ئەڤرۆ

ڕێككەفتنا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا ئیراقا فیدرال ل دۆر هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، بوویە مانشێتێ پشكەك ژ دەزگەهێن راگەهاندنا ئەرەبی و بیانی.
كەنالێ (سكای نیوز ئەرەبی) د ڕاپۆرتەكێ دا ئاماژە ب ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا ل دۆر دۆسەیا پەترۆلێ كریە ودبێژیت» وێ ڕێككەفتنێ دێ ڕۆلەكێ مەزن د چارەسەركرنا پرسێن ئابۆری یێن هەرێما كوردستانێ دا هەبیت».
كەنالێ (ئەلحرە) د ڕاپۆرتەكێ دا بەلاڤكر» هەولێر و بەغدا یێن ل كنارێن ڕێككەفتنەكا مەزن دبوارێ پەترۆلێ دا و ڕووبەرێ پێشوازیكرنێ ل ڕێككەفتنێ د ئاستەكێ بەرفرهە دایە».
ڕۆژنامەیا (قودس یا ئەرەبی) ژی ب گرنگی باس ب ڕێككەفتنێ كریە و نڤیسیە» ڕێككەفتن یا گرنگ بوو، چونكە پتریا ئالیێن سیاسی د هەڤڕانە ل سەر داهاتێ وێ پەترۆلا دهێتە هنارتن ژی دێ ل هەژمارەكا وەزارەتا سامانێن سروشتی یا هەرێمێ هێتە دانان و دێ ژ ئالیێ بەغداڤە هێتە چاڤدێریكرن، دێ كار ب وێ ڕێككەفتنێ ژی هێتە كرن تاكو وی دەمێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ قانوونا پەترۆلێ و غازێ دەردكەت».
ڕۆژنانەیا (ئەلمەدا) یا ئیراقی ژی د ڕاپۆرتەكێ دا ئاماژە ب وێ چەندێ دكەت» ڕێككەفتنا ڤێجارێ یا جودایە و دێ ڕەوایەتیێ دەتە هەرێما كوردستانێ، بۆ وێ چەندێ ب هەڤپشكی ل گەل حوكمەتا فیدرال بکڕێن نوو ل بەندەرێ جەیهان بۆ خوە بینیت و داخواز ژ هەموو كۆمپانیێن بوارێ پەترۆلێ هاتیە كرن گرێبەستێن نوو ل گەل هەرێما كوردستانێ ئیمزا بكەن و پەترۆلا كوردستانێ ب هەمان بهایێ جیهانی دێ چیتە بازاڕی».
ڕۆژنامەیا (فاینانشال تایمز) ژی بەلاڤكر» پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ڕیژەیا 0,5% پێدڤیا جیهانێ بۆ وزێ پێك دئینیت و ڕاوەستیانا هنارتنا وێ دێ كاریگەریا ڕاستەوخوە ل سەر بهایێ پەترۆلێ هەبیت لەوما ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا تا ڕادەیەكی دێ بازارێ وزێ سەقامگیر كەت».
ئاژانسا رویتەرز یا دەنگوباسان ژی بەلاڤكر» دەمێ چەندین سالایە پەترۆل و داهاتێن پەترۆلێ جهێ ناكۆكیێ نە د ناڤبەرا هەولێرێ وبەغدا و هەرێما كوردستانێ قوربانیێن مەزن داینە تاكو بشێت ب شێوەیەكێ ڕێژەیی سەربخوەیا ئابۆری بدەستڤەبینیت و جهێ خوە ل بازارێ وزێ جیهانی بكەت».
پێگەهێ (دویتچە ڤێللە) یێ ئەلمانی بەلاڤكر» ڕاستە ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا یا دەمكی یە، بەلێ د دەمەكێ نێزیك دا دەستكەفتەكێ گرنگتر دێ ژێ پەیدا بیت، ئەوژی دەركرنا قانوونا پەترۆلێ و غازێ یە. ب ڤێ چەندێ ژی دێ هەموو كێشەیێن گرێدای دۆسەیا وزێ ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ چارەسەر بن».
ڕۆژنامەیا (میدل ئێست مۆنیتۆر) ژی نڤیسیە كو مەسرور بارزانی و محەمەد شیاع سۆدانی ئاخڤتنا دووماهیێ ل سەر دۆسەیا پەترۆلێ كر و دوبارە دێ دەست ب هنارتنا پەترۆلا هەرێمێ هێتە كرن».

