ئه‌ڤرۆ نيوز:

نێچيرڤان بارزنى، سه‌رۆك وه‌زيرێن هه‌رێما كوردستانێ راگه‌هاند كو ل گه‌ل عه‌بادى دانوستاندن ل سه‌ر چه‌ند پرسان كريه‌ و ژ وان ژى ڤه‌كرنا ئه‌وان رێيێن ماوه‌يه‌كه‌ هاتينه‌ داخستن.

ئه‌ڤرۆ نيوز:

ئەندامەکێ خۆلا سیێ یێ پەرلەمانێ عیراقی ئاشکرا کر، ‏حکومەتا عیراقی ل سەر داخوازیا عبدالرحیم شەمری ‏بڕیاردان 450 خێزانیێن عەرەب یێن نەئاکنجیێن ‏دەڤەرێن کوردێن شەبەک بھێن ل سەر مولکێ شەبەکان ‏ئاکنجیی ببن، وبەغدا ل سەر گۆھورینا دیموگرافیا ‏دەڤەرێن کوردان یا بەردەوامە.‏

سالم جومعە شەبەک ئەندامێ خۆلا سیێ یێ پەرلەمانێ ‏عیراقی بۆ ئەڤرۆ گۆت: حکومەتا عیراقی یا بەردەوامە ل ‏سەر گوھۆرینا دیموگرافیا دەڤەرا باشیک وبەرتلە ‏وقەرەقوش و تلکیفی ل رۆژا 17-7-2018 بەغدا بریاڕ ‏دایە خێزانیێن عەرەب یێن نەناسیار ژ دەڤەرا گەیارە و ‏جزیرە بھێن ل دەڤەرێن کوردێن شەبەک ئاکنجیی ببن، ‏ئەڤە ژی ب ھیچ رەنگەکێ ناھێتە قبوول کرن، ئەم ‏داخوازێ ژ حکومەتا عیراقی دکەین، ڤان بڕیارێن ‏گوھۆرینا دیموگرافی ل دەڤەرێ ب راوەستینت نەھێلت ‏خەلکێ نە ناسیار بھێن ل دەڤەرێن کوردێن شەبەک ‏ئاکنجیی ببن.‏

ناڤبری ھەروەسا ئاماژە دا، حکومەتا عیراقی یا بەردەوامە ‏ل سەر نەھێلان وکیمکرنا ژمارا کوردان ل دەشتا نەینەوا ‏ب تایبەتی کوردێن شەبەک ل دەڤەرا قەرەقوش و بەرتلە ‏و تلکیفی ئەڤرۆکە 450 خێزانیێن عەرەب ئینان دێ ‏سوبەھی ژی ھندەکێ دی ئینت وحکومەتا عیراقی نفوسا ‏وان دگوھۆڕت دئیختە سەر دەڤەرێن کوردێن شەبەک ڤە.‏

سالم جومعە شەبەک ئاشکرا کرکو مەرەما بەغدا ئەو ‏ژمارا عەرەبان ل دەڤەرێن کوردێن شەبەک زێدە بکەت ‏ورۆژەک بھێت کوردان ل دەشتا نەینەوا نەھێلت.‏

سالمی گۆت: شوونا بەغدا پشتەڤانیا لیقەومایێن دەشتا ‏نەینەوا و زیانڤیکەفتیان قەرەبوو بکەت، ورێ بۆ زفڕین ‏و ڤەگەراندنا خەلکێ دەڤەرێ بۆ سەر جە و مالێن خوە ‏بکەت، بەغدا یا کاردکەت پلانێن خوەیێن سیاسی بجە ‏بینت و عەرەبان ژ گەیارە و جزیرێ دئینت ل سەر ‏دەڤەرێن مە ئاکنجیی دکەت. ‏

ئه‌ڤرۆ نيوز:

