جڤاكێ كورده‌واری د كه‌ڤندا و ل سه‌ر ده‌مێ ژیانا گوندان هه‌تا دوورترین رادده‌ پێدڤی ب شیانێن زه‌ڤله‌كان هه‌بویه‌ له‌و هه‌رده‌م داخوازا وی سه‌رده‌می شیانێن بهێز و كارێ ده‌ستی یێ گران بۆیه‌، شیان بۆ سوواربوونا ده‌واران و هلگرتنا باری و داربڕین و ئاڤدان و شڤانی و گاڤانی و نوبێن شه‌ڤێ و كێشانا شخره‌ و ئاڤاكرن و كۆلان و ئاده‌كرن و مشتاخه‌كرن و هه‌ڕی كێل و هتد. .. بۆینه‌ و دكه‌ڤندا كوردان گۆتیه‌ “ماڵا مێر تێ خێر و بێر تێ ” له‌و ل وی سه‌رده‌می كه‌سێن په‌ككه‌فتی و كێم ئه‌ندام و كێماسیا چاڤ و گه‌هـ و ده‌ست و پێیان هه‌یی كه‌سێن بێ مفا هاتینه‌ نیاسین و هه‌تا بگه‌هیته‌ رادده‌كی ب باره‌كێ گران هاتینه‌ سالۆخه‌تتدان، لێ دگه‌ل بۆرینا ده‌می و پێشڤه‌چوونا ته‌كنه‌لۆژیا و ئاسانبوونا ژیانێ پتری یا هه‌ره‌ پترا داخوازان كه‌فتیه‌ سه‌ر شیانێن هزر و مێشكی و ل ڤێره‌ گشت خودان پێدڤیێن تایبه‌ت و هه‌تا زارۆك و پیر و ئافره‌ت ژی كه‌فتینه‌ د لیسته‌كێدا جڤاك شیایه‌ مفایی ژێ وه‌ربگریت و یێ نه‌شێت كارێ ده‌ستی و زه‌ڤله‌كان بكه‌ت دشێت كاره‌كێ هزری ل جهێ وی بكه‌ت و هه‌موو تیۆرێن زانستی دگه‌لێك گۆنجاینه‌ ب شێوه‌كی یان ئێكێ دی مفا ژ شیانێن وان یێن هزری – مێشكی بهێته‌كرن و یێ دوهی نه‌دشیا شخران بكێشیت و كۆڵانێ بكه‌ت ئه‌ڤرۆ دشێت كومپیوته‌ری ب كاربینیت و رێبه‌ریا ته‌خه‌كا جڤاكی بكه‌ت و ب ده‌ست و تبلێن خو گۆتاره‌كی یان ڤه‌كۆلینه‌كێ دروست بكه‌ت.
د ڤی واریدا و ب ده‌ستپێشخه‌ریا رێكخراوا وارڤین یا جڤاكێ سڤیل و دوو رێكخراوێن بیانی (A. J. P) و (USAID) كۆنگره‌كێ ئاست بلند بۆ گه‌نگه‌شه‌كرنا ره‌وش و دوورهێلێ خودان پێدڤیێن تایبه‌ت ل هه‌ولێرێ هاته‌ گێران و ب گشتی حه‌ز و داخوز و پێدڤیێن وان هاتنه‌ به‌حسكرن، وان ژماره‌كا داخوازان هه‌بوون هه‌موو ژی راست بوون، نه‌خاسم یێن په‌یوه‌ندی ب میدیایێ ڤه‌ هه‌یی و ژبه‌ركو كونگره‌ بخو گرێدایی ئه‌ركێن میدیایێ بوو ل همبه‌ر ڤێ ته‌خێ و ناڤێ وی (به‌ره‌ڤ سیاسه‌ته‌كا میدیایێ یا ئارمانجبه‌ر بۆ كێشێن كێم ئه‌ندامان) بوو پتر دێ گرنگی ب كێشه‌ و گرفتێن وان دگه‌ل میدیایێ هێنه‌دان و ئێك ژ وان گرفتان دگه‌ل په‌یامنێرێن مه‌یدانی یێن میدیایێ بوو و هه‌تا رادده‌كی تێدا خودان مافن، ده‌مێ هلبژارتنان پتر گرنگی ب پشكداریا وان د ده‌نگدانێدا دهێته‌ دان وه‌ك پێشهاته‌كا سه‌یر كو ڤێ ته‌خێ ل سه‌ر گۆپالی یان د كورسیه‌كا