ئەڤرۆ:

لایەنێن شیعی یێن عیراقی ل سەر پرسا رێککەفتنا ھەرێما کوردستانێ و بەغدا ل دۆر پرۆژێ قانوونا بودجا ٢٠٢١، یێن دابەشی دوو ئاراستەیان بووین و ب دیتنا چاڤدێرێن سیاسی ژی ھەکە ھەرێما کوردستانێ ژ ئەگەرێ رێکنەکەڤتنێ و دەربازکرنا بودجەی ژلایێ شیعان ڤە (ب دەنگێ زۆرینە)، تووشی زیانێن ئابووری بیت، ژ روویێ سیاسی ڤە دێ زیانێن مەزنترن ژ کوردستانێ بەر ب عیراقێ کەڤن، کو نوکە کوردان د پرۆسا سیاسی دا ل عیراقێ بالانس راگرتیە.

ناسر ھەرکی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن عیراقێ، ژ فراکسیۆنا پارتی دیموکراتی کوردستان، گۆت” نە ھەموو لایەنێن شیعی دژی رێککەفتنا ھەرێمێ و بەغدا نە، بەلکو د ناڤ فراکسیۆن و لایەنان دا ھەیە ل گەل وێ چەندێ یە ئەو رێککەفتنا د ناڤبەرا حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ و حوکمەتا بەغدا ھەی سەبارەت بودجەی، وەکو خوە دەرباز ببیت و ھەرچ زوویە ژی ھەرێما کوردستانێ و بەغدا رێکبکەڤن، بەلێ ئەو لایەن و کەسێن ئەو بۆچوونە ھەی یێن کرینە دبن پێلەکا توندرەویا ھزری کو نەشێن ب ئاشکرایی وێ چەندێ بێژن”.

ھەرکی زێدەتر گۆت” ھەکە ژ ئەگەرێ رێکنەکەفتنێ زیان ب ھەرێما کوردستانێ ژ روویێ ئابووری ڤە بکەڤیت، دێ زیانێن بەغدا و عیراقێ دو ھندە بن، زیانا سیاسی دێ کاریگەریا مەزن ل سەر ھەموو سیکتەرێن دی دا ھەبیت، چونکی نوکە ھەولێر بەرھەڤیا خوە یا دیارکری بۆ رێککەفتنێ د چارچۆڤێ دستووری دا و چو بیانویەک ژی نەھێلایە”.

ب دیتنا وی پەرلەمانتارێ فراکسیۆنا پارتی ل جڤاتا نوونەرێن عیراقێ ” وەلاتێ عیراقێ چادرەکە ل سەر سێ دنگان یێ راوەستیای، ھەکە کورد خوە لادەن دێ ئەو چادرە کەڤیت، پێدڤیە شیعە سەحکەنە بۆریێ عیراقێ، ژ سەردەمێ پاشاتیێ ھەتا نوکە دبینین چاوان حوکمەتان کوم افێن پێکھاتان نەدایە، ب تایبەتی رژێما بەرێ، ئەگەر بھێت و لێزڤرینەکێ ل وێ چەندێ بکەن و لۆژیکیانە رەفتارێ ل گەل کوردان و پێکھاتێن دی یێن عیراقێ بکەن، وی دەمی ئەم ھەرێمەکین د چارچۆڤێ عیراقێ دا و ب گۆرەی دستووری مە مافێ خوە یێ ھەی، ئەگەر بخوازن ژی مافێن مە نەدەن، دێ ھەر لێک دوورو فرەھبوونا دەرزا د ناڤبەرا ھەولێرێ و بەغدا دا زیانێن پتر بۆ وان ژێ ھەبیت”.

ژلایێ خوەڤە، مەحموود عوسمان، سیاسەتمەدارێ کورد، راگەھاند” ل عیراقێ چ ل سەر چ نەمایە و ئەگەر پلانا ناڤخوەیی ھەبیت ئەو بژاردەیەکا باشترە” رۆھنکر ژی” بەردەوام رەوشا عیراقێ ژ روویێ سیاسی و ئەمنی ڤە بەر ب خرابترە، بەلێ دڤێت ل ناڤخوە ژی مە پلان ھەبیت، ئەوا دھێتە گۆتن کو مە پلانەکا دی یا ھەی، ھەکە ھەبیت گەلەک باشە، بەلێ ھەکە نەبیت و ئەم بێژین مە یا ھەی، ئەو خرابترە”.

بورھان رەئووف، چاڤدێری سیاسی ل سلێمانیێ ی دبێژیت” عیراق ناخوازیت ھەرێما کوردستانێ سەربخوە بیت، بەلکو دڤێت کوردان نەچاری خوە رادەستکرنێ بکەت”.

گۆت ژی” ئەو رەوشا ل ھەرێما کوردستانێ ژ روویێ ئابووری پەیدابووی پێدڤی ب چارەسەرکرنیچ ھەیە، دەمەکی دبێژین بلا ل گەل عیراقێ رێکبکەڤین، مە بۆ وێ چەندێ یە کو ئەڤ رەوشە باش ببیت و مووچێ فەرمانبەران ئاسایی ببن، چونکی نەبوونا مووچەی کاریگەری ل سەر ھەموو پرسێن دی کریە”.

