سەرۆكێ لژنەیا پاراستنا كوردان ل واشنتۆن، راگەهاند، كورد و پێشمەرگە گرنگترین و ب باوەرترین هەڤپەیمانێن ئەمریكانە، هەروەسا هێزێن ئەمریكی ل هەرێما كوردستانێ د پاراستینە، هەڤدەم دبێژیت: سەرەدانا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ ئەمریكا د ئەڤی دەمی دا گرنگییەكا تایبەت یا هەی.
ئینتیفاز قەنبەر، سەرۆكێ لژنەیا پاراستنا كوردان ل واشنتۆن، گۆت: سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، مەسرور بارزانی یێ سەركەفتی بوو د ئەوێ چەندێ دا گوهۆڕینەكا جۆرەیی ل هەرێما كوردستانێ ئەنجام بدەت، ل سەر ئاستێ ناڤخوەیی و دەرەكی، ئەڤە ژی پەیوەندییەكا مەزن ب سەركردایەتییا ئەوێ، هەروەسا پەیوەندییا وی ل گەل ئەمریكا یا هەی».
ئینتیفاز قەنبەر، گۆت ژی: سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ یێ سەركەفتی بوو د ئەوێ چەندێ دا كو مەژیێ كوردی د حوكمڕانییا خوەجهی دا بۆ مەژیێ هەرێما فیدرالی ڤەگوهۆزیت، مە باوەرییەكا تمام ژی یا هەی كو سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دێ دەنگەکێ ب هێز و گوهلێكری بیت ل واشنتون».
ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی دا: ئەمریكا پترین سەرباز ل هەرێما كوردستانێ یێن هەین كو ل وێ هەرێمێ د پاراستینە و هێزێن میلیشیا لێ نینن، لەوما پەیوەندییەكا گەلەك باش د ناڤبەرا هەرێما كورستانێ و ئەمریكا دا یا هەی».
سەرۆكێ لژنەیا پاراستنا كوردان ل واشنتۆن دیاركر ژی» مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ب وێرەكیێ و راستگوییێ و هەلوەستێن خوە یێ ناڤدارە، هەروەسا سەرەدانا وی بۆ ئەمریكا د ئەڤی دەمی دا گرنگییەكا تایبەت یا هەی».
ئینتیفاز قەنبەر سەرنج بۆ ئەوێ چەندێ ژی راكێشا» كورد و پێشمەرگە گرنگترین هەڤپەیمانێن ئەمریكا نە ل دەڤەرێ، پشتی ئاستەنك و كێشەیێن ل رۆژهەلاتا ناڤین نوكە ئەمریكا د ئەوێ چەندێ گەهشتییە كو هەڤپەیمانی ل گەل هەرێما كوردستانێ چ گرنگییەك یا هەی، ب تایبەتی ل گەل پێشمەرگەی، ب دیتنا ئەمریكا پێشمەرگە ب هێزترین هەڤپەیمانێ وێ یە ل دەرڤەی ناتۆ».
سەرۆكێ لژنەیا پاراستنا كوردان ل واشنتۆن، گوت ژی» بەرژەوەندییا ئەمریكا د ئەوێ چەندێ دایە ل هەرێما كوردستانێ بمینیت، گەلێ كورد و حوكمەتا كوردستانێ هەڤپەیمانێن ئەمریكا یێن سەرەكینە».
رۆهنكر ژی» بڕگەیەك د قانوونا وەزارەتا بەرگرییا ئەمریكا دا بۆ ئەڤسالە كو هاریكارییا هێزێن پێشمەرگەی بهێتە كرن و سیستەمێ ئەسمانی پێ بهێتە دان، بخوەڤە دگریت».
ل رۆژا 25/2/2024 ب داخازنامەیەكا فەرمی، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گەهشتە واشنتۆن پایتەختێ ئەمریكا و ب گۆڕەی بەیاننامەیەكا نڤیسینگەها راگەهاندنا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، چەندین دیدار ل گەل بەرپرسێن بلند یێن ئەمریكی ل كۆچكا سپی، وەزارەتا دەرڤە و كۆنگرێسی دێ هەبن كو تەوەرەكێ سەرەكی یێ كۆمبوونان، دێ پێشڤەبرنا زێدەتر یا پەیوەندیێن هەرێما كوردستانێ و ئەمریكا و دووماهی گوهۆڕین و پێشڤەچوونێن رەوشا گشتییا ئیراقێ و دەڤەرێ بیت.

دوهی دوشەمبی 26/2/2024، تەیف سامی، وەزیریا داراییا ئیراقێ ل گەل لژنەیا دارایی ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ كۆمبوو.
