ئیراق پشتى 60 كۆده‌تایا 14ى تیرمه‌هێ
به‌رهه‌ڤكرن: به‌یارێ زاویته‌یى
شۆره‌شا 14ى تیرمه‌هێ به‌رى 60 سالان ل ئیراقێ ژ ئالییێ عه‌بدولكه‌ریم قاسم ڤه هاته كرن و حوكمرانییا شاهانه ل ئیراقێ ب داوى ئینا و كۆمارا ئیراقێ راگه‌هاند، ئه‌و شۆره‌ش ب ناڤێ شۆره‌شا تیرمه‌هێ، یان ژى كۆده‌تایا چارده‌ى تیرمه‌هێ دهاته نیاسین.
سپێده‌هیا رۆژا 14/7/1958 عه‌بدولكه‌ریم قاسم و هه‌ڤالێن خوه شاهنشینا ئیراقێ یا هاشمى ئینا یا شاه فه‌یسه‌لێ ئێكێ ل ژێر چاڤدێریا بریتانیا ل سالا 1921 دامه‌زراندى، تێدا شاه فه‌یسه‌لێ دووێ و تاچپارێز عه‌بدوئیلاه و سه‌رۆكێ وه‌ىزیران نوورى سه‌عید هاتنه كوشتن.
پشتى وێ كۆده‌تایێ كۆمارا ب ناڤێ كۆمارا ئیراقێ هاته راگه‌هاندن و ئیراق بوو ده‌وله‌ته‌كا سوسیالیست یا خودان ئێك حزب و ئه‌و ره‌وش ژ سالا 1958 – 2003 وه‌كو دیفاكتۆ ل ئیراقێ دروست بوو، پشتى وێ كۆده‌تایێ ژى كۆده‌تایه‌كا دى هاته كرن و تێدا داوى ب حوكمرانیا عه‌بدولكه‌ریم قاسم ئینا و رۆژا 8 سواتا سالا 1963 هاته سێداره‌دان.
پشتى راگه‌هاندنا كۆمارا ئیراقێ حوكمێ شاهانه ل ئیراقێ ب داوى هات و كۆماریخوازێن ئه‌ندامێن ته‌ڤگه‌را ئه‌فسه‌رێن نشتیمانى ده‌ست ب سه‌ر هه‌موو ده‌ستهه‌لاتێن ده‌وله‌تێ دا گرت و هه‌موو سازى و بنگه‌هێن سه‌ره‌كى ل به‌غدا و پارێزگه‌هێن دى یێن ئیراقێ ئێخستنه ژیرَ كۆنترۆلا خوه و ژوانا هه‌ردو بنگه‌هێن سه‌ربازى یێن ستراتیژى ل تاخێن ره‌شید و ره‌سافه ل به‌غدا، هه‌روه‌سا وه‌زاره‌تا به‌رگریێ و كۆچكا شاهانه و كۆچكا نوورى سه‌عیدى و دادگه‌هه‌كا تایبه‌ت هاته پێكئینان بۆ دادگه‌هكرنا به‌رپرسێن حكومه‌تا شاهى.
پشتى ڤان روودانان عه‌بدولكه‌ریم قاسم ژ سه‌ركردێ شۆره‌شێ بوو سه‌ركردێ ئێكانه‌یێ ئیراقێ و هه‌موو ده‌ستهه‌لات كه‌فتنه ده‌ستێ وى و بنگه‌هێ دانان بریارێ ئێخسته ژێر كۆنترۆلا خوه، وى ده‌مى بوو سه‌رۆكێ وه‌زیران و وه‌زیرێ به‌رگریێ و فه‌رماندارێ گشتیێ هێزێن چه‌كدار.
پشتى سه‌ركه‌فتنا شۆره‌شێ و كۆمارا ئیراقێ هاتیه دامه‌زراندن، رێ ب وه‌زاره‌تا ناڤخوه كو وى ده‌مى عه‌بدولسه‌لام عارف وه‌زیر بوو هاته دان كو هنده‌ك حزب بهێنه دامه‌زراندن وه‌كو حزبا ئیسلامییا ئیراقى و حزبا ده‌عوا ئیسلامى، لێ عه‌بدولكه‌ریم قاسم پشتى هه‌موو ده‌ستهه‌لات كه‌فتینه ده‌ستێ وى ئه‌و حزب هه‌لوه‌شاندن و رێ نه‌دا چو حزبێن نوو ژ بلى حزبا شیوعى یا ئیراقى یا پشكدار د ده‌ستهه‌لاتێ دا كار ل ئیراقێ بكه‌ن.