بورھانی دووپاتکر ژی” پتریا لایەنێن شیعی و سوننی ل عیراقێ، بۆ دژایەتیا کوردان و ھەرێما کوردستانێ د ھەڤرانە، ئەو چەندە راست نینە کو وان ناکۆکی ھەبن ل سەر وێ پرسێ”.

ئەڤرۆ:

بەرپرسێ مەکتەبا پەیوەندیێن دەرڤە یا پارتی دیموکراتی کوردستان راگەھاند، سەرۆکێ ئەمریکی یێ نوو و ئیدارا وی، پەیوەندیێن باش ل گەل ھەرێما کوردستانێ و بەرپرسێن ھەرێمێ، ب تایبەتی ژی ل گەل سەرۆک بارزانی یێن ھەین و ئەمریکا ل گەل وێ چەندێ یە ھەرێما کوردستانێ یا ب ھێز بیت و پشتەڤانیێ لێ دکەن.

ھشیار سێوەیلی، بەرپرسێ مەکتەبا پەیوەندیێن دەرڤە یا پارتی، گۆت” دەمێ ئیدارەکا نوو یا ئەمریکی دەست بکاردبیت، شرۆڤەکرنەکێ بۆ ستراتیژیەتا ئایسایشا نەتەوی یا خوە دکەن و ل وێ ستراتیژیێ ژی ھێلێن گشتی یێن ئاسایشا نەتەوی و ستراتیژیەتا دەرڤە دادرێژن، کو جارێ ئیدارا نوویە و مژوولی دارێشتنا وێ ستراتیژیەتێ یە بۆ چار سالێن داھاتی، کو بۆچوونێن خوە بەرامبەر جیھانێ و روودانێن جیھانی دیار دکەن، رۆژھەلاتا ناڤەراست ژی پشکەک بوو ژ ستراتیژیەتا ئاسایشا نەتەوی یا ئەمریکی و چاڤەرێ دکەین ئەو ستراتیژیەتا بھێتە دارێشتن بۆ شێوازێ مامەلەکرنا وان بەرامبەر رۆژھەلاتا ناڤین، بەلێ ئەوا ئەم دبینین، جۆ بایدن سەرۆکێ نووی یێ ئەمریکا و ئیدارا وی، دێ جوداھیەکا مەزن ل گەل سەرۆک و ئیدارا بەرێ ھەبیت، ب تایبەت د پەیوەندیێن نێڤدەولەتی و شێوازێ مامەلا وان ل گەل رۆژھەلاتا ناڤەراست”.

سێوەیلی گۆت ژی” بایدن کەسەکێ شارەزایە د سیاسەتا پەیوەندیێن دەرڤە و ئالۆزیێن رۆژھەلاتا ناڤەراست و چەندین جاران ژی سەرەدانا عیراقێ و ھەرێما کوردستانێ کریە و ژ نێزیک ڤە پەیوەندیێن باش ل گەل بەرپرسێن ھەرێمێ و ب تایبەت ل گەل سەرۆک بارزانی یێن ھەین، ھەروەسا د چەندین کۆمبوونان دا بایدنی بەحسێ داخوازیێن کوردان ل عیراقێ کریە و تێگەھشتنەکا باش بۆ کێشێن مە یا ھەی، بەلێ نوکە ئەو سەرۆک و دبیت جوداھی ھەبیت، بەلێ د بەرژوەندیا کوردان دایە و تێگەھشتنەکا باش بۆ دۆزا کوردی یا ھەی”.

دیارکر” ئەمریکا یا پێگیرە بەرامبەر عیراقێ و دو ھزار و ٥٠٠ سەربازێن ئەمریکی ل عیراقێ یێن ھەین، باوەرناکەم ھژمارا وان کێم بکەت و زێدەبوونا ھژمارا وان ژی گرێدایە ب رەوشا ئەمنی و زێدەبوونا داعشێ، لەوما جارێ ھێزێن وان دێ ب وی شێوەی مینن”.

ئاماژەکر” بایدنی و شیرەتکارێن وی شارەزاییەکا باش ل دۆر ھەرێما کوردستانێ یا ھەی و پەیوەندیێن باش ل گەل بەرپرسێن ھەرێمێ یێن ھەین و ئەمریکا پشتەڤانیێ ل ھەرێمەکا ب ھێز ل عیراقێ دکەت و حەز دکەت ھەرێم یا ب ھێز بیت”.

ئەڤرۆ:

نوونەرێ ئەمریکا د ھەڤپەیمانیا نێڤدەولەتی یا شەرێ ل دژی داعشێ دا راگەھاند کو ئارمانجا وان ل سووریێ ژناڤچوونا داعشێ یە و ئەمریکا پشتەڤانیێ ل دەولەتەکا کوردی ل سووریێ ناکەت و ھەروەسا ئەمریکا دڤێت کوردێن سووریێ ھەموو ئاریشێن د ناڤبەرا خوە دا چارەسەر بکەن.

