ئه‌ڤرۆ نيوز:
خوارنا ھەڤسەنگ و ساخلەم د قۆناغا دوگیانیێ دا گەلەک گرنگە، ژبەرکو دێ ڤیتامین و رەگەزێ، خوارنێ یێن پێدڤی ددەتە ژنا دوگیان و دێ ھاریکاریا وێ د وێ قۆناغا ب زەحمەت دا کەن، ھەروەسا دێ خوارنا پێدڤی بۆ وەرارا سۆریلانکی دەتە لەشێ وێ.
د ڤەکۆلینەکا نوو دا یا د Network Health Digest بەلاڤ بووی و ئەنجامێن 18 ڤەکۆلینێن بەری نھا ل دۆر پێدڤیێن خوارنێ بۆ ژنا دوگیان ھاتینە کرن شرۆڤەکرین، وەسا ئاشکرا کرکو ھێک خوارنا نموونەیە بۆ ژنا دوگیان، ژبەرکو گەلەک مفا تێدا ھەنە و ژ وانا:
ریژەیەکا باش یا پرۆتینان تێدا ھەیە و ھەستا تێربوونێ چێدکەت و یا ھاریکارە کو ژن زێدەی یا پێدڤی خوارنێ نەخۆت.
ترشیێ فۆلیک تێدا ھەیە کو یێ گرنگە بۆ کوئەندامێ دەمارێن سۆریلانکی، ھەر ھێکەکێ 55 میکرگرامێن فۆلیکی تێدا ھەنە و ژنا دوگیان ل سێ مەھێن دەستپێکا دوگیانیێ پێدڤی ب وی ترشی ھەیە.
رێژەیەکا باش یا ئاسنی تێدا ھەیە و ئەو رەگەزەکێ گرنگە بۆ ژنا دوگیان و ناھێلیت ھەست ب وەستیانێ بکەت.
ترشیێن روونی کێم د ناڤ دا ھەنە کو ترسا زێدەبوونا سەنگێ زارۆی ناھێلیت و ناھێلیت ژن تووشی خەمۆکیێ بیت پشتی زارۆبوونێ.
ھێک ھەموو پێدڤیێن خوارنێ یێن پێدڤی بۆ قۆناغا دوگیانیێ پەیدا دکەن وەکو یۆد و ڤیتامین B12 و کۆلینی.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
ھەڤژینێ وەفادار ل گۆرەی بەرنیاسترین پێناسە ئەوە یێ ھێشتا ھەڤژینا وی خیانەتا وی ئاشکرا نەکری، ئەو پێناسە ژی وێ یەکێ دگەھینیت کو پتریا زەلامان خیانەتێ ل ھەڤژینێن خوە دکەن ب تنێ ئەو نەبیت یێ خودێ دلۆڤانیێ پێ دبەت، ئاریشا ژ وێ مەزنتر ئەوە ھەموو ئەو ژنێن تووشی خیانەتێ دبن ھەست پێ ناکەن و وەسا ھزر دکەن ھەڤژینێن وان وەفادارن بۆ وان.
دێ ھندەک نیشانان ئاشکرا کەین کو ھاریکاریا ژنێ بکەن خیانەتا ھەڤژینێ خوە پێ ئاشکرا بکەن ھەکە یێ خائین بیت، لێ ھەکە یێ وەسا نەبیت بلا بۆ خوە ژبەر بکەت و خودێ نەکەت رۆژەکێ ھەوجە بیتێ.
پەیوەندییا گەرم و جۆتبوون:
چو زەلامێن سۆپەرمان د سیکسی دا نینن، راستە ھەموو زەلام حەز ژ سیکسی دکەن ھەتا وە رادەی کو سیکس ل بەراھیا ھەموو تشتێن دێن ژیانێ دھێت ل نک وان، لێ دەمێ سیکسی د گەل خۆشتڤیا خوە یا ھەڤالەکا خوە دکەت شیانێن وی یێن سیسکی کێم دبیت و ھژمارا جارێن کرنا سیکسی کێم دبیت، ھەکە ئەو یەک چێبوو بزانە ئەو زەلامێ تە یێ تشتەکی د پشت تەرا دکەت.