تەیف سامی، وەزیرا داراییا ئیراقێ دیاركر، ژ نوكە و وێڤە مەزاختنا مووچەیێن فەرمانبەر و مووچەخۆرێن هەرێما كوردستانێ ژی یا گرێدایە ب پێدانا لیستا ناڤێن مووچەخۆران. ئەڤە د دەمەكیدایە پێشتر حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بەردەوام راگەهاندییە، كو لیستا مووچەی بۆ بەغدا هاتییە هنارتن.
تەیف سامی ئاماژە ب ئەوێ چەندێ كر كو دەست ب مەزاختنا بودجەیا كارپێكرنێ كرییە و ل ئەڤان نێزیكان خشتەیێ بودجەیا سالا 2024 بۆ جڤاتا وەزیرێن ئیراقێ دێ هنێرن و پشتی وەرگرتنا رازیبوونێ ژ جڤاتا وەزیران دێ هێتە هنارتن بۆ جڤاتا نوونەران.
ژ ئالیێ خوەڤە، شێروان دوبەردانی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان گوت» وەزیرا داراییا ئیراقێ د كۆمبوونێ دا دوپاتكر كو ئەو دێ بڕیارێن دادگەها فیدرالی ل دۆر مووچەیێ مووچەخۆر و فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ بجهئینن».
گوت ژی» بۆ ئەڤێ مەهێ ژ بەر كو دبیت هەرێما كوردستانێ نەگەهیت مەرجێ تەوتینا مووچەی تمام بكەت، ئانكو هەر مووچەخۆرەكی هەژمارا بانكی یا خوە هەبیت، حوكمەتا ئیراقێ بۆ ئەڤێ مەهێ وەكو مەها بۆری مووچەیێ فەرمانبەران دێ هنێریت، بەلێ ل دووڤ ئەو لیستا مووچەیێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دهنێریت».
هەڤدەم نەرمین مەعروف، ئەنداما جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ و ئەنداما لژنەیا دارایی ل جڤاتا ناڤبری د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا دیاركر» تەیف سامی، وەزیرا داراییا ئیراقێ د كۆمبوونێ دا دیاركر بۆ ئەڤێ مەهێ ل دووڤ لیستا مووچەیان، دێ مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ هنێرن» بەلێ دوباتكر» بۆ مەها ئادارا داهاتی ب گۆڕەی (تەوتینا مووچەی) مووچەی بەلاڤ ناكەن. ئانكو پێدڤییە ژ نوكە هەتا دووماهییا مەها ئادارێ، هەرێما كوردستانێ پڕۆسەیا (تەوتینكرنا) مووچەیێ مووچەخۆرێن هەرێما كوردستانێ تمام بكەت بۆ ئەوێ چەندێ بشێت بڕیارا دادگەها فیدرالی بجهبینیت و ب تمامی بشێت هەژمارا بانكی بۆ مووچەخۆران بهێتە دروستكرن».
ئەڤە د دەمەكیدایە زێدەترە ژ دەمێ سالەكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ب سەرۆكایەتییا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دەست ب پڕۆسەیا (هەژمارا من) كریە ل گەل بانكێن ئەهلی بۆ ئەوێ چەندێ مووچەخۆر و فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ ببنە خودانێن هەژمارا تایبەت یا خوە و مەهانە ب رێكا وێ مووچەیێن خوە وەربگرن.
ب گۆڕەی دووماهی ئامار، پڕۆسەیا ناڤ تۆماركرنا فەرمانبەران د پڕۆژەیێ (هەژمارا من) دا گەهشتییە زێدەتر ژ 200 هزار كەسان، هەڤدەم 23 هزار فەرمانبەران كارتا بانكی وەرگرتییە و 36 ئامیرێن پارە راكێشانێ هاتینە دامەزراندن.
ئاوات شێخ جەناب، وەزیرێ دارایی و ئابۆری ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ چەندین جاران پشتەڤانییا وەزارەتا دارایی و ئابۆری بۆ سەرئێخستنا پڕۆژەی دوپاتكریە و دیاركریە، ئەو جەواشەكاریێن ژ ئالیێ هندەك لایەن و دەزگەهێن راگەهاندنێ یێن نەبەرپرس دژی پڕۆژەی دهێنە كرن، نەشێت ژ گرنگییا پڕۆژەی بۆ دامەزراندنا سیستەمەكێ بانكی دیجیتالی و پێشكەفتی كێم بكەت، كو ب تمامی د بەرژەوەندییا فەرمانبەر و مووچەخۆران و وەلاتییان دایە.