چاڤدێرەکێ سیاسی ئاماژە دا، کو ھەگە ئالۆزیێن باشوورێ ‏عیراقێ نەھێنە چارەسەرکرن، پێشبینیا ھەر تشتەکی ‏دھێتەکرن ل عیراقێ رووبدەت، پلانا ئەمریکا ئەوە ب لەز ‏حوکمەتا نوو یا عیراقێ بھێتە پێکئینان، د قۆناغا دويێ دا دێ ‏ھەرێمەک بۆ شیعان ھێتە چێکرن.‏

دکتۆر نەوزاد محەمەد عەزیز، سەرۆکێ رێکخراوا دووربین ‏بۆ پرسێن سیاسی بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت: راستە ‏خۆنیشاندانێن عیراقێ داخوازا خزمەتگوزاریان دکەن، چونکو ‏خەلکێ باشوور و ناڤەڕاستا عیراقێ ئاریشەیا مووچەی نینە، ‏بەلکو خزمەتگوزاریێن مینا ئاڤ و کارەب و کار نینن، بەلێ ‏وەکی چاڤدێرەک ب دیتنامن ئیران بڤێ چەندێ ھەتا نوکە ‏یا کەیفخوەش نینە، کەسێن نێزیکی ئیرانێ بشێن حوکمەتا ‏نوویا عیراقێ پێکبینن، لەوڕا ئیرانێ مفا ل نەڕازیبوونێن ‏خەلکێ باشوورێ عیراقێ وەرگرتیە و بتایبەتی ل بەسڕا کو ‏رێژا شیعان زێدەترە و ئیران دشێت کارتێکرنێ ل سەر وانا ‏پەیدا بکەت، خویایە ژی لایەنێن شیعی دناڤبەرا خوەدا ‏نەگەھشتینە رێکەفتنێ بۆ دیارکرنا بەربژێرەکی بۆ پۆستێ ‏سەرۆک وەزیرێن عیراقێ، ل بەندەرێ بەسڕا کارەبا ل ئیرانێ ‏دھاتە عیراقێ و بەسڕا، بەلێ نوکە ئیرانێ دڤێ شەڕگەھا ‏گەرمێ دا کارەب لسەر بەسڕا قوتکریە، خۆنیشاندانێن ‏عیراقێ سرۆشتینە، بەلێ ھندەک وەلات و لایەنێن سیاسی ‏مفاداربووینە، ھەگە خۆنیشاندان نەھێنە چارەسەرکرن و ‏داخوازیێن وان نەھێنە بجە ئینان ئەڤە دوور نینە ‏کۆدەتایەک ل عیراقێ پەیدا ببیت.‏

دکتۆر نەوزاد محەمەد عەزیز ئاشکراکر، ئەمریکا ل سەر ‏خەتە بۆ چارەسەرکرنا پرسا عیراقێ، پلانا ئەمریکا ئەوە ‏بلەز حوکمەتا نوو بھێتە پێکئینان ، قۆناغا دوێ دێ ‏ھەرێمەک بۆ شیعان ھێتە چێکرن، ددەمێ بەردەوامیا ‏ئالۆزیێن باشوورێ عیراقێ، ھەگە ئەڤێ ژی سەرنەگرت ‏دێ عیراق بۆ سێ ھەرێمێن شیعی و سونی و کوردی ‏ھێتەپارچەکرن، ورەنگە تشتەک رووی بدەت د ھزرا ‏کەسێ دا نەبیت، ژ بەر کو وی دەمی دێ ھەرێما ‏کوردستانێ ب حەزا خوە کەت و شیعە و سونە ژی ب ‏ھەمان شێوە، بەلێ پلانا ئەی ئەڤەیە حوکمەتا نوو ‏بھێتە پێکئینان.‏

ئه‌ڤرۆ نيوز:

ژ سالا 2003 وەرە بەحسێ گوھۆرینا جوگرافی ل عیراقێ ‏دھێتەکرن، لێ دەسەلاتدارێن وێ ئەڤێ چەندێ رەت دکەن، و ل ‏کەتوارێ رۆژانە پێنگاڤێن پراکتیکی بۆ جھئینانا پرۆێ ناڤبری ‏دھاڤێژن‎.‎

