جڤاتا رۆحانییا ئێزدییان بزاڤێن هندەك ئالییان بۆ گوهۆڕینا ناسنامەیا ئێزدیان رەت دكەت و دوپاتیێ ل ئەوێ چەندێ دكەت ئێزدی پشكەكن ژ گەلێ كورد و داب و نەریتێن وان ل گەل كەلتوورێ گشتیێ كوردان د گونجیت.
دوهی شەمبیێ 8/6/2024، جڤاتا رۆحانییا ئێزدییان بەیاننامەیەك ل دۆر بزاڤا هەژمارەكا ئالییان بۆ گوهۆڕینا ناسنامەیا ئێزدییان ژ كورد بۆ نەتەوەیەكێ سەربخوە، ب رێكا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بەلاڤكر.
د بەیاننامەیا جڤاتا رۆحانییا ئێزدییان دا هاتییە» جڤاتا رۆحانییا ئێزدییان ب توندی بزاڤێن گوهۆڕینا ناسنامەیا ئێزدییان ژ كورد بۆ هەر نەتەوەیەكێ دی رەت دكەت. ئێزدی پشكەكا نە ڤەقەتیاینە ژ گەلێ كورد و ریشالێن دیرۆكی و رەوشەنبیری یێن وان ب هێز د ناڤ ئاخا كوردان دا یێن هاتینە چەسپاندن».
د بەیاننامەیێدا دوپاتی هاتییە كرن كو» ئایینێ ئێزدی ئایینەكێ كەڤنە و دیرۆكا وی بۆ هزاران سالان دزڤریت و پشكەكە ژ میراتێ كەڤن یێ گەلێ كورد. ئێزدی ب زمانێ كوردی د ئاخڤن، داب و نەریتێن ئەوان ژی ل گەل كەلتوورێ گشتیێ كوردی دا د گونجیت. ئێزدییان ب درێژییا چەرخان سەرەرای ئەو تەحەددایێن روو ب روویێ وان بووین، ناسنامەیا ئایینی و نەتەوەییا خوە یا پاراستی».
جڤاتا رۆحانییا ئێزدییان دوپاتی ل سەر پێدڤییا رێزگرتنێ ل ناسنامەیا كوردی یا ئێزدییان و بزاڤنەكرن بۆ گوهۆڕین و ساختەكرنا وی كر و دیاركر» پاراستنا ئەڤێ ناسنامەیێ مافەكێ سروشتییە و ئەركەكێ و پشكەكا نە ڤەقەتیایە ژ پاراستنا میراتێ كەلتووری و ئایینی یێ گەلێ ئێزدی و گەلێ كورد ب گشتی»

ئەندامەكا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ راگەهاند: پێشتر ئەمریكا داخوازا چارەسەركرنا كێشەیا دۆسێیا پەترۆلێ د ناڤبەرا بەغدا و هەرێما كوردستانێدا ژ محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ كربوو.
كاڤین شیخ سەعید، ئەنداما جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا گوت» دەمێ محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ سەرەدانا واشنتۆن كری، ئەمریكا داخواز چارەسەركرنا كێشەیا دۆسێیا پەترۆلێ د ناڤبەرا بەغدا و هەرێما كوردستانێدا كربوو».
كاڤینێ ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر» دەمێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ سەرەدانا بەغدا كری و ل گەل هەموو ئالییان كۆمبووی، كو سەرەدنا وی یا ئەرێنی و باش بوو، رێككەفتن ل سەر هەموو دۆسێییان هاتبوو كرن، بەلێ دیارە كو دۆسێییا پەترۆلێ دۆسێییەكا سیاسییە، ژ بەر كو سودانی داخوازكرییە ئەو دۆسێییە بهێتە چارەسەركرن».
رۆهنكر ژی» هندەك وەزارەت ل ئیراقێ یێن هەین ناخوازن دۆسێییا پەترۆلێ بهێتە چارەسەركرن، هەروەسا هەرێما كوردستانێ هەموو پێگیریێن خوە یێن بجهئیناین، بڕیار ژی بوو حەفتییا بۆری كۆمبوونا وەزارەتا سامانێن سروشتی یا هەرێما كوردستانێ و وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ بهێتە ئەنجامدان، بەلێ داخوازكر بهێتە پاشئێخستن بۆ ئەڤێ حەفتیێ، بەلێ ب دیتنا من ل ئەڤێ حەفتیێ ژی ئەو كۆمبوون ناهێتە ئەنجامدان، چونكە پترییا وان دێ چنە وەلاتێ سعودیێ بۆ ئەنجامدانا فەرێزەیا حەجی».
ل رۆژا 28/5/2024 وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ د بەیاننامەیەكێدا داخواز ژ وەزارەتا سامانێن سروشتی ل هەرێما كوردستانێ و كۆمپانیێن كارا ل هەرێما كوردستانێ كربوو، ب لەز ل بەغدا ل گەل وان كۆمبیت.
وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ دوپاتی ل ئەوێ چەندێ كربوو، كۆمبوون ب ئارمانجا دانوستاندنێیە ل دۆر هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، هەدەك دیاركربوو كو هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب گۆڕەی رێككەفتنێ دێ ب رێكا بەندەرێ جەیهان بیت.
