هەولێر، قائید میرۆ

چاڤدێرەكێ سیاسی دبێژیت، پارتی دیموكراتی كوردستان پڕۆسەیا هەلبژارتنان بایكۆت نەكریە و هەموو جاران بەری هەر ئالییەكی پارتی دگەل بڕێڤەچوونا پڕۆسەیا هەلبژارتنان ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ بوویە، هەروەسا دبێژیت، هەلوەستێ نوكە یێ پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ هندەك پیلانێن دژی هەرێما كوردستانێ ڤەدگەڕیت و بزاڤ یێن هەین هەرێما كوردستانێ بهێتە لاوازكرن.
د. رێبین سەلام، چاڤدێرێ سیاسی بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) دیاركر» هەر ژ پشتی سەرهەلدانا 1991 هەتا نوكە هەموو جاران بەری هەموو ئالیێن سیاسی، پارتی دگەل ئەنجامدانا هەلبژارتنان دا بوویە نەكو تنێ ل هەرێما كوردستانێ بەلكو ل ئیراقێ ژی هەر پارتی بەردەوام پێداگیری ل سەر بڕێڤەچوونا پڕۆسەیا هەلبژارتنان كریە، سەرۆك بارزانی ل سالا 1991 ێ ل باژێڕێ كۆیە دناڤا هزاران خەلكێ كوردستانێ داخوازكر هەلبژارتن ل هەرێما كوردستانێ بهێنە ئەنجامدان و حوكمەت و پەرلەمان بهێنە دامەزراندن، ل سالێن بۆری ژی پارتی دگەل بڕێڤەچوونا پڕۆسەیا هەلبژارتنان بوویە و هیچ دەمەكی دگەل پاشئێخستنا پڕۆسەیا هەلبژارتنان نەبوویە، بەلێ ئەڤا نوكە روودای گرێدای مافێ خەلكێ كوردستانێیە و پارتی هەلوەست وەرگرتییە و دبێژیت پشكداری هەلبژارتنێن ڤێجارێ ناكەم، چونكە ئەم دبینین پیلان یێن هەین بۆ لاوازكرنا هەرێما كوردستانێ و ئەو پیلان ژی د دیارن كو یێن هاتینە بەرهەڤكرن، هەلوەستێ پارتی بۆ بەرگریكرنێیە ژ خەلكێ كوردستان ب هەموو پێكهاتەیانڤە، ئەم دزانین پارتی هیچ دەمەكی یا بەرهەڤە نینە تەسلیمی هندەك بڕیاران ببیت كو مەرەمێن سیاسی یێن بەرهەڤكری ل پشت ئەڤان بڕیاران یێن هەین».
د. رێبین سەلام ئاماژەكر» هەرێما كوردستانێ قانوونا خوە یا تایبەت ب هەلبژارتنان ڤە یا هەی كو ل سالا 1992 ێ قانوونا هژمار ئێك دەركەفتیە و هەموو پڕۆسەیێن هەلبژارتنان ب گۆڕەی ئەڤێ قانوونێ بڕێڤەچووینە و ئاریشە ژی نەبووینە، بەلێ بڕیارێن دادگەها فیدڕالی و سەپاندنا هندەك بڕیاران كاریگەری ل سەر پڕۆسەیا سیاسی پەیداكریە بۆ نموونە بڕیارا نەهێلانا كورسیێن كۆتایا پێكهاتەیان نیەتێن خراپ ل پشت یێن هەین و ئێكەتی نیشتیمانی كوردستان سكالا تۆماركریە كو كورسیێن كوتایا پێكهاتەیان ل سەر پارێزگەهان بهێنە بەلاڤكرن، بەلێ دادگەها فیدڕالی ب گۆڕەی ئەڤێ سكالایێ ژی بڕیار دەرنەكریە، بەلكو بڕیار دەركریە هەموو كورسیێن كۆتایا پێكهاتەیان نەمینن ل هەرێما كوردستانێ، پارتی ژی یا هەست ب هندەك مەترسییان ل سەر ئەڤان دەستكەفتێن پشتی سەرهەلدانێ بدەستڤە هاتین دكەت و دخوازیت د دەمەكی دا پشكداریێ د هەلبژارتناندا بكەت كو ب پیلان هەلبژارتن نەهێنە سەپاندن و پڕۆسەیەك بڕێڤەبچیت شەفافیەت تێدا بیت و مافێ هەموو پێكهاتەیان ژی یێ پاراستی بیت، پارتی رازی نابیت تشتەك ل سەر هەرێما كوردستانێ بهێتە سەپاندن كو هەر دەستپێكێ یا خویایە، چ پیلان هاتینە بەرهەڤكرن و رۆژ بۆ رۆژێ بزاڤێن دهێنەكرن هەرێما كوردستانێ بهێتە لاوازكرن، هەكە ئەم هەڤپشكێن د دامەزراندنا ئیراقا نوو دا دڤێت هەڤپشكێن راستەقینەیێن پێكئینانا حوكمەتا سۆدانی بین و ئەڤە دڤێت یا دیار بیت و چو بڕیار ل سەر هەرێما كوردستانێ نەهێنە سەپاندن, بەرۆڤاژی هەكە هەر جارێ ب بەهانەیەكێ بزاڤێن لاوازكرنا هەرێما كوردستانێ بهێنە كرن ژی پارتی ئەو حزب نینە ل سەر خوە قەبوول بكەت».

شرۆڤەكارەكێ سیاسیێ ئیراقی ئاماژێ ب ئەوێ چەندێ دكەت، گرۆپێن میلیشیێن شیعی ب پشتەڤانییا ئیرانێ شەڕێ ئیرانێ و ئەمریكا و ئیسرائیل ڤەگوهاستە هەرێما كوردستانێ. بڕیارێن دادگەها فیدرال ژی وەكر پارتی دیموكراتی كوردستان بایكۆتا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ بكەت و بەرامبەر بڕیاران هەلوەستی وەربگریت و دبیت خوە ژ پڕۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ ڤەكێشیت و حوكمەتا محەمەد شیاع سۆدانی بەر ب هەلوەشاندنێ ببەت.
غانم ئەلعابد، شرۆڤەكارێ سیاسیێ ئیراقی گۆت» ئالییەك ل ئیراقێ یێ هەی مەبەستا وی ئالۆزیێن ئیراقێ بەردەوام بن، بۆ ئەوێ مەبەستێ ژی كۆمەكا پێنگاڤان هاتینە هاڤێتن كو ئاستەنگێن سیاسی ل ئیراقێ زێدەتر كرینە، ژ ئەوان ژی دوورئێخستنا محەمەد حەلبووسی ژ پۆستێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ و هێلان و بەردەوامیدان ب كێشەیێن دناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا و بایكۆتا پڕۆسەیا سیاسی ژ ئالیێ باسكێ سەدری ڤە و چەندین پرسێن دی».
غانم ئەلعابد دیاركر ژی» بەردەوامییا ئەڤێ رەوشا ئالۆز ل ئیراقێ، ئەوی وەلاتی بەر ب چارەنڤیسەكێ نەدیار دبەت و هەتاكو حوكمەتا محەمەد شیاع سۆدانی ژی دئێخیتە پێشبەری بەرپرسیارەتیێ و هەلوەشاندنێ و گەریان ل دووڤ ئەلتەرناتیڤەكێ دی بۆ پێكئینانا حوكمەتەكا نوو و دانانا كەسەكێ دی ل شوینا سۆدانی».
ناڤبری ب پێدڤی زانی بەری پێكئینانا هەر حوكمەتەكا دی كێشەیێن د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا ب تایبەتی پرسا شایستەیێن دارایی یێن هەرێما كوردستانێ بهێنە چارەسەركرن و سۆز بهێتە دان ئەو كێشە دوبارە نەبن و گۆت» ل كابینەیا سۆدانی چەندین سۆز ب كورد و سوننەیان هاتنە دان، بەلێ چو ژ ئەوان سۆزا نەهاتنە بجهئینان».
