سیسته‌مێ گۆتره‌یی یێ رێخستنا خێزانی ل دهۆكێ و كێمبوونا ب هزاران زاڕۆیان
ته‌حسین ناڤشكی
د وه‌لاتێن پێشكه‌ڤتی دا، خه‌لكه‌ك بۆ خوه ب شێوازه‌كێ زانستی سیسته‌مێ بوون و نه‌بوونا زاڕۆیان (رێخستنا خێزانی) دادنن، لێ جڤاكێن خودان سیسته‌مێن حوكمڕانیا شاش، هه‌ر ئێك وه‌كی خوه چاڤلێكرنا جڤاكێن پێشكه‌ڤتی دكه‌ن و پتریا وان هژماره‌كا كێم یا زاڕۆیان دئینن، بێی كو هه‌ست ب به‌رپرسیاریا رێخستنا خێزانی بكه‌ن كو ل پاشه‌رۆژێ ره‌نگه‌ڤه‌دانه‌كا نه‌رێنی ل سه‌ر وه‌لاتێ وان هه‌بت.
راسته ئه‌و سیسته‌مێن هه‌ڤچه‌رخێن رێخستنا خێزانی خه‌لكه‌كی بۆ خوه ژ مێژه داناین سیسته‌مێ گه‌له‌ك وه‌لاتانه و ب رێیێن میتۆدێ زانستی هاتینه دانان، لێ سیسته‌مێ هه‌رێمێ خه‌لكه‌كی ب چاڤلێكرن و گۆتره بۆ خوه دانایه، ژ به‌ر كو كاودانێن ئابووری یێن كوردستانێ نه‌دئاستێ پێدڤیدانه و ده‌رفه‌تێن كاری گه‌له‌ك دكێمن و هه‌ڤژین نه‌شێن زارۆیان وه‌كی پێدڤی خودان بكه‌ن. دبت ژی هنده‌ك ژ به‌ر خوه‌شیا خوه گه‌له‌ك زاڕۆیان نائینن. ب هه‌ر ره‌نگێ هه‌ی، ئه‌ڤی سیسته‌مێ گۆتره‌یی (عشوائی) یێ رێخستنا خێزانی ل پاشه‌ڕۆژێ دێ كارتێكرنه‌كا نه‌رێنی ل سه‌ر ره‌وشا كوردستانێ هه‌بت و دوور نینه بگه‌هته وی رادده‌ی ئێدی گه‌له‌ك قوتابی و گه‌له‌ك قوتابخانه بهێنه گرتن.
ئه‌ڤه ب داتایێن فه‌رمی ل ڤێ دووماهیێ دیار بوویه. ل دووڤ وان داتایێن رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ به‌ری هه‌یامه‌كێ راگه‌هاندین. سه‌باره‌ت رێژه‌یا زاڕۆكبوونێ ل سالا 2019 هه‌ڤبه‌ركرن ل گه‌ل سالا 2018 پتر ژ 7000 زاڕۆیان ل پارێزگه‌ها دهۆكێ ب تنێ ل كێمی دایه! واته ب ڤی ده‌ستوداری پشتی 6 سالێن دی دێ چارده قوتابخانه ل دهۆكێ ب تنێ كێمی ده‌ن، هه‌كه هه‌ر قوتابخانه‌یه‌كێ 500 قوتابی تێدا بن.
ئه‌ڤ دیارده ژی مینا گه‌له‌ك دیارده‌یێن هه‌رێما كوردستانێ تووش دبت و بێی ب رێیێن دروست و دلسۆزانه بهێنه‌چاره‌كرن، دێ كارتێكرنه‌كا وێرانكار ل سه‌ر دیمۆگرافیا هه‌رێمێ هه‌بت، هه‌كه ب دروستی نه‌هێته چاره‌كرن. پرسیارا دهێت ماكی نابێژت سوباهی چاره‌نڤیسێ كوردستانێ ناكه‌ڤته سه‌ر هژمارا ئاكنجیێن وێ، هه‌كه هه‌ر سال ب هزاران زاڕۆیان هه‌ڤبه‌ركرن ل گه‌ل سالا به‌ری هینگێ ل كێمی دا، ڤێجا هینگێ سیاسه‌تڤانێن مه دێ چ بێژن؟