ژ 25/3/2024 هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب رێكا بەندەرێ جەیهان یێ توركی هاتییە راگرتن، بەغدا و هەولێر و ئەنقەرە مژوولی دانوستاندنانە بۆ دوبارە هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب رێكا ئەوی بەندەری، راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ژی ژ بلی ئەوێ چەندێ زیان گەهاندییە بودجە و ژێرخانەیا ئابۆرییا ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ، هەڤدەم بوویە ئەگەرێ كێمبوونا نێزیكی نیڤ ملیۆن بەرمیلێن پەترۆلێ ل بازارێ وزەیا جیهانیدا

پەیڤدارا كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ راگەهاند: بۆ پشكداریكرنێ د هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێدا، كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ل ڤێ حەفتیێ دێ دەرگەهێ خوە تۆماركرنێ بۆ هەڤپیەمانی و پارت و بەربژاران بۆ هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ ڤەكەت.
جومانە غەلای، پەیڤدارا كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ گوت» كۆمسیۆنا هەلبژارتنان ژ 8/6/2024 هەتا 13/6/2024، دێ دەرگەهێ تۆماركرنێ بۆ هەڤپەیمانی، پارتێن سیاسی، بەربژارێن سەربخوە و بەربژارێن ئالیێن سیاسی ڤەكەت، هەر ئالی و كەسێ خواستا پشكداریێ د هەلبژارتنێن 2024 یێن پەرلەمانێ كوردستانێ هەبیت، دشێت د ئەوێ دەمیدا سەرەدانا نڤیسینگەهێن كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ بكەن ل پارێزگەهان بۆ خوە تۆماركرنێ».
كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ بۆ بڕێڤەبرنا هەلبژارتنێن خولا شەشێ یا پەرلەمانێ كوردستانێ رۆژا 5/9/2024 پێشنیازكرییە بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنان و ب نڤیسارەكا فەرمی ژی ئەو پێشنیاز ئاراستەی سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ كرییە.
پێشتر پڕۆسەیا تۆمارا بایۆمەتری و پەنجەمۆرا دەنگدەران ل بنگەهێن كۆمسیۆنا هەلبژارتنان ل هەرێما كوردستانێ هەتا 2/6/2024 هاتبوو درێژكرن.

هەلبژارتنێن پەرلەمانێ ئێکەتیا ئۆرۆپا دهێنە کرن، ل ٢٧ وەلاتێن ئێکەتیا ئۆرۆپا چەند هزار کەسان خوە بۆ ئەندامەتیا پەرلەمانی بەربژار کرینە، هەڤڕکی ل سەر ٧٢٠ کورسیان دهێنە کرن، ب هزاران وەلاتیێن کورد ل وەلاتێن ئۆرۆپا دژین و ژ بۆ هەلبژارتنێن ڤێجارێ ژی ٧ کوردان ل سێ وەلاتێن ئێکەتیا ئۆرۆپا خوە بۆ پەرلەمانی بەربژار کرینە.
٥ ژن و ٢ زەلامان ئانکۆ ب گشتی ٧ کوردان خوە بۆ پەرلەمانێ ئێکەتیا ئۆرۆپا بەربژار کرینە، هەلبژارتن ل رۆژێن ٦ هەتا ٩ ڤێ مەهێ دهێنە کرن و ل هەر ئێک ژ وەلاتێن دانیمارک، سوید و ئەلمانیا ٧ وەلاتیێن کورد خوە بەربژار کرینە.
چاڤدێرێن سیاسی ژی دیار دکەن، هەکە کوردێن ل ئۆرۆپا دەنگێ خوە بدەنە بەربژارێن کورد دێ شێن چەند کەسان رەوانەی پەرلەمانێ ئۆرۆپا بکەن، چووینا وەلاتیێن کورد وەکو پەرلەمانتار ل پەرلەمانێ ئۆرۆپا ژ بۆ کوردێن ل ئۆرۆپا و ب گشتی ژی ژ بۆ پرسا کوردی گەلەک گرنگە و دڤێت دەنگدەرێن کورد یێن ل ئۆرۆپا ڤێ راستیێ باش بزانن.

دوهی سێشەمبی 4/6/2024، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، پێشوازی ل پراشانت پیسێ، بالیۆزێ هندستانێ ل ئیراقێ كر.
ب گۆڕەی بەیاننامەیەكا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، د دیدارەكێدا پێشڤەبرنا پەیوەندیێن دناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و هندستانێدا، هاتە گەنگەشەكرن.
د بەیاننامەیێدا هاتییە» بالیۆزێ هندستانێ بەرهەڤییا وەلاتێ خوە بۆ پێشڤەبرنا پەیوەندیێن دو ئالی ب تایبەتی دبوارێن لێكگوهارتنا بازرگانی و ساخلەمی و خواندنێ و وزێ و تەكنەلۆژیێدا دەربری و ئاماژە كر بۆ ئەڤێ مەبەستێ نوكە شاندەكێ بازرگانی ل هەرێما كوردستانێیە».
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ خواستا هەرێمێ بۆ ب هێزكرنا پەیوەندییان ل گەل هندستانێ دوپاتكر.

جێگرێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ راگەهاند: سەرەدانا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ بەغدا د دەمێ خوە دا بوو و هەر ئەوێ سەرەدانێ ژی كاریگەری ل سەر پەسەندكرنا بودجەی هەبوو.
شاخەوان عەبدوللا، جێگرێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ گۆت » بابەتێ بودجەیا 2024 هەر ژ دەستپێكێ هاتە جڤاتا نوونەران، گەلەك دەنگێن نەرازیبوونێ ل سەر پشكا بودجەیا هەرێما كوردستانێ پەیدابوون كو هاتییە زێدەكرن، هەرچەندە بابەت ب وی شێوەی نەبوو، بەلكو هەموو بودجەیا ئیراقێ هاتبوو زێدەكرن.
گۆت ژی» ژ بەر كو هەموو بودجەیا ئیراقێ هاتبوو زێدەكرن، دڤێت ئۆتۆماتیكی ژی پشكا بودجەیا هەرێما كوردستانێ زێدە ببیت، بەلێ بزاڤ دهاتە كرن كو شێوەیەكێ وەسا بهێتە دروستكرن، بۆ ئەوێ چەندێ دەستێ خوە ببنە ماف و شایستەیێن دارایی یێن خەلكێ كوردستانێ».
شاخەوانی رۆهنكر ژی» ئارمانجا وان ئەو بوو كو ئەوی پارەی بۆ پارێزگەهان ڤەگوهێزن، بەلێ چاوان ڤەگوهێزن؟ وان دخواست ژ پشكا هەرێما كوردستانێ ڤەگوهێزن، ژ سندووقا گەشەپێدانێ و وەزارەتا بازرگانی ڤەگوهێزن، بەلێ بزاڤێن وان سەرنەگرت، ل سەر بابەتێ بودجەیا هەرێما كوردستانێ هەر ژ دەستپێكێ مە ل گەل وان ئاخڤت كو رێكێ نادەین دەستێ خوە ببەنە پشكا بودجەیا هەرێما كوردستانێ».
خویاكر ژی» سەرەدانا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ بەغدا گەلەك یا گرنگ بوو، ژبەر كو ئەو سەرەدان ل دەمێ گەنگەشەیا لژنەیا دارایی ل جڤاتا نوونەران ل سەر خشتەیێ بودجەی هاتە ئەنجامدان، هەر كەسێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ژ نێزیك بنیاسیت، دزانیت چەند شارەزاییەكا باش د بوارێ دارایی و پەترۆلێدا یا هەی، هەر دەمێ ل گەل ئالییان دانوستاندنێ دكەت، ب داتا و هەژمار باس ل چەوساندنا مافێن كوردان دكەت، وەكر كو هەموو ئالی تێبگەهن كو ئەو یێ غەدرەكێ ل هەرێما كوردستانێ دكەن».

سەرۆكا فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ راگەهاند: حوكمەتا ئیراقێ یا پێگیرە بەری جەژنێ مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ بهنێریت.
د. ڤیان سەبری، سەرۆكا فراكسیۆنا پارتی ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ گۆت » پیرۆزباهیێ ل خەلكێ كوردستانێ دكەین ب هەلكەفتا دەنگدانێ ل سەر خشتەیێن بودجەی، هەموو مافێن خەلكێ كوردستانێ هاتنە بدەستڤەئینان ب بزاڤێن مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل گەل محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و سەرەدانا ئالیێن سیاسی ل بەغدا».
گۆت ژی» 211 ترلیۆن و 900 ملیار دینار بۆ هەموو ئیراقێ هاتنە تەرخانكرن، ژ ئەوی گۆژمەیێ پارەی ژی 20 ترلیۆن و 910 ملیار دینار بۆ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كو نێزیكی 11 ترلیۆن و 600 ملیۆن دینار بۆ مووچەیێن فەرمانبەران و چاڤدێرییا جڤاكییە كو پێدڤییە مەهانە 960 ملیار دینار بۆ مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ و چاڤدێرییا جڤاكی ژی بیت».
د. ڤیانێ خویاكر ژی» ب ئەڤێ چەندێ حوكمەتا ئیراقێ یا پێگیرە ب هنارتنا مووچەی و شایستەیێن دارایی یێن خەلكێ كوردستانێ و رێككەفتنێن د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێدا د كۆنكریتی نە».
سەرۆكا فراكسیۆنا پارتی ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ئاشكراكر» پارەیێ قەرەبووكرنا فەرمانبەران ل ئیراقێ چار ترلیۆن و 200 ملیار دینار زێدە بوون، چاڤدێرییا جڤاكی ژی دو ترلیۆن زێدەبوون كو دێ هەرێما كوردستانێ ژ ڤەگریت».
ئاماژەكر» قەرەبووكرنا فەرمانبەران 9 ترلیۆن و 556 ملیار دینار بۆ هاتینە تەرخانكرن، بۆ پێدڤیێن خزمەتگوزاری دو ترلیۆن و 900 ملیار دینار، بۆ دانا قەران 61 ملیار دینار، چاڤدێرییا جڤاكی دو ترلیۆن و 20 ملیار دینار، 16 هەتا 17 ترلیۆن دینار پێدڤییە بگەهنە هەرێما كوردستانێ، بەلێ ئەوا گرنگ مەهانە مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ هاتنە گرەنتیكرن كو مەهانە 960 ملیار دینارن».
