ئه‌قل و هزركرنا ئه‌قلبوونێ
جوان عزت
پشكا: سێ یێ
هه‌مى ده‌مان ل پشت هه‌ر ئه‌قلیه‌ته‌كێ رێكه‌ك هه‌یه، ئه‌و رێك ب ناڤێ ئه‌قلێ باش یان خراب دهێته به‌رجه‌سته‌كرن. واته، دبیت هنده‌ك جاران ئه‌وێن ل سه‌ر پیلانا (موئامه‌ره) ئه‌قلى رادوه‌ستن و كار بۆ هێز و هه‌بوونا وى دكه‌ن مه‌به‌ستا وان ئه‌و بیت، كو هنده‌ك ژ وان وینه‌یێن هه‌ستیار دیار بكه‌ن و هنده‌كێن دى ژى سه‌رپه‌رشتیا وێنه‌یێن ئه‌قلێ توند بكه‌ن.
ل ڤێره ئه‌م راسته‌رێ پرسیاره‌كێ دهێن، ئه‌رێ ترس د گوهۆرینا ئه‌قلى دا چه‌ند یا به‌رهه‌ڤه مرۆڤى به‌ر ب پێشڤه ببه‌ت؟ یان ئه‌قل چه‌ند دشێت خزمه‌تا سه‌ركه‌فتنا مرۆڤى د ژیانێ دا بكه‌ت؟ دیاره ل پشت هه‌ر جۆره ئه‌قل و ئاسته‌نگه‌كێ روودانه‌ك هه‌یه، كو پێدڤى ب لێكدان و هه‌بوونه‌كا راسته‌قینه یه. له‌ورا ئه‌ڤ جۆره ئه‌قله زۆربه‌یا جاران دبیته ئه‌گه‌رێ غه‌ریزه و ترسێ ل جه‌م مرۆڤى ژ لایه‌كى دیڤه، دبیته ئه‌گه‌رێ تۆلڤه‌كرن و هاندنا روودان و پرسێن جڤاكى.
بینینه ل رۆژئاڤایێ بنگه‌هێ تاكێ ئازاد هاته دامه‌زراندن، چونكو تاك د ناڤ جڤاكى دا دشێت ببیته هه‌لگرێ په‌یاما ئه‌قلێ ئازاد و سه‌ره‌راى وێ چه‌ندێ ژى ئه‌قل ب خوه شییا یه به‌رپرسیارى یا بنگه‌هین د ناڤ چه‌قێ ده‌وله‌تان دا ئاڤا بكه‌ت. له‌ورا هه‌ر تشت ژ ترسا هه‌بوونا ئه‌قلى دهێته سه‌لماندن و ئاراسته‌كرن بۆ هه‌مى ڤه‌كۆلین و پرسێن جڤاكى ل به‌رامبه‌رى تێگه‌هشتنا جڤاكى. هۆركهایمه‌ر دبێژیت: “ئه‌گه‌ر چه‌ند ره‌ه پشت ب ئه‌زمۆنان ژى بهێنه گرێدان، نابیت لایه‌نێن رێیان بهێنه پاشتگوهكرن” واته ئه‌ڤه وێ چه‌ندێ سه‌لمینت، كو مرۆڤ به‌رده‌وام دووڤچوونا رێیان بكه‌ت و ل هزرا خوه یا ئازاد بگه‌ریت، هه‌تا كو مرۆڤ راستى یا ئه‌قلى نه‌زانیت، مرۆڤ نه‌شێت ئینكارا راست بوونا بۆیه‌ران ژى بكه‌ت و پشكدارى پرۆسێسا سازى، سیاسه‌ت و جڤاكان ژى ببیبت.
