمكربوون.
ژ لایێ دیڤه‌ ناڤێ خوه‌ ل باژێر، چیا و سازیێن حكومی د كرن. زۆرداره‌كێ مه‌زن بوو، كه‌سه‌كێ بێ دلۆڤانی بوو دگه‌ل جڤاك و گه‌لێ خوه‌. كه‌سێن ل دژی سیسته‌مێ وی رابووین، یان ده‌سته‌سه‌ر دكرن یان ژی، د كڕیاره‌كا نه‌ دیار و مژاویدا، ژ ناڤ دبڕن.ل سه‌ر ده‌ما ده‌ستهه‌لاتا ترۆژیللۆی دا. نێزیكی (50) هزار مڕۆڤێن سڤیل و بێ گونه‌ه، هاتینه‌ كوشتن و ب ڤێ ڕێژا مڕۆڤان دهێته‌ تاوانباركرن.
هه‌لبه‌ت گه‌لێ كۆمارا دۆمنیك، ده‌ست وه‌ستایی نه‌مان، د هه‌موو ئالیه‌كیدا، ملله‌ت و جڤاكێ، ڕێزێن خوه‌ كرنه‌ ئێك، و گه‌ل.، ڕابوون سه‌رپیان، و ڕێكخستن دژی دكتاتۆڕی هاتنه‌، دامه‌زراندن. ئێك ژ ڤان ڕێخستنا ژی، خۆیشكێن میرابیل بوون.كو دهاتنه‌ ناسكرن ب سێ ژنێن وێره‌ك و خوه‌دی باندۆر د ناڤا جڤاكێ دا و ل سه‌ر ده‌ستێن وان ئه‌ڤ سازییه‌ هاته‌ ئاڤاكرن. خویشكێن میرابیل، ئه‌ڤ هه‌رسێ ژن و خۆیشكێن تێكۆشه‌ڕ بوون،1ـ پاتریا،2ـ مینیڤا،3ـ ماریا تیرس) زێده‌باری، هه‌ڤژینێن وان ژی مل ب ملێ وانا ڤه‌. د ناڤا تێكۆشین و خه‌باتێ دا بوون. ل سالا (1960) دیكتاتۆڕ ترۆژیللۆ، د جڤینه‌كێدا، هه‌رسێ خویشك و ڕێكخستنا وان ب خاین و تێكده‌رێن وه‌لاتی داینه‌ دیاركرن، كو دو ئاسته‌نگ و مه‌ترسی یێن د ڕێكا مه‌ دا. ئێك كه‌نیسه‌ (دێر) دو خویشكێن میرابیل. ئه‌ڤێن هه‌هاتن، ئارمانجگرتن،
ئاراسته‌یێ ڕژێما خوه‌ ئێخسته‌ سه‌ر وان و هاتنه‌ ئارمانجگرتن و له‌شكرێن ڕژێمێ ل ڕۆژا (25/11/1960) هێرشكره‌ سه‌ر هه‌رسێ خویشكان و ده‌ست درێژیا سێكسی ژی كره‌ سه‌ر و پاشی ب ئاوایكێ هۆڤانه‌ هاتنه‌ كوشتن. گومان تیدا نینه‌ هه‌ر ڕژێمه‌كا دیكتاتۆڕ و سته‌مكار بیت، چاره‌نڤێسێ وان هه‌موویان وه‌كو ئێكن، دێ وه‌كو دیكتاتۆڕ سه‌دام حسین، ب رووره‌شی هێنه‌ ژ ناڤبڕن، دكتاتۆڕ، ترۆژیللۆ ژی، ب ئاوایه‌كی نه‌دیار، ل ڕۆژا (30/5/1961) هاتیه‌ كوشتن. بۆ جارا ئێكێ پشتی هه‌لوه‌شیانا، ڕژێما دیكتاتۆڕی، ل سالا (1963) كۆمارا دۆمنیك، ب ڕێیا هه‌لبژارتن و د پڕۆسێسه‌كا ده‌مۆكراتیك دا. حوكمه‌ته‌ك نوی ب سایا سندۆقێن ده‌نگدانێ هاته‌ دروستكرن.
