دهۆك، لەزگین جوقی

بەرپرسێ‌ پشكا هەلبژارتنان ل لقێ‌ 14 یێ‌ پارتی ل نەینەوا ڕاگەهاند: كورد وئەرەب و هەموو پێكهاتەیێن ئایینێ‌ ونەتەوەیێ‌ دێ‌ د ناڤ لیستا پارتی‌ دا هێنە بەربژاركرن بۆ هەلبژارتنێن جڤاتا پارێزگەها نەینەوا و نوكە دەست ب بەرهەڤیان هاتیە كرن».
مەناف حەسەن، بەرپرسێ‌ پشكا هەلبژارتنان ل لقێ‌ 14 یێ‌ پارتی ل نەینەوا گوت» حوكمەتا ئیراقێ دگەل جڤاتا نوونەران و كۆمیسیۆنێ‌ كێشەیەك بۆ دەنگدانا ئاوارەیان پەیداكریە ئەوژی بڕیار هاتەدان ئاوارە نەمینن وهەموو كەمپ بهێنە دائێخستن بتنێ‌ خەلكێ‌ شنگالێ ماف هەیە ل كەمپان دەنگێن خوە بدەن وەكو دی ئاوارەیێن مووسل و بەغدا وسەلاحەدین و تكریت نەشێن ل كوردستانێ‌ دەنگێن خوە بدەن ئەڤە دێ‌ ل رۆژا دەنگدانێ‌ كێشەیان بۆ خەلكی دروست كەت «.
مەناف حەسەن پتر گوت» نوكە ئەم كاردكەین ئاوارە بشێن ل نێزیكترین بنگەهێ‌ دەنگدانێ‌ ل هەولێر و دهۆكێ‌ خوە تۆماربكەن و ل ڕۆژا دەنگدانێ‌ دەنگێ‌ خوە ل وی بنگەهێ‌ بدەن داكو دەنگێن ئاوارەیان نەهێنە سۆتن».
خۆیاكر ژی» پارتی چو هەڤپەیمانی ل گەل ئالیێن سیاسی ل نەینەوا دروست نەكرینە لێ‌ دەرگەهێن پارتی د ڤەكرینە وهیچ كێشەیەك نینە و ئەم د بەرهەڤین وەكو كورد پتر هەڤكاری ل نەینەوا د ناڤبەرا ئالیێن سیاسی یێن كوردستانی دا هەبیت ومە پێ‌ خوەشە كورد ب ئێك لیست بەشداربن و هەتا نوكە ئەم وەكو پارتی كارێ خوە ئەنجام ددەین وبەرهەڤیان بۆ هەلبژارتنان دكەین».
هەروەسا گوت» هەموو پێكهاتەیێن ئایینی‌ ونەتەوەیی دێ‌ د ناڤ لیستا پارتێ‌ دا هێنە بەربژاركرن بۆ هەلبژارتنێن جڤاتا پارێزگەها نەینەوا».
دیاكر ژی» ل پارێزگەها نەینەوا دو ملیۆن و 707 هزار و501 كەسان مافێ‌ دەنگدانێ هەیە كو دێ‌ 753 بنگەهیێن دەنگدانێ‌ هێنە ڤەكرن كو دبنە شەش هزار و 48 ویستگەهێن دەنگدانێ‌ و ملیۆنەك و 740 هزار و381 كەسان خوە ب بایۆمەتری تۆماكرینە وهەتا نوكە ملیۆنەك و 610 هزار و 987 كارتێن بایۆمەتری یێن ل سەر دەنگدەران هاتینە بەلاڤكرن وئەم ل گەل كۆمسیۆنێ‌ بزاڤێ دكەین رێژەیەكا باش یا خەلكی بشكداریێ‌ د هەلبژارتنان دا بكەن».

سەرۆك مەسعود بارزانی ل سەلاحەدین پێشوازی ل سێباستیان لوكۆرنوی وەزیرێن هێزێن چەكدارێن فرەنسا و شاندەكێ دگەلدا كر.
د دیدارەكێ دا ڕەوشا سیاسی یا جیهانی و دەڤەرێ و ئیراقێ هاتە باسكرن و سەرەرای ئاماژەدان ب دۆستایەتیا دیرۆكی دناڤبەرا گەلێ كوردستانێ و گەلێ فرەنسا، دوپاتی ل پێشڤەبرنا دۆستایەتی و پەیوەندی و هەماهەنگیا د ناڤبەرا هەردو ئالیان دا هەی هاتیە كرن.
هەر د وێ دیدارێ دا باس ل گەفێن داعشێ و هزرا توندرەوی ل سەر ئیراقێ و دەڤەرێ هاتە كرن.