ویلیام رۆباک نوونەرێ ئەمریکا د ھەڤپەیمانیا نێڤدەولەتی یا شەرێ ل دژی داعشێ دا راگەھاند کو ھێزێن ئەمریکا ژ بەر شەرێ ل دژی داعشێ چووینە سووریێ و ھەتا نھا ژی داعش ل سووریێ بوویە ئاریشەکا گەلەک مەزن بۆ سووریێ و ھەموو رۆژھەلاتا ناڤین و ئەمریکا دڤێت داعشێ ل سووریێ و ھەموو دەڤەرێ ژناڤ ببەت و ژ بەر ھندێ ژی ھاریکاریا وان ھێزان دکەت یێن کو شەرێ داعشێ دکەن و گۆت: (ھێزێن سووریا دیموکرات وەکو ھەڤپەیمانێ ئەمریکا ل سووریێ د شەرێ ل دژی داعشێ دا گەلەک قوربانی داینە و ئەمریکا ژی ھاریکاریا وان دکەت، لێ د بەرنامێ ئەمریکا دا نینە کو کار بۆ ئاڤاکرنا دەولەتەکا کوردی ل سووریێ بکەت و دڤێت ھێزێن کوردی ئاریشێن خوە ل گەل شامێ چارەسەر بکەن).

نوونەرێ ئەمریکا د ھەڤپەیمانیا نێڤدەولەتی یا شەرێ ل دژی داعشێ دا ئەو یەک ژی دیار کر کو ھەر دو جڤاتێن کوردی یێن سووریێ گەلەک ئاریشێن خوە ھەنە و ئەمریکا ژی ھاریکاریا وان دکەت دا بشێن ھەموو ئاریشێن د ناڤبەرا خوە دا چارەسەر بکەن و گۆت: (دڤێت پرسا کوردی ل سووریێ بھێتە چارەسەر کرن، شام نەشێت بێی چارەسەرکرنا پرسا کوردی قەیرانا نھا ل سووریێ چارەسەر بکەت و دڤێت د سووریا نوو دا کورد و ھەموو پێکھاتێن دی یێن ل سووریێ بگەھنە مافێن خوە).

ناڤھاتی د بەردەوامیا ئاخڤتنا خوە دا ئاماژە ب ھندێ ژی کر کو ئەمریکا ھێزێن سووریا دیموکرات وەکو پارچەیەک ژ پەکەکێ نابینیت، بەلکو ئەمریکا ھێزێن سووریا دیموکرات وەکو ھێزەکا کاریگەر د شەرێ ل دژی داعشێ دا دبینیت و ھاریکاریا وان دکەت و ھاریکاریێن ئەمریکا بۆ ھێزێن سووریا دیموکرات دێ د بەردەوام بن، چونکو نھا داعش جارەکا دی ل سووریێ و عیراقێ ب ھێز دکەڤیت و دێ مەترسیا وێ ل سەر ھەموو دەڤەرێ ھەبیت و گۆت: (ئەمریکا دڤێت رێگریێ ل ئۆپەراسیۆنێن تورکیا بۆ سەر باکورێ سووریێ ژی بکەت، چونکو ئەو دەڤەرێن نھا ل باکورێ سووریێ کەفتینە ژێر کۆنترۆلا تورکیا بووینە ئاریشەکا دی یا گەلەک مەزن، رۆژانە ل وان دەڤەران وەلاتیێن سڤیل دھێنە کوشتن و ژ بەر ھندێ ژی گرنگە حوکمەتا سووریێ و کورد ئاریشێن د ناڤبەرا خوە دا چارەسەر بکەن دا جارەکا دی رەوشا سووریێ ب گشتی ئارام بیت و خەلکێن کو ئاوارەیێن دەڤەرێن جودا جودا ژی بووینە بشێن ڤەگەرنە ڤە سەر ئاخا خوە).

ناڤھاتی ل دۆر ئارمانجێن ئەمریکا ل سووریێ ژی راگەھاند کو بەری ھەر تشتەکێ ئەمریکا دڤێت داعشێ ل سووریێ ژناڤ ببەت و خالا دی یا گرنگ ئەمریکا دڤێت ھەموو ھێزێن سەر ب ئیرانێ ژ سووریێ بھێنە دەرخستن، ھەروەسا گرنگە ھەموو ھێزێن چەکدارێن نە قانوونی ژی ل سووریێ نەمینن، چونکو ھەتا ھێزێن وەسا ل سووریێ بن دێ رەوشا وی وەلاتی ھەر یا ئالۆز بیت و گۆت: (وەکو ئارمانجا دووماھیێ ژی ئەمریکا دڤێت حوکمەتەکا نوو ل سووریێ بھێتە ئاڤاکرن کو نوونەراتیا ھەموو گەلێن سووریێ بکەت و ئەو شیان ژی ھەبن کو بشێت ھەموو ئاریشێن ھەی چارەسەر بکەت، ئەمریکا بۆ ھندێ کار دکەت و ھاریکاریا ھەڤپەیمانێن خوە ل سووریێ دکەت).

