ئەڤرۆ نيوز:‏

سەرەرايی مفایێن ساخلەمیێ د کریارا شووشتنا دەستان دا، پتریا خەلکی دەستێن خۆ ناشوون، ھەتا ‏پشتی ژ دەستئاڤێ ژی ب دووماھی دھێن، لەورا ب درێژیا رۆژێ و ژ ژێدەرێن جودا جودا، وەکو چوونا ‏دەستێن خەلکی و جھێن پیس و خوارنێ و ھەتا سەرەدەری ل گەل ئاژەلان ژی، میکروب دێ ل سەر ‏دەستان کومڤە بن و ھەکە تو رۆژانە چەند جاران دەستێ، خۆ نەشووی دێ میکروبان بۆ لەشێ خۆ ‏ڤەگوھێزی ئەوژی ب رێکا دەستکرنا چاڤان و دفنێ و گوھی، ھەروەسان دێ ڤەگوھێزیە خەلکەکێ دیتر ژی ‏ب رێکا دەستکرنا وان، ھەتا دگەھیتە د کارئینانا ھەڤپشک یا دەستکێن دەرگەھان دا.‏

نەخۆشیێن گران ئەوێن ب رێکا دەستکرنێ دھێنە ڤەگوھاستن وەکو پەرسیڤ و ئەنفلاوەنزا و نەخوشیێن ‏کوئەندامێ ھەرسکرنێ وەکو زکچوونێ، ھەکە مرۆڤ بشێت ژیانا خۆ ل گەل پەرسیڤی ببورینیت، ھەلبەت ‏ئەنفلاوەنزا ژ وێ گرانترە و نەدوورە ببیتە جھێ مەترسیێ ل سەر لەشێ مرۆڤی، نەخوشیا ئەنفلاوەنزایێ ‏ئەوا سھکولی دگەلدابیت، ئەگەرێ ھەشتێ یێ مرنا مرۆڤانە ل سەرانسەری جیھانێ، نەشووشتنا دەستان ‏پشکداریێ د نەخوشیێن کو ژ ئەنجامێ ژەھراویبوونا خوارنێ پەیدادبن دکەت وەکو ئەو نەخوشیا بەکتری ‏یا کو ژ ئەگەرێ بەکتریا سالمونێلا وای کولای پەیدادبیت، ل دووڤ راپورتێن سەنتەرێن کونترولکرن و ‏نەھێلانا نەخوشیان دیاردبیت کو 76 ملیون ئەمریکی سالانە تووشی ژەھراویبوونا خوارنێ دبن و ژوانژی ‏‏5 ملیون کەس گیانێ خۆ ژدەست ددەن و یێن دیتر ژی بەرئاتافی ھندەک نیشانان دبن وەکو عێلنجی و ‏دلرابوون و زکچوون کو گەلەک زیانێ ل رۆژانێن نەخوشیێن وان دکەن.‏

شووشتنا دروست یا دەستان پێک دھێت ژ ب کارئینانا ئاڤێ و سابوونێ یان پاقژکەرەکێ کحولی، یان ب ‏کارئینانا کلینکسێن تەر کو ھەر چو نەبیت پیچەک جھێ ئاڤێ و سابوونێ بگرن بۆ پاقژکرنا دەستان، ‏ھەروەسان ل ڤان سالێن دووماھیێ سابوونا دژی بەکتریا یا ھاتیە گۆرێ و ئەڤ جورێ سابوونێ گەلەک ‏جوداھیا خۆ ل گەل سابوەونا نورمال نینە بۆ کوشتنا بەکتریایان و پتریا زانایێن ساخلەمیێ ل گەل وێ ‏بۆچوونێ نە کو ب کارئینانا سابوونا دژی بەکتریا دبیتە ئەگەرێ دیاربوونا ھندەک بەکتریایێن بەرھنگار ‏بۆ ڤی جورێ سابوونێ کو ل پاشەرۆژێ دێ کوشتنا وان میکروبان یا ب زەحمەت بیت، ب رەنگەکێ ‏گشتی ب کارئینانا سابوونا تەقلیدی باشترە، ب کارئینانا سابوونێ چ ب دژی بەکتریا بیت یان نە، ‏ھەکە ل گەل ئاڤێ بیت دێ کارکەت بۆ کوشتنا بوکتریایێن ب دەستی ڤە دمینن ب تەڤاڤی.‏