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی ل گەل سێباستیان لوكۆرنوی، وەزیرێ هێزێن چەكدارێن فرەنسا کۆمبووو پشتی كۆمبوونێ كۆنفرانسەكێ ڕۆژنامەڤانی یێ هەڤپشك هاتە سازكرن و تێدا سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دیاركر» مە كۆمبوونەكا باش ئەنجامدا و تێدا مە مە باس ل شەڕێ داعشێ و بەرهنگاریا تیرۆرێ و توندرەویێ كر، هەروەسا ئەم هەردو ئالی د هەڤڕا بووین كو هێشتا داعش مەترسیەكا ڕاستەقینەیە ل سەر ئاسایش و سەقامگیریا ئیراقێ و دەڤەرێ». هەروەسا گوت ژی» مە سوپاسیا فرەنسا كر بۆ پشتەڤانی و دۆستایەتیا وێ یا بەردەوام ل گەل گەلێ كوردستانێ و گەلێ كوردستانێ ژی چو جاران پشتەڤانیا فرەنسا د قۆناغێن جودا دا ژبیر ناكەت».

نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و فەرماندەیێ گشتیێ هێزا پێشمەرگێ كوردستانێ پێشوازی ل ماتیۆ ماركفارلن، فەرماندەیێ هێزێن هەڤپەیمانان ل ئیراقێ و سووریێ كر.
سەرۆكایەتیا هەرێما كوردستانێ د بەیاننامەیەكێ دا ل دۆر كۆمبوونێ، بەلاڤكر» پرۆسەیا چاكسازیێ ل وەزارەتا پێشمەرگە، ئێكخستن و ڕێكخستنا پێشمەرگەی و كێشە و ئاستەنگێن ل بەردەم هاتنە باسكرن و بیروڕا ل دۆر چاوانیا چارەسەركرنا وان هاتنە ئالوگۆركرن».
دیاركر ژی» هەردو ئالی د هەڤڕا بوون كو پڕۆسەیا ئێكخستن و ئێكگرتنا پێشمەرگەی و چاكسازی ل وەزارەتا پێشمەرگە ب گۆرەی وی بەرنامەیێ بۆ هاتیە دانان، وەكو پێدڤی بڕێڤەنەچوویە و سەبارەت ڤێ چەندێ چەندین سەرنج وتێبینی هاتنە باسكرن».
نێچیرڤان بارزانی دوپاتی ل وێ چەندێ كر كو سەرەرای هەموو كێشە و ئاستەنگان، هەموو بزاڤ دێ د بەردەوام بن بۆ سەرئێخستنا پڕۆسەیا چاكسازیێ و ئێكخستنا پێشمەرگەی و سوپاسیا ڕۆل و هاندنا ئەمریكا بۆ سەرئێخستنا پڕۆسەیێ كر».

سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ڕاگەهاند: ب خێرهاتنەكا گەرم ل قەداسەتا پاتریارك لویس ساكۆ دكەین بۆ هەولێرێ، پایتەختا پێكڤەژیانا ئاشتیانەیا هەموو ئایین و مەزهەب و نەتەوەیان.
مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گوت ژی» كوردستان دێ یا بەردەوام بیت ل پشتەڤانیكرنا كریستیانان و ب توندی ئەو ڕەفتارا نە هەژی ل بەرامبەر وی شەرمزار دكەین».
پاتریاركێ كەنیسەیا كلدانی ل ئیراقێ و جیهانی گەهشتە هەولێرێ و ل فرۆكخانەیا هەولێرێ یا نێڤدەولەتی ب بەرهەڤبوونا هەژمارەكا بەرچاڤ یا كەسایەتیێن حكومی، سیاسی و ئایینی ل هەرێما كوردستانێ پێشوازی لێ هاتە كرن ژوان فازل میرانی، بەرپرسێ دەستەیا كارگێریا مەكتەبا سیاسی یا پارتی و د. پشتیوان سادق وەزیرێ ئەوقاف و كاروبارێن ئایینی ل هەرێمێ و ئایدن مەعرووف وەزیرێ هەرێمێ بۆ كاروبارێن پێكهاتەیان.
پشتی بجهێلانا بەغدا، ژ ئەگەرێ مەرسوومەكا سەرۆك كۆماێ ئیراقێ، كاردینال لویس ساكۆ، پاتریاركێ كەنیسەیا كلدانی ل ئیراقێ و جیهانێ بڕیاردا دەستهەلاتێن خوە بۆ هەرێما كوردستانێ ڤەگوهێزیت و ل شەڤا 21/7/2023 ژ ستانبۆلێ گەهشتە هەولێرێ و د كۆنفرانسەكێ ڕۆژنامەڤانی گوت» هەرێما كوردستانێ دەڤەرەكا سەقامگیر و ئارامە و بەردەوام تێدا پێكڤەژیانا ئایین و نەتەوەیان هەبوو و ل هەرێما كوردستانێ ڕێز ل سیمبوولێن ئایینان دهێتە گرتن».
هەروەسا دیاركر» تنێ وی دەمی دێ ڤەگەرم بەغدا كو ئەو مەرسوومێ كۆماری دهێتە ڤەكێشان و ڕەوش وەكو جاران بزڤریت و پێدڤیە سنۆرەك بۆ وان میلیشیان بهێتە دانان و فێری ڕێزگرتنێ ببن».
كاردینال لویس ساكۆ پاتریاركێ كەنیسەیا كلدانی ل ئیراقێ و جیهانێ، د دووماهی پەیام دا كو ئاراستەی سەرۆك كۆمارێ ئیراقێ، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و گەلێ كریستیان ل ئیراقێ كری تێدا ڕاگەهاندبوو، ژ ئالیێ بزاڤا بابلیۆن ڕوو ب ڕوویێ هەوەكا نەرەوا و سڤكاتیێ بووینە، هەروەسا ڤەكێشانا مەرسووما كۆماری، ڕووداوەكا بێ وێنە بوو ل ئیراقێ ونزانین ئەو ڕوودانێن چارەنڤیسساز دێ كەنگی ب دووماهی هێن.

پەیڤدارێ پارتی دیموكراتی كوردستان د بەیاننامەیەكێ دا سۆتنا بالیۆزخانەیا وەلاتێ سوید ل بەغدا شەرمزاركر و هەڤدەم سۆتنا قورئانا پیرۆز ژی شەرمزار دكەت و دیاركر ئەم دژی سۆتن و بێرێزیكرنێ نە ب پەرتووكێن پیرۆز یێن هەموو ئایینان.
مەحمود محەمەد، پەیڤدارێ پارتی دیموكراتی كوردستان بەیاننامەیەك بەلاڤكر و تێدا هاتیە» ب ناڤێ مەكتەبا سیاسی یا پارتی دیموكراتی كوردستان سوتنا بالیۆزخانەیا وەلاتێ سوید ل بەغدا شەرمزار دكەین و وێ ڕەفتارێ ب دژی دستووری و قانوونێ و ڕێنمایێن نێڤدەولەتی دزانین».
پەیڤدارێ پارتی دیموكراتی كوردستان باس ل وێ چەندێ ژی كر» د هەمان دەم دا، سۆتنا قورئانا پیرۆز شەرمزار دكەین و ئەم دژی سۆتن و بێرێزكرنێ نە ب پەرتووكێن پیرۆز یێن هەموو ئایینان و پشتەڤانیێ ل سۆدانی و حوكمەتا فیدرالی یا ئیراقێ دكەین بۆ وەرگرتنا پێرابوونێن قانوونی بۆ دوبارە نەبوونا ڤان جۆرە كریاران».