سالار محەمەد دۆسكی:

د. خەلیل غازی دۆسكی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەندامێ لژنەیا دارایی ل جڤاتا ناڤبری، ل دوور كومبوونا دوهی دوشەمبی 26/2/2024 یا لژنەیا دارایی ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ل گەل (تەیف سامی) وەزیرا دارایی ل حوكمەتا ئیراقا فیدرال ئاشكراكر كو» ل دووڤ بڕیارا دادگەها فیدرالی هەموو مەهان شایستەیێن دارایی دێ بۆ هەرێما كوردستانێ هێنە هنارتن، تایبەت مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ و شایستەیێن خانەنشینان و چاڤدێرییا جڤاكی و د هەمان دەم دا دڤێت هەموو پێزانین و لیستێن مووچەیان بگەهنە وەزارەتا داراییا ئیراقێ».
د.خەلیل غازی دۆسكی، ئەو ژی ئاشكراكر كو فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ پشتی جهگیركرنا شایستەیێن وان ل بانكان ئێدی دشێن ب رێكا كارتێن بانكی ل هەر پارێزگەهەكا ئیراقێ مووچەیێن خوە وەربگرن، ئەڤە و پشتی لیستە ب هەموو پێزانینان بگەهنە وەزارەتا دارایی».
دیاركر ژی» ئێدی هنارتنا 618 ملیاران ژئالیێ حوكمەتا ئیراقێ ڤە بۆ مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ نامینیت».

ل باژێرێ ئامەدێ ب دەهان رێکخستنێن جڤاکێ سڤیل دیار کرن، دەم یێ هاتی چەک ل تورکیا بهێنە بێدەنگ کرن و کار بۆ چارەسەرکرنا پرسا کوردی بهێتە کرن، ژ بۆ چارەسەریا پرسا کوردی ژی پێدڤیا تورکیا ب دستوورەکێ نوو و دیموکراتی هەیە.

ب دەهان سازی و رێکخستنێن جڤاکێ سڤیل ل باژێرێ ئامەدێ یێ باکورێ کوردستانێ کۆمبوون و دیار کرن، ژ بەر کو هەتا نها پرسا کوردی ل تورکیا نەهاتیە چارەسەرکرن ئالۆزیێن هەی هەر رۆژ دژوارتر دبن و مخابن هەتا نها ژی دەولەتا تورکیا ژ بۆ چارەسەرکرنا پرسا کوردی و پرسێن دی یێن تورکیا چو پرۆژێن خوە نینن، ئەو یەک ژی نیشا ددەت یێن نها تورکیا برێڤە دبەن ناخوازن ئالۆزیێن هەی ب دووماهی بهێن، چونکی ئەو ل سەر بنەمایێ ئالۆزیێن هەی سیاسەتێ دکەن و جڤاکێ تورکیا پارچە دکەن، دڤێت ب رەنگەکێ جدی کار بۆ چارەسەرکرنا پرسا کوردی و پاشی ژی قەیرانا ئابووری ل تورکیا بهێتە کرن.
رێکخستنێن جڤاکێ سڤیل دیار کرن ژی، نها ل تورکیا گەنگەشە ل سەر ئامادەکرنا دستوورەکێ نوو بۆ تورکیا دهێتە کرن، لێ مخابن هێشتا ژی هزرا شوفینی ئاستەنگە ل هەمبەر ئامادەکرنا دستوورەکێ دیموکراتی بۆ تورکیا، چونکی هەر کەس دزانیت دستوورێ نها یێ تورکیا نەشێت ببیتە بەرسڤ بۆ چارەسەرکرنا ئالۆزیێن هەی و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی پێدڤیا تورکیا ب دستوورەکێ نوو و دیموکراتی هەیە کو جهێ رازیبوونا هەموو وەلاتیێن تورکیا بیت، دڤێت دستوورێ نوو ببیتە دستوورێ هەموو خەلکێ تورکیا.
رێکخستنێن جڤاکێ سڤیل ژ بۆ چارەسەرکرنا پرسا کورد ژی دیار کرن، دڤێت بەری هەر تشتەکێ چەک بهێنە بێدەنگ کرن، مخابن نها ژی رۆژانە مرۆڤ دبنە قوربانی، دڤێت شەڕێ هەی ب دووماهی بهێت، دەمێ شەڕ هاتە راگرتن بێگومان وی دەمی دێ دەلیڤەکا باش هێتە پێش و هەر دو ئالیێن شەڕی دشێن ب رەنگەکێ باش دەست ب قۆناغەکا نوو بکەن، بێگومان دستوورەکێ نوو بۆ تورکیا دشێت ببیتە فاکتەرەکێ گەلەک گرنگ و کاریگەر ژ بۆ چارەسەرکرنا پرسا کوردی، چونکی دڤێت د دستوورێ نوو دا هەبوونا گەلێ کورد ل تورکیا ب فەرمی بهێتە قەبوولکرن و هەموو ئاستەنگیێن ل هەمبەر کوردان بهێنە راکرن.
