دوهی ئێكشەمبی 25/2/2024، جومانە غەلای پەیڤدارا كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ راگەهاند، پڕۆسەیا تۆماركرن و نووكرنا تۆمارا بایۆمەتری بۆ پشكداریكرنێ د هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ دا هەتا دووماهییا ئەڤێ مەهێ دی یا بەردەوام بیت.
جومانە غەلای گۆت ژی» كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ل دەستپێكا ئەڤسالە دەست ب بەلاڤكرنا كارتێن دەنگدانێ كرییە، هەتا 22/2/2024 دو هزار و 347 كارتێن بایۆمەتری ب دەنگدەران هاتینە دان و پڕۆسەیا بەلاڤكرنا كارتێن بایۆمەتری دێ بەردەوام بیت».
سەبارەت پڕۆسەیا نووكرن و تۆماركرنا كارتا بایۆمەتری، پەیڤدارێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ئاماژە ب ئەوێ چەندێ دا، ل دەستپێكا مەها شوباتێ دەستپێكریە و تاكو دووماهییا ئەڤێ مەهێ دێ یا بەردەوام بیت.
جومانە غەلای ئەوژی بەرچاڤكر» هەتاكو 21 ئەڤێ مەهێ 58 هزار و 200 دەنگدەر هاتینە تۆماركرن، ب گۆڕەی دووماهی ئامارێن بەردەست دەنگدەرێن تۆماركری دو ملیۆن و 300 هزار و 42 دەنگدەرن، ژ سەرجەمێ سێ ملیۆن و 739 دەنگدەران مافێ پشكداریكرنێ د هەلبژاتنان و دەنگدانێ دا یێ هەی» .

ب، سه‌رجان مەحمود:

راپرسیێن ڤێ دووماهیێ ل باژێرێن باکورێ کوردستانێ نیشا ددەن کو رێژەیا ئاخڤتنا ب زمانێ کوردی د ناڤ مالباتێن کورد دا گەلەک کێم بوویە، سازی و رێکخستنێن کوردی ژی داخواز ژ مالباتێن کورد دکەن ل مالێ ل گەل زارۆیێن خوە ب زمانێ کوردی بئاخڤن و داخوازا پەروەردەیا ب زمانێ کوردی ژ دەستهەلاتا تورکیا بکەن.

ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ زۆرداریا ل سه‌ر زمانێ کوردی به‌رده‌وام دکه‌ت و ده‌وله‌تا تورکیا هه‌ول دده‌ت زمانێ کوردی ب ته‌مامی ژ رۆژه‌ڤا خوا‌ندنێ ده‌ربێخیت. د ڤێ مژارێ دا سازیێن جڤاکێ سڤیل ل باکورێ کوردستانێ ده‌ست ب کەمپینا ئاخڤتنا ب زمانێ کوردی کرینه‌ و ژ هه‌موو وه‌لاتیێن کورد دخوازن کو ل گەل زارۆیێن خوه‌ ب زمانێ کوردی بئاخڤن و ل قۆتابخانان ژی داخوازا خوا‌ندنا ب زمانێ کوردی بکه‌ن.
ل دووڤ راپرسیێن کو ل سێزده‌ باژێرێن باکورێ کوردستانێ هاتینه‌ ئه‌نجامدان ئاشکرا بوویه.‌ کو ب تنێ %10 ژ مالباتێن کورد ل باژێران ل گەل زارۆیێن خوه‌ ب زمانێ کوردی دئاخڤن و ژ به‌ر ڤێ یه‌کێ د ناڤ زارۆیان دا ئاخڤتنا ب زمانێ کوردی گه‌له‌ک کێم بوویه،‌ ئه‌و یه‌ک ژی مه‌ترسیه‌کا مه‌زن ل سه‌ر پاشه‌رۆژا زمانێ کوردی دروست دکه‌ت و سازیا زمانێ کوردی داخوازێ ژ مالباتێن کورد دکه‌ت کو ل گەل زارۆیێن خوه‌ ‌ ب کوردی بئاخڤن و وان ل سه‌ر که‌لتورێ کوردی په‌روه‌رده‌ بکه‌ن.
هه‌ر د ڤێ مژارێ دا نێزیکی سه‌د سازیێن جڤاکێ سڤیل داخواز ژ ده‌ستهه‌لاتا تورکیا کرن کو ئاسته‌نگیێن ل هەمبەر خوا‌ندنا ب زمانێ کوردی ژ هۆلێ راکەت، چونکی ئەزموونا چەندین سالێن بۆری ژی سەلماندیە دەمێ زارۆ ب زمانێ دایکێ پەروەردە ببن ئەو دشێن باشتر فێر ببن و د قۆتابخانان دا ژی سەرکەفتی نە، ڤێجا دڤێت دەستهەلاتا تورکیا ژی ئێدی چو ئاستەنگیان ل هەمبەر پەروەردا ب زمانێ کوردی ل قۆنابخانان دروست نەکەت، چونکی ئەو یەک مافێ رەوا یێ زارۆیێن کوردە.
ئەو یەک د دەمەکێ دایە کو بەری نها ژی چەندین ناڤەندێن ڤەکۆلینان ل باکورێ کوردستانێ و تورکیا دیار کربوون، ب گشتی ل باژێرێن باکورێ کوردستانێ ئاخڤتنا ب زمانێ کوردی هەر یا کێم دبیت، ئەو یەک ژی مەترسیەکا گەلەک مەزنە ل سەر زمانێ کوردی و دڤێت ئێدی ل مالێ و ل بازاری و جهێن کاری کورد ب زمانێ کوردی ل گەل هەڤدو بئاخڤن، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی دڤێت هەموو کوردێن باکورێ کوردستانێ پێکڤە کار بۆ پێشڤەبرنا زمانێ کورد بکەن.
بەری نها ژی چەندین پارتێن سیاسی و رێکخستنێن کوردی ل باکورێ کوردستانێ داخواز ژ هەموو وەلاتیێن کورد ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ کرن، ل گەل زارۆیێن خوە ب زمانێ کورد بئاخڤن و داخواز ژ دەستهەلاتێ بکەن ئێدی زمانێ کوردی ژی وەکو زمانێ تورکی ببیتە زمانێ فەرمی یێ پەروەردێ، چونکی دەم یێ هاتی ئێدی هەموو ئاستەنگیێن ل هەمبەر پەروەردا ب زمانێ کوردی ل تورکیا نەمینن، ژ بەر ڤێ یەکێ دڤێت دەستپێکێ کورد بخوە خوەدان ژ زمان و کەلتورێ خوە دەرکەڤن.