هەولێر، قائید میرۆ

ئەندامەكێ لژنەیا پەترۆلێ و غازێ ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ڕاگەهاند، گەرەنتی هەیە بۆ بجهئینانا ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا ل دۆر كەرتێ پەترۆلێ، ئەو گەرەنتی ژی وی دەمی پەیدابوویە دەمێ پارتی دیموكراتی كوردستان دەنگ ب حوكمەتا محەمەد شیاع سۆدانی دای هەروەسا دیاركر، پێدڤیە هەر د ئەڤسالە دا قانوونا پەترۆل و غازێ بهێتە دەركرن و ئاریشەیێن كەرتێ پەترۆل و غازێ بهێنە چارەسەركرن.
د. سەباح سوبحی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەندامێ لژنەیا پەترۆل و غازێ ل جڤاتا نوونەران بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت» ڕێككەفتنەكا دیرۆكیە دناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و بەغدا هاتیەكرن، چونكە ل سالا ٢٠٠٨ێ وەرە هەتا نوكە بۆ جارا ئێكێ یە ڕێككەفتنەكا وەسا گرنگ بهێتە ئەنجامدان، نوكە هەردو حوكمەت گەلەك نێزیكی ئێكن بۆ چارەسەركرنا ئاریشەیان و قۆناغەكا نوو هاتیە دەستپێكرن ب تایبەتی ل دۆر كەرتێ پەترۆلێ، هەرێما كوردستانێ دشێت دەلیڤێ ژ ڕێككەفتنێ وەربگریت و پارەیەكێ زۆرتر بۆ خەلكێ هەرێما كوردستانێ بهێتە مەزاختن هەروەسا ڕێككەفتن دێ بیتە بنەمایەكێ گەلەك باش بۆ دەركرنا قانوونا پەترۆل و غازێ».
گوت ژی» هەرێما كوردستانێ ئەو دەلیڤا قانوونی نەما بۆ فرۆتنا پەترۆلێ و ئێدی چارچوڤەیەكێ قانوونی هەیە بۆ فرۆتنا پەترۆلێ، كۆمپانیا (سۆمۆ) ددەمێ نوكەدا دەست ب دانوستاندنان كریە دگەل وان كۆمپانیێن پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دكڕن هەتا بهایەكێ نوو بۆ پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بهێتە دانان، بابەتێ پەترۆلێ چەندین ئالیێن سیاسی و ئابۆری و تەكنیكی تێدا هەنە و ئێدی بەهانە نەماینە بۆ بڕینا پشكا بودجا هەرێما كوردستانێ، ڕێككەفتنا هاتیەكرن ل سەر بنەمایێ باوەریێ هاتیە ئیمزاكرن، ئەو باوەری ژی وی دەمی پەیدابوو دەمێ مە دەنگ دایە حوكمەتا محەمەد شیاع سودانی».
ناڤبری ئاماژەكر» چەندین جاران شاندێ هەرێما كوردستانێ بۆ چارەسەركرنا ئاریشەیان سەرەدانا بەغدا كریە و سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ژی گەهشتیە وێ باوەریێ كو دڤێت ئاریشەیێن هەلاویستی بهێنە چارەسەركرن، ڕێككەفتنا هاتیەكرن یا دەمكیە و دناڤا پڕۆژە قانوونا بودجەی دا ڕێكارێن فرۆتنا پەترۆلێ و هنارتنا پشكا هەرێما كوردستانێ دیاركریە، پڕۆژە قانوونا پەترۆلێ و غازێ نوكە ل وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ یە و ئەز دگەل وەزیرێ پەترۆلێ ئاخفتیمە و ئەم پشتڕاست كرینە ئاستەنگێن سەرەكی ل هەمبەر دەركرنا قانوونا پەترۆل و غازێ نەماینە، ڕاستە ئاریشە ل دۆر كەرتێ پەترۆلێ گەلەكن، بتایبەتی ئەو پارێزگەهێن پەترۆل تێدا دهێتە بەرهەمئینان داخوازیێن زۆر هەنە و دڤێت چارەسەری بۆ بهێتەكرن، لەوڕا بۆ دەركرنا قانوونا پەترۆل و غازێ پێدڤی ب ڕێككەفتنا سیاسی دناڤبەرا ئالیێن سیاسی دا هەیە، چونكە پێدڤیە هەر ئەڤسالە هەموو بزاڤ بهێنەكرن قانوونا پەترۆل و غازێ بهێتە دەركرن و نابیت بكەڤیتە سالا بهێت».
خویاكر ژ»گەرەنتی هەیە بۆ بجهئینانا ڕێككەفتنا د ناڤبەرا هەرێمێ و بەغدا ئەوژی هەبوونا دەستووری و مافێن مە تێدا هەنە، هەروەسا دڤێت ئەم بهێز بین ل بەغدا، چونكە هەكە بهێز بین ل بەغدا دێ دەستكەفتێن دی ژی هەبن ژوان ژی دادگەها فیدرالی و بجهئینانا مادەیێ ١٤٠ یێ دەستوورێ ئیراقێ، هەكە دناڤا قانوونا پەترۆل و غازێ دا مافێن هەرێما كوردستانێ هاتنە دیاركرن چو كەس و ئالیەك نەشێت دەستكاریێ بكەت و دێ گەرەنتی هەبیت بۆ دانا مافێن هەرێما كوردستانێ، تێكگەهشتنێن باش هەنە و ئەو هێزێن بەری نوكە دژایەتیا مە دكر هەكە نوكە هاریكار ژی نەبن نابنە ژێدەرێ پەیداكرنا ئاریشەیان، بتایبەتی شكەستنا وان هەمبەر سەدری ئەو ڕاستیە بۆ دیاركر دڤێت دگەل كوردان باشبن و هەلویستێ خوە ب گوهۆڕن، بتایبەتی دگەل پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو مەزنترین هێزا كوردستانی».