ئەو یەک د دەمەکێ دایە کو بەری دو رۆژان نومان کورتولمیش سەرۆکێ پەرلەمانێ تورکیا ژی دیار کر، دستوورێ نها یێ تورکیا گەلەک کێماسیێن خوە هەنە و نەشێت ببیتە ژێدەرێ چارەسەریا گەلەک پرسێن نها یێن تورکیا، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی پێدڤیا تورکیا ب دستوورەکێ نوو و دیموکراتی هەیە، دڤێت دستوورێ نوو یێ هەموو وەلاتیێن تورکیا نابیت، دڤێت هندەک هێزێن سیاسی نەبنە ئاستەنگ ل هەمبەر ئامادەکرنا دستوورەکێ نوو بۆ تورکیا، نابیت هندەک هێز و ئالیێن سیاسی نێرینێن خوە ژ بۆ ئامادەکرنا دستوورەکێ نوو فەرز بکەن، بەلکو دڤێت دستوورێ نوو دستوورەک دیموکراتی بیت و دڤێت ئەم نیشا هەموو جیهانێ بدەین کو تورکیا وەلاتەک دیموکراتە و دشێت هەموو پرسێن خوە دوور ژ شەڕی چارەسەر بکەت.

مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حكومەتا هەرێما كوردستانێ ل سەر داخوازەكا فەرمی گەهشتە واشنتون، پایتەختێ وەلاتێن ئێكگرتی یێن ئەمریكا.
سەرۆكێ حكومەتێ ب سەرۆكاتیا شاندەكێ حكومی، دێ چەندین دیداران ل گەل بەرپرسێن بلند یێن وی وەلاتی ل كۆچكا سپی و وەزارەتێن دەرڤە و كۆنگرێسێ ئەنجامدەت.
تەوەرێ سەرەكی یێ كۆمبوونان ژی پێشڤەبرنا زێدەتر یا پەیوەندیێن هەرێما كوردستانێ و ئەمریكا و دووماهی گوهۆڕین و پێشڤەچوونێن ڕەوشا گشتی یا ئیراقێ و دەڤەرێ نە .
شاندێ یاوەر یێ سەرۆكێ حكومەتێ، ژ هەر ئێك: وەزیرێ پێشمەرگە و بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە و چەند بەرپرسێن دی پێكهاتیە.

دوهی ئێكشەمبی 25/2/2024 مەحمود عەباس، سەرۆكێ دەستهەلاتا فلستینێ د پەیوەندییەكا تەلەفۆنی دا ژ بەر وەغەركرنا زەكیا مستەفا بارزانی، سەرەخوەشی ل سەرۆك بارزانی كر.
هەژمارەكا مەزن یا سەركردەیێن ئالیێن سیاسی ل هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ د بەهییا خووشكا سەرۆك مەسعود بارزانی دا ل پیرمام پشكداربوون ژ ئەوان ژی موحسن مەندەلاوی، سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ب وەكالەت و بافل تالەبانی، سەرۆكێ ئێكەتی نیشتمانی كوردستانی و محەمەد حەلبۆسێ، سەرۆكێ حزبا تەقەدوم و ئوسامە نوجێفی، سەرۆكێ بەرەیێ رزگاری و گەشەپێدانێ و عەمار حەكیم، سەرۆكێ رەوتێ حیكمە كو هەموویان هەڤخەمییا خۆ گەهاندە سەرۆك بارزانی. هەر ژ بەر وەغەركرنا خووشكا سەرۆك بارزانی، هێز و ئالیێن سیاسی ل سەر ئاستێ ناڤخوەیی و دەرڤە هەڤخەمییا خوە بۆ سەرۆك بارزانی راگەهاند.
