ئه‌ڤرۆ نيوز، نيوار محه‌مه‌د سه‌ليم:

رێڤەبەرێ ژینگەھا دھۆکێ راگەھاند کو ب رەنگەکێ گشتی رەوشا ژینگەھێ ل پارێزگەھا دھۆک یا باشە، بەلێ ل دەوروبەرێن دھۆکێ ‏نەیا باشە و ب ‏تایبەت ژی ل دەڤەرا کواشێ و جھێن نێزیکی کۆمپانیێن پەترۆلێ گەلەک یا خرابە و ھەکە تشتەک نەھێتە کرن دێ مەترسی ‏ل سەر ژینگەھێ ھەبن.‏

محەمەدتاھر سەلاحەدین بریفکانی، رێڤەبەرێ ژینگەھا دھۆکێ، د دیدارەکێ دا بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیارکر کو رۆلێ وان یێ سەرەکی وەکو ‏دەستەیا پاراستنا ‏ژینگەھێ چاڤدێری و ھوشیاری یە، ھەر پرۆژەکێ ھەبیت کو بزانن دێ کارتێکرنێ ل ژینگەھێ کەت ب ھەرسێ توخمێن ‏خوە یێن سەرەکی ڤە (ئاخ، ئاڤ و ‏ھەوا) و گۆت: “بۆ نموونە ھەکە ئەم بەحسێ ھەوایی بکەین، ل سەرانسەری ھەرێما کوردستانێ مە ‏ویستگەھێن تایبەت ب پشکنینا ھەوایی یێن ھەین، ‏دبیت ل ھەر پارێزگەھەکێ ئامیرەک ب تنێ ھەبیت، بەلێ پشتی چوونا مە بۆ وەلاتێ ‏ئەلمانیا، ئەم شیاین سێ یەکێن دی ژی یێن چاڤدێریا ھەوایی زێدە ‏بکەین کو ل ڤێ ھەیڤێ دێ کەڤنە کاری و ب ڤێ چەندێ ل پارێزگەھا ‏دھۆکێ دێ بنە شەش یەکێن پشکنینا ھەوایی ل پارێزگەھا دھۆکێ”.‏

“ژینگەھا دھۆکێ یا باشە و یا دەوروبەران گەلەک یا خرابە‏”

زێدەتر گۆت: “ئەم دزانین مە گەلەک ئاریشە د ھەوایی دا یێن ھەین، چو پێ نەڤێت د ڤان سالێن بۆری دا، گەلەک کارگەھـ و کۆمپانیێن ‏دەرخستنا ‏پەترۆلێ و پالاوگەھـ ھاتنە ڤەکرن و ئەڤە ژی بوویە ئەگەر ھە‌وایێ دەڤەرێ بەر ب پیسبوونێ ڤە بچیت”.‏

دا زانین ژی کو زێدەبوونا ترۆمبێلا و پانزینا پیس و ھەبوونا موالیدێن ئەھلی یێن ناڤ مالا و خرابیا گازئویلا دھێتە بکارئینان ژی ئەگەرن ‏کو نە ل دووڤ ‏ستاندەردێن جیھانی نە. “ئەڤێن ل دەوروبەرێن ڤان موالیدان ژی دژین، د ژیانەکا نەخۆش دا دەرباز دبن ژ بەر کو ژبلی ‏دەنگی ژی، بێھنەکا گەلەک ‏نەخۆش دگەھیتە وان مالان”.‏

رێڤەبەرێ ژینگەھا دھۆکێ خۆیا کر کو ھەکە ئەو وەکو فەرمانگەھا ژینگەھا دھۆکێ رۆلێ خوە یێ سەرەکی نەبینین، سال بۆ سالێ و ‏رۆژ بۆ رۆژێ دێ ‏بەر ب خراببوونێ ڤە چیت و گۆت: “زێدەبوونا ترۆمبێلا و سۆتەمەنیا ب کوالێتیەکا خراب و زێدەبوونا کۆمپانیێن ‏پەترۆلێ ئەڤێن مە چو دەستەلات ل ‏سەر نەیی، ھەر چەندە وەکو قانوون ل دووڤ ماددێ ژمارە 16 رێ ددەتە فەرمانگەھێن ژینگەھێ ‏ھەر دەمەکێ ڤیا سەرەدانا ھەر پرۆژەکی بکەت بێی ‏ئاگەھداریا وێ کۆمپانیێ یان کارگەھێ یان ھەر تشتەکێ دی و بێ دەستووری دا کو ‏بزانین کا رەوشا ژینگەھێ ل وی جھی یا چاوایە”‌.‏