د. ڤیان سەبری دیاركر، وەكو فراكسیۆنێن كوردستانی دێ چاڤدێرییا بجهئینانا قانوونا بودجەی كەن، ل سەر حوكمەتا ئیراقێ ئەوە یا پێگیر بیت بۆ یەقامگیرییا ئابۆری و سیاسی».
رۆهنكر ژی» سەرەدانا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ بەغدا ژ پێخەمەت گرەنتیكرنا مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێمێ بوو كو هاتە بدەستڤەئینان».
سەبارەت بەلاڤكرنا مووچەی بەری جەژنا قوربانی، گۆت » هەماهەنگییەكا باش د ناڤبەرا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا ئیراقێدا یا هەی، لەوما حوكمەتا ئیراقێ یا پێگیرە مووچەیان بەری جەژنێ بهنێریت».
ل روونشتنا رۆژا 3/6/2024 یا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بۆ دەنگدانێ ل سەر خشتەیێن بودجەیا 2024 یا فیدرالی كۆمبوو و ب بەرهەڤبوونا 199 پەرلەمانتاران هاتە پەسەندكرن، كو ئێك ژ بڕگەیێن وی دەستەبەركرنا مووچەیێن مووچەخۆرێن هەرێما كوردستانێ و جوداكرنا وان ژ خەرجیێن راستەقینە (ئینفاقا فعلی).
پشكا هەرێما كوردستانێ ب هەردو خەرجیێن بكاربرن و وەبەرئێنان دگەهیتە 20 ترلیۆن و 910 ملیار و 911 هزار دیناران. خەرجیێن بكاربرنێ 14 نرلیۆن و 840 ملیۆن و 223 هزار دینارن ژ ئەوی گۆژمەی 11 نرلیۆن و 580 ملیار دینار بۆ مووچەیێن هەرێما كوردستانێ هاتینە دانان و ب ئەڤی شێوەی مەهانە 965 ملیار دینار بۆ ئەڤی بواری دێ هێنە هنارتن».

سالار محەمەد دۆسكی

ئەندامەكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ راگەهاند: پشتی دەمێ دو مەهان گەنگەشە ل سەر پێكهاتێن خشتەیێ بودجا 2024ێ یا ئیراقێ هاتینەكرن، ل رۆژا دوشەمبی 3/6/2024 خشتەیێ ناڤبری ژئالیێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ڤە هاتە پەسەندكرن، پشتی 21 مەها دەربازبووی ئەو خشتە بۆ لژنەیا دارایی ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ هاتینە هنارتن و ل دووماهیێ راپورتەك ل سەر هاتە نڤێسین و هاتە هەلسەنگاندن ب وێ مەرەمێ ئەڤ خشتە وەكو خوە دەربازبیت، و گوهۆڕین تێدا نەهێنەكرن، بتنێ تەخمین بۆ حوكمەتا ئیراقێ هەبیت كو (2) تریلۆن دیناران پەیدا بكەت بۆ بودجا گەشەپێدانا هەرێمان كو بۆ هەر (15) پارێزگەهێن ئیراقێ ئەوێن نە ب سەر چ هەرێمان ڤە ئانكو بۆ هەموو پارێزگەهێن ئیراقێ ژبلی هەرێما كوردستانێ.
د.خەلیل غازی دۆسكی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەندامێ لژنەیا دارایی ل جڤاتا ناڤبری ئەو ژی گۆت » جهێ دلخوەشیێیە چ ئاریشەیێن مەزن نەبوون و تایبەت ل سەر پشكا هەرێما كوردستانێ، پشكا هەرێما كوردستانێ دخشتاندا و ژئالیێ تیوری ڤە یا باشە و دبینم هێشنا نە ل دووف خواست و ڤیان و مافێ مەیێ دروستە، لێ ئەڤ بابەتە ل سەرانسەری ئیراقێ یێ هەی و نەبتنێ ل كوردستانێ و هیڤی دكەین ئەو گۆژمەیێ هاتییە دانان بهێتە بجهئینان وەكو خشتەیێ بۆ هاتییەدانان و حوكمەتا بەغدا بجهبینیت و شایستەیێن هەرێما كوردستانێ بهنێریت وەكو هەمی پارێزگەهێن ئیراقێ».