شووشتنا دەستان ب ئاڤێ و سابوونێ پێدڤیە ب رێ:ا تەرکرنا دەستان ب ئاڤەکا تێنشیر بیت و پاشی ‏سابوونا شل بکە دناڤ دەستێن خۆ دا، یان ب رێکا پارچەیەکا پەرۆکی، دەستێن خو باش و بھێز بلڤینە بۆ ‏دەمێ 15-20 چرکەیان، ھەموو ئالیێن دەستێن خۆ ھەتا پشتا وان دناڤ تلان و دبن نینوکان دا باش پاقژ ‏بکە، ئاڤەکا باش ژی لێبکە و پاشی دەستێن خۆ ب خاولیەکا پاقژ یان ب کلینیکسا ھشک بکە، نەھێلە ‏پشتی ھینگی دەستێن تە ب چ تشتان بکەڤن.‏

شیرەتا مەدڤێت بێژین ئەوە پێدڤیە ھەموو دەمان پشتی ژ دەستئاڤێ ب دووماھی دھێی، یان پشتی ‏حەفازەیان ب گوھوری و پشتی دەستکرنا ئاژەلان و خوارنێ و بەری و پشتی ئامادەکرنا خوارنێ ب ‏تایبەت پشتی سەرەدەری ل گەل گوشتی و مریشک و ماسیان، بەری دەست ب خوارنێ بکەی، پشتی ‏دەستکرنا دفنێ و گوھان و پشتی بێھنژینێ و کوخکەکا دژوار، بەری و پشتی پتقژکرنا برین و شەخبوونان، ‏بەری و پشتی دەستکرنا کەسەکێ نەساخ یان یێ بریندار، پشتی دەستکرنا سەبەتا گلێشی، بەری دانان و ‏راکرنا عەدەسێن چاڤان، پشتی ب کارئینانا سەرشوویێن گشتی، تو باش دەستێن خۆ ب ئاڤێ و سابوونێ ‏بشووی.‏

ئەڤرۆ نيوز:‏

نەخۆشیا بلندبوونا فشارا خوینێ گەفان ل ژیانا گەلەک خەلکی دکەت و ئەڤ نەخوشیە سال بۆ سالێ د ‏زێدەبوونێ دایە و پێدڤیە پلانەک بۆ ھشیارکرن و رەوشەنبیرکرنا خەلکی بھێتە دانان داکو تووشبۆن ب ‏نەساخیێ بھێتە سڤککرن و ب تایبەت ژی کو گەلەک ژ تووشبۆیێن وێ چ نیشان لێ دیارنابن.‏
فشارا خوینێ ئەو ھێزە یاکو دگەھیتە دیوارێن خوینگران و جوداھی ھەیە ژ خوینگرەکی بۆ ئێکێ دیتر و ‏رێژەیا وێ یا سروشتی دبیتە 80/120 ملم زیئبەقی و ل دووڤ ڤەکولینێن نوو پێدڤیە ژ ڤی رادەی پیچەک ‏کێمتر بیت داکو ئەم بشێین بێژین ڤی کەسی بلندبوون د فشارا خوینێ دا نینە.‏

دو جورێن بلندبوونا فشارا خوینێ ھەنە، ژوانژی( ژ بلندبوونا فشارا خوینێ یا سەرەکی و یا ناوەندی) و ‏گۆتژی ل بلندبوونا فشارا خوینێ یا سەرەکی چو ئەگەرێن بەرچاڤ نینن و گەلەک فاکتەر ھەنە دبنە ‏ئەگەرێ پەیدابوونا فشارا خوینێ یا سەرەکی ژوان فاکتەرێن ( زکماکی، دەروونی، قەلەوی و ڤەکولینان ‏دیارکریە کو فشارا خوینێ پتر ل دەڤ کەسانێن قەلەو پەیدادبیت، نەخۆشێن شەکرێ، گەلەک ڤەخوارنا ‏مەی) و ئەڤ فاکتەرە ھەموو ب مەترسینە و ھەکە ئێک یان پتر ل دەڤ کەسەکی ھەبن، ھەلبەت دێ ‏مەترسیا تووشبوونا وی ب بلندبوونا فشارا خوینێ پتربیت.و دەربارەی فشارا خوینێ یا ناوەندی ژ ‏ئەگەرەکێ یان نەخوشیەکا دیتر پەیدادبیت و دشیاندایە نەساخیێ چارەبکەین ب چارەکرنا ئەگەری و ژ ‏گرنگترین ڤان نەخۆشیان ژی یێن گولچیسکانە.‏