ئەندامەكێ شاندێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ دانوستاندنێ ل گەل شاندێ حوكمەتا ئیراقێ ڕاگەهاند: ئەڤرۆ یان سوباهی ل گەل پتریا پرسان ل گەل حوكمەتا فیدرالی دێ گەهینە ڕێككەفتنێ و هیچ بەهانەیەك ل بەردەم هنارتنا مووچە و بودجەیا هەرێما كوردستانێ نامینیت، هەروەسا ڕۆهنكر ژی: حوكمەتا ئیراقێ نیازەكا ڕژد بۆ چارەسەركرنا كێشەیان ل گەل هەرێما كوردستانێ هەیە.
دوهی شەمبیێ 22/7/2023، جۆتیار عادل، سەرۆكێ فەرمانگەها میدیا و پێزانینان ل سەرۆكایەتیا جڤاتا وەزیرێن هەرێمێ و ئەندامێ شاندێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ دانوستاندنێ ل گەل شاندێ حوكمەتا فیدرالی ل دۆر ئەنجامێ كۆمبوونێن هەفتیا بۆری یا هەردو شاندێن حوكمەتا ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ، گوت» د وان دانوستاندناندا پێنگاڤێن باش هاتینە هاڤێتن و بابەتێن پێدڤی ب چاوانیا بجهئینانا قانوونا بودجەیا گشتی یا ئیراقێ و ئەو پێگیریبوون و مافێن ژ ئالیێ هەدو ئالیان هەیە، دانوستاندن ل سەر هاتە كرن».
جۆتیار عادل دیاركر ژی» دو بابەتێن دی ماینە بڕیارە ئەڤرۆ ئێكشەمبی شاندێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ سەرەدانا بەغدا بكەت یێ ئێكێ، پرسا داهاتێ نە پەترۆلی، نوكە هەژمارەكا بەنكی ل بەنكا ناڤەندیا ئیراقێ هاتیە ڤەكرن و ئەو گوژمەیێ پارەیێ گرێدای داهاتێن نەپەترۆلی د وێ هەژمارا بەنكی دا دێ هێتە دانان. د هەمان دەمدا هندەك بابەتێن دی گرێدای بەرهەمئینانا پەترۆلێ ل سەر ئاستێ ئیراقێ و ل سەر ئاستێ هەرێما كوردستانێ ژی مایە دانوستاندن ل سەر بهێتە كرن».
پتر گوت» د وێ باوەریێ داینە ئەڤرۆ ئەڤ هەردو بابەتە ژی بهێنە چارەسەركرن و وی دەمی پێدڤیە بودجەیا مەهانە یا هەرێما كوردستانێ بهێتە هنارتن، ژبلی وان شەش مەهێن گرێدای ب (تەسفیا حیساباتان) كو ل سەر حوكمەتا ئیراقێ پێدڤیە وەكو شایستەیێن دارایی یێن هەرێما كوردستانێ بهنێریت، لەوما د وێ باوەریێ دامە بگەهینە ئەنجامەكێ باش».
ب گۆرەی وی ئەندامێ شاندێ حوكمەتا هەرێمێ، د چارچۆڤەیێ قانوونا بودجەی دا كو جڤاتا نوونەران پەسەندكریە، نوكە ڕۆژانە حوكمەتا ئیراقێ نێزیكی 60 هزار بەرمیلێن پەترۆلێ ژ كێلگەهێن پەترۆلی یێن هەرێما كوردستانێ وەردگریت و د پارزینگەهاندا چارەسەر دكەت، یان بۆ كارێن دی بكاردئینیت.