ل سه‌رده‌مێن به‌رین فه‌یله‌سۆفان هه‌ولدانا وێ چه‌ندێ دكر كو ب رێیا ئاڤاكرنا ئه‌قلى بنگه‌هێن راسته‌قینه دابمه‌زرینن و ب رێیا وان بنگه‌هان پترى یا مرۆڤان به‌ر ب گوهۆرینا ده‌سپێكى یا جڤاكان ببه‌ن، به‌لێ مخابن د هه‌بوونا چه‌رخێ نوو دا كێم كه‌س هه‌نه، كو ل به‌ر ڤێ رۆناهى یێ رێیه‌كا به‌رهه‌مدار ئاماده‌بكه‌ن بۆ كاركرن و باوه‌رى یا گه‌هاندنا ئه‌قلێ سه‌رده‌مى د ناڤ جڤاكى دا، به‌لكو ب تنێ په‌نابرن ب پابه‌ندبوونا ئه‌قلێ خه‌یالى یه بۆ ناڤ جڤاكى دا، دیاره ئه‌ڤه ژى مرۆڤان نه‌چاردكه‌ت كو ده‌ستبه‌ردارى هێزا گوهۆرینا ئه‌قلێ خوه و جڤاكى ببن. له‌ورا هه‌تا نها تاك یێ د بن سیبه‌را ئه‌قلێ دوهى و پێر دا دژیت.
جڤاكێ كوردى هه‌رده‌م د ناڤ ره‌وشا گومانێ دا دشێت چه‌ندین وێنه‌ێن هشك دروست بكه‌ت، چونكو سه‌ركێشى یا ئه‌قلێ رۆژهه‌لاتێ هێشتا یێ مایه د ناڤ پاشبه‌ندبوون، وێرانكارى و نه‌خواندنا وان هزر و وه‌رارێن تێگه‌هشتنا سه‌رده‌مى، دبیت هه‌تا نها ژى پرانیا تاكان هه‌نه، نزانین ئه‌رێ ل گۆر دامه‌زراندنا وێ جڤاك و كه‌لتوورێ هه‌یى كا ب راستى مرۆڤبوون چیه؟ یان ئه‌رێ مرۆڤ بۆ ئێك ژ چه‌مكێن سه‌ره‌كى یێن ڤێ جڤاكێ ئه‌و تێدا دژیت؟ ئودێرنۆ فه‌یله‌سوفه‌ك بۆ دگوت: “تاكه رێیا كو بشێت جڤاكێ مه رزگار بكه‌ت نه‌هێلانا گومانێ یه”. دیاره ئه‌م ل سه‌ر ڤێ رینڤیسێ به‌رده‌وام بووینه و هه‌رده‌م مه هزر د ئاڤاكرنا ره‌خنه‌یا گومانێ دا كریه، له‌ورا ئه‌م گه‌هشتین وێ قه‌ناعه‌تێ یا كو ئه‌قلێ وه‌هم و گومانێ ل جه‌م مه مه‌زن ببیت، نه‌ك ئه‌قلێ راستى باوه‌ریا ئه‌قیدێ، ئه‌ڤه ژى كوراتییه‌كا دى تر به‌رامبه‌ر ئه‌ركێ ژیان و تێگه‌هشتنێ بۆ مه سه‌ره‌راست دكه‌ت، ژ به‌ر ڤێ ژى ئه‌م هه‌رده‌م ل دووڤ رێیا خوه یا دووباره دزفرین و شاشیێن خوه چاره‌ناكه‌ین.
ئه‌نجام: ب هزرامن، مرۆڤ تاكه بۆنه‌وه‌ره‌ك بوویه، كو هاتیه دامه‌زراندن، داكو ببیته ده‌سپێشخه‌رێ ئاڤاكرن و هزركرنا ئه‌قلى به‌رامبه‌رى گرنگیا سه‌نگ، بهایێ ئازادى و به‌ر پرسیارى یا ژیانێ، چونكو مرۆڤ دشێت ب هه‌بوونا وى ئه‌قلى به‌رهنگاریا باشى و خرابیان به‌رامبه‌ر ره‌هه‌ندێن گه‌ردۆنى جودا بكه‌ت. له‌ورا ئه‌گه‌ر مه خوازت ره‌هێن زانست، هزر و ئه‌خلاقى د ناڤ ناڤه‌رۆكا جه‌وهه‌رێ گه‌لێ كورد و تاكێ كورد دا ئاڤابكه‌ین، هینگى گرنگه ئه‌م په‌نایێ ببه‌ین به‌ر پێداچوونا ئه‌رك و رۆلێن دارێژتنا ئه‌قلێ پێناسه وراسته‌قینه كرى ژى.