ئەڤرۆ:

پارێزگەرێ نەینەوا داخواز ژ حوکمەتا فیدرالی یا عیراقێ و حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ کر لەزێ د بجھئینانا رێککەفتنا شنگالێ دا بکەن.

نەجم جبووری، پارێزگەرێ نەینەوا، داخواز ژ حوکمەتا عیراقێ ژی کر کو بودجەکا تایبەت بۆ ئاڤەدانکرنا شنگالێ دابین بکەت ب جۆرەکی ئەو بودجە ل گەل پێدڤیێن قەزا شنگالێ بگونجیت.

جبووری د ھەمان دەم دا داخوازکر کو حوکمەتا عیراقی بزاڤێن زێدەتر بکەت بۆ ئازادکرنا رەڤاندیێن دی یێن ئێزدی یێن خەلکێ قەزا شنگالێ کو ھەتا نوکە چارەنڤیسێ وان یێ دیار نینە.

ژلایەکێ دی ڤە پارێزگەرێ نەینەوا راگەھاند” داخواز ژ حوکمەتا فیدرالی یا عیراقێ و حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ دکەین لەزێ د پرسا بجھئینانا رێککەفتنا ئاساییکرنا رەوشا شنگالێ دا بکەن کو ئەو رێککەفتنە د ناڤبەرا ھەردو لایەنان دا ھاتیە ئیمزاکرن تاکو ئاوارێن قەزا شنگالێ ڤەگەرن بۆ دەڤەرێن خوە” ھەروەسا ناڤبری داخوازکر کو لەز د پرسا پێکئینانا ھێزەکا ئەمنی ژ ئێزدیان و ھۆزێن قەزا شنگالێ کو ئەو چەندە ژی د ناڤەرۆکا رێککەفتنا د ناڤبەرا بەغدا و ھەرێما کوردستانێ دا ھاتیە”.

ب دیتنا نەجم جبووری، پارێزگەرێ نەینەوا، پێدڤیە ب زووترین دەم کێشا ئیدارەکرنا شنگالێ بھێتە چارەسەرکرن تاکو ببیتە گاڤەک بۆ ئاساییکرنا رەوشا قەزا شنگالێ.

ئەڤرۆ ، زنار تۆڤی:

ڤەکۆلەرەکێ ناڤەندا رۆژھەلاتا ناڤین بۆ ڤەکۆلینێن ستراتیجی و پەیوەندیێن نێڤدەولەتی و مامۆستا ل زانکۆیا ئەمریکی ل قاھیرە، تایبەت بۆ رۆژناما ئەڤرۆ راگەھاند، نوکە ل بەغدا ئاریشەکا مەزن د ناڤبەرا ئالیێن شیعی دا یا ھەی، لەوما دەمێ شاندێ حوکمەتا ھەرێمێ سەرەدانا بەغدا کری، نەگەھشتە چو رێککەفتنان ل گەل ئالیێن عیراقی، مەرجێن ڤێ جارێ یێن حوکمەتا عیراقێ بۆ ھەرێما کوردستانێ د گرانتربوون ژ یێن بەری نوکە، ھەروەسا حوکمەتا عیراقێ لبەرە گڤاشتنێن زێدەتر ل سەر ھەرێما کوردستانێ دروست بکەت، ئەڤێ چەندێ پەیوەندی ب ھژمارەکا پرسێن نافخوەیی یێن عیراقێ ڤە یا ھەی، چونکی د نوکە دا کازمی تەپ ھاڤێتیە دناڤا مەیدانا لایەنێن سییاسی یێن عیراقی دا، دا کو بگەھنە رێککەفتنێ ل گەل حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ، چونکی کازمی دزانیت، ھەلبژارتنێن پێشوەخت ل پێشیا وی نە، وی نەڤێت بچیتە ژێر بارەکێ گران و رێککەفتنێ ل گەل ھەرێمێ بکەت، وی نەڤێت جادا عیراقی ژ خوە تۆرە بکەت و شیعەیان ژ خوە بکەت، ھەروەسا سەرۆک کۆمارێ عیراقێ ژی بەرھەم سالحی خوە ژ ڤی بابەتی دوور کریە و نەڤێت جادا عیراقێ ژ خوە تۆرە بکەت”.