مۆبایل:
ھەکە ھەڤژینێ تە مۆبایلا خوە ژ بەر تە ڤەشارت و ژ دەستێن وی دەرنەکەت و رێ نەدا تو د مۆبایلا وی بخەبتی یان ژی ھەکە نامە و پەیوەندی ژێبرن، یان ژی ھەکە پاسووردێ وێ گوھارت، ھەکە رێ نەدا تە تو دەست بکەیە مۆبایلا وی، یان ھەکە دەمێ تو پرسیار ژێ دکەی کی بوو پەیوەندی کری و ب تۆرەیی ڤە بەرسڤا تە دا، ئەو ھەموو نیشانێن کو تشتەکێ ھەی و نەڤێت تو بزانی.
داخباربوون و پاشی بێدەنگ بوون:
ھەکە ھەڤژینێ تە بەردەوام پەسنا کەساتیەکێ کر و داھباریا خوە پێ دیار کر و چو ھەلکەفتان ناھێلیت ھەکە بەحس نەکەت، پاشی بێدەگ بیت و پشتی ھینگی بەحس نەکەت و ناخوازیت کەس ل نک وی بەحس ژی بکەت، بزانە ئەو تشتەکێ د ناڤبەرا وان دا چێبووی و دبیت پەیوەندیا وان نەمایە.
ئەریەلێن ھەست پێکرنێ:
ژنێ ب سروشتی خوە ھندەک ئەریەلێن ھەست پێکرنێ ھەنە و ل نک زەلامان نینن، ژن دشێت ھەست ب ھەر گوھۆرینەکێ بکەت کو ل نک ھەڤژینێ وێ دروست بیت، بۆ نموونە حەز نەکەت وەکو بەرێ سحبەتان د گەل تە بکەت یان ژی ھندەک رەفتارێن دی بکەت کو بەری نھا نەکربن، پێدڤیە ژن ھەست ب وان گوھۆرینان بکەت و ئەو یەک نیشانا ترسێ نە.
دوورکەفتن ژ مال:
پتریا جاران زەلام نەشێن دەمێ خوە د ناڤبەر ھەڤژینا خوە و خۆشتڤیا خوەدا رێک بێخیت، لەورا نەچار دبیت ب بھەانەیێن جودا ژ مال دوور بکەڤیت و دێ بێژیت ئەو یێ ب شولە یان ژی کۆمبوونا ھەی دا ب ئازادیا خوە بکەڤیت، لەورا پێدڤیە ژن ھەست ب ڤان رەفتاران بکەت کو تشتەکی دی یێ ھەی.
درەو:
زەلام دێ نەچار بیت درەوان بکەت دا پەیوەندیا خوە ڤەشێریت، ل ڤێرێ پێدڤیە ژن بەرسینگێ درەوێن وی بگریت و دشێت ئاشکرا بکەت، ھەکە دوبارە درەو کرن بزانە ئەو یێ خیانەتێ دکەت.
دانپێدان:
پتریا زەلامان دانپێدانێ ب خیانەتێ دکەن بۆ جارەکێ ب تنێ، دێ دانپێدانێ کەت کو پەیوەندیەکا سەرپێ دژ یانا خوەدا ھەیە، وێ یەکێ ژی ژن لێ دبووریت، لێ سەرەرای بەردەوامیا پەیوەندیا وی ئەو جارەکا دی دانپێدانێ ناکەت، دێ بەردەوامیێ ددەتە ئینکارکرنێ و دوپاتیێ ل تووبا خوە کەت، لێ پشتراست بە ئەو شاشیا وی یا ئێکانە نینە.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
ل گۆرەی ئامار و داتایێن دەستەیا گەشتۆگۆزارێ ل ھەرێما کوردستانێ، د ئەڤ سالە دا نێزیکی دوو ملیۆن گەشتیاران قەستا ھەرێما کوردستانێ کریە و ب رێیا ڤان گەشتیاران نێزیکی 600 ملیۆن دۆلاری وەکو داھات ھاتیە دناڤ ھەرێما کوردستانێ دا و ئەڤە بوویە ئەگەر کەرتێ تایبەت گەشە ببیت و بەرەڤ پێشڤەچوونێ بچیت.
نادر رۆستی، پەیڤدارێ دەستەیا گەشتۆگۆزارێ ل ھەرێما کوردستانێ بۆ ئەڤرۆ دیار کر، ھەر گەشتیارەکێ دھێتە ھەرێما کوردستانێ د گەشتا خوەدا نێزیکی 300 دۆلاران د مەزێخیت و ئەڤە ژی وێ دگەھینیت کو د ئەڤ سالە دا ژ سەرجەمێ ھاتنا دوو ملیۆن گەشتیاران، نێزیکی 600 ملیۆن دۆلاری وەکو داھات ھاتیە دناڤ ھەرێما کوردستانێ دا و بێگومان ھاتنا گەشتیاران ژی بۆ ھەرێما کوردستانێ و سال بۆ سالێ زێدەبوونێ وان دبیتە ئەگەر کەرتێ تایبەت گەشە ببیت و بەرەڤ پێشڤەچوونێ بچیت و جھێن گەشتیاری ل ھەرێمێ زێدەتر لێ بھێن.
ئاشکرا ژی کر کو ئەڤ رێژا گەشتیاران ب تنێ د ھەشت ھەیڤێن ئێکێ دا ھاتینە ھەرێمێ و ئەگەر داتایێن ھەر چوار ھەیڤێن دی یێن ئەڤ سالە ژی بھێنە کۆمکرن، بێگومان دێ رێژە زێدەتر لێ ھێت و رەنگە نێزیکی دوو ملیۆن و 500 ھزار گەشتیاران و گۆت: بزاڤێن دەستەیا گەشتۆگوزاری د بەردەوامن بۆ دابینکرنا خزمەتگۆزاریێن گەشتۆگۆزاری و ئەنجامدانا چەند پرۆژەیێن نوو یێن گەشتیاری.
نادر رۆستی، پەیڤدارێ دەستەیا گەشتۆگۆزارێ ل ھەرێما کوردستانێ دیار کر کو ل گۆرەی پلانا وان ھەتا سالا 2025 کەرتێ گەشتیاری دێ پێشڤەچوونێن مەزن بخۆڤەبینن و گۆت: ئەو گەشتیارێن قەستا ھەرێما کوردستانێ دکەن، 90% خەلکێ عیراقێ نە و 10% ژی خەلکێ بیانی نە ژ دەرڤەی عیراقێ دھێن و ئەم نھا د بزاڤێ داینە گەشتیارێن بیانی ژ وەلاتێن ئەورۆپی و ئەمریکی و وەلاتێن دی بینینە ھەرێما کوردستانێ، چونکو نھا ل کوردستانێ نێزیکی سێ ھزار جھـ و دەڤەر و ھاڤینگەھێن گەشتیاری و ئۆتێل و مۆتێل ل کوردستانێ ھەنە.
خویاژی کر کو ھاتنا گەشتیاران بۆ پارێزگەھا دھۆکێ ژی ب ریژەیا 40% بەرەڤ زێدەبوونێ یە و ب تنێ د شەش مەھێن بۆری دا ژ ئەڤ سالە دا نێزیکی 100 ھزار گەشتیاران قەستا ھاڤینگەھێن پارێزگەھا دھۆکێ کریە و داھاتێ وێ ب 30 ملیۆن دۆلاران دھێتە خەملاندن و گۆت: ئەم د پلانانداینە بۆ زێدەکرنا رێژەیا گەشتیاران.
خالد موحەمەد، گەشتیارەکێ عەرەبە و خەلکێ بەسرایە و بۆ گەشتیاریێ بەرەڤ پارێزگەھا دھۆکێ ھاتیە و ئاشکرا دکەت کو کوردستان ل ھەمبەری پارێزگەھێن دی یێن عیراقێ بەھەشتە و گەلەک یا جیاوازە و ئەو خۆشیا ل کوردستانێ ھەی ل چو باژێرێن عیراقێ نینە و گۆت: ل عیراقێ رەوش گەلەک یا ئالۆزە و ئەو خزمەتکاریێن بۆ خەلکێ ھەرێمێ ھاتینە کرن ب چو رەنگان بۆ خەلکێ عیراقێ نەھاتینە کرن.