پشتی ڤان، بۆیه‌رێن گڕنگ و ب باندۆر، ل سالا (1981) ل پایته‌ختێ كۆلۆمبیا، بۆ كۆتا كۆنگڕه‌كا به‌رفره‌ه یا ژنێن وه‌لاتێن ئه‌مریكا لاتین، هاته‌ پێكئانین. د كۆنگڕه‌یا ژنان دا (خویشكێن میرابیل) ڕۆژا تێدا هاتینه‌ كوشتن، (25) مژدارێ بڕیار ل سه‌ردان. و كرنه‌ ڕۆژا جیهانیا ل دژی توندیا ل سه‌ر ژنێ و ب داخۆیانیه‌كێ ژی ئه‌ڤ بڕیاره‌ ڕاگه‌هاند.گرێدای ڤێ بڕیارێ، ل سالا (1999) كۆمسیۆنا مافێن مڕۆڤان یا نه‌ته‌وێن ئێكگرتی، ڕۆژا (25) مژدارێ كره‌ ڕۆژه‌كا فه‌رمی. ب ڤان تێكۆشین و به‌رخوه‌دان و چالاكیێن، به‌رده‌وام، سازیا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی ژی نه‌چاركڕن كو دانپێدانێ ب ڤێ ڕۆژێ بكه‌ن و بكه‌نه‌ ڕۆژه‌كا فه‌رمی یا ناڤنه‌ته‌وه‌یی، هه‌رچه‌نده‌، حوكمه‌تا هه‌رێمێ و سازیێن گرێدای مافێن ژنان چالاكی و به‌رخوه‌دانا توندیا ل سه‌ر ژنێ ئه‌نجامدده‌ن، لێ گڕنگه‌ ل كوردستانێ ژی، هه‌رسال ئه‌ڤ ڕۆژه‌، ب ناڤه‌ڕۆكه‌كا ده‌وله‌مه‌ند و زه‌لالتر، د ناڤ جڤاكا كوردستانێ دا بێته‌ ساخكرن و پیڕۆز ڕاگرتن. دا جڤاك باشتر دگه‌ل ئاشنا ب بیت، و ئاماژه‌ ب ڕۆلێ ژنا كورد بێته‌ دان، كو شیان و قوربانیدانا وێ كێمتر نینه‌ ژ ژنێن جیهانێ، و میناكێن وه‌كو شه‌هیدا ڕێكخستنێ، (له‌یلا قاسم) و شه‌هیدا پێشمه‌رگه‌ (مارگرێت جۆرج به‌رواری)ِ ژنێن وه‌كو سیاسه‌تمه‌دار (له‌یلا زانا) و ب ده‌هانێن دی د ڕێكا ئازادی و پاراستنا مافێن مڕۆڤی و سه‌رخوه‌بوونا، كورستانێ دا قوربانی ب گیانێ خوه‌ داینه‌ و بووینه‌ پێشه‌نگێن شۆرش و به‌رخوه‌دانێ و سیمبۆل و ستێرێن گه‌شێن وه‌لاتێ مه‌.

زاگرۆس به‌رواری

پشتی دیلگرتنا ڕێبه‌رێ (PKK) عبدالله ئۆجه‌لانی، ل توركیا و باكۆرێ كوردستانێ، (PKK) ته‌رزێ خه‌بات و تێكۆشینا خوه‌ یا سیاسی، له‌شكری و دپلۆماسی، هتد…بۆ هنده‌ك ڕێیێن نوی هاتنه‌ گوهارتن. هه‌لبه‌ت د ڤی واری دا، هنده‌ك پشته‌ڤانیا كوردی و كوردستانی، ل ئاستێ توركیا ژی، ژ بال هنده‌ك چینێن وه‌كو ڕه‌وشه‌نبیر،ڕۆژنامه‌ڤان، نڤیسكار و سیاسه‌تڤانێن ڕۆناكبیرێن، د ناڤا پارتیێن ل توركیا دروست بووین.
هه‌لبه‌ت ل پارچێن دی یێن كوردستانێ، و ب تایبه‌تی هه‌رێما كوردستانێ، ڕۆله‌كێ ئه‌رێنی، د ڤی واری دا، سه‌رۆك مه‌سعۆد بارزانی، و گۆڕبوهه‌شتی سه‌رۆك مام جه‌لال تاله‌بانی، د گێڕان.