هەروەسا چەندین برۆسكێن بەهیداریێ ژی گەهشتینە سەرۆك بارزانی ب ئەوێ هەلكەفتێ ژ وان برۆسكێن بەهیداریێ ژ هەر ئێك ژ فوئاد مەعسووم، سەرۆك كۆمارا ئیراقێ یێ بەرێ و قوباد تالەبانی، جێگرێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و تەیف سامی، وەزیرا داراییا ئیراقێ و ئەلینا رۆمانووسكی، بالیۆزا ئەمریكا ل ئیراقێ و قۆنسلخانەیا گشتییا بریتانیا ل هەولێرێ و مەزلوم عەبدی، فەرماندەیێ هێزێن سووریا دیموكرات (هەسەدە) و مار ئاوایێ سیێ پاتریاركێ كەنیسەیا رۆژهەلاتییا ئاشووری ل ئیراقێ و جیهانی و بنەمالەیا سمكۆیێ شكاك.

بڕیارە د ئەڤێ حەفتیێ دا سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ پشتی دانوستاندنێ ل گەل ئالیێن سیاسی ل هەرێما كوردستانێ ژڤانێ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ دیار بكەت و پارتی دیموكراتی كوردستان ژی بۆ ئەوان هەلبژارتنان یا بەرهەڤە.
عەبدولسەلام بەرواری، پشكداربوویێ كۆمبوونا بۆری یا سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ و كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانی دا گۆت» كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ بەری حەفتییەكێ هاتبوونە هەرێما كوردستانێ و ل سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ كۆمبوونەك هاتە ئەنجامدان و ئەوان خشتەیەك پێشكێشكر هەكە هات و دادگەها فیدرالی بڕیارا خوە دا ل ل دۆر قانوونا هەلبژارتنان ل هەرێما كوردستانێ، ئەو وەكو كۆمسیۆن دێ دەست ب كارێ خوە كەن و دشێن د ناڤبەرا 5 هەتا 10 مەها خزیرانا 2024 هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ ئەنجام بدەن و ئەوان پێدڤی ب نێزیكی مەهەكێ هەیە بۆ ئەوێ چەندێ بشێن هەتاكو ئەنجامان رابگەهینن، لەوما پێدڤییە بەری تمامبوونا ژڤانێ قانوونیێ كۆمسیۆنێ هەلبژارتنان بهێنە كرن».
عەبدولسەلام بەرواری گۆت ژی» ئەوان بەرهەڤی نیشادابوو 40 رۆژ بەری ب دووماهی هاتنا دەمێ كۆمسیۆنێ یێ قانوونی هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ ئەنجام بدەن و ئەم دشێین ژڤانەكێ نێزیكتر دیار بكەین، لەوما هیچ كێشەیەك نابیت بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنان و سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ ب فەرمی د ئەڤێ حەفتیێ دا دێ ژڤانێ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ دیار كەت و نوكە سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ یێ دانوستاندن و راوێژێ ل گەل ئالیێن سیاسی دكەت و هیچ ئالییەك نەشێت ببیتە رێگر و ئەوێ بەهانەیان ژی بگریت ئەو كارەكێ دی یە، ئەگەر نە ب گۆڕەی خشتەیێ ئەوان دشیاندایە ل دەستپێكا مەها خزیرانا 2024 هەلبژارتن بهێنە ئەنجامدان».
ئاماژەكر ژی» وەزارەتا پەروەردەیێ دیاركرییە كو ئەزموونێن وان ل دووماهییا مەها گۆلانێ ب دووماهی دهێن و ئەو دشێن د هاریكار بن و نابنە كێشە بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنان».
سەبارەت هەلوەستێ پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنان، عەبدولسەلام بەرواری دبێژیت» پارتی هیچ گرفتەك بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنان نینە و ل سالا 2022 پارتی یا بەرهەڤ بوو و ئەوێن گازندە ژی دكرن پارتی هەر باس ل ئەوێ چەندێ دكر گرنگە هەلبژارتن بهێنە كرن، چونكە پارتی هەموو تشتان دكەتە قوربانی بۆ ئەوێ چەندێ هەلبژارتن بهێنە ئەنجامدان، لەوما پارتی تاكە حزبە ل هەرێما كوردستانێ كو كێشەیا ناڤخوەیی نینە و ئاستەنگ نینن كو هەلبژارتن بهێنە كرن و بەرۆڤاژی هەموو حزب د بەرهەڤن بۆ هەلبژارتنان».

هەولێر، قائید میرۆ

بسپۆرەكێ قانوونی دبێژیت، بڕیارێن دادگەها فیدڕالی ب سیاسی هاتینەكرن و ل هەموو وەلاتەكێ فیدڕالی دادگەها بلند هەیە بۆ شرۆڤەكرنا مادەیێن دستووری و ئاریشەیێن دناڤبەرا حوكمەتا فیدڕال و هەرێمان، بەلێ دادگەها فیدڕالی ل ئیراقێ ب ئاشكرا یا دژایەتیا كوردان و هەرێما كوردستانێ دكەت ئەز دشێم بێژم جهێ حەشدا شەعبی و لەشكرێ دیجلە ڤەگرتیە بۆ دژایەتیا هەرێما كوردستانێ.