ل پارێزگەھا دھۆکێ 204 جھێن گەشتیاری یێن مۆلەت دای ھەنە و بەردەوام ئەڤ جھێن گەشتیاری بەرەڤ زێدەبوونێ نە و سالانە ب دەھان جھێن نوو دھێنە ڤەکرن و ھەنە ژی دھێنە داخستن و ھەنە ژی دھێنە بەرەفرەھکرن و خۆشترلێ کرن.
ئەڤرۆ نيوز:
ل ھەموو وەرزێن سالێ و ب تایبەت ژی ل زڤستانێ خەلکەک ھەیە ژمارەکا زور یا دەرمانا و ب تایبەت یێن دژی ھەودانان ب کاردئینیت و ھەست ب ساخلەمبوونێ ناکەن، ب راستی ژی دەرمانێن ئەنتی بایوتیک شیان ھەنە ژیانا مرۆڤی ب پارێزن، بەلێ ھندەک میکروبان ھێزەکا تایبەت ھەیە و دشێن بەرگریا ڤان دەرمانان بکەن و ل وی دەمی دەرمان ب شێوازەک دروست ب کارێ خۆ رانابن،ھەروەھا ئەو میکروب دشێن بەرگریا خۆ بدەنە ھندەک میکروبێن دی.
دەرمانێن ئەنتی بایوتیک کاردکەن ژبو کوشتنا بەکتریا و رێکگرتنێ ل وەرارا وان،بەلێ دبیت ئەڤ چەندە پەیدانەبیت و بەکتریایێن ب ھێز ھەر شیانێن وەرار و بەربەڤبوونێ ل دەڤ بمینن و جارەک دی مرۆڤ نەخوش ببیتەڤە و ل وی دەمی کونترولکرنا نەخوشیێ دێ یا ب زەحمەت بیت.
ئەو کەسێن دەرمانێن ئەنتی بایوتیک ب بەردەوامی و ب شێوەیێن دووبارەکری ب کاردئینن پتر بەرئاتافی بەرگریا بەکتریا دبن و ئەڤە دبیتە ئەگەر ب زەحمەت کونترول ل سەر ھندەک نەخوشیان بھێتە کرن یان نەخوش پێدڤی ب پتر دەرمانان و سەرەدانێن نوشداری ببیت.
میکروب دھێنە دابەشکرن بو دو پشکێن سەرەکی ئەوژی بەکتریا و ڤایروسن و ئەڤە ھەردو ئەگەرێن سەرەکی یێن پتریا نەخوشیانە و دەرمانێن ئەنتی بایوتیک کونترولێ ل سەر بەکتریا دکەن بەلێ چ کارتێکرنێ ل سەر ڤایروسان ناکەن و ڤایروس کومەکا نەخوشیان پەیدادکەن ژوانژی ( پەرسیڤ و کوخک و ئەنفلاوەنزا و ئاریشەیێن دفنێ و ھەناسێ و ھەودانا گوھی).
بەکتریا دژین دناڤ ئاڤێ و خوارنێ و ئاخێ و دیسا دناڤ رووەک و ئاژەل و مرۆڤان دا ھەنە و پتریا وان گەلەک ب زیان نینن ل سەر ساخلەمیا مرۆڤان بەلکو ھندەک ھاریکاریێ دگەل مرۆڤان دکەن د ھەرسکرنا خوارنێ دا و ھندەکێن دی نەخوشیێن ب مەترسی پەیدادکەن وەک نەخوشیا ئێشا زراڤ.
