ب درێژیا دیروكێ دا توركیا هه‌ر ل سه‌ر ده‌مێ ئه‌تاتوركی وده‌سهه‌لاتێن توركیێ یێن ل دووڤ ئێك ئارمانجێن وێ یێن سه‌ره‌كی دژاتی و ژناڤبرنا كوردانه‌ ل هه‌ر جهه‌كی كو ب هه‌ر شێوه‌كی ناهێلیت ئه‌ڤ ملله‌تێ تووشی چه‌ندین كاره‌ساتان بووی بگه‌هیته‌ مافێن خوه‌ كو ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ هه‌می بزاڤێن خوه‌ خستینه‌ كاری ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی بیت یان ده‌ردوری بیت كو هه‌ر ده‌م كوردستانێ دكه‌ته‌ جهێ ململان و په‌رزنینا كێشه‌یێن خوه‌، هه‌ر ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ چه‌ندین شۆره‌ش و سه‌رهلدانێن ملله‌تێ كورد ژناڤبرینه‌ و سه‌ركوتكرینه‌، هه‌ر ژ به‌ر ئارمانجێن خوه‌ چه‌ندین داگێران بۆ چه‌ندین لایه‌ن وه‌لاتان كرینه‌. بۆ زانین توركیا ژ ئه‌نداكه‌كا قولپا نیتۆ یه‌، به‌س وه‌كو دیار نه‌یا پێگیره‌ ب رێنه‌مایێن ڤێ قولپێ و هه‌رده‌م كار دكه‌ت پێچه‌وانه‌ی وێ كو ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوویه‌ جهێ دلگرانی و نه‌لره‌حه‌تیا زۆربه‌ی ئه‌ندامێن ڤێ قولپێ و ژبه‌ر هندێ كو هێشتا نه‌بوویه‌ ئه‌ندام د ناڤا بازارێ هه‌ڤپشكێ ئه‌ورۆپی دا ئه‌و ژی ژ به‌ر نه‌چاره‌سه‌ركرنا كێشه‌یا كوردی یه‌ ل توركیێ چونكو برینا سه‌ره‌كی ل توركیا پرسا كوری، هه‌روه‌سا داگیركرنا قوبرسێ یه‌ و پێشێلكرنا مافێ مرۆڤ و ده‌ستێوه‌ردانێن وێ د وه‌لاتێن ده‌ره‌كی دا ب بهانه‌یا چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ژبه‌ر كو ئه‌و دانیت كو په‌كه‌كه‌ تیرۆرسته‌. لێ تیرۆرستێن داعش ئه‌وێن ئه‌و هاریكاریا وێ دكه‌ن خودانا كۆمكوژی و جینۆساید و بن پێ كرن و پێشێلكرنا مافێ مرۆڤی نه‌تیرۆرسته‌،لێ باوه‌ر توركیا ژی دێ د ڤی ئاگریدا كه‌لێن، چونكو ئه‌ڤ هه‌ڤیره‌ دێ گه‌له‌ك ئاڤێ ڤه‌خۆت. هه‌ر وه‌سا ژبه‌ر كوردان توركیا ل سالا2003 ێ رێك نه‌ دا ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ بۆ لێدان و ژناڤبرنا رژێما سه‌دام حوسێنی. گومان تێدا نینه‌ كو توركیا و هه‌ردو رژێمێن ئیراق و سووریێ هانده‌ر و هاریكار و رێكخۆشكه‌ر بوون بۆ هاتنا داعشێ بۆ ناڤ ئاخا ئیراقێ ب گشتی و ده‌ڤه‌رێن هه‌رێمێ یێن كوردنشین ب تایبه‌تی و پیلانێن وێ ل ڤێ داویێ ژبۆ دۆرچێچكرنا باژێرێ ۆراگرێ كۆبانێ ژ لایێ چه‌ته‌یێن داعشێ ڤه‌ كو نه‌دووره‌ كومكوژی لێ روودابانه‌ ل سه‌ر ده‌ستێن ڤان چه‌تان هه‌كه‌ پێشمه‌رگه‌ هانێ نه‌چووبانه‌. هه‌روه‌سا