جەواد مستەفا ستۆپەیی، بسپۆرێ قانوونی بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گۆت « ل هەر ولاتەكی فیدرالی دادگەهەكا بلند هەیە بۆ شرۆڤەكرنا مادەیێن دستووری و قانوونی هەروەسا بۆ ئێكلایی كرنا ئاریشەیێن قانوونێن حوكمەتا فیدرالی و هەرێمان. هەر وەلاتەك ل دووڤ دستوورێ فیدرالی ناڤەكی د دانیتە سەر وەكو (دادگەها دستووری یان دادگەها فیدرالی، یان دادگەها بلند)، ئەركێ ڤێ دادگەهێ ئێكلاكرن، یان چارەسەركرنا ئەوان ئاریشەیانە كو د ناڤبەرا حوكمەتا فیدرال و هەرێمان دا یان د ناڤبەرا هەرێم و هەرێمەكا دی دا رووددەن، هەروەسا ئەركێ وێ شرۆڤەكرنا مادەیێن دستوورییە ئەو مادەیێن نەرۆهنی تێدایە یان، ئەو مادەیێن زێدەتر ژ رامانەكێ ددەن. هەر ژ بەر ڤی ئەگەرێ پترییا وەلاتان دبێژنی دادگەها دستووری یا بلند ی یان یا فیدرال».
پێكهاتەیا دادگەها فیدرالییا ئیراقی ژ 9 ئەندامان و سێ ئەندامێن یەدەگ پێك دهێت، كو دو ژ ئەوان ئەندامان كوردن و بەرگریێ ژ مافێن هەرێمێ دكەن. بەلێ ئەڤ هەردو ئەندامێن كورد ژ ئالیێ جڤاتا دادوەرییا فیدرال ڤە دهێنە هەلبژارتن، نەكو ژئالیێ جڤاتا دادوەریا هەرێمێ ڤە. بڕیاردان ل ڤێ دادگەهێ ب رازیبوونا دو ل سەر سێی ئەندامایە، ئانكوب رازیبوونا شەش ئەندامایە. هەكە ئێك ژ ئەندامێن كورد بەرهەڤ نەبیت ب یەدەگێن ئەرەب دهێتە پركرن. بڕیارێن ئەڤێ دادگەهێ دووماهی و ئێكلاكەرن، ئانكو كەس نەشێت تانەیان ل بڕیارێن ئەوێ دادگەهێ بدەت».
ئەڤی بسپۆرێ قانوونی گۆت ژی» ژ بەر كو ل ئادارا 2021قانوونا ئەڤێ دادگەهێ ب نەدادپەروەرانە و ئێكلایەنە هاتییە دانان، هیچ گەرەنتییەك بۆ مافێن هەردو پێكهاتەیێن كورد و سوننەیان د ئەڤێ قانوونێ دا نینە، چونكی پترییا ئەندامێن جڤاتا نوونەران ژ پێكهاتەیا شیعی بوون، ئەو شیان قانوونا ئەڤێ دادگەهێ ل دووڤ حەز و ئارەزوویێن خوە دارێژن و هیچ گەرەنتییەك بۆ پاراستنا
مافێن هەرێمێ د ئەڤێ قانوونێ دا نینە. هەر ژ بەر ئەڤێ ئەگەرێ پێكهاتەیا شیعی یا بالا دەستە د ئەڤێ دادگەهێدا و ئەو شیان د بەرژەوەندییا خوەدا بكاربینن بۆ دژایەتی و كێمكرنا دەستهەلاتێن هەرێمێ ب رێكێن نەدستووری و نەشەرعی كو هەموو خەون وهیڤیێن ئەوان گوهۆڕینا سیستەمێ فیدرالییە بۆ سیستەمەكێ تاكرەوی دیكتاتۆری
ناڤەندی. چونكی ل هەر وەلاتەكێ فیدرالی و پێشكەفتیدا ئەركێ ئەڤێ دادگەهێ چارەسەركرنا ئاریشەیایە، بەلێ هەموو بزاڤێن دادگەها فیدرالییا ئیراقی خولقاندنا ئاریشەیایە، ب تایبەتی ل دژی هەرێما كوردستانێ و بێ ناڤەرۆككرنا قەوارەیێ هەرێمێیە، د هەمان دەمدا سوننەژی بێ بەهر نەبوونە ژ ڤێ ستەمێ وەكو لادانا حەلبۆسی
سەرۆكایەتییا جڤاتا نوونەران، چونكی ئەڤ دادگەهە هندەك بڕیاران ددەت كو د بسپۆرییا وێدا نینن بەلكو پسپۆرییا دادگەهێن ناڤخوەییە، ئەڤ دادگەهە گەلەك جاران دەست بۆ دارێشتنا هندەك زاراڤە و قانوونان دبەت كو بسپۆرییا جڤاتا نوونەرایە نەكو بسپۆریا ئەڤێ دادگەهێیە، ژ بەر كو بڕیارێن ئەڤێ دادگەهێ دووماهی و ئێكلا كەرن ئەو بكەیفا خوە و ل دووڤ بەرژەوەندیێن سیاسی یێن پێكهاتەیا شیعی هندەك بڕیارێن سیاسی ددەت كو ئەركێ ئەڤێ دادگەهێ دانا بڕیارێت قانوونییە نەكو سیاسی».