د.خەلیلی گۆت ژی» ب گشتی بودجا ئیراقێ نێزیكی (212) ترلیۆن دینارانە و داهاتێ پەترۆلێ و داهاتێ ناڤخوە هاتییە تەخمینكرن ب نێزیكی (147) ترلیۆن دیناران، هەروەسا نێزیكی (64) ترلیۆن دینار كورتئێنان یا د بودجەیدا و دبیت كورتئێنان دروست نەبیت و رەنگە كێمتربیت و د هەمان بودجە دا (166) ترلیۆن دینار بۆ بودجا (تەشغیلی) نە و (55) ترلیۆن دینار بۆ بودجا وەبەرئێنانێیە، پشكا هەرێما كوردستانێ ژ ئەڤێ بودجێ(20) ترلیۆن و (910) ملیار دینارن، ترلیۆنەك و (116) ملیار دینار دهێنە كمێكرن بۆ دانا قەران ئەوێن ل سەر هەرێما كوردستانێ و پێشتر ژ بانكان هاتینە قەركرن، دیسا (4) ترلیۆن و (100) ملیار دینار، كو ژڤی گۆژمەی (2) ترلیۆن و (700) ملیار بۆ بودجا وبەرئێنانێ هاتینە تەرخانكرن، ترلیۆنەك و (400) ملیار دینار بۆ ڤەگوهاستنا پەترۆلێ بۆ بازارێ ژ دەرڤە هاتینە تەرخانكرن و ئەڤ گۆژمەیێن من دیاركرین هاتینە ڤەبرین بۆ قەران و ڤەگوهاستنا پەترۆلێ».
د.خەلیل غازی دۆسكی ئەو ژی گۆت » بابەتێ مووچەیان ل دووڤ بڕیارا دادگەها فیدرالی یێ مسوگەرە ئەڤە و پشتی بابەتێ (تەوتینێ) ب دووماهی دهێت، و ئاریشەیا داهاتێ ناڤخوەیی چارەسەر ببیت، مووچە دێ مەهانە د دەمێ خودا هێنە دان. خالا گرنگ تێدا (11) ترلیۆن و (600) ملیار كو مەهانە دبیتە نێزیكی (950) ملیار دیناران بۆ مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ هاتینە تەرخانكرن، ب ڤی رەنگی، مووچەیێن، خانەنشین و چاڤدێرییا جڤاكی یێن هاتینە جوداكرن كو نێزیكی (2) ترلیۆن و (400) ملیار دینارانە، ل گەل (950) ترلیۆن دینارێن مووچەخور و فەرمانبەرێن كوردستانێ كو دبنە (11) ترلیۆن و (600) ملیۆن دینار، هەكە مووچەیێن خانەنشینان هاتنە راستڤەكرن، سەرۆك وەزیران دەستهەلات یێن هەین ڤەگوهاستنێ د پارەی دا بكەت، (16) ترلیۆن وەكو بودجا (فعلی) ل بەر دەستێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ یە و هیڤی دكەین حوكمەتا فیدرال یا رژد بیت دجهئینانا ڤێ بودجەیدا».
د.خەلیل غازی دۆسكی، مزگینی دا مامۆستایێن وانەبێژ ل سەر وەزارەتا پەروەردێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و گۆت» مووچەیێن مامۆستایێن گرێبەست د بودجەیدا هاتنە بنەجهكرن و ب وێ باوەرێ نە سەرۆك وەزیران ئەڤان پاران بوومە ڤەگوهێزیت».
رۆهنكر ژی» مە گوژمەك بۆ (نەفەقاتێن جاری) یە و (2) ترلیۆن و (126) ملیار دینار هاتینە تەرخانكرن، ژ ئەڤی گوژمەی ترلیۆنەك و (400) دێ بۆ پەترۆلێ هێنە مەزاختن و نێزیكی (700) ملیار دیناران دێ بۆ پێدڤیێن خزمەتگوزاری بن بۆ هەرێما كوردستان و دابینكرنا پتر ژ (500) ملیار دیناران بۆ كرینا كەلوپەلان».
دیاركر ژی كو بابەتێ وەبەرئێنانێ نێزیكی (4) ترلیۆن و (950) ملیار دینارانە، (2) ترلیۆن و(700) ملیار بۆ بەرهەمئێنان د پەترۆلێدا هاتینە تەرخانكرن و (2) ترلیۆن و (250) دێ ژ ئەڤی گوژمەی بۆ وەبەرئێنانێ د مینن».
د. خەلیلی هیڤی خواستن كو شیابن ئەركێ خوە بجهئینابیت وگۆت » بابەت یێ ب ساناهی نەبوو بەلكو ئەم شیاینە ب گەلەك شێوازان خەباتێ بكەین كو پشكا هەرێما كوردستانێ گەنگەشە ل سەر نەهێتەكرن و گەلەك بزاڤ هاتنەكرن پشكا هەرێمێ بهێتە كێمكرن وبۆ پارێزگەهێن ئیراقێ بهێتە ڤەگوهاستن، بەلێ مە ئەو بابەت رەدكر و ئەڤ پیلانە ب هەڤكارییا (د. شاخەوان عەبدوللا) جێگرێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ هاتنە راگرتن و پشكا هەرێمێ هاتە پاراستن و مە هیڤی یێن هەین هەردو حوكمەتێن هەرێمێ و فیدرال بەردەوام هەڤكاری ل گەل ئێك هەبیت ب وێ چەندێ بابەتێن شایستەیێن دارایی یێن هەرێما كوردستانێ گیرونەبن و بگەهنە ئەو خالێن دەست نیشانكرین چ مووچە، یان خزمەتگوزاری».

سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ راگەهاند، ل دەمێ سەرەدانا وی بۆ بەغدا داخواز ژ ئالیێن سیاسی كر پێكڤە « بلا پێكڤە بەرنامەیەكی بۆ پێشئێخستنا ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ دانین» ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر» مە وەلاتەكێ زەنگین یێ هەی، تنێ مە پێدڤی ئیدارەكرنا باشتر یا هەی تاكو بگەهینە ئاستێ وەلاتێن پێشكەفتی ل جیهانێ».
دوهی دوشەمبی 3/6/2024، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د رێورەسمەكیدا، بەرێ بنیاتی بۆ هەردو پاركێن ئالۆكا و سەرهلدان ل باژێرێ دهۆكێ ب گۆژمەیێ 131 ملیار و 898 ملیۆن و 515 هزار دیناران دانا.
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د رێورەسمیدا پەیڤەك ل دۆر پلان و بەرنامەیێ كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێمێ بۆ زێدەكرنا رووبەرێ كەسكاتیێ ل هەرێما كوردستانێ، روو ب رووبوونا دیاردەیا گەرمبوونا ئەردی و گوهۆڕینا سەقای، سەردانا وی یا ئەڤێ دووماهیێ بۆ بەغدا و چارەسەركرنا كێشەیێن هەلاویستی د ناڤبەرا هەردو حوكمەتێن هەرێما كوردستانێ و فیدرالیدا، پێشكێشكر.
مفا وگرنگییا هەردو پاركان بۆ وەلاتیێن دهۆكێ
ل دووڤ گۆتنا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ» هەردو پاركێن ئالۆكا و سەرهلدان چەندین خزمەتگوزاریێن گرنگ بخوەڤە دگرن و دێ خزمەتەكا باش گەهێننە ئاكنجیێن باژێرێ دهۆكێ، چونكە رووبەرێ هەردو پاركان گەلەك یێ بەرفرهەیە و هیڤیدارم ئەڤ هەردو پاركە ببنە جهەكێ باش بۆ بۆراندنا دەمەكێ خوەش هەروەسا تمامبوونا ئەڤان هەردو پاركان دێ دیمەنەكێ دلڤەكەر دەتە دهۆكا رەنگین و دێ كاریگەری ژی ل سەر سەقایێ د ناڤ باژێرێ دهۆكێدا هەبیت».
پلانا حوكمەتا هەرێمێ بۆ زێدەكرنا رووبەرێ كەسكاتیێ
وەكو سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئاماژێ پێدای» مخابن ژ روویێ كەسكاتیێ، هەرێما كوردستانێ هێشتا ل ئاستێ پێدڤی و ستانداردێن نێڤدەولەتی نینە هەرچەندە پارێزگەها دهۆكێ د ئەڤی بیاڤیدا ژ دەڤەرێن دی باشترە، بەلێ پێدڤییە گرنگییەكا پتر ب زێدەكرنا رووبەرێ كەسكاتیێ ل هەرێما كوردستانێ بدەین».
مەسرور بارزانی گوت ژی» كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، رێنمایێن پێدڤی یێن دەركرین بۆ زێدەكرنا رووبەرێ كەسكاتیێ و چاندنا داروباری ل دەمێ بجهئینانا پڕۆژەیان ب تایبەتی ل جهێن ئاكنجیبوونێ».
سالانە رۆژا 5 خزیرانێ رۆژا جیهانییا ژینگەهێیە، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گوت» ئەڤێ رۆژا جیهانی ب دەلیڤە دزانم بۆ ئەوێ چەندێ داكۆكیێ ل پێگیریبوونا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بكەم د بوارێ پاراستنا ژینگەهێدا، كو نابیت تنێ ئەركێ حوكمەتێ بیت، بەلكو پێدڤییە ئەركێ مە هەموویان و وەلاتییان بیت».
روو ب رووبوونا دیاردەیا گەرمبوونا ئەردی و گوهۆڕینا سەقای
مەسرور بارزانی ل دۆر پاراستنا ژینگەهێ دوپاتكر» خودایێ مەزن سرۆشت و ژینگەهەكا جوان یا دایە مە، پێدڤییە بپارێزین و ب پاقژی بهێلین بۆ ئەوێ چەندێ نڤشێن بهێن مفای ژێ ببینن، مە ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ل دووڤ شیانان، چەند پێنگاڤ یێن هاڤێتین بۆ روو ب رووبوونا دیاردەیا گەرمبوونا ئەردی و گوهۆڕینا سەقای».
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ دیاركر ژی» ب گۆڕەی شرۆڤەیێن زانایێن ئەڤی بواری، دەڤەرا مە دێ ئێك ژ وان دەڤەران بیت كو ب دژواری دێ كەڤیتە بن كاریگەرییا گوهۆڕینا سەقای، لەوما ئەم یێن رابووین بجهئینانا هەژمارەكا پێنگاڤ و پێرابوونێن پێدڤی بۆ ئەوێ چەندێ روو ب روویێ دیاردەیا گەرمبوونا ئەردی و گوهۆڕینا سەقای ببین».