دهۆك ، زنار تۆڤی:

چاڤدێرێ سیاسی د. نەوزاد هێتۆتی ، د دیدارەكێ دا بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) دبێژیت: ئەو ڕێككەفتنا ل گەل حوكمەتا ئیراقێ هاتیە كرن یا دەمكیە بۆ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، بەلێ ئەم دشێین بێژین كو ڕێككەفتنەكا گەلەك گرنگە هەكە كار ل سەر بهێتە كرن بۆ هندێ ڕێككەفتنەكا درێژخایەن ل گەل بەغدا بهێتە كرن، بەغدا ژی ژبەر كۆمەكا هۆكاران پێدڤی ب وێ ڕێككەفتنێ هەبوو، سەرۆك وەزیرێن ئیراقی محەمەد شیاع سودانی ژی د ڕاگەهاندنێن خوە دا باسێ هندەك ژ وان خالان كریە و دبێژیت: ڕاوەستاندنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب تنێ زیانێ ناگەهینیتە هەرێمێ، بەلكو دێ زیانێن مەزن گەهینیتە ئیراقێ ژی، ب هەمان ئاراستە هەرێمێ ژی گەلەك پێدڤی ب وێ ڕێككەفتنێ هەبوویە، لەوما خالێن ئاشكرا یێن وێ ڕێككەفتنێ ئەڤەنە، ژ وان ژی دروست نەكرنا ئاریشەیان بۆ پەسەندكرنا قانوونا بودجەی، كو ب دیتنا چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ گەلەك گرنگە و دێ دەستێ وان ڤەكەت بۆ هندێ بەرنامەیێن خوە بجهبینن، هەروەسا ڕێكگرتن ل بلندبوونا ( كورتئێنانێ) د بودجەیێ ئیراقێ دا، چونكی هەكە ئەو ڕێككەفتنە نەهاتبا كرن، دا ڕێژەیا كورتئێنانێ د بودجەی دا گەلەك بیت و دا زیانێن مەزن گەهنە بودجەیا ئیراقێ، ڕێكنەكەفتن ل گەل هەرێما كوردستانێ ب تنێ زیان بۆ هەرێمێ نەدبوون، بەلكو دا زیانێن مەزن گەهنە كەرتێ ئابۆری و هەموو داهاتێ ئیراقێ ژی، دیسان سوودانی د ڕاگەهاندنێن خوە دا باسێ ڤێ خالێ دكەت، كو د ڤێ قۆناغێ دا بەغدا پێدڤی ب هندێ هەیە، كو پەیوەندیێن باش ل گەل هەرێمێ هەبن».
ناڤهاتی گوت ژی» خالێن ڤەشارتی یێن وێ ڕێككەفتنێ ل گەل هەرێمێ ئەڤەنە، ڕێكنەكەفتن ل گەل هەرێمێ دا چارەنڤیسێ حوكمەتا سودانی ئێخیتە هەمبەر پاشەڕۆژەكا نەدیار، چونكی ئەگەرەكێ مەزن هەبوو پارتی خوە ژ حوكمەتێ ڤەكێشیت و ئەڤە دابیتە دەستپێكەك بۆ ب دووماهی هاتنا حوكمەتا محەمەد شیاع سودانی، ب تایبەتی ژ ئالیێ جادا شیعی دلگرانیەك ژ سودانی هەیە و سوننە ژی وەكو پێدڤی ژ حوكمەتا سودانی د ڕازی نینن، حوكمەتا چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ گەلەك یا لاوازە دناڤا جادا شیعی دا و گەلەك پێدڤی ب وێ ڕێككەفتنێ هەبوو، داكو خوە ب هێز بكەن، ب تایبەتی وان ب پشتەڤانیا ئیرانێ بەرنامەیەكێ باش ل بەردەست هەیە بۆ وێ چەندێ سیناریۆیا هەلبژارتنێن 2021 ێ، دوبارە نەبن».
د. نەوزاد هێشتا دبێژیت» د ڤێ قۆناغێ دا بەغدا چ ل سەر ئاستێ هەرێمێ چ ل سەر ئاستێ دەرڤە ب وی ئاراستەیی سیاسەتێ دكەت، كو ئاریشەیان چارەسەر بكەت، بۆ وێ چەندێ پتر كار بكەت ل سەر ب هێزكرنا پێگەهێ خوە و نەهێلانا مەترسیان، بەلێ ئەڤە ڕامانا چارەسەریا ئاریشەیان نینە، هەروەسا ترس ژ فشارێن ئەمریكا، ب تنێ سەبارەت پرسا هنارتنا دۆلاری بۆ ئیراقێ، ئەمریكا چاڤەڕێی وێ چەندێ دكەت كو سودانی پێنگاڤێن ڕژد بهاڤێژیت بۆ ڕێگریكرنێ ل برنا دۆلاری بۆ ئیرانێ، لەوما ڕاگرتنا پەترۆلا هەرێمێ دبیت كارڤەدانێن پتر هەبان ژ ئالیێ ئەمریكا ڤە، ئیران كو هەڤپەیمانا سەرەكی یا شیعانە ناخوازیت د ڤێ قۆناغێ دا چ ئاریشە بۆ حوكمەتا محەمەد شیاع سودانی دروست ببن، چونكی ئیران ل ژێر فشاران دایە ل سەر ئاستێ ناڤخوەیی و ژ دەرڤە، لەوما گەلەك یا گرنگە هەڤپەیمانێن وێ ب هێز بن».
خویاكر ژی» سەرەرایی ناكۆكیێن ناڤخوەیی، بەلێ پێگەهێ ب هێز یێ هەرێمێ وەكریە، كو سودانی وێ ڕێككەفتنێ بكەت، چونكی ب دیتنا وان هێشتا ئەو دەم نەهاتیە بشێن پتر ژ ڤان فشاران ل سەر هەرێمێ دروست بكەن، دیسان ڕاگرتنا هنارتنا پەترۆلێ وەكریە فشارێن مەزن ل سەر بەغدا دروست ببن، بۆ هندێ بودجەی بۆ هەرێمێ بهنێریت، ب تایبەتی دبیت ئەڤە خالەكا گرنگ بیت بۆ وێ چەندێ ئەمریكا پتر فشاران سەر بەغدا دروست بكەت، هەروەسا كاركرن بۆ لاوازكرنا نەیارێن چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ د ناڤا حوكمەتێ و ژ دەرڤەی حوكمەتێ دا».