لڤۆكا ساخله‌میدا یان نابینایه‌كێ كه‌سه‌كی ده‌ستێ وی گرتی دبنه‌ جهێ گرنگیدانا وێنه‌گر و په‌یامنێران و كه‌ره‌سته‌كێ تێر ژێ دروست دكه‌ن و ئه‌ڤه‌ ب خو ل جه‌م وان یا راست و ره‌وا نینه‌ چنكو خودان پێدڤیێن تایبه‌ت كه‌سێن ئاسایینه‌ و دهه‌مان ده‌مدا هنده‌ك ره‌وشێن دی هه‌نه‌ گرنگه‌ میدیاكار پووته‌یی پێبده‌ن تایبه‌ت بۆ ڤان هلكه‌فتان مینا خانمێن دانعه‌مر و جۆش و خرۆشا وه‌لاتیان ل بنگه‌هێن ده‌نگدانێ و ئه‌و ده‌نگده‌رێن ئالا و درووشمان ل خوه‌ دپێچن و هه‌تا دووماهیێ، و خواستا وان ئه‌و سه‌ره‌ده‌ریه‌كا راست یا كه‌سێن بێ كێماسی دگه‌ل خودان پێدڤیێن تایبه‌ت بكه‌ن.
دیسان گرفتا راوه‌ستانا په‌یامنێرین میدیایێ دگه‌ل خودان پێدڤیێن تایبه‌ت نه‌خاسم ته‌خا كورته‌بالا كو هه‌تا رادده‌كی قه‌یاره‌ بچووك دیاردبن ب هه‌ڤبه‌ركرن دگه‌ل میدیاكارێن ب كه‌له‌خ و خودان به‌ژنێن بالا و وێنه‌كرنا وان ژ جهێ ئاسایێ وێنه‌گری كو بۆ وان یێ به‌رز و بلنده‌ و جوداهیه‌كا نه‌شرین ژێ دروست دبیت، ب گرنگ دبینن په‌یامنێر به‌ژنا خو ب چه‌مینیت و كامیره‌ ل ئاستێ وان بهێته‌ دانان و ل جهێ قه‌بارێ كورته‌بالا هه‌موو دیارببیت وه‌ك هه‌ر كه‌سه‌كێ ئاسایی دێم و سینگێ وی ب تنێ ب كه‌ڤنه‌ د كادرێ وێنه‌ییدا و ئه‌ڤه‌ داخوازه‌كا ره‌وا و دجهێ خودایه‌، دگه‌ل ل به‌رچاڤگرتنا ره‌وشا سایكولۆژی یا ڤێ ته‌خێ كو د ئاراسته‌كرنا پرسیاراندا ره‌فتارا كه‌سه‌كێ دروست دگه‌ل بهێته‌ كرن و هه‌ر جۆره‌كێ خودان پێدڤیێن تایبه‌ت وه‌ك وی و ب شێوازه‌كێ زانستی بكه‌ڤیته‌ د میدیایێدا و ئه‌و كێماسیێن ل جه‌م هه‌ین هه‌تا رادده‌كی بهێنه‌ ڤه‌شارتن و هه‌موو بزاڤ بهێنه‌ كرن لایێ ئه‌رێنی یێ وان بهێنه‌ به‌رچاڤكرن نه‌ كو به‌رۆڤاژی و بۆ كه‌ڕ و لالان ژی مینا كه‌نالێن پیشه‌كارێن تێله‌ڤزیونێ سه‌یتایتلێ نڤیسی بۆ شرۆڤه‌كاریا روودانێ دگه‌ل ل به‌رچاڤگرتنا خزمه‌تا زمانێ ئاماژێ (لڤینێن ئاماژان بۆ كه‌ڕ ولالان) هه‌بن دا ئه‌و مل بملێ كه‌سێن ئاسایی د روودانێ بگه‌هن، و به‌لاڤكرنا ریكلام و ئاگه‌هداریان یێن ل سه‌ر سه‌بتایتلان ب ده‌گ بۆ ته‌خا نابینان بهێنه‌ په‌خشكرن ل كه‌نالێن تێله‌ڤزیونێ و ئه‌ڤه‌ ژی دیسان داخوازێن ره‌وانه‌ پێدڤی یه‌ كه‌نال ل به‌ر چاڤ بگرن و كاری ل سه‌ر بكه‌ن ل دووڤ پره‌نسیپێ جیهانی یێ ناڤدار (خه‌لك هێژایی پێزانینێ) و ئه‌ڤ ته‌خه‌ كو بیاڤه‌كێ مه‌زنێ خه‌لكێ مه‌نه‌ ژێ بێبه‌هر نه‌بن.