پشتى كۆنترۆلا هه‌موو ده‌ستهه‌لاتێ كرى، عه‌بدولكه‌ریم قاسم ئه‌ڤ بریاره دان:
چو ده‌ستهه‌لات نه‌دانه جڤاتا سه‌روه‌رى و ب تنێ هێلا وه‌كو سازیه‌كا شه‌كلى.
رێ نه‌دا هه‌لبژارتینَن سه‌رۆككۆمارى بهێنه كرن و ئه‌و پۆسته ما هه‌لاویستى.
رێ نه‌دا جڤاتا نشتیمانى بۆ سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شێ بهێته دامه‌زراندن كو ل سه‌ر ده‌مێ ته‌ڤگه‌را ئه‌فسه‌رێن نشتیمانى رێككه‌فتن ل سه‌ر هاتیه كرن.
جڤاتا نوونه‌ران یا ل سه‌ر ده‌مێ شاهى هه‌لوه‌شاند و رێ نه‌دا هه‌لبژارتنێن جڤاتا نوونه‌ران بهێنه كرن.
حوكمێن سێداره‌دانێ و زیندانكرنێ بۆ هه‌ڤالێن خوه‌یێن سه‌ركردێن شۆره‌شا 14 تیرمه‌هێ و ئه‌فسه‌رێن ته‌ڤگه‌را ئه‌فسه‌رێن نشتیمانى ده‌ركرن.
به‌رى كۆده‌تایا 14 تیرمه‌هێ هنده‌ك بزاڤێن دى وه‌كو كۆده‌تا هاتبوونه كرن:
بزاڤا ته‌ڤگه‌را ئه‌فسه‌رێن نشتیمانى ل سالا 1949.
بزاڤا عه‌قید رفعه‌ت ئه‌لحاج سه‌رى سالا 1950.
بزاڤا سالا 1950 هاتو هه‌لوه‌شاندن ژبه‌ر به‌رهه‌ڤ نه‌بوونا نوورى سه‌عید.
بزاڤا سالا 1955 یا موقه‌دم عه‌بدولغه‌نى ئه‌لراوى یا ئه‌فسه‌رێن ته‌ڤگه‌رێ ره‌ت كرى.
ئیراقى ل سه‌ر ده‌مێ شاهاتیێ
شاه فه‌یسه‌لێ ئێكێ 1921 – 1933
شاه غازى یێ ئێكێ 1933- 1939
میر عه‌بدولئیلاه (تاچپارێز) 1939 – 1953
شاه فه‌یسه‌لێ دووێ 1953 – 1958
ئیراقى ل سه‌ر ده‌مێ كۆمارى
محه‌مه‌د نه‌جیب ئه‌لروبه‌یعى (سه‌رۆكێ جڤاتا سه‌روه‌رى) 1958 – 1963
عه‌بدوله‌كریم قاسم سه‌رۆكێ وه‌زیران 1958 – 1963
عه‌بولسه‌لام عارف 1963 – 1966
عه‌بدولره‌حمان ئه‌لبه‌زاز سالا 1966 كاروبارێن سه‌رۆككۆمارى ب رێڤه دبر
عه‌بدولره‌حمان عارف 1966 – 1968
17/7/1968 حزبا به‌عس كۆده‌تا ل سه‌ر عه‌بدولره‌حمان عارف كر
ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كر 1968 – 1979
سه‌ددام حسێن 1979 – 2003
2003 ئه‌مریكا ئیراق داگیر كر
2003 – 2004 ده‌ستهه‌لاتا به‌روه‌خت
2004 – 2005 غازى عجیل ئه‌لیاور بۆ سه‌رۆككۆمار
سالا 2005 بۆ جارا ئێكێ د دیرۆكێ دا سه‌رۆككۆمارێ ئیراقێ هه‌اته هه‌لبژارتن
2005 – 2014 جه‌لا تاله‌بانى بۆ سه‌رۆككۆمارى
چارا ئێكێ بوو كه‌سه‌كێ كورد دبیته سه‌رۆككۆمارێ ئیراقێ
2014 و تا نها د. فوئاد مه‌عسووم
