فه‌لسه‌فا گریكی كارتێكرنه‌كا ڤه‌بری هه‌بوویه‌ ل سه‌ر وه‌رارا هزرا سیاسی، ئه‌و هزرێن تایبه‌ت ب ئازادی و دیمۆكراتیێ ڤه‌ نه‌ هاتنه‌ نیاسین ب وێ رۆهنی و ده‌ستنیشانكرنێ چ ل شارستانیا رۆژهه‌لاتێن به‌ری وان یان شارستانیا رۆمانی یا ل دووڤ وانرا. ڤی جۆرێ ئازادیێ دیارده‌یێن جۆرا و جۆر ب خوه‌ڤه‌ دیتن، هنده‌ك ژ وان ده‌رئه‌نجامێن ئه‌رێنی ل دووڤ خوه‌ هیلاینه‌ و هنده‌كین دی بها و سزایێن خرابكر ل دووڤ خوه‌ هیلاینه‌، ژ ڤان دیاردان ئازادی یا هزری و ده‌ربرینێ هه‌بوویه‌ بۆ تاكه‌ كه‌سان. ژ به‌ر هندێ ئه‌م دشێین بێژین كو گریگیان به‌رێ بنیاتێ دانایه‌ بۆ ئاڤاكرنا ئازادیا تاكه‌ كه‌سی. ل باژێرێن یۆنانا كه‌ڤن وه‌لاتین وان د ئازاد بوون، ژ به‌ر هندی ده‌رفه‌ ت بۆ وان په‌یدا ببا كو مایتیكرنێ دكار و بارین گشتی و پشكداریا سیاسی دا بكه‌ن، ئه‌ڤ چه‌نده‌ بۆ هاریكار پێشڤه‌برن و پێشچاڤكرنا حه‌ز و شیانان و به‌ربه‌لاڤبوونا زانست و هونه‌ران.. .
ژ ئاله‌كێ دیڤه‌ باژێرێن یۆنانا كه‌ڤن ژ ئه‌گه‌رێ وێ ئازادی و دیمۆكراتیا خه‌لكێ وێ تیدا دژیا هنده‌ك دیاردین كوژه‌ك و مه‌ترسیدار په‌یدابوون، بۆ نموونه‌: ئه‌و پێداگرتنا باژێرێن یۆنانی و زیده‌ رووییان(المبالغ فیه‌) ل سه‌ر خوه‌بوونا ێوتۆنۆمی و رێڤه‌برنا كاروبارێن ناڤخوه‌یی و ده‌ره‌كی، ئه‌ڤ پێداگرتن و زێده‌روییا وان بۆ سه‌رچاڤكه‌ك هه‌ری مه‌زن ژ بۆ په‌یدابوونا هه‌ڤركی و شه‌ڕین كاڤلكه‌ر یین به‌رده‌وام د ناڤبه‌را وان دا و ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوو ئه‌گه‌ر و گرێیه‌ك، كو هه‌ڤگرتن د ناڤبه‌را باژێرێن یۆنانی دا په‌یدا نه‌بیت، ئه‌ڤ دابه‌شبوون و ژێكدووركه‌فتنه‌ بوو ئه‌گه‌رێ هندێ، كو ئه‌سكه‌نده‌رێ مه‌زن ب دمه‌كێ كورت و زیانه‌كا كێم كونترۆلێ ل سه‌ر وان بكه‌ت و داگیر بكه‌ت. ب هزرا من ئه‌م ژی نوكه‌ نێزیكی وان كاوداناینه‌ یێن وی ده‌می یۆنان تێدا د بووری، له‌ورا دبێژم ئێكریزی وئیك گۆتارا كوردی د ڤی ده‌می دا بۆ مه‌ كوردان ژ هه‌ر ده‌مه‌كی گرنكتره‌، ژ به‌ر كو ده‌رفه‌ته‌ك زێرین ل پێش مه‌یه‌، كو ئه‌م ده‌وله‌تا خوه‌ چێبكه‌ین، داكو گرنژینێ بیخینه‌ سه‌ر لێڤین زارۆیێن شه‌هیدان، ئه‌ڤجا وه‌رن پێكڤه‌ بریارێ بده‌ین ده‌ست ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن تاكه‌ حزبی و تاكه‌ كه‌سی به‌رده‌ین و خه‌ونا مه‌زن بكه‌ینه‌ ئارمانج، ئه‌و خه‌ونا ب سه‌دان هزاران گه‌نجان ژ ژن و زه‌لامان سه‌رێ خوه‌ ژێرا دانای.