نه‌چوونا توركیێ ل ده‌ستپێكێ بۆ ناڤ قولپا هاتیه‌ پێكئینان ب سه‌رۆكاتیا ئه‌مریكا دژی داعش كو ل ڤێ داویێ ب بریاره‌كا په‌رله‌مانێ توركیێ كو رازی بووی خوه‌ بده‌ته‌ ل گه‌ل ڤێ قولپێ چونكو ئه‌و نه‌شێت خوه‌ دووربێخیت ژ ڤێ قولپێ به‌س ئه‌و ژی ب هنده‌ك مه‌رجان ئێك ژ وان كو سنۆرێن عیراقێ و سووریێ ببه‌زینیت، لێ هه‌ر ئه‌ڤ رژێما فاشت نه‌جهێ باوه‌ریێ یه‌ و هه‌تا نها چ بۆ ڤێ قولپێ نه‌كریه‌ و كوردان گه‌له‌ك سه‌ربۆرێن هه‌نه‌ دگه‌ل نه‌ڤیێن ئه‌تاتوركی كو نه‌خودان هه‌لویسته‌ ب تایبه‌تی سه‌باره‌ت هه‌ر بریاره‌كا گرێدای پرسا كوردی و دبه‌رژه‌وه‌ندیا كودان دابیت. وه‌ك ئه‌م دبینین ئه‌و هه‌ر ده‌م دبیته‌ ئه‌گه‌رێ هه‌لوه‌شاندنا ئاگر به‌ستێن د ناڤبه‌را وێ و په‌كه‌كێ دا و چێكرنا ئاسته‌نگان د رێیا پێڤاژۆیا ئاشتیێ دا. لێ بلا توركیا باش بزانیت كو ئه‌و نه‌شێت بزاڤا كوردان لاواز بكه‌ت. ئه‌ڤجا وێ ب فه‌ر دیت كو بۆخوه‌ چه‌ته‌یێن داعش ب ئاڤرینیت و خوه‌ ل گه‌ل بكه‌ته‌ بانه‌ك و باگوردانه‌ك و سۆرێن خوه‌بۆ ڤه‌كه‌ت هاریكاریا وێ بكه‌ت ژ لایێ لۆجستی ڤه‌ و ژ هه‌می لایان ڤه‌ كو وه‌سا هزر دكه‌ت ئه‌ڤ داعشه‌ باشترین چه‌كه‌ د ده‌ستێن وێ دا ل ڤی سه‌رده‌می بۆ لاوازكرنا كوردێن عیراقێ و سووریێ و توركیێ مه‌ره‌م ژ هندێ دا نه‌هێلیت بگه‌هنه‌ مافێن خوه‌ یێن ره‌وا و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی د ئایه‌نده‌ی دا. یا ژهه‌میێ خرابتر كو توركیا ب هه‌ر ئاوایه‌كی نه‌ڤێت كو گوه ل په‌یڤا كوردستانێ ببیت كو په‌یڤه‌كا نه‌دل ڤه‌كه‌ره‌ ل جه‌م وان كو هه‌ر ده‌م راگه‌هاندنا وێ دبه‌لاڤكرنا نۆچه‌یێن خوه‌ یێن خه‌به‌ری دا و د هه‌ر خرڤه‌بوونه‌ك كوربه‌نده‌كی دا دبێژیت ده‌سهه‌لاتا باكورێ كوردستانێ. دلره‌شی و ره‌گه‌سپه‌رستی و ده‌مارگیری نه‌ هه‌تا ڤێ رادێ. هه‌ر وه‌ساڤێت ئه‌م ژبیر نه‌كه‌ین سیناریۆیا وێ و داعش سه‌باره‌ت ئازادكرنا ده‌بلۆماتكارێن قونسولخانا توركیێ ل مووسلێ وه‌سا دیاره‌ وه‌كو راگه‌هاندن ئاماژی پێ دده‌ت ئه‌ڤ چه‌نده‌ به‌رامبه‌ر ئازادكرنا توركیا 180 ێ داعشیانه‌ یێن دگرتی خانه‌یێن توركیا دا. هه‌ر دڤی چوارچووڤه‌ی دا كو رێێ دایه‌ پێشمه‌رگه‌ی بچیته‌ كۆبانێ بۆ هاریكاریا په‌یه‌دێ دژی داش كو هه‌ر ئه‌و دبێژیت په‌یه‌ده‌ تیرۆرسته‌ و ژ لایه‌كێ دیڤه‌ هاركاریێن وێ د به‌رده‌وامن بۆ داعش، جهێ سه‌رسورمانێ یه‌ لێ وه‌سا دیاره‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژ به‌ر گڤاشتنێن