ئه‌قل و هزركرنا ئه‌قلبوونێ
جوان عزه‌ت
پشكا: چارێ
هه‌بوونا ئه‌قلى، واته هه‌بوونا زاتى یه، ئانكو ئه‌قل شیا بییته پیڤه‌رێ سه‌ره‌راستكرنا هه‌مى پێكهاته و خانه‌یێن گه‌ش بۆ ده‌ماغێ مرۆڤى. د چه‌مكێن ئه‌قلى دا گوهۆرین په‌یدادبین، به‌لێ چاوا؟ دیاره ل سه‌ر زهێنه‌یه‌تا هزرا مرۆڤى ئه‌قل دشێت هوشیارى یا مرۆڤى د قووناغێن به‌رز دا بسه‌لمینت.
ژ لایه‌كێ دى ڤه، ئه‌قل هۆسا دیاردبیت كو ئه‌و ئه‌گه‌رێ كه‌شفكرنا هه‌ر راستیه‌كێ یه، هه‌تا هێزێ ل جه‌م مرۆڤى په‌یدا دكه‌ت و جه‌وهه‌رێ مرۆڤى ئاڤا دكه‌ت و ئه‌و چه‌نداتى دناڤ ئه‌قلى دا دگه‌هیته مرۆڤى، ئانكو جۆره یه‌هۆدیه‌تێ دده‌ت هزرا مرۆڤ و دوربه‌ران و فه‌زیله‌تێ د ناڤ هه‌مى چینێن جڤاكى دا به‌لاڤ دكه‌ت، چونكو ب هاریكا زانینا زمانى مرۆڤ نێزیكى گه‌له‌ك جۆرێن ئه‌قلى دبیت، ژ وان ژى روحا ده‌روونى، مرۆڤایه‌تى، ئارامى، هێزى دروست كه‌ت و هه‌ولده‌ت كارێن گرنگ خوه‌جهبوویى بهێنه ئه‌نجامدان.
ده‌مێ مرۆڤ كوور دچیته د ناڤ تێكستێن ژیان و هه‌بوونا ئه‌قلى دا، ئێدى لڤین د ناڤ جه‌سه‌دێ مرۆڤى دا په‌یدا دبن، هینگێ مرۆڤ هه‌ولدده‌ت كو ل رێیێن راستڤه‌كرنا ئه‌قلێ خوه بگه‌ریت. ئه‌گه‌ر ل سه‌ر چاوانى برێڤه‌برنا ئه‌قلێ ده‌ڤه‌رێ بچین، دبیت مه گه‌له‌ك رێیێن نه‌برى هه‌نه كو دخوازنه گه‌نگه‌شه‌یێن هزرى و لێگه‌رینێ، چونكو ل دووڤ قووناغێن ده‌سپێكى دا مێژوویا كوردان ل سه‌ر ته‌وه‌رێن وه‌كهه‌ڤى و هزركرنێ نه‌خشه نه داناندن، به‌لكو ب تنێ ل سه‌ر هونه‌رێ گۆتاربێژیێ به‌رده‌وامى دا پێكهاته‌یێ ئاڤاهیێ خوه، ژ به‌ر ڤێ ژى ئه‌قل ما ل دووماهیێ و كار پێ نه‌هاته كرن.
بنێره د چه‌رخێن دونیایێ دا ئه‌قل ل سه‌ر ئێك بنه‌ما هاته ب رێڤه‌برن، ئه‌و ژى بنه‌مایێ هزر و هه‌لسه‌نگاندنا ئازادى یا ئه‌قلى بۆ. له‌ورا هه‌ر د كه‌ڤن دا و هه‌تا نها زاناێن جیهانى كار بۆ ئاڤاكرنا نه‌خشه‌یێن ئه‌قلى و هزرى دكرن، هه‌تا گرنگى یا ڤان نه‌خشه‌یان ب هه‌بوونا گه‌ردونى ڤه نه دا ئیسپاتكرن و دیار دكر، كو نه‌خشه‌یێ ئه‌قلى سنۆرێ بلند و نزمێ دونیایێ و ناچه‌یه‌كا یه‌كسانى نینه، به‌لێ ب تنێ نه‌خشه‌یێ ئه‌قلێ دروست ئه‌وه یێ بزانیت هه‌لسه‌نگاندنا ده‌ست كاركرن، بهیستن و بهێن تاما په‌یامێن ئیمان، ئارامى و مرۆڤایه‌تى هه‌بیت، داكو ده‌ربازى چوونا ده‌ماغى ببیت، هه‌تا وى ئاستى كو شیانێن ئاراسته‌كرن، شرۆڤه‌كرن و لێكدانا هه‌لویسَتن گه‌هشتى و واته‌یى ب هه‌بوونا نه‌خشه‌یێن وێ زانینێ رێزبكه‌ت.