جێگرێ سەرۆكێ لژنەیا ئاسایشێ و بەرگریێ ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ دبێژیت: بڕیار بوو دو هزار و 600 زێرەڤانێن سنۆری ژ خەلكێ هەرێما كوردستانێ بۆ هەرێما كوردستانێ بهێنە دامەزراندن، بەلێ ل دەمێ ڕاگەهاندنا ناڤان پتریا وان بۆ خوە دامەزراندینە و تنێ 900 كەس ژ خەلكێ هەرێما كوردستانێ هاتینە دامەزراندن.
سەگڤان سندی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و جێگرێ سەرۆكێ لژنەیا ئاسایش و بەرگریێ ل جڤاتا نوونەران گوت» بڕیاربوو دو هزار و 600 زێرەڤانێن سنۆری بۆ هەرێما كوردستانێ بهێنە دامەزراندن پاشی پەشێمان بوون و گوت: پێدڤیە پشكەك بۆ ئیراقێ ژی بیت، بەلێ پشتی ڕاگەهاندنا ناڤان هزار و 700 كەس بۆ خوە دامەزراندینە و پشكا هەرێما كوردستانێ كریە 900 كەس، ئەڤە ژی غەدرەكە ل هەرێما كوردستانێ هاتیە كرن، چونكە سنۆرێن وان پێدڤی پێ نینە و سنۆرێن هەرێما كوردستانێ پێدڤیا زێدەتر پێ هەیە».
سەگڤان سندی گوت ژی» هەكە هات و پێدڤی پێ نەبوو نەچارن بۆ هەرێما كوردستانێ بهنێرن، چونكە ناڤ یێن هاتین و ب دوماهی هاتیە ودێ دەست بكاربن، ژ بەر كو ژ هەموو پێرابوونان ب دووماهی هاتینە و ناڤ ژی یێن هاتین، ددەمەكی دا پێدڤی بوو هەموو ئەو زێرەڤانێن سنووری یێن هاتینە دامەزراندن ژ خەلكێ هەرێما كوردستانێ بان و چ بۆ وان نەبیت، بەلێ ئەو پەشێمان بوون و پتریا وان بۆ خوە دامەزراندن».

پشتی ب سەرەدانەكا فەرمی گەهشتیە باكۆ پایتەختێ وەلاتێ ئازەربایجان، دوهێ سێشەمبی 18/7/2023 نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ ژ ئالیێ ئیلهام عەلیێڤ، سەرۆكێ ئازەربایجانێ ل كۆچكا كۆماری ب گەرمی پێشوازی لێ هاتە كرن.
د كۆمبوونەكا دۆستانە یا دو قۆلی دا هەردو ئالیان دوپاتی ل پێشڤەبرنا پەیوەندیێن ئازەربایجانێ ل گەل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ ل هەموو بواراندا كر، ب تایبەتی د بوارێ ئابووری و بازرگانی و گەشتیاری و وزێ و دەلیڤەیێن وەبەرئێنانێ بۆ كۆمپانیێن ئازەربایجانێ ل هەرێما كوردستانێ و هەموو ئیراقێ كر.
هەر سەبارەت ڤێ چەندێ دوپاتی ل گرنگیا ڤەكرنا قونسۆلخانەیا گشتی یا ئازەربایجانێ ل هەرێما كوردستانێ هاتە كرن كو پێشتر بڕیار ل سەر هاتبوو دان و باس ل پێرابوونان سەبارەت ڤێ چەندێ هاتە كرن بۆ وێ چەندێ د دەمەكێ نێزیك دا بهێتە ڤەكرن و كار بكەت بۆ پێشڤەبرنا پەیوەندیان و هاریكاریا هەڤپشك یا هەردو ئالیان.
هەروەسا دووماهی پێرابوون و پێنگاڤێن گەشتا ڕاستەوخوە یا ئەسمانی هەولێر – باكۆ و باكۆ ل گەل بەغدا و چەند دەڤەرێن دی یێن ئیراقێ و ئاسانكاری بۆ پێدانا ڤیزێ و ئالۆگۆریا سەرەدان و شاندێن هەردو ئالیان، هاتە باسكرن.
پاشی د كۆمبوونەكا دی دا كو ب بەرهەڤبوونا شاندێن هەردو ئالیان و پشكداریا كاربڕێكەرێ كاروبارێ بالیۆزخانەیا ئیراقێ ل باكۆ هاتە گرێدان، كەنالێن پەیوەندیێ و پێرابوونێن پێداچوونا تەوەرێن كۆمبوونا هەردو سەرۆكان بۆ پێشڤەبرنا پەیوەندیان، هاتنە باسكرن و بڕیارێن پێدڤی ل دۆر هاتنە دان.
سەرەدانا نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ بۆ ئازەربایجانێ پشتی وێ چەندێ دهێت كو ل مەها شوباتا ئەڤسالە و د چارچۆڤەیێ كۆنفرانسێ ئاسایشێ ل میونشن ل ئەلمانیا، ل گەل ئیلهام عەلیێڤ، سەرۆكێ ئازەربایجانێ كۆمبووی و تێدا سەرۆكێ ئازەربایجانێ، داخواز ژ سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ كربوو سەرەدانا ئازەربایجانێ بكەت.