كەنالێ (الحدث) یێ ئەرەبی دیدارەكا تەلەڤزیۆنی ل گەل نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ ل دۆر رەوشا ئەمنی و سیاسی ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ و كێشەیێن هەولێر- بەغدا و پێشهاتێن دەڤەرێ بەلاڤكر.. ئەڤە ژی دەقێ دیدارێ یە ..
پرسیار: دا ب دووماهی پێشهاتان دگەل تە دا باس بكەین. نوكە دانوستاندن بۆ ب دووماهیئینان ب ئەركێن هەڤپەیمانییا نێڤدەولەتی ل ئیراقێ یا هەی، نوونەرێن هەرێما كوردستانێ ژی د پشكدارن د ئەڤان دانوستاندنان دا. ب بۆچوونا هەوە مانا هێزێن هەڤپەیمانییا نێڤدەولەتی پێدڤییەكە بۆ ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ؟
نێچیرڤان بارزانی: هێزێن هەڤپەیمان ل سەر داخوازا حوكمەتا ئیراقێ بۆ هاریكاریێ دژی تیرۆرستێن داعشێ یێن هاتینە ئیراقێ. بێگومان ژ سالا 2014 هەتا نوكە دەمەكێ زۆر دەرباز بوویە، نوكە ژی گەلەك ئاساییە جارەكادی دانوستاندن بهێنە كرن بۆ دیاركرنا شێوەیێ پەیوەندییا بهێت د ناڤبەرا هێزێن هەڤپەیمانان و بەغدا، ل سەر ئەوی بنەمای ژی بڕیار بهێتە دان كا شێوەیێ پەیوەندییا بهێت دێ چاوان بیت و ئایا ئیراق پێدڤی ب هاریكاریێ هەیە یان نە. ب دیتنا مە پرسا داعشێ پەیوەندی ب ئیراقێ ب تنێ ڤە نینە، بەلكو پرسەكە پەیوەندی ب سەقامگیرییا سووریێ ژی هەی. ب دیتنا مە هندی رەوشا ئەمنی ل ئیراقێ و سووریێ ب ئەڤی شێوەی بیت، داعش هەتا رادەیەكێ مەزن گەفە ل سەر ئیراقێ.
پرسیار: هەوە گۆت ئەڤ هەڤپەیمانییە سالا 2014 بوو كو ئەوی دەمی داعش هەبوو، هەوە گۆت دەمەكێ زۆر ب سەردا چوویە، كو دبیتە نێزیكی 10 سالان، نوكە رەوشا داعشێ ل ئیراقێ چاوان دبینن؟
نێچیرڤان بارزانی: ب بۆچوونا مە پرسا داعشێ تنێ ب پەیوەندی ب ئیراقێ ڤە نینە بەلكو پرسەكە پەیوەندی ب سەقاگیرییا سووریێ ژی ڤە یا هەی. ب دیتنا مە هەتا رەوشا ئاسایشێ ل ئیراقێ و سووریێ ب ئەڤی شێوەی بیت، داعش هێشتا هەتا رادەیەكێ مەزن گەفە ل سەر ئیراقێ.
پرسیار: ئایا هەرێما كوردستانێ دێ بیتە جهێ ئەلتەرناتیڤ یێ ئیراقێ بۆ بنگەهێن لەشكەری یێن ئەمریكی؟
نێچیرڤان بارزانی: د ئەڤی بابەتی دا ئەم هەرێما كوردستانێ ب جودا ژ ئیراقێ نابینین. سیاسەتا مە ئەوە هەر بڕیارەكا بهێتە دان دێ د چارچۆڤەیێ جوگرافیا ئیراقێ دا بیت، هەرێما كوردستانێ ژی وەكو پشكەك ژ ئیراقێ دێ پێگیر بیت ب ئەوێ بڕیارا ئیراق ب شێوەیەكێ گشتی ل سەر ئەڤێ بابەتی ددەت. پرسا مە پرسەكا سۆزداری نینە ل گەل ئەمریكا، زێدەتر بۆچوونا مە ئەوە: ئایا مە پێدڤی ب هاریكاریێ هەیە یان نە؟ بۆ نموونە ل سالا 2011 هێزێن ئەمریكا ئیراق بجهـ هێلا، ل سالا 2014 ئیراقێ ب لەز نامە بۆ نەتەوەیێن ئێكگرتی نڤیسی و داخوازا هاریكاریێ كر. ب راستی بێی هاریكارییا هێزێن هەڤپەیمانان و ئەمریكا بۆ ئیراقییان د ئەوی دەمی دا، ب هیچ شێوەیەكی نە دشیان هێزێن تیرۆرستێن داعشێ رابگرن. هەرێما كوردستانێ د چارچۆڤەیێ ئیراقێ دا بڕیارێ ددەت و بڕیارەكا سەربخوە نینە، چونكە پشكەكە ژ ئیراقێ و د ئەوی چارچۆڤەی دا بڕیارێ ددەت ئەوان ب پەیام و بەیاننامەیان پشتەڤانی كرییە. ئەو كریارێن هەتا نوكە هاتینە روودان یێن شەرمزاركرین. ب شێوەیەكێ گشتی دشێم بێژم ئەوان هەلوەستان سەد ژ سەدی هەرێما كوردستانێ پاراستییە، بەلێ دشێم بێژم ئەوا د شیانێن ئەوان دا بیت، یا ئەنجامدای.
پرسیار: ب دیتنا تە ڤەكێشانا ئەمریكا ژ ئیراقێ، بەهانەیان بۆ گرۆپێن چەكدار ناهێلیت بۆ هێرشكرنێ ل سەر بنكە و بەرژەوەندیێن ئەمریكا ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ؟
نێچیرڤان بارزانی: سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ كریارێن ئەوان گرۆپان ب كریارێن تیرۆرستی هەژمارتن. ئەوا ئەڤ گرۆپە دكەن، پێشێلكرنا سەروەرییا ئیراقێیە، هیچ مەعقول نینە ئیراقێ ب خوە داخواز ژ هێزەكێ كرییە بهێت هاریكارییا وێ بكەت، ژ نوو نوكە ب هنارتنا درۆن و گەفان، داخواز دكەت ئەڤ هێزە بچیتە دەرڤە، یان ل ڤێرێ نەمینیت. ئەڤە هەموو بەهانەنە، هەكە ئەمریكا ژ ئیراقێ دەركەڤیت، چ گەرەنتییەك هەیە ئەڤ گرۆپە زێدەتر نابنە گەف ل سەر هەرێما كوردستانێ ، یان زێدەتر نابنە گەف بۆ پێكهاتەیێن دی یێن ئیراقێ؟ یان كی دبێژیت نابنە گەف بۆ شێوەیێ حوكمڕانیێ ل بەغدا؟ ئەڤان گرۆپان هیچ روانگەهەكێ رۆهن نینە و یێن ل تاریێ ماین. ئەڤە دخوازن ئیراقێ بەر ب كێرێ ببەن؟ ب پشتڕاستی ڤە دخوازم ئەوێ چەندێ ژی بێژم هەكە پرس سەروەرییا ئیراقێیە، بێگومان ئەڤە ژ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ د ئیراقیتر نینن. سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ دزانیت بەرژەوەندییا ئیراقێ ب چ شێوەیەكی یە و د كیرێ دایە؟ ب دیتنا من هیچ بەهانەیەك نینە بۆ كریارێن خراب یێن ئەڤ گرۆپە ئەنجام ددەن. پرس هەر ئەو نینە كێ گەف ل ئەمریكا كرییە، بەلكو ل هێزا پێشمەرگەی دایە، د دەمەكیدا هێزا پێشمەرگەی پشكەكە ژ سیستەمێ بەرگریێ پاراستنا ئیراقێ، هەروەسا ل وەلاتیێن سڤیل ژی دایە. پێشتر ژی بزاڤكریە، دڤێت سنوورەك بۆ ئەڤێ چەندێ بهێتە دانان. گەلەك باسێ سەروەرییا ئیراقێ دكەن، ئەوێن سەروەرییا ئیراقێ پێشێل دكەن، بەری هەموویان ئەڤ گرۆپەنە كو ناهێلن سەرۆك وەزیران كارێ خوە بكەت وەكو فەرماندەیێ گشتیێ هێزێن چەكدار. ئەوێن كو هەم ل ناڤخوە و هەم ل ناڤ جڤاكێ نێڤدەولەتی ژی ئیراقێ بێ بها دكەن، مخابن هەر ئەو كریارەنە كو ئەڤ گرۆپە ئەنجام ددەن.
پرسیار: ئایا رەوشا هەرێما كوردستانێ ل دەمێ بەرهنگارییا داعشێ، یان بەرهنگارییا ئاستەنگێن نوكە ژ درۆن و رۆكێتێن ئیرانێ و ئەو گرۆپێن هوون باس لێ دكەن و ژئالیێ ئەوان ڤە پشتەڤانی لێ دهێتە كرن، دژوارترە؟ چاوان بەرهنگارییا ئەڤان ئاستەنگ و گەفان دبن؟
نێچیرڤان بارزانی: داعشێ سێیێكا ئاخا ئیراقێ داگیركربوو، بەلێ سەنگەر د دیار بوون. ئەڤە داعش بوو، ئەو هێزێن كو ل بەرامبەر ئەوان د راوەستان، هێزێن لەشكرێ ئیراقێ و پێشمەرگە و حەشدا شەعبی بوون. ب بۆچوونا من ئەوا نوكە هەی گەلەك زەحمەتترە ژ ئەوی دەمی، چونكە گەف ژ دەرڤە نینە، گەف ژ ناڤ مالا تەیە، گەف ژ گرۆپەكییە كو پارەی ژ حوكمەتا ئیراقێ ب خوە وەردگریت. ئەڤە گەلەك خرابترە ژ ئەوا دی و نزانی ژی چاوان رەفتارێ د گەلدا بكەی؟! نە سەنگەر یێ دیارە، نە دیارە ژ كیرێ شەڕی دگەل تە دكەت ! ب بۆچوونا من ئەوا نوكە دهێتە كرن و ئەوا نوكە روو ددەت، گەلەك گەلەك زەحمەتترە ژ بابەتێ داعشێ.
پرسیار: هوون وەكو هەرێما كوردستانێ چاوان بەرهنگارییا ئەوان گەفان دبن كو هوون دبێژن ژ داعشێ زەحمەتترە؟
نێچیرڤان بارزانی: هەرێما كوردستانێ ب تنێ نەشێت ئەوێ بكەت. ئەڤە پێشێلكرنا سەروەرییا ئیراقێیە، لەوما بەرهنگاربوونا ئەوان ئەركێ حوككەتا ئیراقێیە، ئەركێ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێیە وەكو فەرماندەیێ گشتیێ هێزێن چەكدار. مادەم ئەم د جوگرافیا ئیراقێ دا دژین و پشكەكین ژ ئەڤێ وەلاتی، پێدڤییە پاراستنا هەرێما كوردستانێ ژی پشكەكا بنەڕەتی بیت ژ سیاسەت و روانگەها بەغدا. ئەڤێ پرسێ تنێ پەیوەندی ب هەرێما كوردستانێ ڤە نینە، بەلكو پەیوەندی ب بەغدا ژی ڤە یا هەی. پێدڤییە حوكمەتا ئیراقێ رۆلێ بنەڕەتیێ خوە بۆ پاراستنا هەرێما كوردستانێ بگێریت.
پرسیار: ئایا هوون ژ ئەوێ رەفتارا حوكمەتا ئیراقێ ل گەل ئەوان گەفێن تووشی هەرێما كوردستانێ دبن د رازی نە، چ یێن ئیرانێ و چ یێن ژ توركیا؟
نێچیرڤان بارزانی: وەكو سەرۆك وەزیران، وەكو كەس و فەرماندەیێ گشتیێ هێزێن چەكدار، هەلویستێ گەلەك باش هەبوو، چ دەربارەی ئیرانێ و چ دەربارەی وەلاتێن دی ژی كو كێشەیان بۆ ئیراقێ دروست دكەن، بەلێ راستییەك و پرسیارەك یا هەی، ئەوژی ئەڤەیە: ئایا ئیراق ژ ئەڤێ چەندێ زێدەتر دشێت بكەت یان نە؟ ب بۆچوونا من پێدڤییە ئیراق بزاڤێ بكەت زێدەتر ژ ئەڤێ چەندێ بكەت. بۆ ناڤودەنگییا ئیراقێ دروست نینە كۆمەكا گرۆپێن چەكداران دناڤ ئیراقێ دا هەبن، گەفان ل پشكەكا ئەڤی وەلاتی بكەن، ئەوژی ئەو گرۆپە نە. ئیراق و سەرۆك وەیزرێن ئیراقێ بەرپرسیارەتی ل سەرە. پێدڤییە دووماهیێ ب ئەڤێ پرسێ بینیت كو ژ زیانێ زێدەتر هیچ خێرەك نە بۆ ئیراقێ و نەبۆ هەرێما كوردستانێ تێدا نینە. مەترسییا هەرێما كوردستانێ ژ ئەوێ چەندێ دەستپێدكەت، هەكە ئیراق هەرێمێ نەپارێزیت، هەكە ب جدی بەغدا بەرگریێ ژ هەرێمێ نەكەت، ئەوی دەمی دڤێت هەرێم هزر د تشتەكێ دی دا بكەت، چونكە د ئەنجامدا پاراستنا هەرێمێ بۆ مە كارێ بەراهییێ بنەڕەتییە، ئەوژی ئەركێ بەغدایە. ئەز یێ د ئەوێ باوەریێ دا سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ خەمساریێ ناكەت و ئەوا د شیانێن وی دا بۆ ئەڤێ مەبەستێ دێ كەت.
پرسیار: تە چەندین جاران د ئاخڤتنێن خوە دا دوبارەكر كو ئەڤە بەرپرسیارەتییا سەرۆكێ وەزیرانە، ئایا سەرۆك وەزیران دشێت د نوكە دا سەبارەت ئەڤێ چەندێ چ بكەت؟
نێچیرڤان بارزانی: دڤێت سەرۆك وەزیران بزاڤەكا جدی بكەت، دڤێت ئەڤ گرۆپە ژی ب ئاخڤتنا وی بكەن، چونكە ئەوا ئەڤرۆ ئەڤ گرۆپە دكەن، ئیراقێ ل بەرچاڤێن جڤاكێ نێڤدەولەتی بێ بها دكەت. دڤێت دەلیڤێ بدەنە سەرۆك وەزیران وەكو فەرماندەیێ گشتیێ هێزێن چەكدار ئەركێ خوە بجهبینیت و زوو یان درەنگ پێدڤییە سنوورەكی بۆ دانیت.
پرسیار: ئایا ئیران، هەڤالەكا باشە، یان دوژمنە؟
نێچیرڤان بارزانی: پەیوەندییا مە ل گەل ئیرانێ، پەیوەندییەكا كەڤنە، ئیران هەڤسنوورەكا گرنگ یا مەیە و نەشێین ئەوێ جوگرافیایێ تێك بدەین. بەرێ ئەوان روودانان بلا باسێ پەیوەندیێن خوە ل گەل ئیران بكەین. دیتنا مە ئەوبوو مە پەیوەندییەكا گەلەك باش ل گەل ئیرانێ یا هەی. هەكە ژ ئالیێ ئابۆری ڤە بنێرینە هەژماران، ژ ئالیێ ئابۆری و بازرگانی ڤە هەژمار بەر ب بلندبوونێ دچوون. بۆ سالا دویێ بوو ل هەرێما كوردستانێ مە رێك ددا ئەوێن سەرەدانا كەربەلا و نەجەف دكر د هەرێما كوردستانێ را دەرباز ببن. ل دۆر دۆسێییا ئەمنی مە پێشكەفتنەكا گەلەك باش ل گەل ئیرانێ هەبوو. كو دبێژم مە، مەبەستا من ئیراق و هەرێما كوردستانێ پێكڤەیە. لەوما بۆ مە ئیران هەڤسنوورەكا گرنگە، بەلێ پرسیار ئەوە: دەمێ ب رۆكێتێن كروز ل مالەكا سڤیل بدەن، ئایا دێ شێی بۆ ئەڤێ بێژی دۆستایەتی؟ دێ چ ناڤەكی بۆ دانی دەمێ ب بەهانەیا ئەوێ چەندێ كو بارەگەهەكێ ئیسرائیلێ یە، ئەڤێ دكەت! مالەكا سڤیل ل ناڤ هەولێرێ ب رۆكێتان بۆردومان بكەی و سێ چار كەسان شەهید بكەی كو ئێك ژ وان زارۆیەكێ بچووكە، ب راستی نەشێی ئەڤێ بێخییە دناڤ خانەیا دۆستایەتیێدا ! ئەگەر نە مە هەردەم بزاڤكرییە، بزاڤێ ژی دكەین فاكتەرێ ئاسایش و سەقامگیریێ بین ل دەڤەرێ، ل گەل ئیرانێ ژی پێشتر هەر ب ئەوی شێوەی بوو، ئەم ژێدەرێ گەفێ نینین ل سەر ئیرانێ، پەیوەندییا مە ل گەل ئیرانێ پەیوەندییەكا كەڤن و دیرۆكییە. بەلێ پرسیار ئەوە: ب راستی بۆچی كۆمارا ئیسلامی یا ئیرانێ ئەڤە ل گەل هەولێرێ كر، د دەمەكیدا ئەم ئیرانێ ب هەڤسنوورەكا گرنگ دزانین؟ ئیرانێ ب دۆست دزانین، پێشتر مە یا دیتی كو دۆستا مەیە، بۆچی ئەڤە كر؟ جهێ پرسیارەكا گەلەك گەلەك مەزنە !
پرسیار: پەیوەندییا هەوە ل گەل تەل ئەڤیڤ چاوایە؟ ئەرێ چ دەربارەی بارەگەهێ مۆسادێ ل هەرێما كوردستانێ هەیە؟ بێگومان پرسیارا من یا گرێدایە ب ئەوان تۆمەتێن ئیرانێ یێن ئاراستەی هەوە دهێنە كرن و ل سەر ئەوی بنەمای وەكو ئەو دبێژن، هەرێما كوردستانێ كرییە ئارمانج؟
نێچیرڤان بارزانی: بەری هەموو تشتەكی سەبارەت سیاسەتا دەرڤە، ئەم د پێگیرین ب سیاسەتا ئیراقێ وەكو دەولەت. ئیراق هەر شێوەیەكی بۆ سیاسەتا دەرڤە پەیڕەو بكەت، هەرێما كوردستانێ د ئەوی چارچۆڤەی دا رەفتارێ دكەت، نە جودا و نە بەرۆڤاژی بەغدا. هیچ پەیوەندییەك و هیچ بارەگەهەكێ مۆسادێ ل هەولێرێ نینە، ئەڤە هەموو بەهانەیە، ئەوا ئیرانێ ئەنجامدای وەكو هەڤسنوورا ئیراقێ كو خوە ب دۆست ژی دزانیت، مەزنترین پێشێلكرنا سەروەرییا ئیراقێ بوو. هەكە ب راستی ئیرانییان پێزانین هەنە كو ئەو جهە بارەگەهێ مۆسادێ بوو، دشیان ب شێوەیەكێ دی رەفتارێ بكەن. دشیان بێی هەرێما كوردستانێ بچن ل گەل بەغدا باخڤن و ئەوان بەلگێن هەین كو ئەو جهە بارەگەهێ ئیسرائیلێ بوو، رادەستی بەغدا بكەن، د هەمان دەمدا داخوازا ڤەكۆلینەكا هەڤپشك بكەن. ئیرانێ دشیا ئەوێ چەندێ بكەت. تەحەدایێ دكەم هیچ بارەگەهەكێ مۆسادێ یان ئیسرائیلێ ل هەولێرێ نینە. پێشتر ژی گەلەك جاران ئەڤ تشتە ل سەر هەرێما كوردستانێ هاتییە باسكرن. هەرێما كوردستانێ وەسا هاتییە نیشادان، وەسا باس هاتییە كرن كو ئەڤە ئیسرائیلە، بۆچی ئیسرائیلە؟ بۆچی ئەم فلستین نینین، بۆچی ئەم ئیسرائیل بین؟ مافێن مە دهێنە پێشێلكرن، ماف و شایستەیێن مە ناهێنە دان ! ئەڤجا بۆچی هەرێما كوردستانێ فلستین نینە؟
پرسیار: ئانكو بۆچی ئیرانێ ئەڤ هێرشە كرنە سەر هەرێما كوردستانێ؟