نەخوشیا بلندبوونا فشارا خوینێ ل دووڤ پێلێن دژواریا وێ بۆ سێ جوران دھێتە دابەشکرن ئەوژی ( ‏بلندبوونا فشارا خوینێ یا سڤک کو فشارا خوارێ دگەھیتە 95ملم زئبەقی، بلندبوونا فشارا خوینێ یا ‏ناڤنجی کو فشارا خوارێ دگەھیتە 115ملم زئبقی و بلندبوونا فشارێ یا دژوار و ب مەترسی).‏

د پتریا جاران دا چو نیشان ل دەڤ نەخوشی پەیدانابن و ئەڤ چەندە گەلەک یا ب مەترسیە، ژبەرکو رەنگە ‏نەخوش تووشی ڤەگرتن و سەربارکێن نەخوشیێ ببیت و کارتێکرنێن مەزن ل نەخوشی ببن و دیارکر کو ‏ژگرنگترین نیشانێن نەخوشیا بلندبوونا فشارا خوینێپێکھاتینە ژ سەرئێشان و گێژبوون و ھەستکرن ب ‏وەستیانێ و زێدەلێدانا دلی و خوین رستن ژ دفنێ و ئێشانا سینگی و بێھنتەنگی.‏

نەخوشیا بلندبوونا فشارا خوینێ کارتێکرنێ ل پتریا ئەندامێن لەش دکەت و ھەکە چارەسەرکرنا وێ ھاتە ‏گیروکرن دێ سەربارکێن مەترسی ھەبن، و دەربارەی وان سەربارکان ژی گۆت: رەنگە نەساخ تووشی ‏ژکارنەکرنا دلی و سکتەیا مێشکی یان خوین بەربوونا مێشکی و پەقینا خوینگێران ببیت کو دبیتە ئەگەرێ ‏ئێشانەکا زور د سینگی دا و گەلەک خوھدان و زێدەبوونا ھەناسێ و ھەتا کارتێکرنێ ل تورا چاڤی ژی ‏دکەت، ئەڤ مەترسیە ل دەڤ جگارکێش و نەخوشێن شەکرێ و تووشبۆیێن کولیسترولی ھێشتا زێدەتر لێ ‏دھێن.‏

کو دو رێکێن چارەسەریێ ھەنە ژوانژی چارەسەری بێی ب کارئینانا دەرمانان کو دھێتە کرن بۆ ‏تووشبۆیێن بلندبوونا فشارا خوینێ یا سڤک ئانگو ل دەمێ فشارا خوارێ دناڤبەرا 95 و 105 ملم زئبەقی ‏بیت و ئەڤ جورێ چارەسەریێ یێ پێکھاتیە ژ کێمکرنا رێژا خوێ دناڤ خوارنێ دا و کێمکرنا سەنگێ لەشی ‏و ئەنجامدانا وەرزشێ کو ئەڤە ھاریکارن بۆ کێمکرنا فشارا خوینێ و دیسان پێدڤیە نەخوش خۆ ژ ئالوزیێ ‏و فشارێن دەروونی ژی دوور بکەت، ھەروەسان چارەسەری ب رێکا دەرمانان ھەیە ئەوژی بۆ وان ‏نەخوشانە یێن فشارا وان یا خوارێ ژ 105 ملم و پێھەلتر بیت و ل وی دەمی نوشدارێ تایبەتمەند دێ ‏دەرمانان ل دووڤ شێوازێ نەخوشیێ دەتە نەخوشی و پێدڤیە نەخوش بزانیت کو فشارا خوینێ ‏نەخوشیەکا دومدرێژە و ل ھەموو ژیانا خۆ دێ دەرمان ب کارئینیت و نابیت ئەو ھزر بکەت بۆ دەمێ ‏ھەیڤەکێ دێ ب کارئینیت و راوەستیت یان ھەر دەمێ وی ھەست ب چاکیێ کر نابیت دەرمانان ب ‏راوەستینیت ژبەرکو دێ تووشی سەربارکێن ب مەترسی بیت.‏