خالد ئەحمەد چاڤدێرێ سیاسی بۆ ئەڤرۆ دیارکر، کورد نوکە ل ‏دەڤەرێ خودان پێگە و رۆلن، لێ دەڤەر ب گشتی ل ژێر ‏ھەژموونا ھێزێن ھەرێمی و نێڤدەولی دایە و کارتێکرن ل سەر ‏پارسەنگێن ھێزێ و گوھۆرینا ئاراستەیێن سیاسی ھەیە، ‏خویایە کارتێکرنا ھەریمی ب خراب ل سەر پێگەھێ کوردان ‏دشکێت، نەمازە پشتی پاشڤەچوونا رۆلێ ھێزێن نێڤدەولی ل سەر ‏ئەردی ب کارتێکرنا چەکێ تیرۆرێ یێ دژی ھەبوون و رۆلێ وەلاتێن ‏رۆژئاڤا تایبەت ئەمریکا ل عیراقێ دا ھاتە ب کارئینان و دەستێن ‏وەلاتێن ھەرێمی تایبەت ئیرانێ ل پشت ڤەشارتی نەمایە، دناڤ ‏ڤان ھەموو مەترسیان کورد و ھێزا وان ل ژێر گەف و فشارێن ‏سیاسی و ئابووری و ئەمنی یێن بەردەوامن، زۆر وەلاتێن ھەرێمی ‏ھیڤی خوازبوون پێگە و ھێزا کوردان نەھێلین، پشتی سەرکەفتنا ‏وان ل سەر داعش و پێشکێشکرنا نمونەکا جوان یا ئاڤەدانی و ‏حکمرانی ل دەڤەرێ‎ .‎

خالد ئەحمەد چاڤدێرێ سیاسی گۆت: سەرکرداتیا کوردستانێ ل ‏ھەرێمێ خواندنەکا لوجیکی و رووھن بوو ئاراستەیا پێشھاتا ‏ھەبوو لەورا کار بوو ھندێ دکر کوردستانێ ژ ئایندێ خراب و ‏خویناوی یێ چاڤەرێ دەڤەرێ ب ئەنجامدانا ریفراندومێ ب ‏پارێزیت، لێ مخابن کارتێکرنا ئیرانێ ل سەر بڕیار و دسپلینا ‏ھندە ھێزێن کوردستانی مەزنتر بوو ژ بڕیارا وان یا سەربەخوە و ‏نیشتمانی لەوما ئەنجام نە ل ئاستێ ھیڤی و چاڤەریا خەلکێ ‏کوردستانێ بوون، بەلێ بەرخودانا پێشمەرگە و شکاندنا حشدێ ‏کوردستان پاراست و ئەنجامێن ھەلبژارتێن جڤاتا نیشتمانیا ‏عیراقێ شکەستن ب پروژێ سیاسی یێ خەندقاندنا ھەرێمێ ئینا، ‏ئەڤرو دەڤەر د شەرەکێ ھەرێمی نێڤدەولی یێ دژوار دا دەرباز ‏دبیت، خونیشاندانێن ڤێ داویێ یێن عیراقێ نیشانا تێکچوونا ‏عیراقێ. ‏

ناڤبری دیارکر، کوردان ب وێرەکی سەرەدەری ل گەل جڤاکێ ‏نێڤدەولی دا کریە، و ھەولێر بوویە مەلبەندەکێ گرنگ ل ‏دەڤەرێ و کورد بووینە پێدڤیەکا خورستی.‏