ئەڤرۆ

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی ل بەغدا پشكداری د ڕێورەسمێ سالڤەگەرا 42 سالیا دامەزراندنا ڕێكخراوا بەدر كر و تێدا پەیڤەك پێشكێشكر.
نێچیرڤان بارزانی سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ د پەیڤا خوە دا گوت» دیرۆكا ڕێكخراوا بەدر دزڤریت بۆ سەردەمێ بەرهنگاریا ڕژێما دكتاتۆری، ئالیێن ئۆپۆزسیۆنا ئیراقی یا وی سەردەمی خەباتەكا گەلەك دژوار دژی ڕژێما بۆری كر. هاریكاریا د ناڤبەرا هێزێن سیاسی یێن ئیراقی و كوردستانی وەكر باوەریا پێكهاتەیێن ئیراقێ ب سەركەفتنێ ب هێز ببیت. ژبەر وێ چەندێ خەلك ل سالا 1991 ب باوەری سەرهلدان دژی ڕژێمێ كر و ئەو باوەریە هەر بەردەوامبوو هەتا ژناڤژوونا ڕژێمێ ل سالا 2003، هەر وێ پێكڤەبوونێ ژی وەكر ئالی د سەركەفتی بن د قۆناغا گرنگ یا نڤیسینا دەستوورێ بەردەوام یێ ئیراقێ كو قۆناغەكا گەلەك گرنگ بوو د دیرۆكا هەڤچەرخ یا وەلاتێ مە دا».
هەروەسا گوت» دەمێ سالڤەگەرا دامەزراندنا ڕێكخراوا بەدر و بەرهنگاریا ستەمێ و زۆرداریێ دكەین، پێدڤیە بیرئانینا سەركردەیێ بەرخوەدانا ئیسلامی و شەهیدێ میحرابێ، سەید محەمەد باقر ئەلحەكیم بكەین. وێ شەهیدێ سەركردە، بزاڤەكا سەركەفتیانە دا بۆ ئێكخستنا بەرخوەدانا ئیسلامی یا شیعی و ئیراقی ب گشتی دژی زۆرداریێ، هەروەسا ل گەل بابێ خوە و سەرۆك مەسعود بارزانی و رەحمەتێ مام جەلالی، پەیوەندیا د ناڤبەرا بەرخوەدانا ئیسلامی و بزاڤا ڕزگاریخوازا كوردی زێدەتر بەر ب پێشڤە چوو كو بەردەوام پەیوەندیەكا ب هێز بوو د ناڤبەرا بنەمالا بارزان و بنەمالا ئەلحەكیم و مەرجەعیەتا بلند یا شیعی ل نەجەف، نوكە ژی ب هەموو شێوەیەكی مە دڤێت ئەو پەیوەندیە ل گەل مەرجەعیەتێ هەر یا ب هێز بمینیت».
دیاركر ژی» ئەم هەموو پشكدار بووین د سەركەفتنێ دا، هەروەسا ئەم هەموو ب گۆرەی ئاستێ هەڤپشكیا مە، بەرپرسیارەتیا شاشی و كێماسیان دئێخینە سەر ملێ خوە. هەتا نوكە گەلەك ژ وان قانوونان نەهاتینە دانان یێن ب گۆرەی دەستووری پێدڤیە بهێنە دانان،چونكە ئەو قانوونە دێ بنە میكانیزمێن سەركەفتنا ئیراقا نوو و جهگیربوونا سیستەمێ فیدرالی ل ئیراقێ».
ئاماژەكر « گەلەك یا پێدڤیە ئەو ڕاستیە ل بەرچاڤێ مەبیت ل ئیراقێ كو تاكڕەوی و جوداكاریا نەتەوەیی و مەزهەبی، بەردەوام ئەنجامێن وێ شەڕو وێرانێ بوو بۆ وەلاتی، ژبەر وێ چەندێ هەبوونا سیستەمەكێ تمام فیدرالی و یەكسان د ناڤبەرا نەتەوەیان دا، تاكە ڕێكا سەقامگیری و پێشكەفتنا ئیراقێ یە، ئەزموونێن تەحل یێن بۆری زیانێن مەزن گەهاندینە خەلكێ ئیراقێ، ژ پێخەمەت هەموو پێكهاتەیێن ئیراقێ پێدڤیە وانەیان ژ وان ئەزموونان وەربگرین، ئیراقەك دێ سەقامگیر و سەركەفتی بیت كو شیعە و سوننە و كورد و مەسیحی و توركمان و پێكهاتەیێن دی، خوە تێدا ب هەڤپشك و سەركەفتی بزانن، ئیراقا هەمەڕەنگ دێ سەركەڤیت، ئیراقا ئێكڕەنگ سەرناكەڤیت، دیرۆكا 102 سالێن بۆری ب ڕۆهنی بۆمە دبێژیت كو پێدڤیە ئەم هەموو پێكڤە پشكدار بین».
خویاكر» گەلەك یێ دلخوەشم كو دبینم محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال، بزاڤێن ڕژد دكەت و كار دكەت بۆ بجهئینانا كارنامەیا حوكمەتێ، ئەوژی جهێ پشتەاڤنیا هەموو ئالیەكی یە، ئەم ل هەرێما كوردستانێ ب هەموو شێویەكی دێ بەردەوام بین د پشتەڤانیكرنا وی ئاراستەیێ سەرۆك وەزیران».
گوت ژی» ڕێككەفتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، پێنگاڤەكا مەزنە ب ئاراستەیا چارەسەریەكا بەرفرهە دا، دەستخوەشیێ ل سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال و سەرۆك وەزیریچن هەرێما كوردستانێ كاك مەسرور بارزانی و تیما هەردو ئالیان یێن حكومی و ئالیێن هەڤپەیمانیا بڕێڤەبرنا دەولەتێ دكەم، مە هەر ژ دەستپێكێ گوتیە چارەسەریا ئیراقی باشترین چارەسەریە. هەكە ئەم هەموو بزڤرین بۆ وێ چارەسەریێ، دێ شێین هەموو كێشەیان چارەسەر كەین. هەموو ئالیەك دشیا ب دووڤ ڕێكێن دا بگەریێت، بەلێ ڕێكا ڕاست بۆ هەموو ئالیەكی ڕێكا ناڤخوەیا ئیراقی یە، چارەسەریا ئیراقی، سەروەری و پێشكەفتنا ئیراقێ ب هێز دكەت. باوەریا خەلكی ب دەستهەلاتێ ب هێز دكەت، باورەیێ د ناڤبەرا پێكهاتەیێن ئیراقێ ب هێز دكەت».