نێچیرڤان بارزانی: هیچ لێكدانەكێ بۆ نابینم ژبلی ئەوێ چەندێ نەبیت كو رۆكێت یێن هەین و دشێن ل مە بدەن و دكەن ! ئەگەر نە هیچ بەهانەیەك و هیچ بەلگەیەك بۆ ئەڤێ چەندێ نینە ! هەكە ئیرانییان پێزانین هەنە كو ئەو جهە بارەگەهێ مۆسادێ بوو، ئەڤە كارەساتە بۆ دەزگەهێن هەوالگیرییا ئیرانی و پێدڤییە پێداچوون ب هەموو دەزگەهێن ئەمنی یێن خوە دا بچن. پێشتر ل سەردەمێ شەهید قاسم سلێمانی، هەمان كێشە هەبوو و جارەكێ ل گەل كۆمەكا كەسان ل دەزگەهێن هەوالگیریێن ئیرانێ، هاتنە دەف من و گۆت پێزانینێن دەزگەهێن هەوالگیریێ یێن مە ئەون كو هوون ژ جهەكی ل كوردستانێ چاڤدێرییا ئیرانێ دكەن ! ئێكسەر من گۆتێ: جەنەرال نوكە ئەم یێن ل ڤێرێ روونشتین، ئەوێن ئەڤێ چەندێ دبێژن بلا هەر نوكە بچن ڤەكۆلینێ بكەن و بزانن راستە یان نە ! ب راستی ژی وەكر و ئاشكرابوو كو هیچ راستی و بنەمایەك بۆ نەبوو ! ئەڤێجارێ ژی مە دشییا ئەوان كێشەیان ب ئەوی شێوەی چارەسەر بكەین. پرسیارەك كو گەلەك جهێ حێبەتیێیە بۆمە، ئەوژی ئەوە: بۆچی ئیرانێ وەكر؟ هۆكار؟ هەتا نوكە ژی ئەوان هۆكاران نزانین، بەلێ ئەم ب تمامی د پشتڕاستین كو هیچ بارەگەهەكێ ئیسرائیلی و هیچ كەسەكێ ئیسرائیلی ل وێرێ نەبوو.
پرسیار: ئایا پشتی ئەوان روودانان هیچ پەیوەندییەك د ناڤبەرا هەوە و ئیرانێ دا دروست بوویە؟
نێچیرڤان بارزانی: نەخێر، سەرۆكێ دەزگەهێ ئاسایشا نەتەوەیییا ئیرانێ سەرەدانا بەغدا كربوو، ل گەل سەرۆك وەزیران و قاسم ئەعرەجی ئاخڤتبوو، بەلێ بۆ هەرێما كوردستانێ هیچ پەیوەندییەك د ناڤبەرا مە دا نەبوویە.
پرسیار: ئایا هیچ هەماهەنگییەك د ناڤبەرا هەولێرێ و ئەنقەرە دا هەیە دەمێ توركیا ل پارتییا كاركەرێن كوردستانێ ل هەرێما كوردستانێ ددەت؟
نێچیرڤان بارزانی: پەكەكە بۆ هەرێما كوردستانێ و بۆ ئیراقێ سەرئێشییەكا مەزنە. ئەو هیچ بهایەكی بۆ دەزگەهێن رەوایێن هەرێما كوردستانێ نادانیت، د ناڤ ئاخا مە دا هێرشان دژی توركیا دكەت. ب تمامی ئەوی پرەنسیپی رەت دكەین و قەبوول ناكەین ئاخا هەرێما كوردستانێ ببیتە ژێدەرێ گەفان بۆ هەڤسنوورێن مە، ئەڤجا ئەو هەڤسنوورە چ توركیا بیت، یان ئیران. نابیت ئۆپۆزسیۆنا ئەڤان وەلاتان بنێرنە هەرێما كوردستانێ وەكو دەڤەرەكا ئەمنی بۆ دروستكرنا كێشەیان ل ئەوان وەلاتان. گەلەك مخابن پەكەكە رۆلەكێ گەلەك خراب ژ ئەوێ ئالی ڤە دگێریت. دەڤەرێن چیایی یێن هەرێما كوردستانێ بكاردئینیت و بزاڤێ دكەت كێشەیان بۆ توركیا دروست بكەت. ئەڤە ل دەف مە ب هیچ شێوەیەكی یێ قەبوولكری نینە.
پرسیار: د چارچۆڤەیێ ئاخڤتنێن تەدا تێبینی دهێتە كرن كو تە رێزەكا مەزن بۆ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ محەمەد شیاع سۆدانی یا هەی. چەند رۆژێن بەری نوكە دەمی من دیتی، ئەوی ژی ب هەمان شێوە رێز بۆ هەوە هەبوو. پەیوەندیێن خوە ل گەل هەرێما كوردستانێ ب پەیوەندیێن گەلەك باش دا زانین، بەلێ بۆچی هەتا نوكە كێشەیێن د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا نەهاتینە چارەسەركرن؟
نێچیرڤان بارزانی: گومان د ئەوێ چەندێ دا نینە كو سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ نیازا خێرێ بۆ هەموو ئیراقێ یا هەی ب كورد و ب ئەرەب، ب مەسیحی و ب هەموو پێكهاتەیان ڤە. ئێك ژ ئەوان كەسانە كو پشتی بوویە سەرۆك وەزیران، گرنگی دایە خزمەتگوزارییان و چاوانییا پێشكەفتنا ئابۆری ل وەلاتی. ئەڤە دو تشتێن بنەڕەتینە بۆ ئیراقێ، بۆچوونا ئەوی گەلەك یا رۆهنە كو دخوازیت ئیراقێ بەر ب قۆناغەكا جودا ببەت، بەلێ چەند هاریكارییا سەرۆك وەزیران دهێتە كرن؟ ب بۆچوونا من، گەلەك ب كێمی هاریكارییا سەرۆك وەزیران دهێتە كرن. مە وەكو كورد هاریكارییا ئەوی یا كری، دی بەردەوام ژی بین، چونكە بۆچوونا سەرۆكێ وەزیران خزمەتا هەموو ئیراقێ دكەت. پرس تنێ كورد نینن، ئەو بۆچوونە د خزمەتا هەموو پێكهاتەیێن ئیراقێ دایە. ئەوا ل دەف سەرۆكێ وەزیران دبینین، جوداهیێ د ناڤبەرا پێكهاتەیێن ئیراقێ دا ناكەت. ئیراقێ كێشەیەكا مەزن یا باوەریێ یا هەی. پشتی سالا 2003 مە ل ئیراقێ سیستەمەك دروستكر، مە گۆتی سیستەمەكێ فیدرالی یە، بەلێ ئەڤرۆ پشتی سالا 2003 و هەتا نوكە كو 20 سال دەرباز بوون، ب راستی ئەم ب خوە ژی نزانین سیستەمێ ئیراقێ و سیستەمێ برێڤەبرنا ئیراقێ چییە؟ رەفتارا بەغدا ل گەل هەرێمێ گەلەك یا ناڤەندییە و زێدە ژ پێدڤیێ یا ناڤەندییە. پشتی 20 سالان، هەتا نوكە سیستەمێ فیدرالی ل ئیراقێ وەكو سیستەمەكێ برێڤەبرنێ نەهاتییە بجهئینان ! هۆكارێ چارەسەرنەبوونا ئەڤان كێشەیان كەسان نینن، كێشە د بنەڕەتدا هزركرنە ! سیستەم د دستووریدا فیدرالییە، بەلێ د جهئینانێدا گەلەك و گەلەك یێ ناڤەندییە، دڤێت ئەڤە بهێتە ئێكلاكرن. ئەوا نوكە ل گەل هەرێما كوردستانێ دهێتە كرن هیچ پەیوەندییەك ب هیچ جۆرە سیستەمەكێ فیدرالی د جیهانێ دا نینە ! كێشە ل ڤێرێ دەستپێدكەت، ل سالا 2003 پشتی ژناڤچوونا سەدامی ئەوا د شیانێن مە كوردان دا، چ رەحمەتی مام جەلال، چ سەرۆك مەسعود بارزانی ئەنجامدا بۆ ئەوێ چەندێ ئیراق ب ئێك پارچەیی بمینیت، هەتا رادەیەكی مە هێزێن پێشمەرگەی هنارتن تاكو ل ئەوان دەمێن دژوار ئاسایشا بەغدا بپارێزن. مە ئەوژی كر، بەلێ ئەڤرۆ ل كوردستانێ پرسیارا جەوهەری ئەوە: ئەم بەر ب كیڤە؟ پاشەڕۆژا ئەڤی وەلاتی بەر ب كیڤە دچیت؟ ئەو رەوشا نوكە مە ل ئیراقێ هەی، بەری سالا 2003 هەمان رەوش مە هەبوو، بەلێ ئەمریكا گۆتە مە فیدرالی و دیموكراسی دێ پەیدا بیت، مە ژی وەكو كورد ئەوا پێدڤی بوو بۆ ئیراقێ مە كر. نوكە برایێن مە ل بەغدا پێدڤییە گەلەك ب جدی هزر د ئەوێ چەندێ دا بكەن، بەسە ئەو هەموو تۆمەتباركرنێن ل سەر هەرێما كوردستانێ دكەن كو هەرێم دێ خوە جودا كەت، جوداخوازە، هەرێم یا هوسا و هوسایە ! نەخێر، هەرێم نە دخوازیت ژ ئیراقێ جودا ببیت، نە جوداخوازە ژی، هەرێمێ مافێن خوە دڤێت.
پرسیار: هەوە ریفراندۆما جودابوونێ ئەنجامدا !
نێچیرڤان بارزانی: هەتاكو ریفراندۆم ژی دەمێ هاتییە كرن ژ بێهیڤیێ بوو ژ بەغدا. هەكە ئەو بێهیڤییە نەبا، گەلەك تشت نەدهاتنە كرن، نوكە ژی ئەو بێهیڤییە یا هەی. هەردەم دەمێ حوكمەتەكا نوو دروست دبیت، دبینە پشكەك ژ ئەوێ حوكمەتێ ب ئەوێ هیڤیێ ئەو كێشە بهێنە چارەسەركرن، بەلێ چارەسەر ئەستەمە. سەرۆكێ وەزیران كاران ب ساناهی دكەت. دەمێ كێشەیەك دهێتە پێش، ئەم ب پەیوەندییەكا تەلەفۆنی چارەسەر دكەین، بەلێ بابەت سەرۆكێ وەزیران نینە، پرس سیستەمێ هزركرنێیە ! پێدڤییە برایێن مە ل بەغدا گرنگییەكا جدی ب ئەوی بابەتی بدەن و كاری بۆ بكەن بۆ ئێك پارچەییا ئیراقێ و بۆ پێكڤەژیانەكێ دناڤ ئەوێ جوگرافیایێدا كو دبێژنێ ئیراق، ئەم ژی بۆ ئەوێ چەندێ د بەرهەڤین.
پرسیار: گەلێ كوردستانێ ژ ئەگەرێ گیرۆبوونا مووچەی د رەوشەكا خراب دایە، ئایا هەرێما كوردستانێ ئەو پارە نینە كو مووچەیێن ئەوان بدەت تاكو بارێ ل سەر ملێ وان سڤك ببیت تاكو ئەوی دەمێ كێشەیێن خوە ل گەل بەغدا چارەسەر دكەن؟
نێچیرڤان بارزانی: ژ ئەڤی ئالی ڤە شیانێن هەرێما كوردستانێ گەلەك د سنووردارن. پێشتر مە پەترۆل ل كوردستانێ د فرۆت بۆ دابینكرنا مووچەیان، نوكە وەكو هوون دزانن ئەو پەترۆلە ناهێتە فرۆتن. حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گەلەك ب زەلالی رەفتار ل گەل بەغدا كرییە، نوكە ئەركێ بەغدایە كو پێدڤییە مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ دابین بكەت وەكو پشكەك ژ ئیراقێ. ئەڤە بەرپرسیارەتییا ئەوانە، سەرۆكێ وەزیران ژی ئەڤێ چەندێ تێدگەهیت. د سەردانا خوە یا بەری چەند حەفتییەكا دا بۆ بەغدا، گەلەك ب درێژی ل گەل سەرۆكێ وەزیران ئاخڤتم. دشێم بێژم ل دووماهی قۆناغ داینە بۆ ئەوێ چەندێ بگەهینە چارەسەرییەكێ ل سەر ئەڤێ بابەتی.
پرسیار: پەترۆلا بەرێ كو ب رێكا بەندەرێ جەیهان یێ توركی دهاتە هنارتن، ئەو پارە دزڤری و نە دچوو بۆ گەنجینەیا حوكمەتێ، بەلكو دچو بەریكا تایبەت، ئیراقێ ب ئەڤێ شێوەی هەرێما كوردستانێ تۆمەتبار دكر، هوون چاوان بەرسڤا ئەڤێ تۆمەتێ ددەن؟
نێچیرڤان بارزانی: ئەوی دەمی ئەز سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بووم، پەترۆل ل كیلگەهێن پەترۆلێ یێن هەرێما كوردستانێ دچوو بەندەرێ جەیهان. ل بەندەرێ جەیهان یێ توركی كۆمپانییا سۆمۆ یا هەی كو هەموو كارێ هنارتنا پەترۆلێ و پرسا پەترۆلا ئیراقێ دكەت. ل وێرێ چاڤدێرییا هەر بەرمیلەكێ دكر. مە داخوازكر كو دڤێت سۆمۆ ل وێرێ بیت. سۆمۆ هەموو هەژمار تۆمار دكرن، پشتی ئەوێ چەندێ پەترۆل دفرۆتە كڕیارێن پەترۆلێ, ئەو پارێ دهات، ب رێپێدانا بەنكا ناڤەندییا ئیراقێ، دهاتە هەرێما كوردستانێ. ئەوی دەمی كو مە بودجە ژ بەغدا نەبوو. ئەو پارە بۆ مووچەی دهاتە مەزاختن. ئەڤ پڕۆسەیە هەموو ژ ئالیێ كۆمپانیێن نێڤدەولەتیڤە هووربینی بۆ دهاتە كرن. كۆمپانیێن نێڤدەولەتی سەحدكرە هەموو ئەوان هەژماران، نوكە ئەو هەژمارە هەموو یێن هەین. ئەڤە هەموو ب هووری مە دایە بەغدا و دایە پەرلەمانێ كوردستانێ. هەر كەسەكێ بخوازیت پێزانین ل سەر ئەوێ دۆسێیێ هەبیت، ب زەلالی هەموو تشت یێن هەین. ئەڤ تۆمەتە د بێ بەلگەنە و د راست نینن. فرۆتنا پەترۆلی تشتەك نینە بشێی بفرۆشی و بێخییە بەریكا خوە. تشتێ وەسا نینە ! گەلەك جاران باس ل ئەوێ چەندێ دهێتە كرن كو هەرێما كوردستانێ ئێكئالییانە پەترۆل فرۆتییە. مە ئێكئالییانە پەترۆل نە فرۆتییە، ئیراقێ ل شوباتا سالا 2014 بودجەیا هەرێما كوردستانێ بڕی، مە ل مەها گۆلانا هەمان سال دەست ب هنارتنا پەترۆلێ كر. پێشتر مە ل گەل ئیراقێ رێككەفتن هەبوو هەكە ئەو بودجەیا مە نەدەن كو ئەوی دەمی مالكی سەرۆكێ وەزیران بوو، مافێ مەیە پەترۆلێ بهنێرین.
پرسیار: سەبارەت ب پەیوەندیێن نوكە یێن كوردی – كوردی د ناڤبەرا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئێكەتی نیشتمانی كوردستانێ هوون چ دبێژن؟
نێچیرڤان بارزانی: گومان تێدا نینە كو مە ناكۆكییا هەی، چونكە ئەم دو حزبێن جوداینە، ئێك حزب نینین، بەلێ ل سەر ئاستێ كەسی وەسا یێ نیگەران نینم ژ ئەوێ چەندێ پەیوەندی بەر ب خرابی بچیت. دەمێ كێشەیەك د ئەڤێ پەیوەندیێ دا دهێتە پێش، بزاڤێ دكەین چارەسەر بكەین. كو هەلویستەك هەیە، بزاڤێ دكەین هەماهەنگیێ ل دۆر بكەین. ئەڤ پەیوەندییە تشتەك نینە گەفەكا مەزن بیت بۆ هەرێما كوردستانێ، بەلێ بێگومان دڤێت ئەو پەیوەندییە ژ ئەوا نوكە هەی یا باشتر بیت، چونكە ئەوا نوكە هەی حالەتەكا ساخلەم نینە بۆ هەرێما كوردستانێ. بێگومان دڤێت بزاڤێن هەردو ئالییان ئەو بیت كو ئەڤ پەیوەندییە باشتر ببیت.
پرسیار: هوون سەركاروانێ پڕۆسەیا رابوونا هەرێما كوردستانێ بوون. ئەز هەر ژ سالا 2007 سەرەدانا هەرێما كوردستانێ دكەم، دزانم ئەوی دەمێ كو هاتیم، فرۆكخانە تنێ ژۆرەكا بچووك بوو، هەولێر تنێ خانی لێ هەبوون، هیچ بالاخانەیەك ئەوربر تێدا نەبوو، رێكا دهۆكێ هیچ رۆناهییەك تێدا نەبوو، ب كێمی چار دەمژمێران هەتا دگەهشتین. نوكە هەولێر ژ ئالیێ جڤاكی و رەوشەنبیری و ئاڤەدانكرنێ ڤە، باژێرەكێ پێشكەفتییە. نوكە هوون چاوان ئەوێ ئەزموونێ د هەلسەنگینن، ب تایبەتی رەوشا ئابۆری و سیاسی و ئەمنیییا نوكە؟
نێچیرڤان بارزانی: د راستیدا ئاڤەدانكرنا هەرێما كوردستانێ ل سالا 2005 هێدی هێدی دەستپێكر، بەلێ مخابن داعشێ پڕۆسەیا ئاڤەدانكرنا هەرێما كوردستانێ گەلەك پاشئێخست. سوپاس بۆ خودێ مە رەوشەكا ئەمنی یا گەلەك باش یا هەی، ژ ئالیێ ئەمنی ڤە ل كوردستانێ كێشەیەكا وەسا نینە كو بێژیێ كێشەیە، بەلێ ژ ئالیێ ئابۆریڤە مخابن ژ بەر پرسا نەهنارتنا پەترۆلێ و بابەتێ مووچەی، نوكە ئەم یێن د رەوشەكا ئابۆری یا دژوار دا. د ئەوێ چەندێ ژی دا تنێ ئەم نینین, ژ بەر كو هەتا نوكە بەغدا ب جدی پرسا هنارتنا پەترۆلێ چارەسەر نەكرییە، ئیراقێ ب شێوەیەكێ گشتی هەتا نوكە نێزیكی حەفت ملیار دۆلاران زیان گەهشتینێ، پرس تنێ هەرێما كوردستانێ نینە، ئیراقە ب شێوەیەكێ گشتی. كەرتێ تایبەت ل هەرێما كوردستانێ رۆلەكێ مەزن یێ هەی. ئەڤرۆ هەكە هەولێر و باژێرێن دی یێن هەرێما كوردستانێ ببینی، لڤینەكا ئابۆری یا گەلەك جدی یا هەی، بەلێ هەكە پرسا هنارتنا پەترۆلێ و مووچەی ل گەل بەغدا بهێتە چارەسەركرن، پێشبینییا پاشەڕۆژەكا گەلەك باش ژ ئالیێ ئابۆریڤە بۆ هەرێما كوردستانێ دكەم.
پرسیار: ( كاك نێچیرڤان، دلێ وی یێ شێری یە) ب ئەڤی شێوەی یێن نێزیكی هەوە ناڤێ هەوە دئینن، هەتا چەند هوون د بەرهەڤن ئەوی دلێ خوە بۆ بەرگریكرنێ ژ ئەڤێ هەرێمێ و دەستكەفتێن وێ بكاربینن؟
نێچیرڤان بارزانی: ئەڤە ئەرك و بەرپرسیارەتییە. بێگومان ئەوا د شیانێن من دا بیت بۆ ئەڤێ بەرژەوەندیێ، بۆ باشیێ بۆ هەموو ئیراقێ، بۆ باشیێ بۆ هەرێما كوردستانێ وەكو پشكەك ژ ئیراقێ و بۆ هەموو ئیراقییان، ئەوا ب من دهێتە كرن، دێ كەم.
پرسیار: سەبارەت ئەوان كێشەیێن گەلەك ئەوێن ل دەڤەرێ هەین، ژ وان ژی شەڕێ غەزە و ترسا ئەوێ چەندێ كو ئەڤ ناكۆكییە ببیتە شەڕەكێ هەرێمی، بۆچوونا نێچیرڤان بارزانی بۆ چارەسەریێ چییە؟
نێچیرڤان بارزانی: مە وەكو كورد ئەزموونەك مە یا هەی، ئەزموونا مە گەلەك یا دوور و درێژە د پرسا شەڕی دا. د ئەنجامدا پێدڤییە ئەڤ جۆرە كێشە ب دانوستاندنێ بهێنە چارەسەركرن. پرسا فلستینێ پرسەكا رەوا و پرسا مللەتەكی یە، پرسا حزبەكێ نینە، پرسەكا ئایدیۆلۆژی ژی نینە. پرسا مللەتەكی یە، مافێ ئەڤی مللەتییە كو پێدڤییە كێشەیا وی بهێتە چارەسەركرن، بێگومان ب هیچ شێوەیەكی شەڕ كێشەیێ چارەسەر ناكەت. شەڕ چەند بەردەوام بیت، ژ مالوێرانیێ زێدەتر هیچ تشتەكێ دی بەرهەم نائینیت. د ئەنجامدا پێدڤییە ئەڤ كێشەیە ب دانوستاندنێ چارەسەری بۆ بهێتە دیتن. ب بۆچوونا مە، ئەڤ دانوستاندنا نوكە دەلیڤەیەكە، راستە نوكە كێشەیەكا مەزن ل غەزە یا هەی، بەلێ د هەمان دەمدا هیڤیدارین ئەڤە دەستپێكا دەلیڤەیەكێ ژی بیت ، هەكە نەبێژم دووماهی دەلیڤە بۆ چارەسەرییا ئەوێ كێشەیێ ب شێوەیەكی كو خەلكێ دەڤەرێ بشێن ب ئارامی و ب خوەشی ل گەل هەڤدو بژین.