سەنگەر سەید قادر، ڤەکۆلەر د پەیوەندیێن پەیوەندیێن نێڤدەولەتی دا، گۆت ” ھەر ژ دەستپێکا ھەوا ھەلبژارتنێن پێشوەخت ل عیراقێ لایەنێن شیعی کەفتینە د ھەڤرکیەکا دژوار دا ل گەل ئێک، د نوکە دا ئێک ژ مادێن گەلەک ب ھێز یێن ھەوا ھەلبژارتنان لدەف لایەنێن شیعی، پێکھاتیە ژ دژایەتیکرنا ھەرێما کوردستانێ، چونکی نوکە عیراق د قەیرانەکا دژوار یا ئابووری دایە و رەوشا وێ گەلەک یا باش نینە، ژ لایەکێ دیتر ڤە عیراق نەشێت مووچێ فەرمانبەرێن ھەرێما کوردستانێ بدەت و ل وی دەمی دێ شێت دەت، دەمێ مووچێ فەرمانبەرێن خوە کێم بکەت، لەوما ئەڤرۆ دژایەتیکرنا ھەرێما کوردستانێ ژ لایێ شیعان ڤە، بوویە کەرەستەکێ ب ھێز بۆ ھەوا ھەلبژارتنان و مەرەما ھەر لایەنەکێ شیعی ژ ڤێ چەندێ ئەوە، کو سەرنجا جادا شیعی بۆ لایەنێ خوە رابکێشیت، ب تایبەتی ژی ئەو شیعێن لایەنگرێن ئیرانێ، لەوما ئەم چەند نێزیکی ئەنجامدانا ھەلبژارتنێن پێشوەخت بین، دێ ھەلویستێ لایەنێن شیعی ل ھەمبەری ھەرێما کوردستانێ دژوارتر لێ ھێت و ئەگەرێ رێککەفتنێ دێ دوورتر لێ ھێت.

ناڤھاتی ئەو ژی گۆت” ل ڤێ دووماھیێ حوکمەتا بەغدا چەند مەرجێن زێدەتر بۆ رێککەفتنێ ل گەل ھەرێما کوردستانێ داناینە، خالا سەرەکی یا وان مەرجان پرسا پەترۆلێ یە، حوکمەتا عیراقێ دڤێت کونترۆلێ ل سەر ھەموو پەترۆلا ھەرێمێ بکەت، ئەو ژی ب رێیا کۆمکرنا پەترۆلێ ل بەندەرێ جیھان و وێ پەترۆلێ ب رێیا کۆمپانییا سۆمۆ بفرۆشیت، د بەرامبەر دا عیراق مووچەی بۆ ھەرێمێ بھنێریت و ھەرێما کوردستانێ ژی ئەڤ چەندە رەتکریە، ھەروەسا عیراق نەشێت دەست ب سەر کێلگەھێن پەترۆلا ھەرێما کوردستانێ دا بگریت، چونکی ئەو بابەتەکێ نێڤدەولەتیە، ھەروەسا د نوکە دا کۆمپانیا (رۆسنەفت) یا رووسی و چەندین کۆمپانیێن دی یێن پەترۆلێ یێن جیھانی ل کوردستانێ پەترۆلێ بەرھەم دئینن، لەوما حوکمەتا عیراقێ نەشێت ب ساناھی دەست ب سەر بیرێن پەترۆلێ یێن ھەرێمێ دا بگریت، لێ عیراق یا بزاڤان دکەت، دەست ب سەر برێڤەبرنا کەرتێ پەترۆلا ھەرێمێ و فرۆشتن و ب بازارکرنا وێ دا بگریت”.

ناڤھاتی ئەو چەند ژی ئاشکرا کر” ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی ژی ئیران ب رەنگەکێ نە راستەوخوە فشاران ل سەر بەغدا دکەت، دا کو ل گەل ھەرێما کوردستانێ نەگەھیتە رێککەفتنێ، چونکی دەمێ ل سالا بوری ئەمریکا پشکەکا ھێزێن خوە بەر ھەولێرێ ئیناین، ڤێ چەندێ دلگرانیەک لدەف ئیرانێ دروست کریە، ھەروەسا ئەمریکا راھێنانان ب ھێزێن ئوپۆزسیۆنا ئیرانێ دکەت، ئەڤە ژی ھێلا سۆرە لدەف ئیرانێ و ژ ڤێ کریارا ئەمریکا دلگران بوویە،لەوما ئیران ب رێیا بەغدا فشاران ل سەر حوکمەتا ھەرێمێ دروست دکەت و ناھێلیت بەغدا و ھەولێر بگەھنە رێککەفتنێ دەربارەی پشکا ھەرێمێ د پرۆژە قانوونا بۆدجێ عێراقێ یێ سالا ٢٠٢١، ھەروەسا نوکە ھەرێما کوردستانێ د رەوشەکا ئابووری یا دژوار دایە، ژ ئەگەرێ ڤایرۆسێ کۆرۆنایێ داھاتیێ نافخوەیی و یێ دەرگەھێن سنۆری کێم بوویە، ھەکە بھایێ پەترۆلێ بلند ببیت، دێ رەوشا دارایی ل ھەرێما کوردستانێ باشتر لێ ھێت، ھەر چەندە ھەتا نوکە گەلەک قەر ل سەر ھەرێما کوردستانێ ھەنە، پشتی ھەلبژارتنێن عیراقێ دێ رەوشا کوردستانێ بەر ب باشتر ڤە چیت، چونکی د نوکە دا ھەرێمێ نەڤێت خوە بێخیتە ژێر باندۆرا عیراقێ.

