كه‌یف و خوه‌شی و سه‌ركه‌فتن دگه‌له‌ك واران دا دئێنه‌ ب ده‌ستخستن، لێ گه‌له‌ك جاران كه‌سێن بده‌ست دئێخن نزانن مفایی ژێ ببینن، جاران ژی ددن كه‌سێن به‌رامبه‌ر و ئه‌ڤ كه‌سه‌ ل شوونا سوپاسیا وی بكه‌ن دكنه‌ په‌ڕز و ستری و دبنێ پێ یێن وی را شین دكن. ملله‌تێ كورد ژ كه‌ڤناره‌ ملله‌تانه‌ و خودان دیرۆكه‌ك دوور و درێژه‌ و هه‌می ژیێ خوه‌ ب دانوستاندنا و خۆشخۆشكێن دوژمنان بگره‌ ژ ده‌مێ ئوسمانی و سه‌فه‌ویان و هه‌تا دگه‌هیته‌ بریتانی و ئه‌مریكیان ب دۆراندن بووراندیه‌. خوه‌یایه‌ ئه‌و عێراقا بوویه‌ جه و چێكه‌را دكتاتوران هه‌ر ژ ده‌ستپیكا دامه‌زراندنێ و ئینانا مه‌لكی ژ وه‌لاته‌كێ دی و هاتنا ئێك ل دووڤ ئێكێن عێراق برێڤه‌بری كه‌سه‌ك ژ وان نه‌شیای خوه‌ و سیاسه‌ت و باله‌ده‌ستیا خوه‌ ژ دكتاتوریه‌تێ و خوه‌سه‌پاندنێ ڤه‌ده‌ركت و یا جهێ حێبه‌تیێ و سه‌رسورمانێ ئه‌وه‌ كو كه‌سه‌كی نه‌ ژ وان و نه‌ژی ژ ڤان نكاری په‌ند و سه‌ربۆران ژێ وه‌ربگرن و تا نها هه‌مان ئه‌قلیه‌تا به‌رێ هاتی شه‌رمه‌زاركرن دئێته‌ په‌یره‌وكرن. گومان نینه‌ ئه‌و چه‌ندا كوردان ب درێژیا یازده‌ سالان دانوستاندن بۆ دكرن بگره‌ ژ دانا 17% یا بودجه‌یا عێراقێ و قه‌بوولكرنا پێشمه‌رگه‌ی وه‌كه‌ پشكه‌ك ژ به‌ره‌ڤانیا عێراقێ ب پێدڤیێن وانڤه‌ تا دگه‌هیته‌ ڤرێكرنا په‌ترولا دلێ كوردستانێ د رێیا هه‌رێمێ را، ئه‌ڤروكه‌ ب رێكه‌فتنه‌كێ یا جی ب جی دبت لێ ل ڤێره‌ پرسه‌ك دئێته‌ رۆژه‌ڤێ و یا كه‌فتیه‌ ل سه‌ر زارێ هه‌می ته‌خان، ئه‌رێ گه‌ره‌نتیه‌ك هه‌یه‌ جاردن ده‌مێ عێراق و حوكمه‌تا به‌غدا دكه‌ڤیته‌ سه‌ر سكه‌یه‌كی ئارام وه‌كی به‌ری نوكه‌ دێ داخوازیێن كوردان جی ب جی كت؟ ئه‌رێ سه‌ركردایه‌تیا كوردی چ جوره‌ پلانه‌ك هه‌یه‌ بۆ ڤه‌گه‌راندنا ناوچه‌ كوردستانیێن ده‌رڤه‌ی ئیداره‌یا هه‌رێمێ بۆ باوه‌شا ده‌وله‌تا ئاینده‌یا كوردستانێ؟ گه‌ر به‌رسڤا گه‌ره‌نتیێ ژ لایێ به‌غدان ڤه‌بت بێگومان دێ به‌رسڤه‌كا پری كه‌نی بت ژبه‌ركو هه‌ر ژ ده‌مێ مه‌لكی و تاكو مالكی هیچ جاره‌كێ به‌غدا خودانا ئاخفتنا خوه‌ نه‌بوویه‌ و تنێ ده‌م دبه‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌دا ده‌رباسكریه‌ و مفا ژ ده‌می وه‌رگرتیه‌، جا فه‌ره‌ سه‌ركردایه‌تیا كوردی باش هزرا ڤێ یه‌كێ بكت و كار ژبۆ سه‌قایه‌كێ سیاسی یێ (هه‌رێمی، نیڤ ده‌وله‌تی) و ژێرخانه‌كا ئابوری و ئابووره‌كا سه‌ربه‌خۆ بكت و وه‌كی جاران چاڤ ل پاریكێن به‌غدا نه‌بت، دیسان ب جددی و بێ گیروبوون كار ل سه‌ر جی ب جی كرنا مادده‌یێ 140 ل بن كونترولا پێشمه‌رگه‌ی بێته‌كرن ئه‌گینا ئه‌و چه‌ندا پێشمه‌رگه‌ی ب خوینا خوه‌ كریه‌ دیفاكتو ب ئێك لایانه‌ و ب راپرسیه‌كێ داوی پێ بێته‌دان.