ئەگەر تو تووشی نەخوشیەکا ڤایروسی ببی ھەلبەت ب کارئینانا دەرمانێن ئەنتی بایوتیک ھزرەکا گەلەک باش نینە، ژبەرکو چ کارتێکرنێ ل ڤایروسان ناکەن و چ زیان و چ مفا ژی تێدا نینن,ھەر جارەکا تو ڤان دەرمانان ب کاردئینی تو دەلیڤێ ڤەدکەی کو بەرھنگاریا ڤان دەرمانان نوو ببیتەڤە و ئەڤەژی ل پاشەرۆژێ بوتە خرابە.
گرنگترین خەلەتی ئەوە ل دەمێ نەخوش ڤان دەرمانان داخواز دکەت و چ پێدڤی ژێرا نەبیت بو نموونە ل دەمێ تووشی پەرسیڤی دبیت و ڤان جورە دەرمانان دخوت، یانژی ل دەمێ ل دووڤ شیرەتێن نوشداری ب کارنەئینیت، ب کارئینانا خەلەت یا دەرمانان بوارێ ئابوری ژی گران دکەت و نەخوش دێ نەچاربیت دەرمانێن بھاگرانتر ب کاربینیت داکو ژنەخوشیێ قورتال ببیت.
یانژی ل دەمێ نەخوشەک دەرمانی ب ھەلگریت و پشتی بورینا دەمەکی وی دەرمانی دووبارە ب کاربینیتەڤە و بێی شیرەتا ژ نوشدارێ تایبەتمەند وەربگریت.
لەورا یا پێدڤی یە ل سەر تە چ جاران دەرمانێن ئەنتی بایوتیک ب کارنەئینی ل دەمێ نوشدار دبێژیتە تە نەخۆ،یانژی ل دەمێ تو تووشی نەخوشیێن ڤایروسی دبی وەک ( ئەنفللاوەنزایێ) دەرمانێن خو ل دووڤ رێنمایێن نوشداری ب کاربینە و ل دەمێن پێدڤی و دەمێ تو ھەست دکەی تو یێ ساخلەم بوی، ل دەڤ خو دەرمانی نەراوەستینە و دەرمانێن چ کەسێن دی بو نەخوشیا خو ب کارنەئینە.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
خوارنێن نەساخلەم گەلەک نەخۆشیان پەیدادکەن و ژگرنگترین وان نەخۆشیان ژی قەلەوی یە دگەل نەخۆشیا شەکرێ و نەخۆشیێن دلی و دەمارێن خوینێ و گوت: خوارنا ساخلەم شیان ھەنە رادەیەکی بۆ ڤان نەخۆشیان بدانیت و ھاریکارە بۆ وەرارا مرۆڤی.
سروشتێ سیستەمێ خوارنێ ژی ژ کەسەکی بۆ ئێکی دھێتە گوھارتن ئەوژی ل دووڤ ژی و سەنگ و درێژیا مرۆڤی دمینیت دگەل کا مرۆڤ چەند ھێزێ ب رێکا ھاتن و چوونێ و کاری و وەرزشێ د مەزێخیت.
قەلەوی ئێک ژ گرنگترین ڤان نەخۆشیانە کو ژ ئەنجامێ خوارنا نەساخلەم پەیدادبیت، قەلەوی یا پێکھاتیە ژ کومڤەبوونا روونان د لەشیدا، دەربارەی ژنێن ساخلەم ب رێژا 25% ژ لەشێ وان روینە و بۆ زەلامان ژی 17% ژ روونان ب خوڤە دگریت، لەشێ ژنان شیانێن مەزنتر ھەنە ژ لەشێ زەلامان ھەنە بۆ کومڤەکرنا چەوریا ئەوژی ژبەر وێ چەندێ یە داکو ھێزێ بدەنە ژنێ ددەمێ دوگیانیێ و شیردانێ دا.
ژ بۆ زانینا سیستەمێ خوارنا ساخلەم پێدڤیە ل دووڤ سێگوشەیا خوارنێ بچین و سێگوشە ژی یا پێکھاتیە ژ کومەکا خوارنێن سەرەکی کو پێدڤیە ھەر کەسەک پێگیریێ پێ بکەت، سێگوشەیا خوارنێ بەرێ مە ددەتە وێ چەندێ کا دێ چەند خوارنێ خووین و دیسان کومێن سەرەکی یێن خوارنێ پێکھاتینە ژ کوما گوشتی و شیری و بەرھەمێن وی و زەرزەواتی و فێقی و نشایێ.