ھەولێر، قائید میرۆ

دانوستاندێن د ناڤبەرا ھەرێما کوردستانێ و بەغدا  ل دۆر پڕۆژە قانوونا بودجێ گشتیێ عیراقێ بەردەوامن و پەرلەمانتارەکێ پارتی ژی ئاشکراکر، ھیڤیەک ھەیە ئەڤرۆ یان سبەی رێککەفتن بھێتە ئەنجامدان و دبێژیت، پێشنیازەکا باش ھاتیەکرن ل دۆر پرسا پەتڕۆلا ھەرێما کوردستانێ و ھەردولا نێزیکی ئێکن.

دانا جەزا،  پەرلەمانتارێ فڕاکسیۆنا پارتی ل جڤاتا نوونەرێن عیراقێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیارکر” ل رۆژا دوشەمبی لێک تێگەھشتنا زێدەتر ھەبوویە ل دۆر پشکا ھەرێما کوردستانێ دناڤا پڕۆژە قانوونا بودجێ گشتیێ عیراقێ دا، سەرۆکێ لژنا دارایی ل جڤاتا نوونەران ئاشکراکریە ل ڤان دو رۆژان دێ ھەموو بابەتان ئێکلاکەن، سەرۆک وەزیرێن عیراقێ و وەزیرێ پەترۆلا عیراقێ ژی پشکداری کۆمبوونا لژنا دارایی بووینە و پیشنیازەک بۆ چارەسەرکرنا پرسا پەترۆلا ھەرێما کوردستانێ کریە ئەوژی ئەو پتڕۆلا بۆ بەرھەمێ نافخوە، کریا کۆمپانیا دھێتە بکارئینان، بھێتە جوداکرن و تنێ پەتڕۆلا ھەرێما کوردستانێ ٢٥٠ ھزار بەرمیل دمینن ئەو ٢٥٠ ھزار بەرمیل بھێنە رادەستکرن ژلایێ حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ ڤە، ھەردولا نێزیک بووینە ژ رێککەفتنێ لدۆر ئەڤێ پێشنیازێ تنێ ھندەک ھووردەکاری ماینە، لەوڕا نێزیک بووینە بگەھنە رێککەفتنێ ودشێم بێژم تنێ لسەر قەبارێ بەرھەمئینانا پەتڕۆلێ ماینە، ھیڤیەک ھەیە بۆ رێککەفتنێ و ئەز باوەرم رێککەفتن نێزیکترە ژ نەگەھشتن ب رێککەفتنێ”.

دانا جەزا ئاماژەکر” حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ چەندین پێشنیاز داینە بەغدا بۆ رێککەفتنێ، مخابن پێشنیازێن بەغدا زێدەتر ئەو پێشنیازن کو رێککەفتن لسەر نەھێتەکرن، بەلێ ئەڤا دوماھیێ من ئاماژە بۆ کری جھێ دانوستاندنێ یە ئەڤرۆ ھەتا سبەی رێککەفتن لسەر بھێتەکرن، سیاسەتا ھەرێما کوردستانێ ب حوکمەت و لایەنێن سیاسی و فڕاکسیۆنێن پەرلەمانی ڤە ھەموو بزاڤەکێ دکەن بۆ گەھشتن ب رێککەفتنێ، ل دەف مە رێککەفتنێ چو بەدیل نینە و ئەم د گەشبینین ب بزاڤێن رۆژا دوشەمبیا بۆری ھاتینەکرن بۆ گەھشتن ب رێککەفتنێ، لایەنێ سیێ ژی چو رۆل نەبوویە دناڤا دانوستاندنان دا، ئەم باوەرین لایەنێن عیراقی د ناڤبەرا خوە رێککەڤن باشترە چونکی رێککەفتن باشترین چارەسەریە”.

ئەڤرۆ، ھۆشەنگ تاجر:

چاڤدێرەکێ سیاسی یێ باکورێ کوردستانێ راگەھاند کو د ھەلبژارتنێن داھاتی یێ تورکیا دا دێ ئاریشەکا مەزن بۆ کوردان دروست بیت، چونکو رێژا دەنگێن ئاکپارتیێ ل باکور کێم بوویە لێ دو پارتێن نوو دێ رێژەکا دەنگێن کوردان بەن و ئاکپارتی ل سەر ھندەک رێیێن نوو بۆ دەستڤەئینانا دەنگێن کوردان کار دکەت.