ئەوی شرۆڤەكارێ سیاسی باس ل ئەوێ چەندێ ژی كر»دادگەها فیدرال سەرەرای كو دەزگەهەكێ قانوونییە، بەلێ خوە ئێخستییە د ناڤ سیاسەتێ و بڕیارێن سیاسیدا، كو ئەڤێ چەندێ ژی وەكر پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو مەزنترین حزب ل هەرێما كوردستانێ و ئێك ژ مەزنترین حزبێن ئیراقێ بایكۆتا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ بكەت و بەرامبەر بڕیارێن دادگەها فیدرال هەلوەستی وەربگریت و دبیت ژی خوە ژ پڕۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ ڤەكێشیت».
رۆهنكر ژی» محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و پشتەڤانێن وی هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ ئەنجامدان بۆ ئەوێ چەندێ خوە ژ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پێشوەخت یێن جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ڤەدزن، ئەوان سۆز دانە كورد و سوننەیان كو كێشەیێن ئەوان چارەسەر بكەن، بەلێ خوە ژ سۆزێن خوە ڤەدزی».
غانم ئەلعابد دوپاتكر ژی» گرۆپێن میلیشیێن شیعی ب پشتەڤانییا ئیرانێ شەڕێ ئیرانێ و ئەمریكا و ئیسرائیلێ ڤەگوهاستە هەرێما كوردستانێ و ب بەهانەیان بێ بنەما هەرێمێ دكەنە ئارمانج، بابەتێ شەڕ فرۆشتنێ ب هەرێما كوردستانێ گەلەك ژ بابەتێ شایستەیێن دارایی مەزنترە».

پسپۆرەكێ ئابۆری دبێژیت: كێشەیێن د ناڤبەرا هەردو حوكمەتێن هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ ب لادانا عەقلییەتا ناڤەندیبوونێ دێ هێنە چارەسەركرن.
د. ئەرشەد تاها، پسپۆری ئابۆری گۆت» هەكە ئەو سیاسەتا نوكە بەغدا بەرامبەر هەولێرێ ئەنجام ددەت، ب دووماهی نەهێت، ئەستەمە كێشەیێن هەلاویستی بهێنە چارەسەركرن».
د. ئەرشەد گۆت ژی» دادگەها بلند یا فیدرال ل ئیراقێ وەكو پارێزگەهەك مامەلێ ل گەل هەرێما كوردستانێ دكەت، هەكە وەزارەتا داراییا ئیراقێ ب شێوەیەكێ راستەوخوە مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ بەلاڤ بكەت، كو بەرۆڤاژی دستوورییە، هیچ رامانەك بۆ قەوارەیێ دستووریێ هەرێما كوردستانێ نامینیت».
ب دیتنا ئەوی بسپۆری ئابۆری» بەلاڤكرنا مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ ب شێوەیەكێ راستەوخوە ژ ئالیێ وەزارەتا داراییا ئیراقێ ڤە، بەرۆڤاژی هزر و فەلسەفەیا فیدرالیەتێیە».
گۆت ژی» د دەمێ بۆریدا هەرێما كوردستانێ نیشاندا هەكە دەلیڤە بۆ بهێتە دان، دشێت پێشڤەبرنا ئابۆری و ژیارا ئابۆری دروست بكەت».
خویاكر ژی» بەرپرسێن ئیراقێ دخوازن ب تمامی هەرێما كرودستانێ ئابلۆقە بدەن و هەموو دەستهەلاتێن دارایی و ئابۆری ژێ وەربگرن و د ئەنجامدا قەوارەیێ دستووریێ هەرێما كوردستانێ ب هەلوەشینن».

زنار تۆڤی:

ئەندامەكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان دیار كر: بریارە ل چەند رۆژێن بهێت قانوونا پلەبەندی و خانەنشینییێ ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بۆ حەشدا شەعبی بهێتە دەركرن و د دووڤدا دێ چەكدارێن حەشدێ هێنە خانەنشینكرن و ئەڤی بابەتی گەلەك ئاریشە تێدا یێن هەین، حەشدا شەعبی وەكو شێوازێ لەشكرێ پاسدارێن ئیرانێیە، هەروەسا سیستەمێ وێ نیڤ سەربازییە.