من ژ گه‌له‌ك كه‌سێن بسپۆر و زانا یێن كورد بهیستی یه‌ دبێژن: ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌ك داهێنه‌ر كۆژین! نه‌ته‌وه‌یه‌كێ داهێنه‌ر كو ژ دێ چاوا شێت
جهێ خوه‌ د ناڤ كۆمه‌كا نه‌حه‌ز و دوژمنان دا و پێ هاتیه‌ دۆرپێچ كرن، كه‌تن! ئه‌ڤه‌ گازنده‌ك مێژینه‌یه‌ و به‌ری هه‌ر كه‌سی هناڤسۆتیێ كوردینیێ و هلگرێ خه‌تیرا ده‌وله‌تا كوردی ئه‌حمه‌دێ خانی د كتێبا پیرۆزا كورداتیێ مه‌موزینا بها گران دا ئینایه‌ زمان. لێ ب مخابنیڤه‌ مه‌ به‌رده‌وامی دایه‌ ڤێ كێمانیێ و شۆری نسكۆیه‌كێ ل په‌ی نسكۆیه‌مێ بوینه‌ و ناڤدار و فلیڤانێن(داهێنه‌ر، خودانشیان) مه‌ د ناڤ كوچوك سه‌رایێن بیانیان دا كه‌لهێن ئه‌فراندنێ ئاڤا كرنه‌ و شاكارێن وان ب ناڤێ ملله‌تێن خوه‌ نڤیسینه‌ و نموونێن هه‌ری نێزیك ئه‌حمه‌د شه‌وقی ل مسرێ و یه‌شار كه‌مال ل توركیا و جه‌میل سدڤی زه‌هاوی ل عێراقێ و گه‌له‌كێن دن و هه‌یا ئه‌ڤرۆ ژی ئه‌ڤ كێمانیه‌ به‌رده‌وامه‌. ئه‌گه‌ر بۆ نڤشێن به‌ری مه‌ هنه‌كی ره‌واتی تێدا هه‌بت، پشتی 1991ێ و هێرڤه‌ نه‌خاسمه‌ ئه‌ڤرۆ مه‌ حوكمه‌ته‌ك هه‌یه‌ و د سه‌ر هه‌موو گه‌فێن ده‌ور و به‌ران دا كاریه‌ پێگه‌هێ خوه‌ بپارێزت و ته‌وژمه‌ك و بیاڤه‌كێ به‌رفرهه‌ بۆ زانا و فلیڤانێن كوردستانێ به‌رده‌ست كریه‌ و دكارن د بیاڤێن بسپۆریا خوه‌ دا داهێنانێ بكه‌ن. مرۆڤ دكارت بێ دوو دلی بێژت حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ پاساوا دبێژت: نه‌بوونا ده‌رفه‌ت و پشته‌ڤانیێ ل كوردستانێ سه‌ده‌مێ به‌رزه‌بوونا فلیڤان و زانایێن كورده‌، نه‌هێلایه‌ و سالانه‌ فلیڤان و زانانیێن كوردستانی دهێنه‌ خه‌لاتكرن و به‌لكو گه‌له‌ك جاران خه‌لات ل سه‌ر هن كه‌سان هاتنه‌ به‌خشین بوویه‌ جهێ دل ئێیشانا گه‌له‌ك كوردپه‌روه‌ر و خه‌مخۆرێن پێشڤه‌چوونا كوردستانێ، لێ دیسا مه‌رداتیه‌ك بێ وێنه‌ د ڤی بیاڤی دا پێشكێش كریه‌ و دكه‌ت. ژ به‌ر ڤێ خه‌مخۆریێ پێشكه‌فتنه‌ك به‌رچاڤ د هه‌ر بیاڤیه‌كی دا پێشدا چوویه‌ و نه‌خاسمه‌ د بیاڤێ كولتۆری دا و ئه‌ڤرۆ ل كوردستانێ چه‌ندین