کوما نشایێ ھەیە وەکو ( برنج و نان و کەلیک و مەعکەرونا) کو بنیاتێ ھەرەمی پێک دئینن و ھەرەمێ خوارنێ دبێژیت پێدڤیە رۆژانە 6-11 قورچا وان خوارنا بخوین کو ھەر جارەک یا پێکھاتی بیت ژ چارێکەکا نانی و 31 گرامێن کەلیکا و نیڤ کوپێ دانکێن ھوورکری یان برنجی و مەعەکەرونا و موکا نشایێ ب ژیدەرەکێ گرنگێ ھێزێ و ڤیتامین و کانزایان بۆ لەشی دھێتە نیاسین.
کوما زەرزەواتان ژی پێدڤیە رۆژانە 305 جارا بخوین و ھەر جارەکێ نیڤ کوپێ زەرزەواتێن ب بەلگ یێن خاڤ و نیڤ کوپێ دی زەرزەواتێن کەلاندی بخوین و ئەڤ کومە ڤیتامینا بۆ لەشی دابین دکەت و ژێدەرەکێ گرنگیێ رووشالانە.
کوما سیێ ژی کوما فێقی یە کو پێدڤیە رۆژانە 3-4 جارا بخوین و ھەر جارەک یا پێکھاتی بیت ژ سێڤەکا ناڤنجی یان پرتەقالەک یان موزەک یانژی نیڤ گوپێ شەربەتا سروشتی یا ڤان فێقیان.
کوما چوارێ یا گوشتی یە کو پێدڤیە 2-3 جارا بخوین و ھەر جارەکێ ھێکەکێ یان 60 گرامێن گوشتی یان ماسیێ و مریشکێ، باشترە گوشتێ بێ روین بھێتە خوارن و چەرمێ مریشکێ بھێتە ژێڤەکرن و گەلەک زەرکا ھێکێ ژی نەخوین ژبەرکە گەلەک کولیسترول دناڤدا ھەیە و ھەردەم باشترە گوشتێ سپی وەکو یێ مریشکا و ماسیان بخوین و ئەڤ کومە پرۆتین و ڤیتامین و ئاسنی و زنکی ددەتە لەشێ مرۆڤی.
کوما دووماھیێ یا شیری و بەرھەمێن وی یە کو باشترە رۆژانە 203 جاران بھێتە خوارن و ھەر جارەک یا پێکھاتی بیت ژ کوپەکێ شیری یان ماستی و باشترە یێن کێم روین بن و ئەڤ کومە ژێدەرەکێ گرنگێ پروتینا و کانزایانە.
کوپیتکا ھەموو تشتان کو زیانێ ل ساخلەمیا مرۆڤی دکەن روین و زەیت و شەکرن کو پێدڤیە ب کەمیێن کێم بھێنە خوارن، ژبەرکو گەلەک کاوریان ددەنە لەشی و گەلەک مفایەکێ مەزن تێدا نینە و چ کومێن خوارنێ نینن کو باشتربن ژ کوما دی بەلکو مە پێدڤی ب ھەموو کومان ھەیە.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
سەنتەرێ ساخلەمیا درەوونی ل زانکۆیا بۆرتسموت ل ئینگەلتەرا ڤەکولینەکا ھوور ئەنجام دا ل دۆر پەیوەندیێ دناڤبەرا ھەستا بێھنکرنێ و قەلەویێ، وەسا دیاربوو کەسێن قەلەو پتر ھەست ب بێھنا خوارنێ دکەن.