“مە دەستەلات ل سەر کۆمپانیێن پەترۆلێ نینن”

گۆتژی: “جھێ مخابنیێ یە ئەڤ کۆمپانیێن پەترۆلێ رێ نادەن کارمەندێن فەرمانگەھێ بچنە ناڤ کارێ کۆمپانیێن پەترۆلێ و چاڤدێریا وان ‏بکەن”.‏
ل دۆر چارەسەریێ ژی گۆت: “دڤێت وەکو حوکمەت پلانەکا باش بدانیت کا چاوان دێ شێین کونترۆل کەین، دەڤەرا بۆ پێشەسازی ھاتیە ‏دەستنیشانکرن ‏بیت یا کو بوویە ئەگەرێ بەرھەمئینانا ژینگەھەکا پیس کو کواشێ یە و خەلکێ وێ ب خوە ژی گەلەک گازندان دکەن. ‏مرۆڤێن بسپۆر ژی گەھشتینە ‏وێ راستیێ کو زێدەبوونا حالەتێن نەخۆشیا پەنجەشێرێ ل ڤێ دووماھیێ بۆ ئەگەرێ ژینگەھا پیس ‏ڤەدگەریت”.‏

گۆتژی: “گەلەک جاران وان ب خوە داخوازی ژ مە کریە کو راپۆرتەکێ ل سەر رەوشا ژینگەھێ ل سەر کۆمپانیێ پەترۆلێ بەرھەڤ ‏بکەین، بەلێ ئەو ‏کۆمپانی رێ نادەن کو کارمەندێن ژینگێ بچنە ناڤ جھێ کۆمپانیێ، ھەر چەندە یا بۆ دیارکری کو ئەو گرێدایی حوکمەتێ ‏نە، بەلێ ئەو رەت دکەن کو رێ ‏بدەنێ و دبێژن کو پێدڤیە رەزامەندیا سامانێن سرۆشتی بینن. ب مخابنی ڤە دەستەلاتا مە ل سەر وان نینە ‏و د وێ باوەرێ دامە کارگێریا گشتی یا ‏پارێزگەھێ ژی دەستەلات ل سەر وان نینە”‌.‏

نەڤەشارت ژی کو حالەت ھەبووینە کو وان بەلگە ژی ل سەر ھەبووینە کو ھندەک نەخۆشی پەیدا بووینە ژ ئەگەرێ وان کۆمپانیان و ‏کارێ وان، بەلێ ‏رێ نەدایێ بچن و مایێ خوە تێدا بکەن. “نەچار بووینە مە نڤیسارەک رەوانەی کارگێریا گشتی کریە و وان ب رێیا خوە ‏دایە وەزارەتا سامانێن سرۆشتی و ‏ب رێیا دەستەیا ژینگەھێ ژی مە نڤیسار دایە وەزارەتا سامانێن سرۆشتی و د ئاگەھدارین گەھشتیە ‏دەستێ وان، بەلێ نوزانین کا وان ژ لایێ خوە ڤە چو ‏پێرابوون ئەنجام داینە یان ژی نە”.‏

“دەڤەرا بۆ پێشەسازی ھاتیە دەستنیشانکرن خرابترین ژینگەھـ یا چێکری”

ل دۆر رەوشا ھەوایی، ئەندەزیار محەمەدتاھر گۆت: “نوکە مە ئامیرەکێ مۆبایل یێ ھەیی و یێ ل سەر ترۆمبێلەکێ و ب رێیا وی ‏ئامیری پشکنینا ھەوایی ‏دھێتە کرن و بۆ ماوەکی مە دانا پارکا نەورۆز ل نیڤا بازاری، سەرەرایی ھەبوونا گەلەک ترۆمبێلان و قەرەبالغا ‏بازاری بەلێ ئەنجامێن پشکنینێ گەلەک د ‏باش بوون و چو ئاریشە نینن، بەلێ دێ مینیت بۆ مە گەلەک یا گرنگ ئەم ھندەک گازا وەربگرین ‏کو ئێک ژ وان ‏H2S‏ کو یا کبیرتێ یە، مە ھەتا نوکە ‏ئەو ئامیر نینە، بزاڤێ دکەین نوکە وی ئامیری ب دەست خوە بێخین، ژ بەر ھەبوونا ‏کۆمپانیێن پەترۆلێ”.‏