حەسەن شیمشەک چاڤدێرێ سیاسی یێ باکورێ کوردستانێ بۆ ئەڤرۆ دیار کر کو رەوشا کوردان ل تورکیا گەلەک خرابە، ل گۆر ڤەکۆلینێن نھا ھاتینە کرن دیار دبیت کو رێژا دەنگێن ئاکپارتیێ ل باکورێ کوردستانێ ل گۆر ھەلبژارتنێن بۆری ٢٥ ھەتا ٣٠% کێم بوویە، لێ دیسان ژی ئەو دەنگە بۆ ھەدەپێ یان پارتەکا دی یا کوردان ناچن و ئەو کەسە دێ دەنگێن خوە دەنە ھەر دو پارتێن نوو کو ب سەرۆکاتیا ئەحمەد داوود ئوگلۆ و عەلی باباجان ھاتینە ئاڤاکرن، ئانکۆ دوورکەفتنا کوردان ژ ئاکپارتیێ ژ بەر ھندێ نینە کو دێ دەنگێن خوە دەنە ھەدەپێ و گۆت: (ھەدەپێ چو بەرنامەک بۆ کوردان نینە و مخابن د ناڤ پێکھاتێ ھەدەپێ دا گەلەک کەس ل دژی مافێن کوردان ژی کار دکەن و ھەلویستێ وان خزمەتا دۆزا رەوا یا گەلێ کوردستانێ ناکەت، ژ بەر ھندێ ژی ئەز دشێم بێژم کو رەوشا کوردان ل تورکیا باش نینە و نھا کار ل سەر داخستنا ھەدەپێ ژی دھێتە کرن).

ناڤھاتی دیار کر کو ئارمانجا سەرەکی ژ داخستنا ھەدەپێ بۆ ھندێ یە کو ئاکپارتی و مەھەپێ دخوازن جارەکا دی دەنگێ کەسێن توندرەو و نەتەوەپەرست ل تورکیا بدەستڤە بینن، چونکو ژ بەر سیاسەتا ئاکپارتیێ تورکیا تووشی قەیرانەکا مەزن یا ئابووری ھاتیە و رێژا بێکاریێ گەلەک زێدە بوویە، ئەردۆگان و دەولەت باخچەلێ سەرۆکێ پارتا بزاڤا نەتەوەپەرست ژی کار ل سەر ھندێ دکەن کا دێ چاوا شێن جارەکا دی رێژا دەنگێن خوە زێدە بکەن و گۆت: (ب داخستنا ھەدەپێ چو تشتەک ناھێتە گوھۆرین، چونکو ل گۆر قانوونێن تورکیا رێڤەبەرێن ھەدەپێ دشێن د دەمەکێ کورت دا پارتەکا دی ئاڤا بکەن و بەری نھا ژی ھەروەسا بوویە، لێ ئەو یەک دێ کارتێکرنا خوە یا خراب ل دەنگێ کوردان کەت).

سەبارەت ب ھەلبژارتنێن تورکیا ژی چاڤدێرێ سیاسی راگەھاند کو ئاکپارتی و ئەردۆگان ھەتا نھا ل گەل ھندێ نینن کو تورکیا بەر ب ھەلبژارتنێن پێشوەخت ڤە بچیت، چونکو راپرسیێن ھەتا نھا ھاتینە کرن د بەرژەوەندیا ئەردۆگانی و ئاکپارتیێ دا نینن، لێ ئاکپارتی و پارتا بزاڤا نەتەوەپەرست ل سەر ھندەک ئالیەتێن نوو کار دکەن دا بشێن رێیەکا دی پەیدا بکەن و رێژا دەنگێن خوە زێدە بکەن کو رەنگە ئێک ژ وان رێیان ژی داخستنا ھەدەپێ بیت و گۆت: (بەری نھا دەولەت باخچەلی ب رەنگەکێ فەرمی داخواز ژ ئەردۆگانی کریە کو کار بۆ داخستنا ھەدەپێ بھێتە کرن، دیارە ئەردۆگان ژی رازی بوویە و رەنگە بەری ھەلبژارتنان ھەدەپە ب فەرمی بھێتە داخستن).

چاڤدێرێ سیاسی ئەو یەک ژی دیار کر کو دڤێت ل باکوری کوردستانێ بەرەیەکێ نوو یێ سیاسی ب پشکداریا ھەموو پارتێن کوردی بھێتە ئاڤا کرن، دەم یێ ھاتی کوردان ئەدرێسەکا نوو و جودا ھەبیت، مخابن ھەدەپێ نەشیا ببیتە جھێ ھێڤیا گەلێ کورد ل باکورێ کوردستانێ، ژ بەر ھندێ ژی دڤێت سیاسەتا کوردی ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ بھێتە گوھۆرین و ب ئاڤاکرنا بەرەیەکێ سیاسی و نەتەوی دێ رێژا دەنگێن کوردان ژی زێدە بیت.

ئەڤرۆ:

بەرپرسێ پەیوەندیێن عیراقی و نیشتمانی یێن پارتی دیموکراتی کوردستان راگەھاند، بزاڤەک یا ھەی کو لایەنێ سیێ د دانوستاندنێن بەغدا و ھەرێمێ دا ھەبیت، چونکە ئەوا گرنگ ل دەف ھەرێما کوردستانێ گەرەنتی ھەبیت.