ئەڤرۆ

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ د چارچۆڤەیێ سەرەدانا خوە دا بۆ بەغدا چەندین دیدار و كۆمبوون ئەنجامدان. د كۆمبوونا خوەدا ل گەل محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ، نێچیرڤان بارزانی پشتەڤانیا هەرێما كوردستانێ بۆ سەرۆك وەزیران و حوكمەتا فیدرالی یا ئیراقێ و بجهئینانا كارنامەیا وێ دووپات كر، سودانی ژی سوپاسیا ڕۆلێ سەرۆكێ هەرێمێ كر د بزاڤێن وی یێن بەردەوام بۆ نێزیككرنا ئالیان و چارەسەریا كێشەیان و دووپاتی ل گرنگیا بەردەوامیا دانوستاندنان ل گەل حوكمەتا هەرێمێ كر بۆ چارەسەركرنا كێشەیان. هەروەسا هەردو ئالی د هەڤڕا بوون ل سەر پێدڤیا بجهئینانا ڕێككەفتنا دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێمێ و دەربازكرنا بودجەیا ئیراقێ ل جڤاتا نوونەران.
هەر ل بەغدا، سەرۆكێ هەرێمێ دگەل نوری مالكی، سەرۆكێ هەڤپەیمانیا دەولەتا قانوونێ كۆمبوو و تێدا هەردو ئالیان دووپاتی ل گرنگیا هاریكاریا هەڤپشك د ناڤبەرا ئالیێن سیاسی یێن ئیراقی دا كر بۆ دەربازكرنا قۆناغێن دژوار و دیتنا چارەسەریان بۆ كێشەیێن وەلاتی ب گیانەكێ نیشتمانی.
هەروەسا نێچیرڤان بارزانی ل گەل فائیق زێدان، سەرۆكێ دەستهەلاتا دادوەری ل ئیراقێ كۆمبوو و هەردو ئالی د هەڤڕا بوون ل سەر گرنگیا ڕۆلێ ئەرێنی یێ دەستهەلاتا دادوەری د نێزیككرنا بۆچوونان بۆ چارەسەركرنا كێشەیێن وەلاتی.
هەر د درێژیا كۆمبوونێن خوەدا ل بەغدا، سەرۆكێ هەرێمێ ل گەل محەمەد حەلبووسی، سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ كۆمبوو و د دیدارەكێدا هەردو ئالیان دووپاتی ل گرنگیا دەركرنا قانوونا بودجا گشتی یا ئیراقی كر كو دێ ڕۆلەكێ كاریگەر ل سەر ڤەژاندنا ڕەوشا دارایی و دەستپێكرنا كار و پرۆژەیان هەبیت.
سەرۆكێ هەرێمێ ل گەل ئەلینا ڕۆمانۆسكی، بالیۆزا ئەمریكا ل بەغدا ژی كۆمبوو و هەردو ئالیان ڕێككەفتنا هەولێرێ وبەغدا ل دۆر هنارتنا پەرتۆلا كوردستانێ ب پێنگاڤەكا ئەرێنی هەژمارت. بالیۆزا ئەمریكی بەردەوامیا پشتەڤانیا ئەمریكا بۆ ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ دووپاتكر.
د دیدارا سەرۆكێ هەرێمێ و خەمیس خەنجەر، سەرۆكێ هەڤپەیمانیا سیادە، دووپاتی ل هاریكاریا هەڤپشك یا ئالیێن سیاسی یێن ئیراقی و گرنگیا پشتەڤانیێ ل حوكمەتا فیدرالی یا ئیراقی هاتە كرن.
هەر د بەردەوامیا كۆمبوونێن خوە ل بەغدا، نێچیرڤان بارزانی ل گەل عەمار ئەلحەكیم، سەرۆكێ ڕەوتێ حیكمە كۆمبوو كو تێدا رهەردو ئالیان تێكگەهشتن و دانوستاندنێن بەغدا و هەولێرێ بۆ چارەسریا كێشەیان ب پێدڤی و ئەرێنی زانی.