زێدەتر گۆت: “مە ئاریشەکا دژی یا ھەیی کو ترۆمبێلا مە یا مۆبایل ھەموو جۆرێن گازا ناخوینیت بۆ نمۆنە رساس، یا مە ب تنێ ئۆزۆن ‏و سی ئۆ و نوکس ‏و تۆزێ دخوینیت ل گەل پلا گەرمێ و شەھێ. بزاڤێ دکەین ھندەک تشتێن دی ل سەر زێدە کەین کا ھەوایێ دەڤەرێ ‏بەر ب چ ڤە دچیت”. ‏
دەربارەیی جھێ ژ ھەموویان پتر ئاریشە لێ ھەیی، رێڤەبەرێ ژینگەھێ دیارکر کو بەھرا پتر وان ئاریشە ل کواشێ یا ھەیی، کارگەھـ و ‏پالاوگەھـ ل وێرێ ‏کار دکەن و ئەو دەڤەرێن دی یێن وەکو قەسرۆک و مرێبا و تاوکێ، ئەڤ جھێن کۆمپانیێن پەترۆلێ لێ کار دکەن ل وان ‏جھان وان گەلەک ئاریشە یێن ‏ھەین. “ماوەکی ل زاخۆ ژی مە ئاریشە ھەبوو ژ بەر گلێشی، کارگەھـ نەبوون و گلێش دبرە جھەکێ ‏دەستنیشانکری و ل وێرێ دسۆت”، رێڤەبەرێ ‏ژینگەھێ گۆت.‏

“سالا بۆری مە ب کۆژمێ 50 ملیۆنان کۆمپانی ل سەر پیسکرنا ژینگەھێ سزا داینە‏”

ل دۆر پێرابوونێن وان ل ھەمبەر کۆمپانیان ژی گۆت: “سالا بۆری ب کۆژمێ 50 ملیۆن و 500 ھزار دیناران کۆمپانی ھاتینە سزادان، ‏ئەڤ پارە ژی ‏ھەموو دچیتە د سندوقا ژینگەھێ دا، بەلێ ھەتا نوکە مە دەستەلات نەبوویە، نە وەکو فەرمانگەھـ نەژی وەکو دەستە ب وی ‏پارەیی کێشێن خوە چارە ‏بکەین. ھەکە ب رێژا 20 ھەتا 25% ئەڤ کۆژمێ پاران بۆ مە ھاتبا تەرخانکرن دا ئەم ژی ھندەک ژ وان ‏ئاریشێن مە ھەین پێ چارە کەین”.‏
ئێدی رێڤەبەریا ھاتنوچوونێ ل دەمێ نووکرنا سالنامێ پارێ ژینگەھێ ژ ترۆمبێلان وەردگریت، ل دۆر وێ چەندێ کا ئەو پارە دگەھیتە ‏دەستێ وان یان ‏نە، رێڤەبەرێ ژینگەھێ گۆت: “گەلەک جاران خەلک ژی گازندا وێ چەندێ دکەت کو پارە بۆ ژینگەھێ ژ شوفێران دھێتە ‏وەرگرتن، مە نەدیتیە چ بۆ ‏ژینگەھێ بھێتە کرن. ھەکە خەلکێ مە ھەست پێ کربا ئەڤ ژینگەھا مە یا پاقژ بیتن ب وی کۆژمێ پارەیی یێ ‏ژێ دھێتە وەرگرتن. سالانە 50 ھزار ژ ‏ترۆمبێلێن بچووک دھێتە وەرگرتن و یێن مەزن پتر ژێ دھێتە وەرگرتن ژ وان 50 ھزار دیناران ‏‏10 بۆ رێڤەبەریا ھاتنوچوونێ نە و 40 ھزار ژی بۆ ‏ژینگەھێ، بەلێ ھەتا نوکە ئێک دینار ژی نەشیاینە مفایی ژ ڤی پارەیی وەربگرین. ‏وەزارەتا ناڤخۆ دبێژیت پارە یێ ژینگەھێ یە، بەلێ دڤێت رەزامەندیا ‏وەزارەتا دارایی بینن و وەزارەتا دارایی ژی دبێژیت کو نە دەستەلاتا ‏وایە و گرێدایی جڤاتا وەزیرانە، بابەت نھا یێ گەھشتیە جڤاتا وەزیران دا کو بھێتە ‏چارەکرن و بشێین مفایی ژ وی پارەیی وەربگرین”.‏