د. سەباح سوبحی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی زێدەتر بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گۆت» ل سالا 2023 ێ هەژمارا چەكدارێن حەشدا شەعبی 95% ێ زێدە بوویە، ژ 122 هزار كەسان بووینە نێزیكی 240 هزار كەسان، چونكی دامەزراندن یا بەردەوامە و پلەبەندییا فەرمانبەریێ تێدا نینە و سازییەكا سەربخوەیە و مووچەیەكێ زەبەلاح بۆ هاتییە دیاركرن».
د. سەباح سوبحی دیاركر ژی» سالح فەیاز كونترۆلا دەستەیا حەشدا شەعبی دكەت و سەرۆكێ وێ دەستەیێ یە د هەمان دەمدا شیعەیان 183 پەرلەمانتار ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێیێن هەین و دشێن هەموو قانوونان دەرباز بكەن و د نوكە دا ئەوان هەموو سازییێن گرنگ یێن ئیراقێ كونترۆل كرینە».
ناڤهاتی گۆت ژی» ئەو پارەیێ بۆ حەشدا شەعبی هاتییە تەرخانكرن، 3.7 ترلیۆن دینارن كو 3.4 یێ وی پارەیی بۆ مووچەیێ ئەوانە و یێ دیتر ژی بۆ دابینكرنا پێدڤییێن ئەوانە و ئەو هێزە ژی سەر ب چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ یێ شیعی ڤەیە، هەروەسا دروستبوونا حەشدا شەعبی هەر ژ دەستپێكێ سەر ب سازییا لەشكری ل ئیراقێ نەبوویە، هەر چەندە شێوازەكێ نیڤ سەربازی وەرگرتییە، كو سەر ب وەزارەتا بەرگرییێ و فەرماندەییا گشتییا هێزێن چەكدارێن ئێراقێ ڤە نینە، بەلكو سەر ب سەرۆكێ دەستەیا حەشدا شەعبی ڤەیە، دیسا نوكە ئیراقێ 450 هزار سەرباز یێن هەین و چەكدارێن حەشدا شەعبی ژی هندی نیڤەكا لەشكرێ ئیراقێ نە».

ئەندامەكا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان راگەهاند: دادگەها بلند یا فیدرال ل ئیراقێ دەست بۆ چەند بابەتێن ترسناك بریە، هەروەسا دبێژیت: ژ بلی پارتی دیموكراتی كوردستان هەڤدەم ئالی و كەسایەتیێن دی ژی ل ئیراقێ دبینن بڕیارێن دادگەها بلند یا فیدرال بڕیارێن سیاسی نە.
یادگار مەحموود، ئەنداما جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەنداما لژنەیا قانوونی ل جڤاتا ناڤبری د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا گۆت» ژبلی پارتی دیموكراتی كوردستان هەڤدەم ئالی و كەسایەتیێن دی ل ئیراقێ دبینن بڕیارێن دادگەها بلند یا فیدرال ل ئیراقێ د سیاسینە و بەرۆڤاژی دستووری نە».
یادگار مەحموود ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر» دادكەها بلند یا فیدرال د بڕیارێن خوە دا دیموكراسی و ئازادی ل بەرچاڤ وەرنەگرتییە».
هەروەسا سەرنج بۆ ئەوێ چەندێ ژی راكێشا «ب لێنیرین بۆ دیباجەیا دستوورێ ئیراقێ، دێ رۆهن بیت كو دادگەها بلند یا فیدرال دەست بۆ چەند بابەتێن ترسناك بریە ژوان ژی پرسا مووچەیێن مووچەخۆرێن هەرێما كوردستانێ و هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ».
گۆت ژی» دادگەها بلند یا فیدرال بزاڤێ دكەت دستوورێ ئیراقێ بهێتە راستڤەكرن، د دەمەكیدا دستووری ب خوە پێرابوونێن راستڤەكرنێ داناینە».

بسپۆرەکێ پەیوەندیێن نێڤدەولەتی سەبارەت ب هەلبژارتنێن باژێرڤانیان ل تورکیا دیار کر، نابیت ل باژێرێن مەزن یێن تورکیا جارەکا دی کورد پشتەڤانیێ ل بەربژارێن پارتا کۆماری بکەن، ئەو یەک د بەرژەوەندیا کوردان دا نینە و باشترە کورد خوە ژ پارتا کۆماری دوور بکەن.