ده‌زگه‌ه و وه‌قفێن كولتۆری بۆ پێشڤه‌چوون و پێشدا برنا كولتۆرێ كوردستانی بێ راوه‌ستان كار دكه‌ن. د سه‌ر هندێ را دێ بینی هنه‌ك خه‌مساری په‌یدا دبن و دبنه‌ سه‌ده‌مێن چه‌پدا چوونا هنه‌ك فلیكار و زانیان و جاره‌ك دن دبن شالوول لێ نه‌ دكوچكا كوردستانێ دا. چاره‌ چیه‌؟ پسیاره‌كا روو ب روو شاره‌زا و حكومه‌تێ دبت كو خوه‌دی ل ڤان فلیڤان و زانیان ده‌ر ب كه‌ڤت، چونكو د جیهانا ئه‌ڤرۆ دا(گلۆبالیزمێ دا) شیان دهێن كڕین و ده‌رفه‌ت ژ ده‌رڤه‌ی سنووران ژی بۆ هه‌ر كه‌سێ دڤه‌كرینه‌ و گوتنا مه‌زنا ئه‌وا دبێژت: كاركه‌رێ خوه‌ به‌ خوه‌شتڤیێ خه‌لكی به‌! ژ هه‌ر ده‌مه‌كی پێتر سیمایێ گلۆبالیزمی ب خوه‌ڤه‌ دگرت و شیان بوونه‌ بهاترین متا و كڕین و فرۆتن پێ دهێته‌ كرن.
ل په‌ی نه‌گه‌رهانا فلیڤان و خوه‌دی شیانان، به‌رده‌وام ئه‌م ڤان كه‌سان ژ ده‌ست دده‌ین و ئه‌گه‌ر شیانێن ڤان جامێران د پێخه‌مه‌تا پێشكه‌فتنا كولتۆر و پێشده‌ برنا كوردستانێ دا بهێنه‌ خه‌بتاندن، ئه‌ز باوه‌ر دكه‌م د ده‌مه‌ك كن دا هونه‌ر و كولتۆرا كوردستانی دێ سیامه‌یكی جیهانگیری ب خوه‌ڤه‌ بینت و تایبه‌تمه‌ندیا كوردستانی دێ بته‌ خوه‌دی سیمایه‌كی خوسه‌ر و برێز دێ لێ هێته‌ مه‌یزاندن، هه‌روه‌كو جیهان ته‌ڤ ب چاڤه‌كێ رێزگرتنی ل كولتۆرێ ئه‌مریكا لاتین مێزه‌ دكه‌ن. لێ ب مخابنیڤه‌ ته‌نگ سستیه‌ك د ڤی بیاڤی هێشتا هه‌یه‌ و نموونا هه‌ری به‌رچاڤ هونه‌رمه‌ند عه‌مار كۆڤی یه‌(كۆفی) كو مخابن چ موزیكڤان و هونه‌ر دۆستێن مه‌ ئه‌ڤ به‌هرا هۆ پایه‌ بلند ڤه‌نه‌دیتن و تا ل جهه‌ك نامۆ فلییاتی و شیانێن خوه‌ بۆ ئاشقێن هونه‌ری دان نیشاندان. لۆمه‌ی عه‌ماری ناهێت كرن كو پشكداری عه‌ره‌ب ئایدل(ئیدۆل) ببت و ب هلنگاڤتن ناهێت هه‌ژمارتن، چونكو ئه‌و پرۆگرام بۆ ڤه‌دیتنا خوه‌دی فلی و به‌هره‌یێن گه‌نجێن عه‌ره‌بی ئاخێڤانه‌ و ب چ پیڤه‌ران گه‌نجه‌كێ كورد نابته‌ ئایدلێ عه‌ره‌بان و بلا دلێ عه‌مارێ مه‌ نه‌مینت چونكو ئه‌ڤ هلنگاڤتنا وی مفایه‌ك دا هونه‌رێ كوردی، یا ئێكێ: ئه‌و ڤه‌گه‌راندنه‌ پرێز و همبێزا هونه‌رێ كوردی.