پشته‌ڤانیا خوه‌ دیاركرن و پێشنیازێن خوه‌ كرن. بۆ سه‌رۆكاتی و سه‌ركردایه‌تیا (PKK) كو ئاگڕبه‌سته‌كا ئێك ئالی بێته‌ ڕاگه‌هاندن، و سه‌رۆكێ (PKK) د ڤی واری دا بانگ ل ته‌ڤگه‌ڕا خوه‌ كر، كو ده‌ست ژ چه‌ك و شه‌ڕێن چه‌كداری به‌رده‌ن، به‌ره‌و دیالۆگ و ئاشتیێ گاڤان باڤێژن. ژ به‌ر هندێ (PKK) د پڕاكتیك دا. هنده‌ك گاڤ هاڤێتن و شه‌ڕێن به‌رگریێ و خوه‌پاراستنێ، بتنێ وه‌كو بنچینه‌گرتن. لێ ئه‌ڤه‌ لایه‌نه‌ك و كوردان، د هه‌رواره‌كی دا، ل هه‌موو پارچێن كوردستانێ، خوه‌ ب ته‌ڤگه‌ڕ و ڕێخستن كڕن. و ب تایبه‌تی، دیاسپۆرا (ڕه‌ڤه‌ندا) كوردی ل ئه‌ورۆپا پشته‌ڤانیا، پڕانیا وه‌لاتێن ئه‌ورۆپی و ب تایبه‌تی، هنده‌ك ژ پارتێن چه‌پ و سۆشیال ده‌مۆكرات و گرۆپێن كه‌سكێن ئه‌ورۆپی. لێ لایه‌نێ توركی، د ڤێ ڕه‌وش و ده‌لیڤه‌یا زێرین دا، و بۆ حه‌تا حه‌تا دێ چه‌ك هێنه‌ ڕاكرن و ده‌نگێن وان، ل توركیێ و باكۆرێ كوردستانێ، هێنه‌ بێده‌نگكرن. ب دیتنا من ده‌وله‌تا تورك و(AKP) دۆزا كوردی ب (PKK) ڤه‌ گڕێدان وه‌كو ته‌كتیك نێزیكی ڤێ پڕسێ بوون. ل جهێ چاره‌سه‌ڕیا، پڕسا كوردی، و یا توركیا ب دیالۆگ بێته‌ چاره‌سه‌ركرن. توركیا و ب تایبه‌تی (AKP) ژ هه‌بوونا جه‌ماوه‌ر و ته‌ڤگه‌ڕا كوردی یا له‌گال (ڕه‌وا) ترسیان. هه‌لبه‌ت پشتی چه‌ندین هه‌لبژارتنێن، كو به‌نداڤا هه‌لبژارتنان (HDP) ٪13 ده‌رباز كڕن. چونكو د سه‌ری دا مه‌ گوت: توركیا و (AKP) وه‌كو ته‌كتیك و خاپاندن نێزیكی دۆزا كوردی ببوون و د ڕاستیێ دا. باوه‌ری ب چ كێشه‌ و دۆزێن كورد و مافێن وان نینه‌، ئه‌وا وان دڤیا و د به‌رنامێ وان دا، كوردان د كه‌ساتیا (PKK) دا، ته‌سفیه‌ بكه‌ن، ژ خوه‌. به‌ری چه‌ند ڕۆژه‌كان وه‌زیرێ به‌رگریا توركیا ژ پارتیا ده‌ستهه‌لاتێ، خۆلۆسی ئاكارێ (AKP) ل ناڤا؟ په‌رله‌مانێ توركیا ب ڤه‌كری به‌رسڤا په‌رله‌مانتارا (HDP) دا. ده‌ما گۆتی: له‌شكرێن توركیا ل هه‌رێما كوردستانێ چه‌كێن كێمیاوی ل دژی گوندیان و چه‌كدارێن (PKK) بكار ئیناینه‌، لێ بێ دودلی ئاكارێ وه‌زیر گوت: نه‌ ل توركیا و حه‌تا ل چ ده‌ڤه‌رێن جیهانێ چ وه‌لات نینن ب ناڤێ كوردستان.
لێ د ڤی واری دا، خاله‌كا گڕنگ هه‌یه‌، مڕۆڤ ئاماژێ پێبكه‌ت، ده‌وله‌تا تورك لایه‌نێ سیێ وه‌كو ناڤبه‌ینكار نه‌ په‌ژراند و ژ به‌ر هندێ لایه‌نێ ناڤبه‌ینكار،كو ئه‌و ئه‌رك سپارته‌ (HDP) و ب تایبه‌تی سه‌لاحه‌ددین ده‌میرتاش، هه‌لبه‌ت د ڤی بیاڤی دا، و ب نێڕینا من، د سه‌ریدا پێدڤی بوو، (HDP) ئه‌ڤ كاره‌ نه‌كڕبا..
چونكو (HDP) چه‌ندین پارتیه‌كا توركیانه‌، لێ خوه‌ ب خودانا، دۆزا كوردی دادنیت، و د هه‌مان ده‌م دا، د هاتنه‌ تاوانباڕ كرن، كو ئالیه‌كێ (PKK) یێ سیاسی و له‌گالن، ل توركیا و باكۆرێ كوردستانێ، ب ڤی ڕه‌نگی، زه‌لال بوو، ته‌كتیك و خاپاندنا، توركان كو وان دڤێت، دگه‌ل ( PKK) لایه‌نێن كوردی یێن كاریگه‌ڕ و خودان شیان، د قادا سیاسی و سڤیله‌كرن و قانوونكرنا خه‌باتا كوردی، ل وێ پارچێ كو هه‌ڤكارێن ته‌ڕۆرێ نه‌، و بێنه‌ ته‌سفیه‌كرن. د ڤی واریدا هه‌تا ئاسته‌كی ده‌وله‌تا تورك بسه‌ركه‌فت. لێ لایه‌نێ دی، یێ ده‌وله‌تا تورك ب سه‌رنه‌كه‌فتی، ئه‌و بوو، په‌یامێن ژ گرئاڤا ئیمرالی ب ڕێكا، (HDP) دچوونه‌ قه‌ندیل، دروست دگه‌هشتن یا ده‌وله‌ت و حوكمه‌تا توركیا دڤیا، سه‌ربگریت، نه‌شیان د وێ خالێ دا، سه‌ركه‌ڤن. كو سه‌رۆكێ (PKK) پڕۆژه‌ك هه‌یه‌، یێ كو دۆزا كوردی، نه‌خشه‌ڕێكا چاره‌سه‌ریێ بۆ بێته‌ دیاركرن. (PKK) ده‌ست ژ چه‌كان به‌رده‌ت، و ب ته‌ڤایی، د كه‌ساتیا (PKK) دا، داوی ب دۆزا كورد و كورستانێ بێت.