نێچیرڤان بارزانی جه‌خت له‌ پاراستن و پێشخستنی زمانی کوردی دەکاتەوە
نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پەیامێکدا لە هەژماری خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس رایگەیاندووە، «جەخت لە بەهێزكردنی فرەچەشنیی زمان و كولتوورەكان لە كوردستان و مافی خوێندن و په‌روه‌رده‌ و فێربوون و ئازادیی زمانی دایک له‌ هه‌موو شوێنێکی سه‌ر زه‌وی، ده‌که‌ینه‌وه‌.»
سەرۆکی هەرێمی کوردستان كوت زی «له‌م یاده‌دا به‌ رێزه‌وه‌ هه‌موو ئه‌وانه‌ به‌ بیر ده‌هێنینه‌وه‌ كه‌ خزمه‌تیان به‌ زمانی کوردی و زمانی دایک له‌ هه‌موو پێکهاته‌کانی کوردستان کردووه‌.»
نێچیرڤان بارزانی ده‌ستخۆشیش له‌وانە دەکات کە «له‌و خزمه‌ته‌ پیرۆزه‌ به‌رده‌وامن له‌پێناو پاراستنی گرنگترین ره‌گه‌ز و بنه‌مای ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و کولتووریدا که‌ زمانی دایکه‌.»