خالد ئەحمەد ھەروەسا دبێژیت، کورد د شێن مفای ژ ھەڤڕکی و ‏ناکوکێن ھەرێمی وەرگرن ب مەرجەکی نەبنە ئالاڤەک بوو ‏ئەجندایێن ھەرێمی و ئێک رێزیا نیشتمانی ب پارێزن ب ‏گوھۆرینێت داھاتی کورد دێ جھێ خوە قایم کەن دگەل ‏ڤەگەریانا رۆلێ جڤاکێ نێڤدەولی و پاشڤەچوونا گروپێن ‏تێرورستی ب ھەموو توخمێن خوڤە‎ .‎

د. کاروان عزەت ماموستایێ زانکۆیا نەورۆز و بسپور د قانوونا ‏دستوری دا، ئەرێ ل ناڤەرۆکا دانان و نڤێساندنا دستوری و عیراق ‏وەک نمونە رێک و رێکارێن گوھۆرینێن جۆگرافی دایە، ‏دیارکر دستور شەنگستەیا سەرەکی یا دەولەتێ یە بمینیت و ‏بژیت ساخلەم ھەموو ماف و ئەرک دیارکرینەو دەستھەلاتێن ‏دەولەتێ برێڤە بچن، و دەولەت وەک خو ب مینیت، دشیێن ‏راڤەکرنێ تێدا بکەین، لێ بەس بنکارێ وی دستوری رێکخستنا ‏دەستھەلاتێ یە و ل سەر ئاخەکێ و مللەتەکێ و دەستھەلاتەکێ ‏وەک خو بمینیت، ھەکە ئەو دستورێ دەولەتێ نەشیا خواست و ‏بیر و ھزر و ڤیان و درۆستیا بریڤە نەچوونا دەستھەلاتێ بجە ‏بینیت، وەک دەستھەلاتا بجھکار و قانوون و دادوەری، رێک ‏نەکەفتی بوون ب بجھکرنا دستوری، رەوشا جڤاکی و سیاسی و ‏ئابووری و جوگرافی ژی بەرەڤ ھەرفینێ دێ دچیت. ‏

د. کاروان عزەت دیارکر، سەرۆک مەسعود بارزانی ل دمێ ‏ریفراندومێ ب ڤێ خالێ ڤە خو گرێددا کو چ لایەن پێگیر نا ‏بن ب دستوری لەورا ئەم ژی دێ بریارا خو دەین، چونکو ھەبوونا ‏دستوری گرنتی و پێگیریکرنە ب دستوری عیراقا ئێکگرتی ‏دبیت، لێ بۆ نمونە دەولەتەک بی و دستورەکی دانی ب چو ئاوایی ‏رێکێ نادەی بۆ ژێکڤەبوونێ و گوھۆرینێن جوگرافی بھێنەکرن، ‏ئەڤە وەک پرنسیپ نابیت، و ل چ دستوران ژی دا رێک بڤێ ‏چەندێ نە ھاتیە دان و رازی نابن ژی، ھەکە ب چاڤەکێ سیاسی ‏باخڤین ل گەل دۆزا کوردایەتێ داینە لێ وەک قانوون ئەم نە ‏شیێن بکەین، ل قانوونا دەولی دا ھەیە رێک ھاتیە دان و ‏سەربورێن دیرۆکی ھەنە و رێک بڤێ چەندێ ھاتیە دان، کو دو ‏مللەت نەشیاینە پێکڤە بژین و ل بن سیبەرا قانوونا دەولی یا ‏گشتی پێنگاڤێن گوھۆرینێن جۆگرافی ھاڤێتینە، مافێ ‏چارەنڤیس، عەرەب دبێژن ل شەرێ جیھانی یێ دوێ دەرکەفت و ‏مرن و نەمان ل دناڤا دەولەتێن داگیرکری ھاتە بکار ئینان، لێ ‏ئەم وەک بسپورێن قانوونی دبێژین مافێ چارەنڤیس بۆ ‏مەرەمەکێ ھاتیە و ھەر ملەتەکێ بڤێت بکار بینیت پێ بگەھتە ‏مافێن خوە، ئەڤجا چ وەلاتەکێ داگیرکری یان ئازاد بیت.‏