ل سه‌ر هه‌ر بنه‌مایه‌ك سیاسی، جڤاكی و قانوونی عێراق خۆیا بوو كو وه‌لاته‌كه‌ وه‌لاتیێن وان ژ سێ پێكهاتیێن گه‌له‌ك ژێكجودا پێكدئێن و چ وه‌كه‌ دیرۆك ئاشكه‌را بوو یان ژی روودانێن پشتی رژێما ژناڤچووی یان ژی ژ هه‌موویان نێزتكتر روودانێن ده‌ڤه‌را سونه‌ مه‌زهه‌بان ل ڤان چه‌ند مه‌هێن چووی ژ چاڤێ رۆژێ ئاشكه‌راتر لێكر كو پێكهاتێن ڤی وه‌لاتی ئێكدو قه‌بوول ناكه‌ن. له‌وا ژی د سه‌ر هێندێرا راسته‌ ئه‌و به‌رخۆردا وه‌لاتێن جیهانا دیۆوكراتخواز گه‌لێ عێراقێ ب چاڤه‌كێ گرنگ لێ دنێره‌ و وی هه‌لوێستی به‌رز دنرخینن كو رێخراوا داعش نه‌هێلن و ل گه‌ل ملله‌تێ وی وه‌لاتی تێبكۆشن بۆ قووتبریا تایبه‌تی پشتی ئه‌ڤرۆ سه‌رۆكێ ئه‌مریكا سۆزا ژناڤبرنا داعشان دای د په‌یاما خۆدا، لێ ئه‌ز باوه‌رم كو هه‌ر وولاتیه‌كێ عێراقێ د دلێ خوه‌ دا وه‌سا ئه‌ماشا دكه‌ت كو چاره‌سه‌رییه‌كا كاتی و هه‌ودانێن برینێن وان جاره‌ك دن ل ده‌مه‌ك دن وێ جهێ میكرۆبێن مینا داعش لێ په‌یدا بن. چاره‌سه‌ریا ب كوته‌ك نه‌ چاره‌یه‌ك بنه‌ره‌ته‌ و هایێن وی وه‌لاتی چاره‌ ناكه‌ت.
دیمۆكراسی باشترین سیسته‌مه‌ كو رێ بۆ ولاتێن پر نه‌ ئه‌وه‌ و ئایین و پێكهاتێن جودا جودا تێدا هه‌ین بۆ نموونه‌ وه‌لاته‌ك مینا عێراقێ. راسته‌ سیسته‌ما دیمۆكراسی یا ده‌مدرێژخایه‌نه‌ لێ دڤێت زه‌مینه‌ بۆ بێت خۆشكرن و سه‌ركرداتیه‌ك و جه‌ماوه‌ره‌ك هه‌بیت ببیته‌ ره‌وره‌وا پێشخستنا ڤێ بیرۆكێ ئه‌ڤ دوو بنیاته‌ نه‌ ل جه‌م سه‌ركردتیا سه‌رۆكاتیا عه‌ره‌بی و نه‌ژی ل جه‌م ملله‌ت و جه‌ماوه‌رێ عه‌ره‌بێ عێراقێ هه‌نه‌ له‌وا كورد ژی بخوازه‌ و نه‌خوا‌زه‌ وێ مینا وان به‌رخوردێ بكه‌ وه‌كو مه‌ته‌لا دبێژیت تو نه‌شیێ میهبی د ناڤ گورگاندا. بلا باشتر ل سه‌ر ڤان گۆتنێن خوه‌ راوه‌ستین. هندیكه‌ عه‌ره‌بێن شیعه‌ مه‌زهه‌بن كه‌ دكه‌نه‌ پرانی ئه‌و پشتی كه‌تنا رژێما به‌عسیان ل سه‌ر حكوومینه‌ و گه‌ر عێراق ب ڤی ئاوای بمینه‌ و هه‌لبژارتنان وه‌سان دیاره‌ حوكم دێ هه‌ر د ده‌ستێ وان دا بیت. جارێ شیعه‌ چ سیسته‌ما قه‌بوول ناكه‌ن ته‌نێ عه‌قیدا دینێ ژ هه‌موو هه‌ست و ئایدولۆژیه‌كا بهێزتره‌ و هه‌تا نوكه‌ ژی وه‌سا هه‌موو بۆچوون ڤێ ئێكێ قه‌بوول دكه‌ن. بریارا سیاسیا ڤی مه‌زهه‌بی هه‌ر ژ مێژ وه‌ره‌یه‌ ژ قوم و ته‌هران دهێت و ئه‌ڤجا ملله‌تێ عێراقێ چ بوخازیت ئه‌و بابه‌ته‌ك دیه‌ و ئه‌ڤ راستیه‌ ژی هه‌شت سالێن