یا دووێ: هۆشداریه‌ك دا جهێن شوله‌ژێ كو خوه‌دی ل فلیڤان و زانیێن كوردستانی ده‌ربكه‌ڤن.

د بابه‌ته‌كێ وه‌كو ئه‌ڤی دا ل پێشتر مه‌ به‌حس كربوو ل دۆر چاوانیا مفاوه‌رگرتنێ ژ پترۆلا كوردستانێ دا ببیته‌ به‌ری بنیاتێ بۆ ده‌وله‌تا كوردی ل پاشه‌رۆژێ و چاوانیا بكارئینانا وێ ژ لایێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ ڤه‌ وه‌كو كارته‌كا فشارێ ل سه‌ر د چه‌ندین كاوربارێن سیاسی دا ل گه‌ل حوكمه‌تێن ده‌ولتێن هه‌ڤسویی ڤه‌ و چالاككرنا دپیلۆسیا وێ ده‌ره‌كی لگه‌ل ده‌وله‌تێن دیترێن جیهانێ ژ پێخه‌مه‌ت هاریكاریكرنا وێ بۆ بجهئینانا ڤێ چه‌ندێَ، هه‌ر وه‌سا ئه‌ڤرۆ به‌رهه‌مێ وان سیاسه‌تان دیاربووینه‌ كو په‌سنا راستا ئاڤاكرنا نه‌واتێ وی َدكه‌ت به‌ر به‌ره‌ و پێنگاڤا ئێكێ ژ ئاڤاكرنا دوله‌تا كوردی دا دیاربوویه‌ ده‌مێ سه‌رۆكی هه‌رێمێ داخواز ژپه‌رله‌مانی كری كو ده‌نگدانێ ل سه‌ر بریارا گوهارتنا قه‌زا حه‌لبجه‌ كری كو ببیته‌ پارێزگه‌هه‌كا سه‌ربخوه‌،پاشی ئه‌ڤ پرسه‌ره‌ ره‌ورانه‌ی جڤاتا وه‌زیران ببیت بۆ بجهئینانێ داكو ببیته‌ پارێزگه‌ها چارێ د ناڤ سنۆرێن ئیداریێن هه‌رێما كوردستانێ دا، ئه‌ڤ پێًنگاڤه‌ دهێت پشتی، خوه‌گیرۆكرنا حوكمه‌تا ناڤه‌ندی و خوه‌تێنگه‌هاندن ژ مه‌ره‌م،ئه‌ڤ پێنگاڤا وێره‌ك حوكمه‌تا هه‌رێمێ دهێته‌ هه‌ژمارتن ژ دلسۆزی و قوربانیدانا باژێرێ حه‌لبجه‌ پێشكێشكری ده‌مێ توشی چه‌كێ كیمیاوی بووی ژلایێ رژێما دكتاتۆرا عیراقێ ڤه‌ ل سالا 1988 كو ب هزاران وه‌لاتیێ بێگونه‌ه لباژاری كه‌فتین.. له‌ورا هیڤیدارین كو به‌رێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ بكه‌ڤیته‌ شنگالێ ژی،پێخه‌مه‌ت كو پشتی ژ باژێرێ جه‌لبجه‌ بدووماهی دهێت،هه‌مان گرنگیێ بده‌تێ و پێنگاڤێن وه‌كهه‌ڤ بهاڤێژیت وه‌كو رێزگرتن بۆ قوربانیێن وان سته‌م وهێرشێن هۆڤ و ده‌رده‌سه‌ریێن بخه‌لكی كه‌فتین ب درێژیا سالێن بوورین ژ لایێ هه‌می رژێمێن ده‌سهه‌لات ل عیراقێ كرین، هه‌ر ژ ده‌مێ دامه‌زرندنا وێ و هه‌تا ئه‌ڤێ چركێ، هه‌ر وه‌كو ه‌ئه‌م دخوازین هنده‌ك باژێرێن دیتر ژی ل دووڤ شۆپا وێ بچن، چه‌ندی ئه‌ڤ پێًنگاڤه‌ د گونجای بن ل