رۆژئاڤبوونا ئیسلاما سیاسی بوویه ڕاستی
محه‌مه‌د چه‌لكی
ئیسلاما سیاسی ده‌ركه‌فتن و بهێزبوونا وێ په‌یوه‌ندیه‌كا موكم ب هێزێن ده‌ركه و ئه‌نتی دیمۆكراتی و رژێمێن عه‌سكارتاریه‌تڤه هه‌یه كو پرۆسه‌سا ئاڤاكرنا جڤاكه‌كێ دروست و دادوه‌ریا جڤاكی و سیاسی لێ به‌رقه‌را كو تاكێن جڤاكی تێدا هه‌ست ب سه‌روه‌ریا قانوونێ و دادوه‌ریا جڤاكی بكه‌ن و ئێكسانیا: هه‌لێن كار، سه‌ركه‌فتن بسه‌ر په‌یسكا وه‌رگرتنا پۆستێن بلند، پاراستنا روومه‌تا مرۆڤی بێی به‌رچاڤگرتنا تایبه‌تمه‌ندیێن پێگه‌هێ جڤاكی، ئابووری و ئتنی و ره‌گه‌زی، شكه‌سته‌نه‌ك هه‌مه لایانه تۆماركرنه و ژ بلی سنگه‌پێكرنا پرۆسه‌سا جڤاكی و زڤرین ل دۆر بازنه‌كا بۆش كریه سیمایێ ڤێ رۆژهه‌ڵاتا مه، له‌وا دبینین ئه‌ڤرۆ وه‌ڵاتێن رۆژهه‌ڵاتا ناڤین گشت(ژبلی ئیسرائیلێ) د كێشمه‌كێشێن سیاسی و جڤاكی و ئتنی دا دنالن و ژ هه‌ر لایه‌كیڤه ژی به‌ره‌ف شكه‌ستن و داڕمانێ دچن.
د كه‌شه‌كێ شكه‌ستن و بێهیڤیبوون لێ به‌رقه‌رار دا ئیسلاما سیاسی سه‌رهلدا، لێ دڤێت ژبیرنه‌كه‌ین پشته‌ڤانیا رۆژئاڤا و ب تایبه‌ت ئه‌مریكا بۆ ئیسلاما سیاسی، هه‌رچه‌نده ئه‌جندا ئه‌مریكا و ئیسلاما سیاسی دژی هه‌ڤن لێ چونكو ئیسلاما سیاسی خزمه‌تا ستراتیجییه‌تا ئه‌مریكا یا دوم درێژ ل ده‌ڤه‌رێ دكه‌تن، پشته‌ڤانی دایێ و كره ئه‌ڤ دێوێ بهێزێ ئه‌ڤرۆ بوویه به‌ڵا هه‌موو جیهانا دیمۆكرات.
بهێزبوونا باسكێ ئیسلاما سیاسی پتر ژ حوكمێ عه‌سكه‌ر و دكتاتۆرا زیان گه‌هاندیه پرۆسه‌سا پێشكه‌فتنا جڤاكی به‌لكو جڤاك به‌ر ب شه‌ڕێ تائیفی و ناڤخوه‌یی ڤه بریه و پرسا ئازادیا كه‌سی و پاراستنا روومه‌تا مرۆڤی، باسكێ ئیسلاما سیاسی (ب هه‌موو چه‌ق و تایێن خوه‌ڤه) هه‌رده‌م و هه‌تا ڤێ گاڤێ ژی پرسا هه‌ڤپه‌ژراندن، دیمۆكراتی، مافێ مرۆڤ، دادپه‌روه‌ریا جڤاكی (نه ل گۆڕه‌ی دیدا ئیسلامێ)، ئازادیا ڕاده‌ربرینێ، جوداهیێن ره‌گه‌زی، جوداهیێن ئتنی و هه‌تا دگه‌هیته په‌یوه‌ندیێن ناڤ ده‌وله‌تی نه د ئه‌جندا وان دایه به‌لكو ب تۆندی ل دژن و دخوازن رێڕه‌وا دیرۆكێ ژ پێشكه‌فتنێ به‌ره‌ف چاخێن ناڤین ببه‌ن و ئه‌ڤێ چه‌ندێ ڤه‌ناشێرن به‌لكو شانازیێ پێ دبه‌ن.
دیاربوونا ئه‌جیندا باسكێ ئیسلاما سیاسی بۆ ته‌ڤیا ته‌خێن جڤاكی و رۆلێ نه‌گه‌تیفێ وان د پرۆسه‌سا دیمۆكراتیبوون و مه‌ده‌نیكرنا ده‌ستهه‌ڵاتێ ب تایبه‌ت د پرسا جیهاد، مافێن مرۆڤی، ره‌گه‌زی و دیمۆكراتی دا ژ بلی ل دژ ده‌ركه‌فتنا رۆژئاڤا و ئه‌مریكا بۆ ئه‌جندا ڤی باسكی، پاشه‌كشانه‌ك مه‌زن بخوه‌ڤه دیتیه و ئه‌ڤ پاشه‌كشه دێ به‌رده‌وام بیت هه‌تا ب ته‌مامی دهه‌لوه‌شیت، ئه‌گه‌رێن ڤێ پاشه‌كشێ ئه‌وه دیاربوونا ئه‌جندا وان و ئه‌نتی دیمۆكراتیا وانه ژ بلی بێ ره‌واجیا هزرێن توندوتیژی د ڤی سه‌رده‌مێ مه دا.
بێهێزبوونا باسكێ ئیسلاما سیاسی ده‌رئه‌نجامه‌ك ئاسایییێ پرۆسه‌سا پێشڤه‌چوونا جڤاكی و زانستییه، لێ باسكێ ئیسلاما سیاسی هێشتا یێ به‌رده‌وامه كو دێ كاریت رێكێ ل هه‌لوه‌شیانا خوه گریت له‌وا پرانیا پارتێن ئیسلامی ده‌ست ب گوهۆڕینا ناڤێن خوه كرنه و هنده‌كا ناڤێن دیمۆكرات و داد و هشیاربوون و … هتد ل خوه كرنه لێ ناڤه‌رۆكا خوه هه‌ر پاراستنه و دخوازن “به‌رێ رۆژێ ب بێژینگێ بگرن”، ژ وان ل كوردستانێ كۆمه‌ڵا ئیسلامیا كوردستان د كۆنگره‌یێ خوه یێ چاره‌مین دا (١٨-١٩.٢.٢٠٢١) ناڤێ خوه گوهارت و كره” كۆمه‌ڵی دادگه‌ری كوردستان و ناڤێ ئه‌میری بۆ سه‌رۆك هاته گوهاڕتن”، هه‌موو دزانن كو كۆمه‌ڵه ژ پاشخانه‌كا جیهادی(ته‌رۆری) دهێت و چه‌ند ناڤێ خوه بگوهۆڕیت ژی ده‌ستبه‌رداری ناڤه‌رۆكا ئیسلاما سیاسی و جیهادی نابیت ئانكو ئه‌ڤه گوهاڕتنه ته‌نێ بۆ رازیكرنا لایه‌نێ ده‌ركییه و بۆ نه‌‌هێلانا فشارێیه.
ئه‌زموونا لایه‌نێن ئه‌نتنی دیمۆكرات و جیهادی وێ دده‌ن دیاركرن كو پاشناڤ گوهاڕتن چ ژ ناڤه‌رۆكێ ناگوهۆڕیت، لێ ئه‌ڤه وێ ڕاستی دده‌ت دیاركرن كو رۆژا ئیسلاما سیاسی به‌ر ب ئاڤابوونه‌كا ئێكجاری دچیت.