وێ ڤەکولینێ 40 قوتابیێن زانکۆیێ ب خوڤەگرتبوون و ھاتبوونە دابەشکرن ل سەر دو کۆما، کۆما ئێکێ د قەلەو بوون و یێن دی د نۆرمال بوون، ھەمی پشکداران ساخلەمیەکا باش ھەبوو، ڤەکولەران پرسیار ل وان کرن ل دۆر بێھن و تاما شوکولاتێ، تاری یێن دەستکرد و کا چەند دوور ھەست ب بێھنێ دکەن و بێھن یا چاوابوو، پاشی پلێ، بێھنێ پیچ پیچە کێمکرن داکو بزانن چەند ئەو ھەست پێ دکەن، شارەزایان تام ژی کرنە چار تام (ترش، سویر، تەحل و شرین).
تیمێ ڤەکولەران کاردکر دا بزانن چو پەیوەندی دناڤبەرا ھەستێن بێھنکرنێ و تامکرنێ و سەنگی دا ھەیە، وەسا بۆ دیاربوو مرۆڤێن قەلەو زووتر بێھنا شوکولاتا وەردگرن و دیسا مرۆڤێن قەلەو دشێن بێھنێ و تامێ ژێک جودا بکەن و بزانن کیژان یا خوشە و کیش ب تامترە.
ئەڤرۆ نيوز:
خوارنێن نەساخلەم گەلەک نەخۆشیان پەیدادکەن و ژگرنگترین وان نەخۆشیان ژی قەلەوی یە دگەل نەخۆشیا شەکرێ و نەخۆشیێن دلی و دەمارێن خوینێ و گوت: خوارنا ساخلەم شیان ھەنە رادەیەکی بۆ ڤان نەخۆشیان بدانیت و ھاریکارە بۆ وەرارا مرۆڤی.
سروشتێ سیستەمێ خوارنێ ژی ژ کەسەکی بۆ ئێکی دھێتە گوھارتن ئەوژی ل دووڤ ژی و سەنگ و درێژیا مرۆڤی دمینیت دگەل کا مرۆڤ چەند ھێزێ ب رێکا ھاتن و چوونێ و کاری و وەرزشێ د مەزێخیت.
قەلەوی ئێک ژ گرنگترین ڤان نەخۆشیانە کو ژ ئەنجامێ خوارنا نەساخلەم پەیدادبیت، قەلەوی یا پێکھاتیە ژ کومڤەبوونا روونان د لەشیدا، دەربارەی ژنێن ساخلەم ب رێژا 25% ژ لەشێ وان روینە و بۆ زەلامان ژی 17% ژ روونان ب خوڤە دگریت، لەشێ ژنان شیانێن مەزنتر ھەنە ژ لەشێ زەلامان ھەنە بۆ کومڤەکرنا چەوریا ئەوژی ژبەر وێ چەندێ یە داکو ھێزێ بدەنە ژنێ ددەمێ دوگیانیێ و شیردانێ دا.
ژ بۆ زانینا سیستەمێ خوارنا ساخلەم پێدڤیە ل دووڤ سێگوشەیا خوارنێ بچین و سێگوشە ژی یا پێکھاتیە ژ کومەکا خوارنێن سەرەکی کو پێدڤیە ھەر کەسەک پێگیریێ پێ بکەت، سێگوشەیا خوارنێ بەرێ مە ددەتە وێ چەندێ کا دێ چەند خوارنێ خووین و دیسان کومێن سەرەکی یێن خوارنێ پێکھاتینە ژ کوما گوشتی و شیری و بەرھەمێن وی و زەرزەواتی و فێقی و نشایێ.
کوما نشایێ ھەیە وەکو ( برنج و نان و کەلیک و مەعکەرونا) کو بنیاتێ ھەرەمی پێک دئینن و ھەرەمێ خوارنێ دبێژیت پێدڤیە رۆژانە 6-11 قورچا وان خوارنا بخوین کو ھەر جارەک یا پێکھاتی بیت ژ چارێکەکا نانی و 31 گرامێن کەلیکا و نیڤ کوپێ دانکێن ھوورکری یان برنجی و مەعەکەرونا و موکا نشایێ ب ژیدەرەکێ گرنگێ ھێزێ و ڤیتامین و کانزایان بۆ لەشی دھێتە نیاسین.