بزاڤا رزگاریخازا كوردی د گه‌له‌ك ئاسته‌نگ، نشیڤی، كه‌تن و سه‌ركه‌فتنان دا ده‌رباز بوویه‌ و هه‌تا گه‌هشتیه‌ رۆژا ئه‌ڤرۆ و د ڤان قۆناغان دا مه‌ نه‌بهیستی یه‌ هه‌ما جاره‌كێ ژی سه‌ركرداتیا كوردی داگێری ژ مافێن خوه‌ یێن نه‌ته‌وی كربت ئه‌ڤجا پرس ب گه‌هت داگێری ژ پارچه‌كا كوردستانێ ئه‌ڤه‌ نه‌بوویه‌ و روو نه‌دایه‌ و باشترین نموونه‌ هه‌لویستێ سه‌رۆك بارزانیێ نه‌مره‌ ل ده‌ما شوره‌شا ئه‌یلوولێ ب كۆمپلۆیه‌كا ناڤده‌وله‌تی هلنگفتی (1. 3. 1975) پرسا كه‌ركووكێ ژێ هاته‌ كرن و داخاز ژێكرن كو وی نیڤ ئوتۆنۆمی یێ حكومه‌تا عێراقێ یا وی ده‌می پێشكێش كری بێی كه‌ركووكێ قه‌بوول بكه‌ت؛ به‌رسڤا سه‌رۆكێ نه‌مر ئه‌ڤه‌بوو: كه‌ركووك دلێ كوردستانێ یه‌ و ئاماده‌ نینم داگێریێ ژ بهۆسته‌كا ئاخا كوردستانێ بكه‌م. ئانكو د ته‌نگترین ده‌لیڤه‌ دا ب چ ره‌نگا سه‌ركرداتیا كوردی داگێری ژ بهۆسته‌كا ئاخا كوردستانێ نه‌كریه‌ و هه‌ر كه‌سه‌ك یان رێكخستنه‌كا بكه‌ت هزار و ئێك گومانا ل سه‌ر خوه‌ په‌یدا دكه‌ت و بخازن یان نه‌خازن دكه‌ڤنه‌ به‌ره‌یێ دژی مافێن كوردان و خزمه‌تا پیلانێن دابرینا ئاخا كوردستانێ و سیاسه‌تێن ئاسمیله‌كرنا كوردان دكه‌ن.
راسته‌ بزاڤا رزگاریخازا كوردی نه‌ یا ئێكگرتی و په‌رت و به‌لاڤه‌، ئه‌ڤه‌ژی سه‌ده‌ما پارڤه‌ بوونا كوردستانێ یه‌ ل سه‌ر چار ده‌وله‌تێن ژ هه‌ڤ جودا ل گوری رێكه‌فتنا سایكس-پیكۆ(16. 5. 1916)، ڤه‌رێژا ڤێ ژ هه‌ڤ قه‌تانێ دید و نه‌خشه‌رێ یێن جودا ب خوه‌ را ئیناینه‌ و بزاڤا هه‌ر پارچه‌كێ ل گوری تایبه‌تمه‌ند هه‌ل و مه‌رجێن خوه‌ كه‌فتینه‌ قادا خه‌باتێ و هه‌رده‌م پشته‌ڤانیا هه‌ڤ كریه‌ بێی ده‌ست تێوه‌ردانا كار و خه‌باتێن هه‌ڤ. ئه‌ڤرۆ پشتی ڤێ قۆناغا دووم درێژ ژ خه‌بات و به‌رخوه‌دانێ و ئازادبوونا باشوورێ كوردستانێ و بزاڤێن حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بۆ رێكخستانا ناڤمالا كوردی و رۆلێ به‌رچاڤێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ گراڤی مه‌سعود بارزانی د ڤی بیاڤی دا و ب ده‌ستڤه‌ ئینانا دانپێدانا ناڤده‌وله‌تی ب حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و ب ره‌واتیا مافێن نه‌ته‌وا كورد ل هه‌رچار پارچێن كوردستانا داگیركری ب ره‌نگه‌ك وه‌سان كو بوویه‌ لێڤه‌گه‌رێ(مه‌رجه‌عیه‌تا) پرسا كوردی ل سه‌ر ئاستێ سیاسه‌تا جیهانی. ب