د 11 پرسیاران دا بزانە بوچی ئەڤ یەک ل گەل قەتەر ھاتەکرن؟
بەرھەڤکرن ، نەوزاد ھلۆری:
چەند رۆژ بەریا نھا وەلاتێن کەنداڤێ عەرەبی ژ وانان ” مسر ، سعودیی ، بەحرین ، ئیمارات ، یەمەن و چەند وەلاتەکێن دن ” ژی جورە پەیوەندیەک ل گەل وەلاتێ قەتەر بری ب تایبەتی پەیوەندیێن دبلوماسی و ئابووری ، رەنگە د سەرێ ھەر ئێک ژ مە کومەکا پرسیاران بھێنە د رۆژەڤێ دا بوچی ئەڤ یەک ب سەرێ قەتەر ھات ، د بەرسڤ دا دبێژین ژ بەر ئەڤان 11 پرسیاران ئەڤ یەک ب سەرێ قەتەر ھات.
تورا بلومبێرک یا بریتانی ھەموو ھورکاریێن برینا پەیوەندیێن وەلاتێن عەرەبی ل گەل قەتەر د چەند خالەکان دا وەکو پرسیار کورتکرینە و بەرسڤا وان ژی دایە ، وەکو بەرھەڤکەرێ ئەوێ راپورتێ ” گرانت کلارک ” دبێژیت ، سعودیا و ھەڤپەیمانێن وێ ب تەمامی ل گەل پەوەندیێن قەتەرێ ل گەل ئیرانێ و گروپێن ئیسلامێن سیاسی وەکو سەرکردەیێن رەڤیێن ئیخوانێن مسرێ و حەماسێ ل فەلەستینی بێزاربووینە ، بەلێ پرسیار ئەوە بوچی ئەڤ پێنگاڤە بەری سێ سالان نەدھاتنە ھاڤێت ژلایێ وەلاتیێن کەنداڤ دژی قەتەر؟ بوچی ئێکسەر پشتی سەردانا ترامپ بو سعودیێ ئەڤ یەک ھاتە کرن ئەرێ گەلو ئەو بوچونێن کو دناڤبەرا ترامپ و شاھێ سعودیێ ل بارا ھاریکاریێن ئیرانێ بو سوریا و یەمەنێ دێ ھەمان بوچوون بیت لسەر قەتەرێ ژی ، د 11 پرسیاران دا ئەڤ یەک دێ ھێتە رونکرن.
1- سەدەمێن قەیرانێن دبلوماسی؟
سەدەمێن سەرەکیێن دبلوماسی ئیرانە ، پشتی کو ئاژانسا دەنگ و باسێن قەتەر بوچوونا شێخ تەمیم میرێ قەتەر بەلاڤکری و دوڤدا بلەز بەرپرسێن قەتەر دایە دیارکرن کو ئەڤ بوچونە لێدوانا فەرمی یا میرێ قەتەر نینە ، بەلکو ئەو دەزگەھێن کو ئەڤ پەیام بەلاڤکری ھاتینە ھاککرن ، ئەرێ ب راستی ئەڤ یەک ھاک بوویە یان ژی نە ؟ دبیت ئەڤ یەک ھندە یا گرنگ نەبیت کا ھاک بوو یان نە بەلێ لێدوانا وی ھندی دن وەلاتێن سعودیی و ئیمارت تورەکرن ، د ئێکەمین پەیوەندیدا میرێ قەتەر دا پەیوەندیکرن بویە ب حەسەن رووحانی سەرۆکێ کومارا ئیسلامیا ئیرانێ.
پشکەک ژ وان پەیڤێن کو دگوتارا میرێ قەتەر دا ھاتین ھاتبوویە گوتن کو پێدڤی ناکەت قەتەر دژاتیێ ل گەل ئیرانێ بکەت داکو بو وەلاتێن کەنداڤ ب سەلمینیت ئەو تاوانبار نینە ھەتاکو توشی ڤێ یەکێ ببیت ، و نابیت قەتەر ببیتە بھانە داکو ئەمریکا جارەکا دن پێگەھێ سەربازیێ خوە ل کەنداڤی بھێز بکەت ، سەرەرای کو دانپێدانێ ب مافێ فەلەستینی و ئیسرائیلێ دکەین د ھەمان دەم دا قەتەرێ دیارکر کو ئەوان پەیوەنیدەکا بھێز ل گەل ئەمریکا و ئیرانێ ژی ب ھێزە و چوو جاران ژی پەیوەندیێن خوە لەل ئیرانێ نابرین.