د. عەبدوللا قران بسپۆرێ پەیوەندیێن نێڤدەولەتی راگەهاند، د هەلبژارتنێن بەری چارا سالان یێن باژێرڤانیان دا دەنگدەرێن هەدەپێ ل باژێرێن مەزن یێن تورکیا ب تایبەتی ژی ل ئەنقەرە و ئستەنبولێ پشتەڤانی ل بەربژارێن پارتا کۆماری کرن، لێ ئەو یەک د بەرژەوەندیا کوردان دا نەبوو و چو نەگەهشتیە کوردان، د هەلبژارتنێن هەری دووماهیێ دا ژی دیسان دەنگدەرێن هەدەپێ پشتەڤانی ل پارتا کۆماری کرن، گەلەک ژ دەنگدەرێن کورد ژ سیاسەتا هەدەپێ توورە بوون و دەنگێن خوە نەدانە وێ پارتیێ و گۆت: (ب کورتی کورد ئەڤرۆکە دخوازن ل تورکیا وان ژی سیاسەتا خوە یا جودا هەبیت، ئانکۆ پشتەڤانیکرن ژ بەربژارێن پارتا کۆماری د بەرژەوەندیا کوردان دا نینە، باشترە د ڤان هەلبژارتنان دا هەمان شاشیێن بەری نەهێنە دوبارە کرن، چونکی پارتا کۆماری ژی هەتا نها چو بۆ کوردان نەکریە و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی رێژەیەکا هەری زێدە ژ کوردان ل تورکیا ژ پارتا کۆماری توورە نە).
ناڤهاتی ئەو یەک ژی دیار کر، نها پارتا دەم جهێ هەدەپێ گرتیە، هەکە پارتا دەم هەمان شاشیێن بەری نها یێن هەدەپێ دوبارە بکەت و ل باژێرێن مەزن یێن تورکیا ب تایبەتی ژی ل ئەنقەرە و ئستەنبولێ پشتەڤانیێ ل بەربژارێن پارتا کۆماری بکەت ئەو یەک دێ ئەنجامێن خوە یێن گەلەک خراب بۆ کوردان هەبن، دبیت ٥ سالان بابەتێ چارەسەرکرنا پرسا کوردی ل تورکیا گیرۆ بیت، ئەو یەک ژی دێ زیانەکا خوە یا گەلەک مەزن بۆ تورکیا و ب تایبەتی ژی بۆ کوردان هەبیت، ڤێجا باشترە پارتا دەم سەرەدەریەکا راست ل گەل هەلبژارتنێن نها ل تورکیا بکەت.
بسپۆرێ پەیوەندیێن نێڤدەولەتی ئەو یەک ژی دیار کر، هەکە ئاکپارتی وەکو هێزا ئێکێ و بهێز د ڤان هەلبژارتنان دا دەرکەڤیت دبیت دەست ب قۆناغەکا نوو یا چارەسەرکرنا پرسا کوردی بکەت، لێ هەکە پارتا دەم وەکو هەدەپێ شاشیێن چەند سالێن بۆری دوبارە بکەت ئەو یەک دێ کاریگەریەکا خوە یا خراب ل هەلوەست و سیاسەتا ئاکپارتیێ ژی کەت، ڤێجا باشترە بەرپرسێن پارتا دەم بەرهەڤیان بۆ هەر پێشهاتەکێ بکەن.
د. عەبدوللا قران د دووماهیا ئاخڤتنا خوە دا ئەو یەک ژی دیار، تورکیا د رەوشەکا تایبەت دایە و دبیت گەلەک گوهۆڕینێن نەچاڤەرێکری ژی ل تورکیا روو بدەن، ڤێجا باشترە هەم پارتا دەم و هەم ژی هێزێن دی یێن کوردی خوە بۆ هەر گوهۆڕینەکێ و هەر پێشهاتەکێ ل تورکیا بەرهەڤ بکەن.