جڤاكێ كوردى هه‌مى ل سه‌ر ئێك ئه‌قل هاتیه هه‌لسه‌نگاندن، ئه‌و ژى ئه‌قلێ هه‌ستى یه و پابه‌نده ب باركرنا هزرا گشتى یا جڤاكى ڤه. ئه‌رێ ئه‌قلێ ڤى مرۆڤى مژوولى چ پێداچوونه‌كێ یه؟ یان ژى بریاردان و رێخستنا ئه‌قلى ل جه‌م مرۆڤى چییه؟ دیاره ئه‌قلێ كورد ل سه‌ر بوهژینا هۆزى ده‌سپێكریه، ژ به‌ر كو ئه‌گه‌ر جڤاكێ مه د واته یا ئه‌قلێ دروست گه‌هشتبان، ل گۆر هه‌بوون و مانا ره‌فتاریێن كه‌ڤن و كۆمێ نه دچوون، چونكو د ناڤا جه‌سه‌د و ده‌ماغێ مرۆڤى دا خه‌لیێن گوهۆرینا ئه‌قلى هه‌نه، هه‌تا ئه‌گه‌ر هزر بكه‌ین جیهان و ژیانا سه‌د سالێن به‌رین ژى وه‌كو ئه‌ڤرۆ نه‌مایه و مرۆڤ ژى ل گۆر ئالاڤێن وێ گوهۆرینێ وه‌كو خوه نامینن، به‌لكو قووناغ بۆ قووناغێ فێرى دروستبوونا جۆره‌كێ دى یێ ئه‌قلى دبن، له‌ورا ئه‌گه‌ر جدیه‌تا مرۆڤى ل سه‌ر كریار و وه‌سفا ئه‌قلێ گوهۆرى دروست ببیت، هینگێ مرۆڤ ده‌ربازى ماهیه‌تا پێشكه‌فتنێ ژى دبیت.
ئه‌نجام: ئه‌رێ ئه‌و چ تشته وه‌ل مه‌كرى كو ئه‌م هرسا ب ئه‌قلێ خوه ڤه هه‌ژارببین؟ یان ژى ب رێك و مه‌به‌ستا ئه‌قلى ده‌ربازى جه‌وهه‌رێ ئه‌لیتایێ نه‌بین؟ دیاره ئه‌قل د ناڤ هه‌بوونا مه ب خوه دا هه‌یه، به‌لێ مخابن ئه‌م لێناگه‌رین نموونه، ئه‌گه‌ر ل ڤى باژێرى بنێرین ب چه‌نده‌هان گه‌نجێن خوێنده‌كار هه‌نه، به‌لێ ب تنێ مه‌زهه‌رێ وان خواندن دیاركریه، چونكو پێداچوونا هزرى نه‌بوویه و لێگه‌ریانا ئه‌قلى ب به‌نیبوون و پیرۆزیا ئاڤاكرنێ نه سه‌لماندیه، له‌ورا بووینه داربده‌ستێن كافى و ده‌رفه‌تێن بێكارى و به‌تالیێ. ئها ئه‌ڤه یه كاره‌ساتان د ناڤ هه‌بوونا جڤاكان دا به‌رجه‌سته دكه‌ت. له‌ورا پێدڤیه ئه‌م ئه‌قلى بكه‌ینه ئالاڤێ گه‌هاندنا هزرا نوو.