گه‌لپێدڤیێن سه‌ره‌كی یێن به‌ر جێبه‌جێكرنا خه‌ونا كوردی یا مه‌زن د ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا خوه‌یا سه‌ربه‌خوه‌ دا، هه‌روه‌سا ل گه‌ل هزر و ده‌سپێًشخه‌ریان دا یێن بزاڤێ هه‌می كورێن گه‌لێ كورد بۆ دكه‌ن.. . بێگومان ل هه‌رێمێ هه‌می فاكته‌رێن ئیداری هه‌نه‌ یێن زه‌مینێ خۆش دكه‌ن بۆ دانانا كیانێ وێ یێ سه‌ربه‌خوه‌،ب هه‌می ته‌كه‌زی ئه‌ڤ فاكته‌ره‌ دگونجن ل گه‌ل پێدڤیێ به‌رنامێ سه‌ره‌كی یێ سیته‌مێ ئیداره‌كا خۆیه‌تی یا سه‌ربه‌خوه‌ و پێًشكه‌فتی بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌تێ و
بۆ چه‌ندین هۆكاران وه‌كو:
1. لایه‌نێ ئابووری: ده‌ستپێ بكه‌ین ب به‌رهه‌مێ نه‌فتی كو دهێته‌ هه‌ژمارتن ئێك ژ به‌رزترین فاكته‌ران كو ل سه‌ر بنیاتێ وی جڤاك دهێنه‌ ئاڤاكرن و گرنگترین شێواز كو ده‌وله‌ت ل سه‌ر دهێنه‌ ئاڤاكرن، هه‌ر وه‌كو دپرانیا ده‌ڤه‌رێن رۆژهه‌لاتا ناڤین دا، كو ژ ئه‌نجامێ هنده‌ك ده‌وله‌تێن بچووك ژێ ده‌ركه‌فتین، ئه‌ڤ ئه‌نجامه‌ ل هه‌رێمێ یێ هه‌یی و ب قه‌باره‌مێ زۆر هه‌تا وی راده‌ی كو بوویه‌ ئێك ژ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی یێن كوڕێن گه‌لێ كورد هاتینه‌ ده‌ربه‌ده‌ركرن و مافێن وی یێن ره‌وا ژناڤچووینه‌ه‌ ژ لایێ رژێمێن ل دووڤ ئێكدا ل ڤی وه‌لاتی، ئه‌ڤه‌ زێده‌باری داهاتێن گمرگی و به‌رهه‌مێن چاندنێ و یێن دیتر ژی یێن دچنه‌ د بوجا هه‌رێمێ دا ژ ناڤخوه‌.
2. لایه‌نێ ئیداری: هه‌رێما كوردستانێ هه‌ر ژ سالا 1991 ب رێڤه‌به‌رنه‌كا ناڤخوه‌ یا سه‌ربه‌خوه‌ ژ ده‌وله‌تا عیراقێ ب هه‌می سالۆخێن خوه‌ ڤه‌ و ب ره‌نگه‌كێ ئێكجاری و فه‌رمی دوور ژ مایتێكرنا حوكمه‌تا ناڤه‌ندێ د كاروبارێن ناڤخوه‌یی دا، كو هه‌رێمێ په‌رله‌مانێ خوه‌ یێ تایبه‌ت هه‌یه‌ و كاروبارێن وی دهێنه‌ برێڤه‌برن ژ لایێ تیمه‌كی حكومی یێ به‌رهه‌ڤ ب رێڤه‌به‌ر و كارمه‌ند و وه‌زریران ڤه‌، زێده‌باری هه‌بوونا زمانێ كوردی كو دهێته‌ هژمارتن وه‌كو زمانێ فه‌رمی د ناڤ هه‌می سازیێن وێ یێن فه‌رمی دا و ئۆفیسێن حكومه‌ بیێ جودابوون، له‌ورا چو ئاریشه‌ نین پیڤاژۆیا وێ د ڤی لایه‌نێ دا تێكبده‌ت.
و:ئه‌ڤرۆ