حوكمرانیا مالكی نیشا دا، ئه‌ڤجا دیمۆكراسی بوونا ڤی وه‌لاتی ژ ئالیێ ڤی پێكهاتێ هه‌ره‌ مه‌زن و گرنگ وه‌سا دیار خه‌ونه‌. ژ لایێ سونه‌ عه‌ره‌بان ڤه‌ كو بۆ ده‌مێن چه‌رخێن درێژ خودان ده‌سته‌لات و مه‌ژیه‌كێ تولتاری په‌یدا بیه‌ و هه‌ما ئه‌و خوه‌ ب وێرێسێن وی وه‌لاتی دزانن و بۆ ده‌مێن درێژ ئه‌و وێ ده‌ستێ خوه‌ بێخێن ناڤ هه‌ررێكخراوه‌كا تێرۆرستی به‌س كو جاره‌ك دن ب دارێ زۆرێ ده‌سته‌لاتا كورسیكا به‌‌غدا بێخنه‌ ده‌ستێن خوه‌ و ‌‌باشترین نموونه‌ رێكخراوا داعشه‌ كو هه‌ر وان بخوه‌ مه‌نترین دورب ژ ده‌ستێ وان خوار و ئه‌و ب سه‌رێ وان ئینا یا بووی. ئه‌ڤ لایه‌ ژی وێ ئێكێ ئاشكه‌را دكه‌ت كو چو بنه‌مایه‌ك هه‌ست و هزرا دیمۆكراسیبوونێ لج ه‌م نینه‌. پێكهاتا سیێ كو كوردن، كورد وه‌كو خۆیا ملله‌تێ سێینه‌ ل دووڤ رێژه‌یا پێهاتا نووكه‌ ئه‌م دئینین زمان ئه‌گینا مینا ملله‌ت یێن دووێ نه‌. ب هه‌رحال گه‌ر پتریا ملله‌ته‌كی نه‌یێ قه‌بوولكرنا ئێكدو بیت ما كێماسیه‌ك ته‌نێ وێ چ بكه‌ هندی كورد داگێرن و دیمۆكراتحواز بن ژ به‌ر لایێ زۆرینه‌ ئه‌و مه‌یل و شیان نه‌بن عێراق وه‌كو وه‌لات ژ كه‌ڤلوژانكێ بیرۆكا خوه‌ یا كلاسیك ده‌رناكه‌ڤه‌ كه‌ ئه‌و ژی حوكم بوو من ئه‌ڤێن دی ژی دڤێت به‌لێ و له‌بێیا من بن واته‌ سیسته‌ما دكتاتوریه‌تخواز.
ب ڤی ئاوای ئه‌ز عێراقا ژێكڤه‌قتیا ب كوته‌كی پێكڤه‌ نائێه‌ت گرێدان، هه‌ر چه‌نده‌ سالێ جاره‌كا هه‌موو وه‌لاتێن دنیایێ د هه‌وارا عێراقێ وه‌رن جار قرا كوردان و جار یا شیعان و جار یا سونه‌یان و نوكه‌ ژی كێماسیێن بێ ده‌سته‌لاتێن مینا ئێزدیان و مه‌سیحیان و. .. هتد. ئه‌زموونا ڤی وه‌لاتی رۆنكریه‌ كو چاره‌سه‌ریێن ده‌مكی شۆل نه‌كریه‌ كو شۆل ناكه‌ن بلا به‌س ژار و به‌بلنگازی ڤی وه‌لاتی ببیت قوربانی به‌رژه‌وندارێدارێن چه‌كان و گازێ و دۆلاران. ئه‌و ده‌م هاتیه‌ ریفراندومه‌كا سه‌رانسه‌ری ل هه‌موو ڤی وه‌لاتی بێته‌ كرن و هه‌ر پێكهاته‌ك ده‌نگێ خوه‌ بده‌ و بریارا خوه‌ بده‌ و هه‌ر گه‌ر عێراق ما پاشی كه‌س وان ولاتێن ڤێن عیراقا ئێكگرتی بمینه‌ كه‌س لومه‌ ناكه‌ و وێ خوه‌یا به‌ كو وی وه‌لاتی دڤێت چارچووڤا عێراقێ دا بمینن، لێ ژ به‌ر به‌رژوه‌ندیا وه‌لاتێ خه‌لكی و ملله‌تێ عێراقێ هه‌ر قوربانی سیاسه‌تا ناڤ ده‌وله‌تی به‌ ئه‌ڤه‌ بێ وژدانیه‌ ل شوونا ملله‌تان وه‌لاتێن دن بریار چاره‌نڤیسا عێراقیان بده‌ن.