نێچیرڤان بارزانی پێشوازی له‌ كونسولی گشتیی توركیا كرد
پاشنیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌ 2024/2/21 به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان، بۆ ماڵئاوایی پێشوازی له‌ به‌ڕێز مه‌همه‌د مه‌ولوود یاكووت كرد كه ‌وه‌ك كونسولی گشتیی توركیا له‌ هه‌رێمی كوردستان، كۆتایی به‌ ئه‌ركه‌كه‌ی هات.
له‌ دیدارێكدا سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانی سوپاسی كار و هه‌وڵه‌كانی كرد بۆ بره‌ودان به‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی وڵاته‌كه‌ی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان و هیوای سه‌ركه‌وتنی له‌ ئه‌رك و كاری تازه‌یدا، بۆ خواست.
لای خۆیه‌وه‌ به‌ڕێز یاكووت سوپاس و پێزانینی بۆ پشتیوانیی سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانی و لایه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانی هه‌رێمی كوردستان بۆ سه‌رخستنی ئه‌ركه‌كه‌ی، هه‌روه‌ها خۆشحاڵیی خۆی بۆ كاركردنی له‌ هه‌رێمی كوردستان ده‌ربڕی.

مەسرور بارزانی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک لە کوردستانییان پیرۆز دەکات

سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک لە «هەموو کوردستانیان» پیرۆز دەکات.
ئەمڕۆ چوارشەممە، 21-02-2024، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە رۆژی جیهانیی زمانی دایک؛ پۆستێکی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس (تویتەری پێشوو) بڵاوکردەوە و نووسیویەتی: «ڕۆژی زمانی دایک لە هەموو کوردستانیان پیرۆز بێت».
سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە باڵیۆزی ژاپۆن لە عێراق دەکات

سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و باڵیۆزی ژاپۆن لە عێراق تاوتوێی پەرەپێدانی پەیوەندیی نێوان هەردوولا و پرۆژەکانی ئاژانسی جایکای ژاپۆنییان لە هەرێمی کوردستان دەکەن.
ئەمڕۆ چوارشەممە (21ـی شوباتی 2024) مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، پێشوازی لە فوتۆشی ماتسومۆتۆ، باڵیۆزی ژاپۆن لە عێراق کرد.
لە دیدارەکەدا، بیروڕا لەبارەی پەرەپێدانی پەیوەندیی دوولایەنە و پرۆژەکانی ئاژانسی جایکای ژاپۆنی لە هەرێمی کوردستان ئالوگۆڕ کرا، بەتایبەتی لە بوارەکانی ئاو و ئاوەڕۆ و وزە. باڵیۆزی ژاپۆن پشتیوانیی وڵاتەکەی بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگیریی هەرێمی کوردستان دەربڕی.
سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی سوپاسی هاوسۆزی و پشتگیریی ژاپۆنی کرد و خواستی برەودانی زیاتر بە پەیوەندیی نێوان هەرێمی کوردستان و ژاپۆنی دووپاتکردەوە.

بە بڕیاری دادگای فیدراڵی ژمارەی کورسییەکانی پەرلەمانی کوردستان کرانە 100 کورسی

دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق بڕیاریدا هەرێمی کوردستان بەسەر چوار بازنەی هەڵبژاردندا دابەش بکرێت و ژمارەی کورسییەکانی پەرلەمانیش بۆ 100 کورسی کەمبکرێنەوە.
ئەمڕۆ چوارشەممە، 21-02-2024، دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق بۆ یەکلاییکردنەوەی ئەو سکاڵایانەی لە دژی مووچەی فەرمانبەر و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان و یاسای تایبەت بە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکراون، کۆبووەوە.
بەشێک لە بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی لەبارەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان:

1. کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ئەرکی بەڕێوەبردن و سەرپەرشتیکردنی خولی شەشەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە جێگەی کۆمیسیۆنی راپرسی و هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستان دەگرێتە ئەستۆ.

2. بۆ خولی شەشەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان؛ هەرێمی کوردستان بەسەر چوار بازنەی هەڵبژاردندا دابەش دەکرێت.

3. ژمارەی کورسی کوتاکان کە 11 کورسین هەڵدەوەشێندرێنەوە و نادەستوورین؛ بەو پێیەش کۆی ژمارەی کورسی پەرلەمانی کوردستان لە 111 کورسییەوە دەکرێنە 100 کورسی.

بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی لەبارەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان:

1. دەبێت بە پێی ماددەی 116 و 117 دەستووری عێراق؛ یەکسانی هەبێت لە دابەشکردنی بهێت سەروەت و سامانیی گشتی و نابێت ستەم لە هیچ کەسێک بکرێت.

2. دەبێت هەردوو حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان کار بۆ ئەوە بکەن کە مووچەی فەرمانبەر و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان لە کاتی خۆی دابەش بکرێت.

3. دەبێت هەردوو حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان پابەندی یاسایی بودجەی گشتیی فیدراڵی بن بۆ پێدانی شایستە داراییەکان و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان.

4. محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێڕاق دەبێت ئەرکی پێدانی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لە ئەستۆ بگرێت و، کێشە و ناکۆکییەکانی هەردوو حکوومەتیش (عێراق و هەرێمی کوردستان) چارەسەر بکات؛ تاوەکو دڵنیایی بدرێت لە پێدانی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان.
5. پێویستە حکومەتی عێراق پابەندبێت بە پێدانی مووچەی مووچەخۆر و فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و نابێت لەمەودوا قەرز بدرێتە حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ ئەوەی مووچەی فەرمانبەرانی دابەش بکات.
مەكتەبا سیاسییا پارتی:
داكۆكییێ ل مافێن پێكهاتەیان دكەین
ئەڤرۆ:
مەكتەبا سیاسییا پارتی دیموكراتی كوردستان ب سەپەرشتییا سەرۆك بارزانی كۆمبوو، ئێك ژ تەوەرێن كۆمبوونێ دانوستاندن ل دۆر بڕیارێن دادگەها فیدرالی بوون یێن ل ڕۆژا چارشەمبییا بۆری هاتینەدان.
مەكتەبا سیاسییا پارتی د كۆمبوونێدا دووپاتی ل ئەڤان خالان كر:
1. داكۆكیكرن ل مافێن پێكهاتەیان و پشتەڤانی و هەڤپشكییا ئەوان د پشكداریێ د سازییێن دەستووری دا.
2. پارتی پشتەڤانییا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دكەت تاكو ل گەل حوكمەتا فیدرال دانوستاندن ل سەر شایستەیێن دارایی یێن هەرێمێ د چارچۆڤەیێ دستووریدا د بەردەوام بن.
3. بڕیارا پێدڤی ب قانوونا هەژمار ئێك یا سالا 1992 یا هەلبژارتنان و گوهۆڕینا پشكەك ژ ئەوان بڕگەیان، دژی دستوور و ژێكجووداكرنا دەستهەلاتێ نە.

پێشەوا هەورامانی:
حكومەتی ھەرێم نایەوێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لەوە زیاتر دوابكەوێت
گۆتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاماژە بەوە دەکات، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی کوردستان رژدە لەسەر ئەوەی کە دەبێت ھەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام بدرێت.
پێشەوا ھەورامانی، گۆتەبێژی حكومەتی ھەرێمی كوردستان تایبەت بە کوردستان24ـی راگەیاند، «چاوەڕێین بڕیاری ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بدرێت و حكومەتی ھەرێمی كوردستانیش نایەوێ لەوە زیاتر ھەڵبژاردن دوابكەوێت».
گۆتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان، گۆتیشی:»حكومەت ئەركی یاسایی خۆی جێبەجێكردووە و سەرۆكی حكومەت رژدە لەسەر ئەوەی کە دەبێت ھەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام بدرێت».
هەورامانی باسی لەوەکرد، یونامی مەبەستیانە هەڵبژارنی پەرلەمانی کوردستان بە زووترین کات ئەنجامبدرێت، هەروەها لە دەسپێکی ئەم پڕۆسەیەش تاوەکو کۆتایی لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا دەبن.
ئەمڕۆ سێشەممە (20ـی شوباتی 2024) شاندی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان و حکومەتی هەرێمی کوردستان بە ئامادەبوونی نوێنەری یۆنامی لەگەڵ کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بە مەبەستی تاوتوێکردنی هەنگاوەکانی ئامادەکاریی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کۆبوونەوە.
بە گوێرەی زانیارییەکانی کوردستان24، شاندی باڵای کۆمیسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق لە کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆدا، بە شاندی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستانی راگەیاندووە، ئەگەر سبەی چوارشەممە، دادگای فیدراڵی سکاڵای تایبەت بە یاسای هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستان یەکلابکاتەوە و بڕیار بدات، ئەوان دەتوانن لە سەرەتا تا ناوەڕاستی مانگی شەشی ئەمساڵ هەڵبژاردن ئەنجام بدەن.
ئەمە لە کاتێکدایە پێشنیوەڕۆی رۆژی یەکشەممە، (18ـی شوباتی 2024) دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بۆ یەکلاییکردنەوەی چەند سکاڵایەک لەنێویشیاندا سکاڵای تایبەت بە پێنج ماددەی یاسای هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە. دادگاکە جارێکی دیکە بڕیاردانی لەبارەی سکاڵاکە بۆ رۆژی چوارشەممە، (21ـی شوباتی 2024) دواخست.

عیماد جەمیل:
کۆمسیۆن چوار مانگی پێویستە بۆ بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کورستان

بەرپرسی راگەیاندنی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، ئەنجومەنی کۆمسیاران بە حکومەتی هەرێمی کوردستانیان راگەیاندووە ، کۆمسیۆن لە ئەمڕۆە 4 مانگی پێویستە بۆ بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کورستان.
ئەمڕۆ سێشەممە، 20ـی شوباتی 2024، عماد جمیل، بەرپرسی راگەیاندنی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق بە کوردستان24ـی راگەیاند، لە نێو کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆ ، ئەنجومەنی کۆمسیاران بە حکومەتی هەرێمی کوردستانیان راگەیاندووە ، کۆمسیۆن لە ئەمڕۆە 4 مانگی پێویستە بۆ بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کورستان.
بەرپرسی راگەیاندنی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق گۆتیشی: «ئەگەر سبەی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق کەیسی تانەدان لە یاسایی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان یەکلابکاتەوە کۆمسیۆن ئامادەیی تیایە لەناو مانگی شەشی ئەمساڵ وادەیەک دیاری بکات بۆ بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان».
رۆژی یەکشەممە، 18-02-2024، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بۆ یەکلاییکردنەوەی چەند سکاڵایەک لەنێویشیاندا سکاڵای تایبەت بە پێنج ماددەی یاسای هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە. دادگاکە جارێکی دیکە بڕیاردانی لەبارەی سکاڵاکە بۆ رۆژی چوارشەممە، 21-02-2024 دواخست. بەڵام دوای 11 دانیشتن، هێشتا دادگای فیدراڵی پرسەکەی یەکلاینەکردووەتەوە.
پێشتر نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە مەرسوومێکدا رۆژی 25ـی شوباتی 2024ـی بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستانی دەستنیشان کردبوو؛ بەڵام دواتر سکاڵاکەی دژی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ئامادەکارییەکانی کۆمیسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژارنەکانی عێراق بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمان راگرت و، کۆمیسیۆن رایگەیاند، ناتوانن لە وادەی خۆیدا ئامادەکارییەکان تەواو بکەن.

سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ ل دۆر كۆمبوونا دوهی سێشەمبی 20/2/2024 ل گەل شاندێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ و یۆنامی دبێژیت، سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دوپاتی ل ئەوێ چەندێ كرییە كو ب رژدی دێ هەموو كارەكێ پێدڤی ئەنجامدەن بۆ ئەوێ چەندێ هەلبژارتنێن سەركەفتی ل هەرێما كوردستانێ بهێنە كرن.
ل رۆژا سێشەمبی 20/2/2024، ل بارەگەهێ سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ كۆمبوونا سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل گەل شاندێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ، ب پشكدارییا یۆنامی ل دۆر هەلبژارتنێن خولا شەشێ یا پەرلەمانێ كوردستانێ هاتە گرێدان.
د كۆمبوونێ دا، وەكو د بەیاننامەیا سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ دا هاتی» دووپاتی هاتە كرن كو سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ وەكو ل دەمێن بۆری پێنگاڤێن رژد بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنان ل هەرێما كرودستانێ هاڤێتین و ئەركێ قانوونیێ خوە بجهئینای، نوكە ژی ب هەمان رژدی هەموو كارەكێ پێدڤی دێ ئەنجامدەن بۆ ئەوێ چەندێ هەلبژارتنێن سەركەفتی ل هەرێما كوردستانێ بهێنە كرن».
ل دەمێ بۆری چەندین جاران ژڤانێ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ هاتبوو دیاركرن، بەلێ ژ ئەگەرێ ئەوێ چەندێ ل دادگەها فیدرالی ل ئیراقێ سكالا ل سەر قانوونا هەلبژارتنان ل هەرێما كوردستانێ هاتبوو كرن، هەلبژارتن نەهاتنە ئەنجامدان، هەرچەندە هەتا نوكە دادگەها فیدرالی چەندین روونشتن ل دۆر ئەوێ سكالایێ پاشئێخستینە، بەلێ بڕیار نەدایە.
سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ سەبارەت كۆمبوونا دوهی دبێژیت « كۆمسیۆنێ باسێ پێرابوونێن تەكنیكی و بەلاڤكرنا دەمی بۆ پێنگاڤێن ئەنجامدانا هەلبژارتنان د چارچۆڤەیێ دەمێ بەردەستێ قانوونیێ ژیێ كۆمسیۆنێ بەرچاڤكر، د هەمان دەم دا نوونەرێ یۆنامی ژی بەرهەڤی نیشاندا كو هاریكار بن د هەموو پێنگاڤان دا بۆ سەركەفتنێ پڕۆسەیا هەلبژارتنان».

سیاسەتەمەدارەكێ ئیراقی راگەهاند، ل ئیراقێ سیستەم یێ فیدرالییە، بەلێ د پراكتیكدا دەولەت و برێڤەبرن یا ناڤەندییە. هەروەسا دبێژیت، سوننە كو ژ ئالیێ حوكمەتا ئیراقێ ڤە هاتینە پشت گوهـ هاڤێتن و تووشی چەندین كێشەیێن سیاسی، ئەمنی، ئابۆری و جڤاكی بووینە.
ناجح ئەلمیزان، سیاسەتمەداری سوننی یێ ئیراقی گۆت: ئیراق ب گۆڕەی دستووری وەلاتەكێ فیدرالییە، لەوما بۆ تمامكرنا ئەوی سیستەمێ فیدرالی، پێدڤی دكەت چەندین هەرێمێن فیدرالی ل ئیراقێ هەبن».
ناجح ئەلمیزان گۆت ژی: ل ئیراقێ سیستەم فیدرالییە، بەلێ د پراكتیكدا دەولەت و برێڤەبرن یا ناڤەندییە و بۆ ئەوێ چەندێ خوەشگوزەرانی پەیدا ببیت، پێدڤی دكەت چەندین هەرێم ل ئیراقێ دروست ببن».
ئەوی سیاسەتمەداری باس ل ئەوێ چەندێ ژی كر: ئەو ئالی و كەسایەتیێن سیاسی ل بن كاریگەرییا ئەجیندەیێن وەلاتێن دەوروبەر، دخوازن ئیراق ب ئەوی شێوەیێ نوكە بمینیت و چو هەرێمێن دی دروست نەبن».
ناڤبری رۆهنكر ژی» بجهئینانا فیدرالیێ وەلات ناهێتە پارچەكرن، بەلكو بەرۆڤاژی وەلاتێن فیدرالی ل جیهانێ نموونەیێن هەرە زیندی یێن ئێكگرتنی و ئێك سەروەریێ نە».
ناجح ئەلمیزان سەرنج بۆ ئەوێ چەندێ ژی راكێشا» دەڤەرێن سوننی كو ژ ئالیێ حوكمەتا ئیراقێ ڤە هاتینە پشت گوهـ هاڤێتن و تووشی چەندین كێشەیێن سیاسی، ئەمنی، ئابۆری و جڤاكی بووینە، وەكریە سوننە داخوازا دروستكرنا هەرێمەكا فیدرالی بكەن.
ئەڤە د دەمەكی دایە كو حزبێن شیعی ل سەردەمەكی وەكو بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ل ئیراقێ دژی سیستەمێ ناڤەندی و خوەسەپاندنا رژێمێن بۆری شەڕ دكر، ژ پێخەمەت ئەوێ چەندێ ژی چەندین سەركردەیێن ئەوان هاتینە كوشتن، پشكەكا دی ل ئیرانێ و وەلاتێن ئورۆپا بوونە ئەنابەر، نوكە بەرۆڤاژی خەباتا خوە یا بۆری هەلویستی وەردگرن.
گرنگترین ئەو حزبێن شیعی یێن دژی ناڤەندییە و دیكاتۆریەتی بەری 2003 خەباتكری، حزبا دەعوە و جڤاتا بلند یا ئیسلامی نە. ئەوا جهێ سەرنجێ پشكەكا ژ ئەوان سەركردەیێن شیعی پشتی زێدەتر ژ 20 سالان ژ ژناڤچوونا رژێما بەعس، بەر ب ناڤەندیێ و رێگیركرن ل فیدرالیێ دچن كو فیدرالی ئەو سیستەمە یێن مادەیێن 121 هەتا 166 ژ دستووری بەردەوامێ ئیراقێ بۆ هاتییە تەرخانكرن.
دووماهی پێشهات ژی سەبارەت بەرتەنكرنا فیدرالیێ و پەنابرن بۆ ناڤەندیێ ل ئیراقێ ئاخڤتنێن فایق زێدانن، سەرۆكێ جڤاتا دادوەرییا بلند ل ئیراقێ بوون دەمێ گۆتی، دروستكرنا هەرێمەكا دی رەت دكەین، كو ئەڤە ژی دژی ئەوان پرنسیپان دهێنە دانان یێن حزبێن دەستهەلاتدارێن نوكە ل ئیراقێ ل سەردەمێ رژێما بەعس دا دژی وان شەڕكری، بەلێ نوكە ئەو ب خوە یێ پەنایێ بۆ دبەن.

بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ راگەهاند، بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، تەپ یا ل مەیدانا بەغدا و توركیا ب فەرمی بەرهەڤییا خوە بۆ ئەوێ پڕۆسەیێ نیشادایە.
سەفین دزەیی، بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گۆت: ل هەردو كۆنفرانسێن میونشن و دوبەی هەر ئێك ژ سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گەلەك كۆمبوونێن ل گەل سەركردەیێن پشكدار د ئەوان هەردو گۆپیتكاندا ئەنجامدان و ب هووری رەوشا دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین و روودانێن ئەمنی هاتنە باسكرن.
سەفین دزەیی گۆت ژی: دانوستاندن ل دۆر كێشەیێن د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا و دیتنا رێكەچارەیان بۆ ئەوان كێشەیان تەوەرێ سەرەكیێ كۆمبوونێن هەر ئێك ژ سەرۆكێ هەرێمێ و سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ بوون ونوكە هەرێما كوردستانێ كاراكتەرەكێ سەرەكییە د چەسپاندنا ئاسایش و سەقامگیریێ ل دەڤەرێ».
سەبارەت دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، گۆت: توركیا بەرهەڤییا خوە نیشادایە بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ و كێشەیێن تەكنیكی یێن چارەسەركرین و بۆرییا ڤەگۆهاستنا پەترۆلێ ژی یا نووژەنكری و یا بەرهەڤە، ئەوا هەی تەپە یا ل مەیدانا بەغدا و دڤێت حوكمەتا ئیراقێ بڕیارێ بدەت».
رۆهنكر ژی: ژ ئەگەرێ بڕیارێن دادگەها پاریس، كێشەیەك د ناڤبەرا بەغدا و ئەنقەرە دا یا هەی و پێدڤییە ئەو د ناڤبەرا خوە دا چارەسەر بكەن، ئیراق داخوازا گۆژمەیێ ملیارەك و 500 ملیۆن دۆلاران وەكو قەرەبوو ژ توركیا دكەت، بەلێ د راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دا زیان نێزیكی 10 ملیار دۆلاران گەهاندییە خوە».
هەڤدەم دوپاتی ژی ل بەردەوامییا دانوستاندنان كر بۆ چارەسەركرنا كێشەیێن هەلاویستی و دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ د ناڤبەرا هەردو حوكمەتێن هەرێما كوردستانێ و فیدرالی.