ئەڤرۆ

د دووماهی كۆمبوونا ئاسایی یا جڤاتا وەزیرێن هەرێما كوردستانێ دا ب سەرپەرشتیا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ چەندین تەوەرێن سەرەكی هاتنە باسكرن و بڕیارێن پێدڤی ل دۆر هاتنە دان.
د برگا ئێكێ یا كۆمبوونا جڤاتا وەزیرێن هەرێما كوردستانێ دا، باس ل ئەنجامێن سەرەدانا شاندێ بلند یێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ بەغدا و ئیمزاكرنا ڕێككەفتنا د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرال بۆ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ هاتە كرن.
د كۆمبوونێ دا ئاماژە ب وێ چەندێ هاتە كرن، ئەڤ ڕێككەفتنە، دەتكەفتەكا گرنگ و پێنگاڤەكا دی یە بۆ باشتركرنا پەیوەندیێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرال دا و دەستخوەشی ل سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ هاتە كرن بۆ كاركرنا وی ژ پێخەمەت چارەسەركرنا كێشەیان د ناڤبەرا هەرێمێ و بەغدا.
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، دەستخوەشی ل شاندێ دانوستانكارێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كر كو شیان ڤێ ڕێككەفتنێ ئەنجام بدەن بێی كو داگیرانێ ژ هیچ مافەكێ دەستووری یێ هەرێما كوردستانێ بكەن.
مەسرور بارزانی، ڕۆهن كر ژی، پشتی كو ل سالێن بۆری بەرپرسێن حوكمەتا فیدرال مووچە و شایستێن دارایی یێن هەرێما كوردستانێ بڕین، هەرێما كوردستانێ نەچاربوو پەترۆلێ بهنێریتە دەرڤە و ڕێكارێن هنارتنا پەترۆلێ ژی د قانوونی و دەستووری بوون و د چارچۆڤەیێ مافێن دەستووری یێن هەرێما كوردستانێ، حوكمەتا هەرێما كوردستانێ پەترۆل هنارتە دەرڤە.
د كۆمبوونێ دا، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ئاماژەكر» هیڤیدارین ڕێككەفتن وەكو خوە و د نێزیكترین دەمدا بهێتە بجهئینان و ببیتە بنەمایەكێ باش بۆ بجهئینانا قانوونا بودجەی و بەرهەڤكرنا پرۆژە قانوونا پەترۆل و غازا فیدرالی.

ئەڤرۆ

د پەیوەندیەكا تەلەفۆنیدا باربارا لیف، هاریكاریا وەزیرێ دەرڤەیێ ئەمریكا، پیرۆزیاهیا ئیمزاكرنا ڕێككەفتنا د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدا ل دۆر هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ل مەسرور بارزانی ،سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دكەت.
د وێ پەیوەندیا تەلەفۆنیدا، هاریكارا وەزیرێ دەرڤەیێ ئەمریكا، پیرۆزباهی ل سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ كر ب هەلكەفتا ئیمزاكرنا وێ ڕێككەفتنا تایبەت ل هنارتنا پەترۆلی ل گەل سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال محەمەد شیاع سودانی و پشتەڤانیا ئەمریكا بۆ بجهئینانا وێ ڕێككەفتنێ دیاركر و ڕاگەهاند، ئەڤە سەركەفتنە بۆ هەموو ئیراقێ.
ژ ئالیێ خوەڤە، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ سوپاسیا پشتەڤانیا هاریكارا وەزیرێ دەرڤەیێ ئەمریكا كر و ئاماژە ب وێ چەندێ كر، ئەو پێشڤەچوونێن ل گەل حوكمەتا فیدرال ب سەرۆكایەتیا محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال هاتینە پێش، بنەمایێ سەردەمەكێ نوو یێ هەماهەنگیا درێژخایەنە دناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا د دانیت.