کوما زەرزەواتان ژی پێدڤیە رۆژانە 305 جارا بخوین و ھەر جارەکێ نیڤ کوپێ زەرزەواتێن ب بەلگ یێن خاڤ و نیڤ کوپێ دی زەرزەواتێن کەلاندی بخوین و ئەڤ کومە ڤیتامینا بۆ لەشی دابین دکەت و ژێدەرەکێ گرنگیێ رووشالانە.
کوما سیێ ژی کوما فێقی یە کو پێدڤیە رۆژانە 3-4 جارا بخوین و ھەر جارەک یا پێکھاتی بیت ژ سێڤەکا ناڤنجی یان پرتەقالەک یان موزەک یانژی نیڤ گوپێ شەربەتا سروشتی یا ڤان فێقیان.
کوما چوارێ یا گوشتی یە کو پێدڤیە 2-3 جارا بخوین و ھەر جارەکێ ھێکەکێ یان 60 گرامێن گوشتی یان ماسیێ و مریشکێ، باشترە گوشتێ بێ روین بھێتە خوارن و چەرمێ مریشکێ بھێتە ژێڤەکرن و گەلەک زەرکا ھێکێ ژی نەخوین ژبەرکە گەلەک کولیسترول دناڤدا ھەیە و ھەردەم باشترە گوشتێ سپی وەکو یێ مریشکا و ماسیان بخوین و ئەڤ کومە پرۆتین و ڤیتامین و ئاسنی و زنکی ددەتە لەشێ مرۆڤی.
کوما دووماھیێ یا شیری و بەرھەمێن وی یە کو باشترە رۆژانە 203 جاران بھێتە خوارن و ھەر جارەک یا پێکھاتی بیت ژ کوپەکێ شیری یان ماستی و باشترە یێن کێم روین بن و ئەڤ کومە ژێدەرەکێ گرنگێ پروتینا و کانزایانە.
کوپیتکا ھەموو تشتان کو زیانێ ل ساخلەمیا مرۆڤی دکەن روین و زەیت و شەکرن کو پێدڤیە ب کەمیێن کێم بھێنە خوارن، ژبەرکو گەلەک کاوریان ددەنە لەشی و گەلەک مفایەکێ مەزن تێدا نینە و چ کومێن خوارنێ نینن کو باشتربن ژ کوما دی بەلکو مە پێدڤی ب ھەموو کومان ھەیە.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
رێڤەبەریا گشتیا کەشناسی و بیڤەلەرزێ ل ھەرێما کوردستانێ راگەھاند کو سوبەھی رۆژا دوشه‌مبى رێکەفتی 29ی چريا ئێكێ 2018ێ ئه‌سمان دێ ساهى بيت.
پشکا پێشبینیان ل رێڤەبەریا گشتیا کەشناسی و بیڤەلەرزێ ل ھەرێما کوردستانێ د نڤیسارەکێ دا کو دانەک بۆ ئەڤرۆ نیوز رەوانە کرینە راگەھاند کو دھێتە پێشبینیکرن ساهى بيت.
پشکا پێشبینیان دایە زایە زانین کو دێ ئله‌زاتيا بايى د ناڤبەرا 5 ھەتا 10کم دا و ماوێ دیتنێ ژی دێ د ناڤبه‌را 9 بۆ 10 دا بیت، پلێن گەرمێ ژی دێ د ناڤبەرا 10 بۆ 24 پلان دا بن.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
شڤێدى رۆژا شه‌مبى بيڤه‌له‌رزه‌كێ ب پله‌يا 3.4 پله ل سنورێ باژێرێ كه‌ركووك دا.
رێڤه‌به‌ريا گشتى يا سه‌قاناسى و بيڤه‌له‌رزێ ل هه‌رێما كوردستانێ راگه‌هاند كو شڤێدى ل ده‌مژمێر 11:24 ده‌قيقه بيڤه‌له‌رزه‌كێ ب 3.4 پله ب گۆره‌يى پێڤه‌رێ ريخته‌ر ب كووراتيا 13كم و دووراتيا 27كم ل باژێرێ كه‌ركووك و 32كم ل قه‌زا چه‌مچه‌مال دا.
نيشاندان