قولپا دژی داعشێ یه‌ ڤێچا وه‌ره‌ د ڤێ چه‌ندێ بگه‌هه‌ وه‌سا دیاره‌ توركیا یا دلگرانه‌ ب گرنگی پێدانا كۆبانێ ژ لایێ وه‌لاتێن جیهانێ ڤه‌ كو ئه‌م دشێن بێژین فێل بازی و پیلانێن نه‌ڤیێن ئه‌تاتوركی دبه‌رده‌وامن و ئه‌م كورد چ جاران ژێ خلاس نابین چونكو هه‌می ته‌بك و ته‌لیێن وێ ژبۆ كوردان دهێنه‌ دانان و ڤه‌دان. به‌س ب ئێكگرتن ئێكرێزیا نافمالیا كوردی و ب گیانێ لێبۆرینێ ئه‌م دێ شێن خوه‌ ل به‌ر ڤان پیلانان گرین و راوه‌ستین.

كریستۆفه‌ركۆلومبس (1451 – 1506)، ده‌ریاڤان و گه‌ریده‌ێ به‌رنیاسێ ئیتالی، ل ده‌ستپێكا مه‌ها ئاب ل ساڵا 1492 ێ بوو ئێكه‌مین جار ب سێ گه‌میێن مه‌زن و ل ژێر ئاڵایێ ئسپانیا و ل گه‌ل 120 ده‌ریاڤانێن شه‌هره‌زا د ئۆقیانۆسا ئه‌تله‌نتیكدا كه‌فته‌ گه‌شته‌كا دو مه‌هی و ل چریا ئێكێ هه‌ر هه‌مان ساڵ گه‌هشته‌ جزیرتێن (ئیتێل) ل ئه‌مریكا لاتینی ئانكو جزیرتێن كاریبی، ئه‌وی هزر دكر یێ گه‌هشتیه‌ هنده‌ك جزیرتێن رۆژئاڤایا ئاسیا، هه‌ر وه‌كی چاوا ئیرۆ ئۆردغان ژی وێ هزرێ دكه‌ت كو زێده‌تر ژ دو سه‌د سالان به‌ری كۆلومبسی ژ لایێ گه‌ریده‌ێن ئیسلامێ ڤه‌ هاتیه‌ دیتن. به‌رێز ئوردغانی د گۆتارا خوه‌ ل دیدارا سازیێن بوسلمانێن ئه‌مریكا لاتیندا كو ئیستنبولێ ل حه‌فتیا بووری هاتبوو سازكرن، وه‌سا راگه‌هاند كو بوسلمانان ل سه‌ده‌یێ دوانزدێ دا هاتن و چوونه‌ك به‌رده‌وام بۆ ئه‌مریكا لاتینی هه‌بوویه‌ و ئه‌وان ل ساڵا 1178 ێ كێشوه‌رێ ئه‌مریكا ناسی به‌ری كۆڵومبسی و هه‌روه‌سا كۆلومبسی د بیره‌وریێن خوه‌ دا به‌حسێ دیتنا مزگه‌فته‌كێ ل سه‌ر چیایه‌كێ كۆبا كریه‌ و ئه‌ز ئاماده‌مه‌ مزگه‌فته‌كێ ل وی جهی جاره‌كادی ئاڤا بكه‌م و دێ ل گه‌ل برایێن خوه‌ یێن كۆبی گه‌نگه‌شێ ل سه‌ر ڤی بابه‌تی كه‌م. ئه‌ڤه‌ پوخته‌ك ژ گوتنێن ئوردوغانی بوون. ئۆردوغان سه‌رۆك كۆمارێ ده‌وله‌ته‌كا ده‌ستوور علمانیه‌ و د هه‌مان ده‌مدا ره‌هبه‌رێ مه‌زنترین حزب و بزاڤا ئیسلامیا میانره‌و و رادیكال و ئیخوان رێبازه‌ و نازدار و نازاندیێ ب هێزترین و پر ده‌سته‌ڵاترین هه‌ڤپه‌یمانیا جیهانیه‌ كو ئه‌وژی (ناتۆ) یه‌، له‌ورا ب دیتنا من پێدڤیه‌ پێنگاڤ پێنگاڤ و په‌یڤ په‌یڤ و پیت پیت، شرۆڤه‌ و لێكدانه‌ڤێن سیاسی ژ بۆ مه‌ره‌م و مه‌به‌ستێن ئۆردغان و ته‌ڤایا سیاسه‌تمه‌دار و رێڤه‌به‌رێن توركیا بهێنه‌كرن و حیساباتێن مه‌زن و گرنگ بۆ ره‌فتار و هه‌ڵۆیستێن رۆژانه‌ێن ده‌وله‌تا توركیا ل به‌رچاڤ بن. علمانییه‌تا توركیا ره‌نگڤه‌دانا