مە دەستەلات نینە پارێ بۆ ژینگەھێ ژ شوفێران دھێتە وەرگرتن ب مەزێخین

دەربارەیی رەوشا ئاڤێ ژی گۆت: “ژینگەھـ وەکو ئاڤ ژی گەلەک یا پاقژە و رۆژانە تیمێن مە ل ھەموو دەڤەران نموونا دئینین و ھەر دەما ‏ئاریشەک ل ‏جھەکی ژی پەیدا بوو ب لەز رێڤەبەریێن شولەژێ ئاگەھدار دکەین و دھێتە چارەکرن”.‏

رێڤەبەرێ ژینگەھێ بەحس ل پشکنینا ئاخێ ژی کر کو نەڤەشارت کو نھا ئەو پشکنینێ بۆ ئاخێ ژی دکەن و گۆت: “ل کواشێ گەلەک یا ‏بێ سەروبەرە و ‏ل دەوروبەرێن ھندەک کۆمپانیا و موالیدێن ئەھلی ژی ئاخ یا پیس بوویی، وەکو دی ب رەنگەکێ گشتی ئاخا پارێزگەھێ یا ‏باشە. نھا پشکنینێ بۆ دەرامەتی ‏ژی دکەین کو بەری ماوەکێ کێم مە نموونەک ژ ھندەک دەرامەتی ژ نێزیک کۆمپانیەکا پەترۆلێ ئینا و دیار ‏بوو کو ئەنجامێن وێ گەلەک د خراب بوون، ‏دێ دووبارە کەین دا کو د پشت راست بین، ھەکە وەسا بیت نڤیسارەکا فەرمی ئاراستەیی وێ ‏کۆمپانیێ بکەین و ئێکێ ژی ئاراستەیی رێڤەبەریا گشتی یا ‏چاندنێ بکەین دا کو ئاگەھدار بکەین کو نابیت چاندن ل وان دەڤەران بھێتە ‏کرن”.‏

دا زانین ژی کو ھەر گۆندەکێ نھا بزانن پەترۆل یا لێ دەرکەفتی، خەلکێ وی گۆندی دێ دلنەخۆش بن، چونکو ھەتا نھا مفایەکێ وەسا ‏نەگەھاندیە ‏خەلکێ گۆندی، ئەو ب خوە حەز بکەن کۆمپانی ل وێرێ کار بکەن. “ھەر جھەکێ پەترۆل لێ ب دەرکەڤیت، چاندن یا وێران ‏دبیت و ژینگەھـ یا پیس ‏دبیت و نەخۆشی یێ زێدە دبن، پارەکێ وەسا ژی نەدایە خەلکی کو بێژن ئەڤە ئەردێ ھەوە ئەم یێ بۆ خوە مفایی ‏ژێ وەردگرین”.‏

ل دووماھیێ ژی ئەندەزیار محەمەدتاھر گۆت: “پێدڤیە پتر ھوشیاری ل دەف خەلکی ھەبیت، جھێ مە یێ بوویە جھەکێ گەشتیاری ژ بەر ‏ھەبوونا ‏کەسکاتی و کانی و رووباران، ھەکە چاڤێ خوە نەدەینێ وەکو حوکمەت و وەلاتی دێ بەر ب خراببوونێ ڤە چیت. پێشمەرگە یێ ‏دچیت خوینا خوە بۆ ڤێ ‏ئاخێ د رێژیت، دڤێت ئەم ژی ب پارێزین دا خەلکێ خوە ژی بەر ب ژینگەھەکا پاقژ ڤە ببەین”.‏