جێگرا سەرۆكێ پارتییا چاكسازییا توركمانی راگەهاند، جارا گەلەكێ یە دادگەها فیدرالی بڕیارا پاشئێخستنێ ل سەر كەیسێ پێكهاتەیان ددەت، ئەڤە ژی بۆ ئەوێ چەندێیە هەلبژاتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ نەهێنە ئەنجامدان.
مونا قەهوەچی، جێگرا سەرۆكێ پارتییا چاكسازییا توركمان و سكرتێرا پەرلەمانێ كوردستانێ ل خولا پێنجێ گۆت: پێدڤی بوو بەری ئەوێ سكالایێ راوێژ ب پێكهاتەیێ توركمانی هاتبا كرن، چونكە هەكە ئەو قانوونە بهێتە هەلوەشاندن و بڤرین بۆ قانوونا سالا 1992 دێ زیاندارێ ئێكێ پێكهاتەیێ توركمانی بیت، چونكە ل سالا 1992 توركمانان كورسییا كۆتا نەبوو».
مونا قەهوەچی گۆت ژی: ئەو دەستێوەردانە ب هەموو شێوەیەكی بۆ لاوازكرنا پێكهاتەیێ توركمانە» هەروەسا دبێژیت: پێكهاتەیێ توركمانی هیچ دەمەكی گەف نەبوو ل سەر هەرێما كوردستانێ، بەلكو بەرۆڤاژی رۆلەكێ بلند د سەقامگیرییا هەرێما كوردستانێ دا هەبوو».
ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر: چەندین جارە دادگەها فیدرالی ل ئیراقێ ئەڤێ كەیسێ گیرۆ دكەت، كو ب هیچ شێوەیەكی بڕیار ل سەر رەتكرن یان پەسەندكرنا ئەوێ دۆسێێ نادەت».
خویاكر: ژ ئالیێ قانوونی ڤە دادگەها فیدرالی تنێ دشێت سكالایێ رەت بكەت، یان پەسەند بكەت، هەكە پەسەند بكەت دێ زڤڕیت بۆ قانوونا كەڤن، بەلێ نەشێت دەستكاریێ د كورسیێن كۆتا دا بكەت و دابەشی سەر پارێزگەهان بكەت».
مونا قەهوەچی دویاتكر ژی» ژ بەر كو بڕیار ل سەر ئەوێ كەیسێ ناهێتە دان، تاكو هەلبژارتنێن هەرێما كوردستانێ نەهێنە ئەنجامدان، چونكە دەمێ قانوونیێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ل 7/7/2024 دێ ب دووماهی هێت».
جێگرا سەرۆكێ پارتییا چاكسازییا توركمانی راگەهاند ژی» لد خولا شەشی یا پەرلەمانێ كوردستانێ دێ مە نوونەرێ خوە هەبیت، چونكە بێی پێكهاتەیێ توركمان قابلی قەبوولكرنێ نینە».
ل دووماهیێ گۆت» هەموو ئالیێن سیاسی سەرەدانا پارتییا چاكسازییا توركمانی كرییە و هەلوەست و پشتەڤانییا خوە یا راگەهاندی، بەلێ ل دەمێ كریارێ و بڕیاردانێ دا ژبلی پارتی دیموكراتی كوردستان، هیچ ئالییەكێ سیاسی ل مەیدانێ ناهێتە سەر هێلێ».

هەولێر، قائید میرۆ

شرۆڤەكارەكێ سیاسی ئاماژە ب وێ چەندێ دكەت، ئەو گوهۆڕینێن ل دەڤەرێ پەیدابووین ئیراق ژی تێدا پشكدارە و هەرێما كوردستانێ ژی یا ڤەگرتی، ب بەهانەیێن جودا هەرێما كوردستانێ دبیتە ئارمانج ب تایبەتی ل ڤێ دووماهیێ پیلان دهێنە بەرهەڤكرن بۆ لێدانا ژێرخانەیا ئابۆرییا هەرێما كوردستانێ، ئەركێ هەموو هێز و ئالیێن سیاسی یێن هەرێما كوردستانێ یە خوە بەرهەڤ بكەن بۆ وان گوهۆڕینێن دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین ڤەگرتی، ب تایبەتی ژی پێلا وان گوهۆڕینان گەهشتیە ئیراقێ. هەروەسا دبێژیت، مامەلەكردن دگەل هندەك ئالیێن ئیراقێ ب ڤێ عەقلیەتێ كارەكێ ب زەحمەتە.
د. ئاراس عەبدوللا، شرۆڤەكارێ سیاسی بۆ رۆژنامەیا ئەڤرۆ دیاركر» رەوشا ئیراقێ گەلەك یا ئالۆزە و هەرێما كوردستانێ پشكەكە ژ ئیراقێ، ژئالیەكی ڤە ئیراق هەڤپەیمانا ئەمریكایە بۆ لێدانا تیرۆرستێن داعشێ و ژ ئالییەكێ دیڤە سەركردەیێن پشكەك ژئەوان گروپێن دەستهەلات هەی دبنە ئارمانجا ئەمریكا، ئەو گوهۆڕینێن ل دەڤەرێ پەیدابووین ئیراق ژی تێدا پشكدارە و هەرێما كوردستانێ ژی ڤەگرتیە، ب بەهانەیێن جودا هەرێما كوردستانێ دبیتە ئارمانج ب تایبەتی ل ئەڤێ دووماهیێ پیلان دهێنە بەرهەڤكرن بۆ لێدان ل ژێرخانەیا ئابۆرییا هەرێما كوردستانێ، ئەركێ هەموو هێز و ئالیێن سیاسی یێن هەرێما كوردستانێ یە خوە بەرهەڤ بكەن بۆ ئەوان گوهۆڕینێن دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین ڤەگرتی، ب تایبەتی ژی پێلا وان گوهۆڕینان گەهشتیە ئیراقێ، لەوڕا پێدڤییە ئالیێن كوردی ئێك دەنگ و ئێكگرتی بن ل هەمبەر گوهۆڕینان و پێكڤە بەرهنگاری هەر ئاریشەیەكێ ببن، ئەڤە ژی ب پێكئینانا حوكمەتەكا ب هێز و ئێكگرتی ل هەرێما كوردستانێ دێ هێتە ئەنجامدان».
زێدەتر گۆت» نابیت هەر ئالییەكێ سیاسی بتنێ بچیتە د ناڤا گوهۆڕینێن دەڤەرێ دا، بەرۆڤاژی پێدڤییە حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بەرهنگاری ئەوان ئاستەنگ و گوهۆڕینان ببیت، چونكە شەڕەكێ دژوار یێ سیاسی و ئابۆری ل دەڤەرێ بڕێڤە دچیت، چەند ئالیێن سیاسی دەلیڤێ بدەنە حوكمەتێ بۆ پاراستنا قەوارەیێ سیاسی و دستووریێ هەرێما كوردستانێ پێنگاڤەكا گەلەك گرنگە»

پەیڤدارێ سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ راگەهاند، هەتا نوكە كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ژ ئالیێ دەمی ڤە د مەترسیێ دا نینە بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ، بەلێ نابیت ئێدی بڕیارا دادگەهێ سەبارەت قانوونا هەلبژارتنان بهێتە پاشئێخستن.
دلشاد شەهاب، پەیڤدارێ سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ گۆت: گیرۆبوونا بڕیارا دادگەها فیدرالی سەبارەت قانوونا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ كاریگەرییا نەرێنی دروستكرییە ونابیت ئێدی چارەنڤیسێ پڕۆسەیا هەلبژارتنان ب پاشئێخستنێ ب بڕیارا دادگەها فیدرالی ڤە بهێتە گرێدان.
دلشاد شەهاب ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر: هەتا نوكە كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ژ ئالیێ دەمی ڤە د مەترسیێ دا نینە و هەكە ل رۆژا چارشەمبی دادگەهـ بڕیارێ ل سەر سكالایێ بدەت، دشێت ل دوماهییا مەها پێنج هەلبژارتنان ئەنجام بدەت».
ئەڤە د دەمەكی دایە، ل رۆژا ئێكشەمبی 18/2/2024 دادگەها بلند یا فیدرالی ل ئیراقێ بۆ ئێكلاكرنا هەژمارەكا سكالایان ژ ئەوان ژی سكالایا تایبەت ب پێنج مادەیێن قانوونا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ كۆمبوو و بۆ جارا 12 بڕیاردان ل دۆر سكالایێ بۆ رۆژا چارشەمبی 21/2/2024 پاشئێخست.
دادوەر عومەر ئەحمەد، سەرۆكێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ل 10/1/2024 دوپاتی ل سەر ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ كربوو و راگەهاندبوو» دیاركرنا رۆژا هەلبژارتنان تایبەتمەندییا سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ یە ب گۆڕەی قانوونێ لەوما دێ د هەماهەنگیێ دا بین ل گەل بۆ دیاركرنا رۆژا گونجای بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن خولا شەشێ یا پەرلەمانێ كوردستانێ».

بەرپرسێ پەیوەندیێن دەرڤە یێن پارتی دیموكراتی كوردستان راگەهاند، هەرێما كوردستانێ پێگەهەكێ ب هێز د پەیوەندیێن نێڤدەولەتی دا یێ هەی.
هشیار سێوەیلی، بەرپرسێ پەیوەندیێن دەرڤە یێن پارتی دیموكراتی كوردستان گۆت: هەرێما كوردستانێ د پترییا هەلكەفتێن نێڤدەولەتی دا بەرهەڤییەكا كارا یا هەی، ئاماژەیە كو هەرێما كوردستانێ ل ئاستێ پەیوەندیێن نێڤدەولەتی شیایە رۆلەكێ كارا بگێڕیت، ئەڤە ژی پلاتفۆرمەكا گرنگە كو سەركردەیێن جیهانێ و دەڤەرێ كۆم دبن و باسێ كێشەیێن گرنگ و مەزن دكەن، هەروەسا سێ هەتا چار كۆنفرانسێن گرنگتر سالانە ل جیهانێ دهێنە كرن، كو سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بەرهەڤییا تمام تێدا یا هەی».
پتر گۆت: هەرێما كوردستانێ پشكداری د كۆنفرانسێ داڤۆسێ و كۆربەندێ ئاسایشێ ل میونشن دا كر، هەروەسا ل گۆپیتكا جیهانی یا حوكمەتان كو سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ پشكداری تێدا كربوو كو ئەوێ گۆپیتكێ ژی هەمان گرنگی و تایبەتمەندییا خوە یا هەی، ئەڤە ژی رامانا وێ ئەوە هەرێما كوردستانێ شیایە پێگەهەكێ ب هێز بۆ خوە دابین بكەت».