ئیسلامیه‌ت و ئیخوانییه‌تا وێ یه‌، هه‌وڵێن به‌رێز ئۆردوغانی بۆ راگه‌هاندنا شكۆمه‌ندی و مه‌زنی و هه‌یبه‌ت و هه‌یمه‌نه‌تا دیرۆكا ئیسلامێ و ئاماژه‌كرن ب رابردوویا پر سه‌روه‌ریا وێ و خۆبێده‌نگ كرن ل سه‌ر حاله‌تێ لێكڤه‌بوون و دابه‌شبوونا ئیسلاما سیاسیا ئیرۆ كو ب سه‌ر چه‌ندین تیم و ده‌سته‌ و گرۆپ و گروهێن جۆراو جۆر به‌ڵاڤ بوویه‌، ره‌نگه‌كه‌ ژ ره‌نگێن ئه‌وان تیئۆر و بیردۆز و فه‌لسه‌فه‌ێن ئه‌فسانه‌یی و خورافی كو گلیزانكێن خه‌لیفه‌ و ئه‌میر و رزگاكه‌ر و چاكسازێن جڤاكی پێتێنه‌ ڤه‌كرن. نێ ده‌مێ كۆڵومبسی كێشوه‌رێ ئه‌مریكا ئاشكراكری چ ئاكنجیبوویه‌ك ل وێرێ نه‌بوون، تنێ هندیێن سوور نه‌بن. چێدبیت توركیا ب ڤان جۆرێن گۆتنان دبلوماسیه‌تا خاترگرتنێ په‌یره‌و بكه‌ت! خاترگرتنا كێ.. . ؟ ئه‌ڤه‌ و گه‌له‌ك پرسیار و ئه‌گه‌ر و مه‌گرتیێن دن هه‌نه‌ كو ره‌نگه‌ نها ده‌مێ خوه‌ لێڤه‌شارتنێ بیت. ئه‌و كیشوه‌رێ كو ب دیتنا رێزدار ئۆردۆغانی ژ لایێ باپیرێ خه‌لیفه‌ (ئه‌بۆبكر به‌غدادی) هاتیه‌ ئاشكرا كرن و ل دووڤ دا (كۆلومبس و ئه‌مه‌ریكۆ فسیۆش) ی فلۆره‌نسی چووینه‌ مزگه‌فتا وی ئاشكرا بكه‌ن، هه‌مان ئه‌و ئه‌مریكایه‌ كو رێیێن ئه‌رد و ئه‌سمان و پیاده‌رێ ژ بۆ بوورینا هێزێن پێشمه‌رگه‌ و چه‌كێن وان د ئاخ و ئه‌سمانێ توركیا دا ڤه‌كر داكو پشته‌ڤانیا (یه‌. په‌. گ) بكه‌ن و نه‌هێلن (كۆبانێ) بۆ مه‌ره‌مێن جودا جودا بهێته‌ داگیركرن، هه‌ژیه‌ بێژم كو پشته‌ڤانیا راسته‌وخۆیا ئه‌مریكا بۆ (كۆبانێ) باندۆرا پرۆسه‌یا ئاشتیێ ل توركیا تووشی بێ ئومێدیێ كر. توركیا خه‌ریكه‌ به‌ر ب قووناغا بێ به‌هربوون ژ ناز و نیعمه‌تێن ئه‌مریكا و (ناتۆ) یێ دچیت. ده‌مێ ئه‌مریكا له‌شكرێ (یه‌. په‌. گه‌) و (پ. یه‌. ده‌) ل ده‌رڤه‌ی چارچووڤێ تیرۆر و ل ده‌رڤه‌ی گریدان ب (پ. ك. ك) رادگه‌هینیت، چ پرس و شیره‌تكاریێ ل گه‌ل ئۆردغانی ناكه‌ت، ده‌مێ (ئۆباما) دخوازیت ئۆردوغان سۆز و په‌یمانێن خوه‌ ل هه‌مبه‌ر پرۆسه‌یا ئاشتیێ بجهبینیت، چ مه‌رج و خه‌مساریان قه‌بوول ناكه‌ت. هه‌كه‌ راستبیت كو رۆژانه‌كێ هه‌واڵگریا ئه‌مریكا و ئیسرائیلێ ب هه‌ڤرا هاریكاریا هه‌واڵگریا توركیا كربیت پێخه‌مه‌ت ده‌ستگیركرنا (ئۆجه‌لان)، لێ ئیرۆ ئه‌مریكا هزرا هندێ دكه‌ت كو (پ. ك. ك) ل ڤان رۆژان ببیت هه‌ڤپه‌یمان و پارته‌ك ئه‌مریكی. ره‌نگه‌ ئه‌ز یێ شاش بم، لێ به‌لێ ئه‌ز دبینم كو ئه‌مریكا ده‌ستێ راستێ ل توركیا بلند كریه‌ به‌س ب ده‌ستێ چه‌پێ زلله‌ها خوه‌ د دانیت.