سەبارەت ئەوێ چەندێ كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێمێ چ كریە بۆ روو ب رووبوونا ئەوێ دیاردەیێ، مەسرور بارزانی راگەهاند كو كار یێ هاتییە كرن بۆ كونترۆلكرن و بكارئینانا ئەوان غازێن ژ زەڤیێن پەترۆلی دەردكەڤن، چەندین بەنداڤ یێن دروستكرین و هەروەسا كار بۆ ڤەژاندنا دارستانێن هەرێما كوردستانێ كریە، بەلێ ب پێدڤی دزانیت» پێنگاڤێن زێدەتر ب هاڤێژین و ژ هەموویان گرنگتر، ب هێزكرنا فەرهەنگا ژینگەهپارێزیێ د ناڤ گەلێ خوە دا، بۆ ئەوێ چەندێ ژی رۆلێ راگەهاندنێ، پەروەردەیێ، رێكخراوێن جڤاكێ مەدەنی و ب تایبەت رۆلێ خێزانێ یێ گرنگە».
سەرەدانا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ بۆ بەغدا
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ ل دۆر سەرەدانا خوە یا ئەڤێ دووماهیێ بۆ بەغدا ئاماژەكر د كۆمبوونێن خوە دا ل گەل بەرپرسێن حوكمەتا ئیراقێ و ئالیێن سیاسی یێن ئیراقێ «مە ب شێوەیەكێ گەلەك رۆهن و ئاشكرا دانوستاندن ل سەر چارەسەركرنا بنەڕەتی یا كێشەیێن هەلاویستی د ناڤبەرا هەردو حوكمەتێن هەرێما كوردستانێ و ئیراقێدا كر».
هەروەسا دیاركر، ل بەغدا ب پترییا ئالیێن سیاسی و بەرپرسێن حوكمەتا ئیراقێ راگەهاندییە» جهێ داخێ و دلتەنگێییە هەتا كو نوكە دانوستاندن ل سەر بابەتێ مووچەی و قەیرانێن هەلاویستی د ناڤبەرا هەردو حوكمەتێن هەرێما كوردستانێ و فیدرالیدا دكەین. پێدڤییە ئەڤ مافە د سروشتی بن و نەبنە دەنگوباسێن راگەهاندنێ».
مەسرور بارزانی گوت رۆهنكر كو ب بەرپرسێن ئیراقی راگەهاندییە» بلا پێكڤە بەرنامەی بۆ پێشئێخستنا ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ ب شێوەیەكێ باشتر بدانین تاكو هەڤڕكیێ ل گەل وەلاتێن كەنداڤی و وەلاتێن دی یێن جیهانێ بكەین. هەروەسا بلا ژ هەموو روویەكیڤە وەلاتێ خوە بەر ب پێشڤە ببەین».
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ دوپاتی ل ئەوێ چەندێ كر» وەلاتێ مە، وەلاتەكێ زەنگینە و مە گەلەك سامانێن سروشتی و مادی یێن هەین، تنێ مە پێدڤی ب ئیدارەكرنا باشتر یا هەی تاكو بگەهینە ئاستێ وەلاتێن پێشكەفتی یێن جیهانێ. هیڤیدارم ئێدی دەمێ خوە بۆ دروستكرنا گرفت و ناكۆكییان ب هەروە نەبەین و ئەم هەموو هەڤڕكیێ بكەین بۆ زیچدەتر خزمەتكرنا وەلاتیێن خوە و بەر ب پێشڤەبرنا ئەڤەدانییا وەلاتێ خوە».

دوهی دوشەمبی 3/6/2024، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل باعەدرێ بەرێ بنیاتی بۆ دروستكرنا رێكا دوسایدییا باعەدرێ – ئێتیتێ دانا، درێژییا رێكێ 26 كیلۆمەترە و ب گۆژمەیێ 135 ملیار و 584 ملیۆن دیناران دێ هێتە دروستكرن و ب تمامبوونا ئەوی پڕۆژەی هەموو رێكا دهۆك – هەولێر دێ بیتە دوساید.
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د ئەوێ رێورەسمیدا پەیڤەك پێشكێشكر و ئەڤە دەقێ وێ یە:

بەرهەڤبوویێن بەرێز، سوپاسییا بەرهەڤبوونا هەوە دكەم. ب تایبەت سوپاسییا بەرهەڤبوونا میرێ ئێزدییان و جڤاتا رۆحانی دكەم كو د ئەڤی رێورەسمیدا ل گەل مە د پشكدارن.
گەلەك یێ دلخوەشم ئەڤرۆ بۆ جارا دویێ كۆم دبین بۆ دانانا بەرێ بنیاتێ هەژمارەكا پڕۆژەیێن
گرنگ بۆ ئەڤێ دەڤەرێ. ئەو پڕۆژەیێ نوكە بەرێ بنیاتی بۆ ددانین، پڕۆژەیێ رێكا باعەدرێ – ئێتیتێ یە كو ئێكە ژ پڕۆژەیێن گەلەك پێدڤی و پشكەكا گرنگە ژ پڕۆژەیێ پێكڤەگرێدانا پارێزگەهێن مەیە ب رێكێن ستاندارد و باش.