زێدەتر ژ ١٢ جاران شاندێ حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ سەرەدانا بەغدا کریە و ھەتا نوکە دانوستاندن د بەردەوامن بەلێ نەگەھشتینە رێککەفتنا دووماھیێ، لایەنێ شیعی کو بالا دەستن و دەنگێ ئێکلاکەر د جڤاتا نوونەرێن عیراقێ دا یێ ھەی، د ناڤخوە دا د ھەڤرا نینن سەر پرۆژەکی تاکو ل گەل ھەرێما کوردستانێ بگەھنە رێککەفتنێ، رەوتێ سەدری و نەسر و جڤاتا بلند یا ئیسلامی، کو وان ھەرسێ لایەنان پتریا کورسیێن جڤاتا نوونەران یێن ھەین، ھەر ئێک ژ وان بۆچوونەکا جودا یا ھەی، دووماھی جار ھەرێما کوردستانێ پێ راگەھاند، ھوون بزاڤێ بکەن ب ئێک پاکێچ بھێن دناڤ دانوستاندنان دا، وان ژی ھەتا نوکە خوە ئێکلا نەکریە، پشکەک ژ وان ب تایبەتی پەرلەمانتارێن جڤاتا بلند یا ئیسلامی داخوازا رادەستکرنا ھەموو دۆسێیا پەترۆلێ ھەرێمێ دکەن، پشکەکا دی داخوازا نیڤا داھاتیێ ھەرێما کوردستانێ و رۆژانە ٢٥٠ ھزار بەرمیلێن پەترۆلێ دکەن و پشکەکا دی ژی داخوازا رۆژانە ٤٥٠ ھزار بەرمیلێن پەترۆلێ دکەن، ل دووماھی کۆمبوونا شاندێ حوکمەتا ھەرێمێ و بەغدا نەگەھشتنە ئەنجامەکی، شاندێ ھەرێمێ زڤری بۆ کوردستانێ و بریارە دوبارە ئانکو بەری پەسەندکرنا پرۆژێ قانوونا بودجا گشتی یا عیراقێ بۆ سالا ٢٠٢١ ئەو شاندە بچیتە بەغدا و دانوستاندنێن دووماھیێ ل سەر وێ چەندێ بھێنە ئەنجامدان.

عەلی حسێن، بەرپرسێ پەیوەندیێن عیراقی و نیشتمانی یێن پارتی دیموکراتی کوردستان راگەھاند”  ئەو تەوافوقا سیاسی کو دستوورێ عیراقێ ب گۆرەی وێ ھاتیە نڤیسین کو لایەنێن سیاسی د ھەڤرا بوون ل سەر کو ڤی وەلاتی پێکڤە ب رێڤە ببەن، یا بەر ب نەمانێ دچیت و وەکو پێشتر نەمایە، سەرۆک وەزیران ب گۆرەی عورفا سیاسی بۆ شیعایە، برایێن شیعە ب تایبەت ل ھەردو کابینێن ڤێ دووماھیێ دا ، رێک نەکەفتن ل سەر زورینەیا پەرلەمانی بۆ وێ چەندێ ئەو زۆرینە سەرۆکێ وەزیران دیار بکەت و رێککەفتنێ ل گەل کورد و سوننەیان بکەن و پاشی ل دووڤ دستووری پەیرەوا ھەڤپشکیێ بکەن، لەوما ھەم عادل عەبدولمەھدی و ھەم مستەفا کازمی، بەربژارێن تەوافوقێ بوون، وان چو ھێزەکا پەرلەمانی نینە، حوکمەت ژی دانوستاندنان دکەت نەکو جڤاتا نوونەران، بەلێ نوکە حوکمەت یا بەرھەڤە ل گەل ھەرێما کوردستانێ رێککەفتنێ بکەت، بەلێ گرفت ئەوە د ناڤ جڤاتا نوونەران دا کێشە بۆ دھێنە دروستکرن، ئانکو بریار د دەستێ حوکمەتێ دا نینە و ئەڤە ژی گرفتە”.

عەلی حسێن گۆت ژی” ل دووڤ دستووری، ھەرێم یا بەرھەڤە بۆ ھەر رێککەفتنەکێ کو د بەرژەوەندیا ھەموو لایەکی دا بیت. ئەم بزاڤێ دکەین ب ڤێ رەوشێ ژی بگەھینە رێککەفتنێ ل گەل بەغدا، پێشبینیێ ژی دکەم کاریگەریا ھەرێمی ژی ھەبیت ل سەر ڤێ پرۆسێ، لەوما بەرنامە یێ ھەی ل گەل وەلاتێن جیران و ل گەل سەرکردایەتیا سیاسی یا عیراقێ و جیھانا دەرڤە گو لایەنێ سیێ بھێتە دناڤ دانوستاندنان دا ب تایبەت نەتەوێن ئێکگرتی تاکو ببیتە دیدەڤانێ وێ چەندێ کو چەند بەرھەڤی بۆ رێککەفتنێ ل دەف مە یا ھەی و نابیت قوتێ ژیانا خەلکی ببیتە قوربانی بابەتێ سیاسی و پرۆسا ھەلبژارتنان”.