پشتی توركان و ب تایبه‌تی (AKP) و سه‌رۆك كومارێ توركیا، ڕه‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغانی، هه‌ست ب هندێ كر، كو وه‌كو ئه‌و دخوازن كارێن وان بڕێڤه‌ ناچن. د ڤی واری دا، هنده‌ك دیتنێن جودا د ناڤ پارتیا وی دا و ب تایبه‌تی، كه‌سێن وه‌كو، ده‌نگیر میڕ فراتێ نه‌ژاد كورد. و ئه‌حمه‌د داود ئۆغلۆ، عه‌لی بابه‌جان، ئارنج و هتد، ده‌نگێ وان ژ بۆ چاره‌سه‌ریا ڤێ دۆزێ، دیتنا وان جودا بوو،هه‌موو ژ ناڤ ڕێزێن، (AKP) هاتنه‌ بێ باندۆركرن و دوورئێخستن. پێگه‌هێ سه‌رۆك كۆمار و پارتیا وی مه‌زن بوون، هنده‌ك، ڕێفۆرمێن ده‌ستووری، ژی ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا كه‌ساتیا خوه‌ دا كرن.
سیسته‌مێ په‌رله‌مانی گوهارت و كره‌، سیسته‌مێ سه‌رۆكایه‌تی و ب ته‌ڤایی ڕكێفا وه‌لاتی كره‌ د ده‌ستێ خوه‌ دا.
هه‌لبه‌ت یا چاره‌سه‌ڕیه‌كا دی و ده‌رگه‌هێ دیالۆگ و ئاشتیێ دوباره‌ ڤه‌كه‌ت، دێ پشتی هه‌لبژارتنێن داهاتی واته‌ یێن سالا (2023) و ب تایبه‌تی ئه‌گه‌ڕ ئه‌ڤ پارتیێن شونی هاتینه‌ دامه‌زراندن، ده‌نگێ وان، د په‌رله‌مانێ، توركیا دا، مه‌زن بیت، و خودان هێزه‌كا په‌رله‌مانی بن، كو باندۆرێ ل گوهارتنێن ده‌ستووری بكه‌ن. ئه‌ڤه‌ لایه‌نه‌ك لایه‌نێ دی، دێ ده‌نگێن (AKP) كێم بن و دێ بێ باندۆر مینیت، كو پڕسا كوردی ل توركیا جاره‌كا دی ب بیته‌ ڕۆژه‌ڤا وه‌لاتێ وان.چونكوو ئه‌و لایه‌ن و كه‌ساتیێن مه‌ ئاماژه‌ پێكرین، دیتنا وان یا جودا یه‌ بۆ چاره‌سه‌ركرنا دۆزا كوردی ژ لایه‌نێ (AKP) دیتن و ئیستراتیژیه‌تا وان، ژی ل گۆڕه‌یی، نه‌خشه‌ ڕێك و ئه‌ژندایێن وان، بۆ چاره‌سه‌ركرنا دۆزا كوردی، ل ڤی وه‌لاتی جودا یه‌.
پێدڤیه‌ كورد ل باكۆر و توركیا دگه‌ل وێ هێز و پارتیێ پشته‌ڤان بن، یێن باوه‌ری ب دۆز و مافێن كوردان هه‌یین، كو وان چاره‌سه‌ریا هه‌یی بۆ دۆزا كوردستانێ.
دبیت پشتی ڤێ چه‌ندێ قۆناغ قۆناغ، پڕسا چه‌كان ژ ڕۆژه‌ڤێ بێته‌ ڕاكرن و سیسته‌مێ ب ڕێڤه‌بڕنا باكۆرێ كوردستانێ، بێته‌ گوهارتن و د چارچۆڤێ ده‌وله‌تا توركیا دا، ل باژارێ ئامه‌دێ ڕێڤه‌به‌ری، سۆدێ ژ ڕێڤه‌برنا هه‌رێما كوردستانێ وه‌ربگریت.