تمامبوونا ئەڤێ رێكێ دێ خزمەتەكا مەزن گەهینیتە خەلكێ باعەدرێ و شێخان و دهۆكێ و هەولێرێ و كوردستانێ ب گشتی. بزاڤێن مە دەستپێكەكە بۆ باشتركرنا رێكێن بەرفرەه و ئۆتۆبانان ل سەرانسەری هەرێما كوردستانێ ب هاریكارییا بسپۆرێن دەرڤە و شیانێن ناڤخوە. مە دەست ب ئەوان رێكاران كریە كو ئێدی رێك و پر ل هەرێما كوردستانێ ل گۆڕ پیڤەرێن جیهانی بهێنە دروستكرن.
ل سالێن بۆری سەرەرای هەموو ئاستەنگێن دارایی و ئابۆری و ئەڤ ئاستەنگێن هاتینە پێش، مە كاركرن د بیاڤێ رێك و پرا دا رانەگرتییە و بێگومان ب باشتربوونا رەوشا دارایی دێ هەموو بزاڤێن خوە كەین ب شێوەیەكێ بەرفرەهتر و ب لەزتر ژی ئەڤان پڕۆژەیان ئەنجام بدەین. هەروەكو گەلەك بوارێن دی بابەتێ فەرهەنگ و كەلتوورێ بكارئینان و سەرەدەریكرن ل گەل رێك و جادە و پران ئەوژی گەلەك یا گرنگە. ئەركێ حوكمەتێیە ب باشترین شێوە جادە و رێك و پران دروست بكەت و بێخیتە د خزمەتا وەلاتییاندا و د هەمان دەمدا ئەركێ وەلاتییان ژی یە كو رێنماییێن هاتنوچوونێ ل بەرچاڤ بگرن و خوە و كەسوكار و هەڤالێن خوە بپارێزن و هەروەسا بابەتەكێ دی یێ گرنگ یێ هەی كو دخوازم باس بكەم، وەكو ئەز دبینم نە حوكمەتێ و نە وەلاتییان وەكو پێدڤی گرنگی پێ نەدایە ئەوژی بابەتێ پاراستنا ( موحەرەماتێن) جادە و ئۆتۆبان و رێك و پرایە، جهێ داخێیە كو دبینین وەلاتی گەلەك جاران دوكانێن خوە یان هندەك جاران مالێن خوە و جهێن كارێ خوە ل رەخێن جادەیان دروست دكەن و ئەڤ چەندە ژی یا بوویە مەترسی ل سەر ژیانا وان و كەسوكارێن وان و زارۆیێن وان و ژ ئالییەكێ دیڤە سیمایێ ئەڤان جادە و ئۆتۆبانان یا تێكدای و ئاریشەیێن هاتنوچوونێ ژی هندەك جاران دروست دكەن، پێدڤییە ب رژدی كار ل سەر ئەڤی بابەتی بهێتە كرن و رێك و دەور و بەرێن وی ل گۆڕەی ستانداردان بهێنە پاراستن و داخوازێ ژ وەلاتییان دكەم ئێدی سیمایێ ئەڤان جادەیان تێك نەدەن و (موحەرەماتێن) جادەیان دەرباز نەكەن و داخوازێ ژ دەزگەهێن میری و حوكمەتێ ژی دكەم چاڤدێریێ ل ئەڤان رێكا بكەن و هەكە كەسەكی ب نەزانین یان ب هەر مەرەمەكا دی ئەڤ (مەحەرەمات) پێشێل نەكربیت هەلگرن و ب تێكگەهشتن هندەك جهێن دی بۆ بهێنە پێشنیازكرن.
جهێ دلخوەشیێیە كو ل ئامارێن ل ئەڤێ دووماهیێ روودانێن هاتنوچوونێ ل ڤێ دەڤەرێ یێن كێم بووین كو گەلەك جاران بووینە ئەگەرێ گیان ژدەستدانا خەلكەكی و گەلەك روودانێن هاتنوچوونێ یێن دلتەزین كو ئەم گەلەك دلگران دكرین پەیدا د بوون، هیڤیدارم ب ئەنجامدانا ئەڤان پرۆژەیێن رێك و پران ئەڤ روودانە ژی كێم ببن.
سەرەرای هەموو زەحمەت و دژواری و قەیرانان ئەم ل سەر ئەنجامدانا پڕۆژەیان د بەردەوام بووین و مە رانەگرتینە و دێ د بەردەوام ژی بین ئەڤێ دەرفەتێ ب دەلیڤە دبینم كو پەیامەكێ ئاراستەی مووچەخۆرێن هەرێما كوردستانێ بكەم، ئەركێ مە یێ بەراهیێ دابینكرنا مووچەیێن وانن و بۆ ئەڤێ مەرەمێ بەردەوام ئەم د پەیوەندیێ و هەڤكاریێ داینە د گەل حوكمەتا فیدرالیدا بۆ ئەوێ چەندێ كو ئەڤ بابەتە بەر ب دووماهی بچیت و مووچە و بودجەیا هەرێما كوردستانێ ب شێوەیەكێ بنەڕەتی بهێنە چارەسەركرن و ئێدی مە ب ئەڤان گرفت و كێشەیان ڤە مژوول نەكەن. داكو ئەم ژی هێز و شیانێن خوە یێن سەرەكی بۆ خزمەتكرنا خەلكی و پێشكێشكرنا پڕۆژەیێن زێدەتر بۆ خەلكێ دەڤەرێ و هەموو كوردستانێ بێی جوداهی تەرخان بكەین .