ئەڤرۆ

دوهی سێشەمبی 4/4/2023 ب بەرهەڤبوونا نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و فەرماندەیێ گشتی یێ هێزا پێشمەرگەی و جەنەرال ماتیو ماركفارلن فەرماندەیێ گشتیێ هێزێن هەڤپەیمان ل ئیراقێ و سووریێ ڕێورەسمێن دەستبكاربوونا هەردو فیرقێن ئێك و دو یێن هێزا پێشمەرگێ كوردستانێ هاتە ڕاگەهاندن كو د چارچۆڤەیێ پرۆسەیا چاكسازیێ د وەزارەتا پێشمەرگە دا، هاتنە یەكخستن.
د ڕێورەسمێ ناڤبری دا سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ پەیڤەك پێشكێشكر و د پشكەكا وێ داهاتیە:
ب خوەشحالی ڤە دروستبوونا هەردو فیرقەیێن ئێك و دو یێن هێزا پێشمەرگێ كوردستانێ ڕادگەنینین پیرۆزباهیێ و دەستخوەشیێ ل وەزارەتا پێشمەگە و هەموو فەرماندە و پێشمەرگێن قەهرەمان دكەم.
هەر ئێك ژ ڤان هەردو فیرقەیان ژ چار لیوایان و هزار و 200 پێشمەرگان پێكهاتینە، ئەڤە ژی پێكدهێن ژ لیوایا هەڤپشك و لێوایێن هێزێن 70 و 80 كو پرۆسەیا ڤەگوهاستنا وان بۆ سەر وەزارەتا پێشمەرگە دەستپێكریە، چاڤەڕێ دكەین هەموو ڕێكار بلەز بهێنە تمامكرن.
ل سالا بۆری د ڕێورەسمێ دەرچوونا ئەفسەرێن كولیژا لەشكری ل زاخۆ، تنێ ئێك ئەفسەرێ مەسیحی هەبوو، من داخوازكر كو پێدڤیە ڕێك بهێتە خوەشكرن بۆ پشكداریا هەموو پێكهاتەیێن گەلێ كوردستانێ د هێزا پێشمەرگەی دا. ئەڤرۆ من زانی هەژمارەكا پێشمەرگێن مەسیحی و ئەرەب و ئێزدی یێن دناڤ ڤان هێزان دا هەین كو جهێ خوەشحالیێ یە، بەلێ هێشتا كێمە پێدڤیە بزاڤێ بكەین و زێدەتر ڕێكێ خوەش بكەین بۆ هەموو نەتەوە و پێكهاتەیان تاكو د هێزا پێشمەرگێ كوردستانێ دا پشكدار ببن. ل ڤێرێ جارەكادی پێداگیریێ ل سەر وێ چەندێ دكەین كو پێشمەرگە وەكو بەردەوام هێزا هەموو گەلێ كوردستانێ یە ب هەموو نەتەوە و ئایینان ڤە.لەوما دێ هەموو شیانێن خوە بكارئینین بۆ وێ ئێكێ شیانێن پێشمەرگەی یێن لەشكری ژ هەموو ڕوویەكی ڤە ب هێزتر بكەین و هەموو پێدڤیێن وان بهێنە دابینكرن و باشترین مەشق و ڕاهێنان هەبیت. ژ ڕوویێ پەروەردە و پرەنسیپێ، ب گیانێ نیشتمانپەروەری و لەشكری یێن سەردەمیانە، وەكو هێزەكا نیشتمانی، بهێتە ئامادەكرن.
ڕاگەهاندنا ڤان هەردو فیرقەیێن هەڤپشك، پشكەكە ژ پرۆسەیا یەكخستن و ڕێكخستنا پێشمەرگەی د پەیكەرپەندیەكا سەردەمیانەدا، ئێكە ژ ئارمانجێن سەرۆكایەتیا هەرێمێ و پشكەكا هەرە گرنگە د پرۆسەیا چاكسازیێ یا كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ یە.
ئەم ل سەرۆكایەتیا هەرێما كوردستانێ بەردەوامین ل سەر بزاڤێن چارەسەركرنا كێشە و ناكۆكیێن سیاسی. جهێ دلخوەشیێ یە كو سەرەرای ناكۆكیێن سیاسی، پرۆسەیا یەكخستن و ڕێكخستنا پێشمەرگەی، نە هاتیە ڕاوەستیان و چاڤەڕێی زێدەترین.
هەتا نوكە هەردو هێزێن پشتەڤانی ئێك و دو هەروەسا 20 لیوایێن هەردو یەكەیێن 70 و 80 ب تمامی یێن چووینە ب سەر وەزارەتا پێشمەرگە ڤە. دو لیوایێن هەڤپشك ل گەل لەشكرێ ئیراقێ هاتینە دروستكرن بۆ دەڤەرێن كێشە ل سەر و بودجەیا پێدڤی ژ پرۆژە قانوونا بودجا فیدرالی یا ئیراقێ بۆ هاتیە تەرخانكرن. پشتی پەسەندكرنێ، ئەوژی دێ دەستبكاربن.
ئەوا جهێ دلخوەشیێ، هشیاریەكا بلند ل دەف پێشمەرگە و ئەفسەر و فەرماندەیێن پێشمەرگەی دروست بوویە، بۆ پێدڤیا ئێكگرتنا پێشمەرگەی و ناخوازن هیچ ناڤەكێ سیاسی و حزبایەتی ل سەر بیت، دخوازن پێشمەرگێن كوردستانێ بن، نەكو پێشمەرگێن حزبان، ئەڤەژی باوەریا ڕەسەن و ڕاستەقینەیا پێشمەرگەیە.
ل سالا بۆری یاداشتا تێكگەهشتنێ د ناڤبەرا وەزارەتا پێشمەرگە و وەزارەتا بەرگریا ئەمریكی دا بۆ چار سالێن دی هاتیە نووكرن. هەروەسا پشتەڤانیا بەردەوام یا ئەمریكا و هێزێن هەڤپیەمان بۆ پێشمەرگەی د دەمێن بۆری دا گەلەك یا گرنگ بوو، ل پاشەڕۆژێ ژی گەلەك یا پێدڤیە.
بۆ وێ چەندێ دەستهەلاتا دەزگەهان بچەسپینین و پرۆسەیا دیموكراسیێ ل هەرێما كوردستانێ بهێز بكەین و ئازادیێن گشتی و ئەو سەقامگیریا ئەمنی ئەوا ل هەرێمێ هەی بپارێزین و پشتڕاستیا تمام بدەینە وەلاتیان و پشتەڤانیا نێڤدەولەتی بۆ پێشمەرگەی بەردەوام بیت، پێدڤیە پێشمەرگەی بكەینە هێزەكا نیشتمانی یا ئێكگرتی.
یەكخستن و پێشكەفتنا پێشمەرگەی مفایەكێ مەزن هەیە بۆ ئیراقێ ب گشتی. د پرۆسەیا ئازادیا ئیراقێ دا ئەڤە ب تمامی دیاربوو. هەروەسا ل دەمێ شەڕێ داعشێ ژی دا، جارەكادی ئەو ڕاستیە دیاربوو ب تایبەتی كو پێشمەرگەی پارێزگەها كەركووكێ و پشكەكا مەزن ژ پارێزگەهێن دیالا و سەلاحەدین ژ هێرش و وێرانكاریێن داعشێ پاراستین، هەروەسا هەڤپشك و هاریكارەكێ سەرەكی بوو د ئازادكرنا مووسلێ دا.
سەروەریا ئیراقێ یا هەڤپشكە و پێشمەرگە دشێت پشكدارەكێ سەرەكی بیت د پاراستنا وێ دا، چونكە پێشمەرگە پشكەكە ژ سیستەمێ بەرگریێ ئیراقێ، لەوما پێدڤیە ئیراق د پشتەڤانی و گرنگیدان ب شیانێن لەشكری یێن پێشمەرگەی و دابینكرنا پێدڤیێن وی، ئەركێ خوە ب تمامی بجهبینیت.