جەواد مستەفا ستۆپەیی ئاماژەكر» حوكمەتا ئیراقێ ب گەلەك رێكێن لەشكری و دۆرپێچا ئابۆری و بڕینا بودجێ و راگرتنا مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێمێ دوژمنایەتیێ دگەل مە دكەت، نوكە ژی بزاڤێ دكەت ب رێكا دادگەها فیدرالی ژەهرا خوە ل دژی هەرێمێ برێژیت. د هەمان دەمدا هەبوونا دو ئەندامێن كورد د ڤێ دادگەهێدا شەرعیەتێ د دەتە بڕیارێن وێ، چونكی كورد پێكهاتەیەكا سەرەكییا ئیراقێیە، بەلێ هەكە ئەم وەكو كارڤەدانەك ئەڤان هەردو ئەندامان ژ ئەڤێ دادگەهێ ڤەكێشین، ژ بەر كو ئەو چو حیسابا بۆ مافێن هەرێما كوردستانێ ناكەن ژبلی دژایەتیكرنێ، د ئەوی دەمیدا هیڤییا ئەوان دێ هێتە بجه، چونكی ئەوان هیچ باوەری ب سیستەمێ فیدرالی نینە و ئەو حەز دكەن ببیتە سیستەمێ ناڤەندی و هەموو دەستهەلاتێن سەرەكی یێن وەلاتی بكەڤنە بن دەستێ حوكمەتا ناڤەندی، داكو دیكتاتۆریەتا خوە ب دروستی ل سەر بكەن.

دوهی ئێكشەمبی 25/2/2024، جومانە غەلای پەیڤدارا كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ راگەهاند، پڕۆسەیا تۆماركرن و نووكرنا تۆمارا بایۆمەتری بۆ پشكداریكرنێ د هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ دا هەتا دووماهییا ئەڤێ مەهێ دی یا بەردەوام بیت.
جومانە غەلای گۆت ژی» كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ل دەستپێكا ئەڤسالە دەست ب بەلاڤكرنا كارتێن دەنگدانێ كرییە، هەتا 22/2/2024 دو هزار و 347 كارتێن بایۆمەتری ب دەنگدەران هاتینە دان و پڕۆسەیا بەلاڤكرنا كارتێن بایۆمەتری دێ بەردەوام بیت».
سەبارەت پڕۆسەیا نووكرن و تۆماركرنا كارتا بایۆمەتری، پەیڤدارێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ئاماژە ب ئەوێ چەندێ دا، ل دەستپێكا مەها شوباتێ دەستپێكریە و تاكو دووماهییا ئەڤێ مەهێ دێ یا بەردەوام بیت.
جومانە غەلای ئەوژی بەرچاڤكر» هەتاكو 21 ئەڤێ مەهێ 58 هزار و 200 دەنگدەر هاتینە تۆماركرن، ب گۆڕەی دووماهی ئامارێن بەردەست دەنگدەرێن تۆماركری دو ملیۆن و 300 هزار و 42 دەنگدەرن، ژ سەرجەمێ سێ ملیۆن و 739 دەنگدەران مافێ پشكداریكرنێ د هەلبژاتنان و دەنگدانێ دا یێ هەی» .

ب، سه‌رجان مەحمود:

راپرسیێن ڤێ دووماهیێ ل باژێرێن باکورێ کوردستانێ نیشا ددەن کو رێژەیا ئاخڤتنا ب زمانێ کوردی د ناڤ مالباتێن کورد دا گەلەک کێم بوویە، سازی و رێکخستنێن کوردی ژی داخواز ژ مالباتێن کورد دکەن ل مالێ ل گەل زارۆیێن خوە ب زمانێ کوردی بئاخڤن و داخوازا پەروەردەیا ب زمانێ کوردی ژ دەستهەلاتا تورکیا بکەن.

ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ زۆرداریا ل سه‌ر زمانێ کوردی به‌رده‌وام دکه‌ت و ده‌وله‌تا تورکیا هه‌ول دده‌ت زمانێ کوردی ب ته‌مامی ژ رۆژه‌ڤا خوا‌ندنێ ده‌ربێخیت. د ڤێ مژارێ دا سازیێن جڤاکێ سڤیل ل باکورێ کوردستانێ ده‌ست ب کەمپینا ئاخڤتنا ب زمانێ کوردی کرینه‌ و ژ هه‌موو وه‌لاتیێن کورد دخوازن کو ل گەل زارۆیێن خوه‌ ب زمانێ کوردی بئاخڤن و ل قۆتابخانان ژی داخوازا خوا‌ندنا ب زمانێ کوردی بکه‌ن.
ل دووڤ راپرسیێن کو ل سێزده‌ باژێرێن باکورێ کوردستانێ هاتینه‌ ئه‌نجامدان ئاشکرا بوویه.‌ کو ب تنێ %10 ژ مالباتێن کورد ل باژێران ل گەل زارۆیێن خوه‌ ب زمانێ کوردی دئاخڤن و ژ به‌ر ڤێ یه‌کێ د ناڤ زارۆیان دا ئاخڤتنا ب زمانێ کوردی گه‌له‌ک کێم بوویه،‌ ئه‌و یه‌ک ژی مه‌ترسیه‌کا مه‌زن ل سه‌ر پاشه‌رۆژا زمانێ کوردی دروست دکه‌ت و سازیا زمانێ کوردی داخوازێ ژ مالباتێن کورد دکه‌ت کو ل گەل زارۆیێن خوه‌ ‌ ب کوردی بئاخڤن و وان ل سه‌ر که‌لتورێ کوردی په‌روه‌رده‌ بکه‌ن.
هه‌ر د ڤێ مژارێ دا نێزیکی سه‌د سازیێن جڤاکێ سڤیل داخواز ژ ده‌ستهه‌لاتا تورکیا کرن کو ئاسته‌نگیێن ل هەمبەر خوا‌ندنا ب زمانێ کوردی ژ هۆلێ راکەت، چونکی ئەزموونا چەندین سالێن بۆری ژی سەلماندیە دەمێ زارۆ ب زمانێ دایکێ پەروەردە ببن ئەو دشێن باشتر فێر ببن و د قۆتابخانان دا ژی سەرکەفتی نە، ڤێجا دڤێت دەستهەلاتا تورکیا ژی ئێدی چو ئاستەنگیان ل هەمبەر پەروەردا ب زمانێ کوردی ل قۆنابخانان دروست نەکەت، چونکی ئەو یەک مافێ رەوا یێ زارۆیێن کوردە.
ئەو یەک د دەمەکێ دایە کو بەری نها ژی چەندین ناڤەندێن ڤەکۆلینان ل باکورێ کوردستانێ و تورکیا دیار کربوون، ب گشتی ل باژێرێن باکورێ کوردستانێ ئاخڤتنا ب زمانێ کوردی هەر یا کێم دبیت، ئەو یەک ژی مەترسیەکا گەلەک مەزنە ل سەر زمانێ کوردی و دڤێت ئێدی ل مالێ و ل بازاری و جهێن کاری کورد ب زمانێ کوردی ل گەل هەڤدو بئاخڤن، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی دڤێت هەموو کوردێن باکورێ کوردستانێ پێکڤە کار بۆ پێشڤەبرنا زمانێ کورد بکەن.
بەری نها ژی چەندین پارتێن سیاسی و رێکخستنێن کوردی ل باکورێ کوردستانێ داخواز ژ هەموو وەلاتیێن کورد ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ کرن، ل گەل زارۆیێن خوە ب زمانێ کورد بئاخڤن و داخواز ژ دەستهەلاتێ بکەن ئێدی زمانێ کوردی ژی وەکو زمانێ تورکی ببیتە زمانێ فەرمی یێ پەروەردێ، چونکی دەم یێ هاتی ئێدی هەموو ئاستەنگیێن ل هەمبەر پەروەردا ب زمانێ کوردی ل تورکیا نەمینن، ژ بەر ڤێ یەکێ دڤێت دەستپێکێ کورد بخوە خوەدان ژ زمان و کەلتورێ خوە دەرکەڤن.