2- ئەرێ ئەڤ یەک پشکەکە ژ ململانێیا دنابڤبەرا شیعە و سونەیان؟
مرۆڤ دکاریت بێژیت تا رادەیەکێ بەلی ، و دوبەرەکیەکان ھەرێمی دناڤبەرا سونەیان ب سەروکاتیا سعودیا ، و شعەیان ب سەروکاتیا ئیرانێ ھەیە ، ھەر ئێک ژ وان ھێزان نەتەوەیێن مەزنن و ململانێ و دیروکێن خویناویێن مەزن دناڤبەرا وان دا ھاتینە تومارکرن و بەردەوام ژی د ھەڤرکریێ دانە ، د رونکرنەکی َدا سعودیێ راگەھاندیە کو قەتەر ھەڤکاریا گروپێن تیروریێن ئیخوان و داعش و قاعیدە دگەت و دەڤەر تێکدایە.
3- بوچی ئەڤ یەک دڤی وەختی دا ھاتەکرن؟
چو جوداھیی دناڤبەرا بوچوونا قەتەر ل گەل سعودیێ و ھەڤپەیمانێن وان ھەیە ، بەلێ ب ھاتنا ترامپی بو دەڤەرێ ھەڤرکی دەست پێ کر ، پشتی چەند رۆژان ل زڤرینا ترامپی و ناڤ ئینانا ئیرانێ وەکو وەلاتەک کو سەرپەرشتیا تیرورێ دکەت ، قەتەر ب شکاندنا پەنجەرێن جیرانان ھاتە تومەتبارکرن.
4- بوچوونا ڤەکولەرێن سیاسی؟
ڤەکولەرێن سیاسی ل وێ باوەریێ نە کو سعودیی و ئیمارات ، پشتی کو شیای ھەڤالینیا ترامپی دەستخوڤە بینن ، بزاڤێ دکەن ب ھەر رەنگی بیت دژاتیا وان وەلاتان بکەن کو دەست ل گەل ئیرانێ ھەیە و کو ئارمانج ژی ئیرانە ، ژبەرڤێ کارتێکرنەکا زۆر لسەر قەتەرێ درۆستکریە داکو ژ ئیرانێ دویر بکەڤیت مینا ئیخوان و حەماسێ.
5- بوچوونا ئیرانێ
حەسەن روحانی دئێکەم کارڤەدان و دوماھی کارڤەدان ژی دخوازە کو ھەموو وەلاتێن کەنداڤ بو ئاسایکرنا پەیوەندیێن خوە دەست ب دانوستاندنان بکەن.
6- دوبەرەکیێن دناڤبەرا سعودیی و ئیران
ھەر ئێک ژ سعودیی و ئیران دچەند رویەکێن نە ئێکسەر د چەند دەم و جھێن ژێکجودادا بو چەندین جاران ژی ھەڤروشی ھەڤدوو بووینە ، دوماھی دوبەرەکیا وان ژی قەتەر بوویە ، ئەڤ یەک ژی پشتی سێدارەدانا نەمر ئەلنەمری کو ئێکە ژ زەلامێن ئاینیێن سعودیێ پەیدابوویە ، دیسان سوتنا بالیوزخانا سعودیێ ل تەھران ناکوکیەکا دن بوویە ، ئەڤە ژبلی ئەو ناکویێن کو ل ھەردوو وەلاتێن سوریا و لوبنان و یەمەن دناڤبەرا ھەردوو وەلاتان ھاتینە د روژەڤێ دا.
7- ئاریشا قەتەر و سعودیی بو کەنگی دزڤریت؟
ل سالا 2014 ھەر ئێک ژ سعودیی و ئیمارات و بەحرینێ ڤیا پەیوەندیێن خوە ل گەل قەتەر رابگرن ، ئەگەرا وێ ژی بو مسرێ دزڤریت ، ژبەرکو قەتەر ب ھاریکاریکرنا ئیخوانێن موسلمان ب ناڤکر ، ئەڤە د دەمەکێ دا دھێت کو سعودیێ و ئیماراتێ کودەتایێن سەربازی ب سەر محەمەد مورسی دا دکرن ، ئەڤە ژبلی کو قەتەرێ ژی ھەڤالینا تالیبان و حەماسێ دکر ، ژبەرڤێ سعودیێ دڤێت ئێدی قەتەر چوو بزاڤان نەکەن کو جورە یاریەکێ بکەت ژ قەبارێ وی َمەزنتر بیت ، بەلێ وەسا دیارە یاریا قەتەرێ ژ یاریێن مێھڤانداریکرنا کاسا جیھانیا 2022 دچیت.