ڤێ سیاسه‌تا حه‌كیمانه‌یا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ پێگه‌هێ كوردان ل رۆژهه‌ڵاتا ناڤین پشتی ئیسرائیلێ دهێت و ئه‌ڤرۆ چاڤێن جیهانێ هه‌موو ل كوردستانێ یه‌ بۆ شكاندنا تیرۆرێ و نه‌خاسمه‌ پشتی پێشمه‌رگه‌هێن پارێزڤانێن روومه‌تا كوردان شیان گورزێن پشت شكێن ل داعش و هه‌ڤال به‌ندێن وێ بده‌ن و پترین ئاخا كوردستانێ ژ ده‌ستێن وانێن چه‌په‌ل رزگار بكه‌ن و ها ئه‌ڤرۆ ها سوبه‌ شنگال و ده‌ڤه‌رێن ماین رزگار بكه‌ن و ڤه‌گه‌ریننه‌ ناڤ همبێزا كوردستانا دایك. د ڤی ده‌می دا كو نه‌خشێ سایسكس-پیكۆی یێ به‌ره‌ف هه‌لوه‌شیانێ دچت و پرسا ده‌وله‌تا كوردی مانشێتا ته‌ڤ رۆژنامه‌ و میدیایێن جیهانێ یه‌ و پشته‌ڤاینه‌كا مه‌زن په‌یدا كریه‌، دوو سیاسه‌تمه‌دارێن كورد جه‌میل بایك و سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش بانگا داگێریێ و دووباره‌ پارڤه‌كرنا كوردستانێ دكه‌ن. هه‌لبه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ بانگخازیا وان ژ داگیركه‌رێن كوردستانێ هاتبایه‌ مه‌ ده‌نگێ خوه‌ نه‌دكر و هه‌ر ئه‌ڤه‌ ژ وان دهێت چاڤه‌رێ كرن. لێ داخازا ب كانتون كرنا كوردستانێ و ب تایبه‌ت شنگالێ د ڤی ده‌می دا خزمه‌تا دوزا كوردستانێ ناكه‌ت و ب داگێری دهێته‌ هه‌ژمارتن و بزاڤێن ب جیهانی كرنا پرسا كوردی و بتایبه‌ت پرسا شنگالێ روو ب رووی هنده‌ك ئاریشێن جدی دبت؛ ژبلی كو ب ده‌ست تێوه‌ردانا ناڤ كار و بارێن حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دهێت هه‌ژمارتن و زێده‌گاڤیه‌ ل سه‌ر دیرۆكا كوردستانی بوونا شنگال و ده‌ڤه‌رێن ئه‌و دخازن ب كانتۆن بكه‌ن. ئه‌ڤه‌ ده‌مه‌كێ درێژه‌ ئه‌ڤ هه‌ردوو (به‌رێزه‌) هنده‌ك واژه‌یێن مژاوی بكار دئینن و ژبلی وانا كه‌سه‌ك دن تێناگه‌هت وه‌ك: خوه‌سه‌ریا دیمۆكراتیك و كانتۆن و تا دوماهیێ و پرسا كوردستانی و ده‌وله‌تا كوردی ب هه‌موو شیانێن خوه‌ ڤه‌ دژاتیا وێ دكه‌ن، لێ بزاڤا رزگاریخازا كوردی بێی خوه‌سته‌كا وان دێ كاروانێ ده‌وله‌ت بوونێ هاژووت، ئه‌و بخازن یان نه‌خازن ملله‌تێ كورد كانتۆن و خوه‌سه‌ریا(خوه‌لیسه‌ریا) دیمۆكراتیك وه‌ك هه‌ر پرۆژه‌كێ دژی ئارمانجێن خوه‌ دهه‌ژمێرت و چاره‌نڤیسا وان دێ د زبلدانا دیرۆكێ دا نخێڤن و شنگال هه‌ر دێ مینت كوردستانی و ب هیممه‌تا پێشمه‌رگێن كوردستانێ دێ ڤه‌گه‌ریته‌ همبێزا كوردستانێ.