ئەڤرۆ

چەندین پارتێن کوردی ل باکورێ کوردستانێ هەڤپەیمانیەکا نوو راگەهاندن و دیار کرن وان دڤێت کورد ب رەنگەکێ بهێز پشکداریێ د هەلبژارتنان دا بکەن و حەفت خال ژی وەکو داخوازیێن کوردان بۆ رایا گشتی هاتنە دیار کرن.

هەڤپەیمانیەکا نوو ب ناڤێ “هەڤپەیمانیا ئازادی و دیموکراسیێ یا کورد” ل باکورێ کوردستانێ هاتە راگەهاندن، چەندین پارت و ئالیێن سیاسی یێن کوردی ئەڤ هەڤپەیمانیە راگەهاندن و دیار کرن، وان دڤێت گەلێ کورد ل باکورێ کوردستانێ و تورکیا ب رەنگەکێ بهێز پشکداریێ د هەلبژارتنان دا بکەن، دڤێت ڤێجارێ دەنگێ گەلێ کورد نەهێتە پارچەکرن، ئێکەتیا کوردان دشێت ببیتە ئەگەرێ هندێ دەستهەلاتا بهێت یا تورکیا نەچار بیت داخوازیێن گەلێ کورد قەبوول بکەت.
هەڤپەیمانیا نوو یا کوردی هەروەسا راگەهاند، ئەو دێ ب هەموو رەنگەکێ خۆ بۆ هەلبژارتنێن تورکیا بەرهەڤ کەن و حەفت خال ژی وەکو داخوازیێن هەڤپەیمانیا نوو هاتنە راگەهاندن.
ئێک: دڤێت پرسا کوردی ب رێیێن ئاشتیانە ل تورکیا بهێتە چارەسەرکرن، ب چارەسەرکرنا پرسا کوردی دێ تورکیا پتر بەر ب دیموکراسیێ ڤە چیت و ئەو یەک دێ بیتە ئەگەرێ چارەسەرکرنا پرسێن دی یێن تورکیا.
دو: دڤێت هەبوونا کوردان ب رەنگەکێ فەرمی د دستوورێ تورکیا دا بهێتە قەبوول کرن و چو ئاستەنگی ل هەمبەر پەروەردا ب زمانێ کوردی ل تورکیا نەهێنە دروستکرن.
سێ: دڤێت زمانێ کوردی ببیتە زمانێ فەرمی یێ پەروەردێ، دڤێت ل زانکۆیان ژی پەروەردا ب زمانێ کوردی هەبیت، دڤێت ل گەل زمانێ تورکیا ئێدی زمانێ کوردی ژی ببیتە زمانێ دویێ یێ فەرمی ل تورکیا.
چار: دڤێت چو ئاستەنگی ل هەمبەر خەباتا سیاسی یا پارتێن کوردی ل تورکیا نەهێتە دروست کرن، دڤێت هەموو پارتێن کوردی بشێن ل ژێر ناڤێ کوردستانێ سیاسەتێ بکەت، دڤێت چو ئاستەنگی ل هەمبەر کار و چالاکیێن پارتێن کوردستانی ل تورکیا نەهێنە دروست کرن.
پێنج: پێدڤیە د چارچۆڤێ دەستهەلاتا هەرێمی دا رێ ب کوردان بهێتە دان ل دەڤەرێن کو لێ دژین خۆ برێڤە ببەن، ئەو یەک مافەک رەوا یێ گەلێ کوردە و نابیت ئاستەنگی ل هەمبەر وێ یەکێ بهێنە دروست کرن.
شەش: دڤێت مەزارێ گەلەک ژ سەرکردێن کورد یێن کو هەتا نها ناهێتە زانین ژ ئالیێ دەولەتێ ڤە ب فەرمی جهێ وان بهێتە ئاشکرا کرن.
حەفت: دڤێت هەموو مافێن گەلێ کورد د چارچۆڤێ دستوورەکێ نوو دا بهێتە گەرەنتیکرن، دا کورد ژی بشێن وەکو گەلێ تورک ب رەنگەکێ ئازاد ل سەر ئاخا خۆ بژین.
هەژی ئاماژەپێدانێ یە کو پارتێن وەکو “ هەدەپە، پارتا سوسیالیست یا کوردستانێ، پارتیا ئازادی، جڤاتا شورەشگێرێن دیموکرات یا کورد، پارتیا هەرێمێن دیموکرات، پارتیا مرۆڤ و ئازادی، پارتیا کومونیست یا کوردستانێ و چەندین رێکخستنێن دی یێن کوردی د ناڤ هەڤپەیمانیا نوو دا جه دگرن”.