8- ئەرێ قەتەرێ چ دڤێت؟
رەنگە د بەرسڤدا بێژین قەتەرێ تشتەک دڤێت و ئەڤ یەک ژی راست بیت ، بەلێ پشتی کو ئەڤ رەفتار ل گەل قەتەر ھاتیەکرن جورە راوەستانەک ب بزاڤێن وێ ھاتەکرن ژبەرکو د دەمەکێ دا قەتەرێ زور ھەڤکاریا ئەوان لایەنان دکر کو ھەموو بزاڤێن بەرھەلستیا بھارا عەرەبی ل سەر قەتەر راگریت.
قەتەری َدڤێت ببیتە نێڤەندەک کو نابیت وەلاتێن دەڤەرێ دەستبەردارێ قەتەر بن ، ژبەرڤێ دڤێت پەیوەندیێن خوە ل گەل ھەموو لایان ب ھێز بکەت مینا سعودیی و روسیا و ئیران و سوریا و ئوپوزسیونێن وان و شیعە و سونەیان ژی ھەتا خوە تالیبان و ئەفغانستان و ئیخوانێن مسرێ و تەڤگەرا حەماس.
٩- تە دڤێت چ زانیاریێن دن ل سەر قەتەرێ بزانی کو بویە سەدەما ڤێ یەکێ؟
قەتەر ئێکەم بەرھەمھێنەرێ گازا خاڤە ل ھەموو جیھانێ و بلندترین رێژەیا داھاتیێ تاکەکەسی ھەیە ، ل سالا 2022 ژی دێ مێھڤانداریا کاسا جیھانی کەتن ، و خودانا تورا راگەھاندنا جەزیرەیە کو ئێکە ژ بھێزترین تورێن میدیایێن جیھانی ، ئەڤە ژبلی کو بنگەھەکێ سەربازیی َمەزنێ ئەمریکا ل قەتەرێ ھەیە کو زێدەتری 10 ھزار سەربازێن ئەمریکا ب خوڤە دگریت.
10- ھەڤرکی یا ل گەل قەتەر و کارتێکرنێن بازاری؟
دیارە ھەردەما دوبەرەکییەک ل جیھانێ درۆست بیت ئێکسەر کارتێکرن لسەر بازاری درۆست دبن ب تایبەتی ژی دوارێ پەترولێ و پێدڤیێن رۆژانەیێن ژیانێ ب تایبەتی ل وەلاتێ ئاریشەدار و دەوروبەر ، دی َھەموو وەبەرھێنەر و بازارگانێن دەرەکی ساربن و بزاڤان کەن پەیوەندیێ ب جھەکێ دن بکەن ، ئەڤە د دەمەکێ دایە کو ئابوورا قەتەر و پرانیا وەلاتێن کەنداڤ ژی لسەر دەرڤەیە ، ژبەرڤێ ل رۆژا ئێکێ یا ئەڤێ بریارا وەلاتێن کەنداڤ لسەر قەتەر بویە دەم کو سەرەم بازارێن قەتەر ڤالا ببن.
11- بوچی ئەڤ دورەبەرکیا ل گەل قەتەر یا جودایە؟
سەرەدانا ترامپی بو سعودیێ ددەمەکێ دایە کو دوبەرەکیێن وەلاتێن کەنداڤ یا کەڤنە ، بەلێ ئەڤ یەک نویشانە کو سعودیی و ئیمارات بو قەتەری َدوپات بکەن کو دڤێت دەست ژ یاریێن خوە بەردەوتن و لژێر فەرمان و رێنمایێن وان بزاڤێ بکەن و ئەڤان ئەڤ دەم بخوە ب دەلیڤە دیت بەلێ بەرسڤا وەزارەتا دەرڤەیا قەتەر ھەمو ئەو وەلاتێن کەنداڤ مەندەھوشکرن و بو وان دیاربوو قەتەری َدڤێت بەردەوام بیت.
پشتی ئەڤان 11 پرسیاران ژی دیسان وەلاتێن کەنداڤ 13 خال بو قەتەرێ دیارکرن ئەگەر وێ بڤێت پەیوەندیێن وێ بو بەرێ بزڤرن ڤە ، بەلێ دیسان ژی قەتەرێ چوو ژ وان خالان بھنەکرینە کو ببیتە سەدەم جارەک دن بارودوخ بو بەرێ بزڤریت ڤە.
پرسیار ل ڤێرە ئەوە ئەرێ گەلو قەتەر یا ژ ھەژی بوو ئەڤ یەک ب سەری بھێت و دێ قەتەر شێتن بەرگریێ ژ خوە کەت کو چوو کارتێکرنێن ئابووری و سیاسی لسەر نەھێنەکرن
