بەرپرسێ دەستەیا كارگێریا مەكتەبا سیاسی یا پارتی، فازل میرانی پێشوازی ل (مەمەت مەولوود یاكوت) قونسلێ گشتیێ توركیا ل هەرێما كوردستانێ و هاریكارێ وی ئەنوەر تەكەر كر.
د دیدارەكێ دا، فازل میرانی پیرۆزباهی ل قونسلێ نوو یێ توركیا ل هەرێمێ كر و هیڤیا سەركەفتنێ بۆ خواست و ئاماژەكر كو گەل و كۆمارا توركیا هاریكاریا گەلێ كورد كریە د قۆناغێن جودا دا و بەردەوام ئەڤە یا ل بیرا مە. قونسلێ توركی هیڤی خواست بشێت پەوەندیێن وەلاتێ خوە ل گەل هەرێما كوردستانێ پێشڤەببەت ب تایبەتی د وان بوارێن بۆ هەردو ئالیان د گرنگ. دووماهی پێشهاتێن دەڤەرێ ب گشتی و پرۆسەیا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ و چەند پرسێن دی تەوەرەكێ دی یێ كۆمبوونێ بوو .

ئەڤرۆ

وەزارەتا ناڤخوە ل هەرێما كوردستانێ د بەیاننامەیەكێ دا ڕەخنەیێن توند ل داخۆیانیێن وەزیرا كۆچ و كۆچبەرێن ئیراقێ دگریت و ئاماژە دكەت: هۆكارێ سەرەكیێ نەزڤرینا ئاوارەیان هەبوونا كۆمەكا هێزێن نە قانوونی یە ل دەڤەرا شنگالێ و بجهنەئینانا ڕێككەفتنا د ناڤبەرا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرال دا.
دوهی سێشەمبی 11/4/2023، وەزارەتا ناڤخوە ل هەرێما كوردستانێ د بەیاننامەیەكێ دا بەرسڤا داخۆیانیێن وەزیرا كۆچ و كۆچبەرێن ئیراقێ دا، سەبارەت هۆكارێ نەزڤرینا ئاوارەیان بۆ سەر مال و حالێن خوە و ئاماژە ب وێ چەندێ كر» جهێ داخێیە وەزیرا كۆچ و كۆچبەرێن ئیراقێ، د چاڤپێكەفتنەكا تەلەڤزیۆنیدا ل شوینا ئاماژەكرن ب هۆكارێن سەرەكی یێن نە زڤرینا ئاوارەیان و ئاستەنگێن ل بەردەم ڕێككەفتنا شنگالێ، كەفتە موزایەدەكرنێ و بەلاڤكرنا ئاخڤتنێن نە بەرپرسیارانە و بێ بنەما ل سەر بابەتێ ئاوارەیان و بكارئینانا وان بۆ مەرەمێن سیاسی».
وەزارەتا ناڤخوە دیاركر ژی» ئەڤ جۆرە دنیابینی و داخۆیانیە ڤەشارتنا خواستا ئاوارەیانە و هەروەسا ڤەشارتنا ڕاستیایە و ب هیچ شێوەیەكی خزمەتا ڕەوشا ئاوارەیان و ئاسایی بوونا ژیانا وان ناكەت».
وەزارەتا ناڤخوە هۆكارێ سەرەكیێ نەزڤرینا ئاوارەیان بپلەیا ئێكێ بۆ « هەبوونا كۆمەكا هێزێن نە قانوونی ل دەڤەرا شنگالێ و بجهنەئینانا ڕێككەفتنا د ناڤبەرا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرال دا» زڤراند و دبێژیت» مخابن هەتا نوكە ب ناڤێ ئاڤەدانكرنێ، هاریكاریا مادی پێشكێشی هێز و میلیشیێن نە قانوونی دهێتە كرن».
د بەیاننامەیا خوە دا، وەزارەتا ناڤخوە پەیامەكێ ئاراستەی وەزیرا كۆچ و كۆچبەرێن ئیراقێ دكەت» هەكە وەزیرا كۆچ و كۆچبەران و هەڤ ئاوازێن وێ هند د ڕاستگوبن و د خەما ژیانا ئاوارەیان دانە بلا بهێن كاری بۆ ئاساییبوونا ڕەوشا شنگالێ بكەن، وی دەمی هەم ئاڤەدانكرن دێ ب ساناهیتر بین و هەم ژی ئەو ئاڤەدانكرنە دێ د خزمەتا ئاوارەیان و ئاساییبوونا ژیانا وان دا بیت».
دووپاتی ژی هاتە كرن» حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بەردەوام ل گەل زڤرینا ئارەزوومەندانە و سەربلندانە یا ئاوارە و پەنابەرانە بۆ سەر مال و حالێن خوە».
ب دیتنا وەزارەتا ناڤخوە» بجهئینانا ڕێككەفتنا د ناڤبەرا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا ئیراقا فیدرال، باشترین نەخشەڕێكە بۆ زڤرینا ئاوارەیان و ئاساییكرنا بارودۆخێ ژیانا ئاوارەیان و خەلكێ دەڤەرێ».

ئەڤرۆ

هەولێر، سولین سلێمان

چاڤدێرەكێ سیاسی د دیدارەكێدا بۆ ڕۆژناما ئەڤرۆ دبێژیت، ڕێككەفتنا د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا ب گەرمی پێشوازی لێ هاتیە كرن ل هەرێما كوردستانێ و كارڤەدانێن ئەرێنی هەبووینە.
ڕامیار جەمال, چاڤدێرێ سیاسی و پسپۆرێ پەیوەندیێن نێڤدەولەتی بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت»ئەڤ ڕێككەفتنە ب پێنگاڤەكا گرنگ دهێتە دانان ژبۆ چارەسەركرنا هەموو ئاریشەیێن دناڤبەرا هەولێرێ و بەغدا و ئەڤ هەموو پێنگاڤەژی ڕاستەوخوە دبن چاڤدێریا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئێراقێ دا بووینە».
ئاماژەكر»پشتی چەندین كۆمبوونان د هەفتیێن بۆری دا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا ئیراقا فیدرال ل دووماهیێ ڕێككەفتن كو هنارتنا پەترۆلێ دووبارە بۆ بازارێن نێڤدەولەتی دەستپێبكەتەڤە».
خویاكر»ڕاگرتنا پەترۆلا هەرێمی ژبۆ توركیێ یا ب ساناهی نەبوو چنكی ژبۆ دەمێ ئێك هەفتیێ بهایێ پەترۆلێ د بازارێن جیهانێ دا بلند بۆنێ دابوو ئەڤ چەندە ژی ببوو ئاریشەیەكا ئابۆری بۆ هەرێمێ، قەیرانا ڤالاتیا وزێ دروست كربوو ژبەر هندێ حوكمەتا فیدرال یا نەچار بوو دگەل هەرێما كوردستانێ ڕێككەڤیت».
گوت ژی»ڕێككەفتنا پەترۆلی د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا بزاڤەكا دلخوەشكەر بوو بۆ هەموو تاكێن كورد و ئیراقی و دەسپێكەكا باشە بۆ چارەسەكرنا ئاریشە و پرسێن هەلاویستی د ناڤبەرا بەغدا و هەرێما كوردستانێ دا».

سالار محەمەد دۆسكی:

چاڤدێرەكێ سیاسی دبێژیت، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ نێچیرڤان بارزانی ڕۆلەكێ مەزن هەبوو د نێزیكرنا ئالیێن سیاسی دا ل ئیراقێ و پێشبینی دهێتەكرن كو د هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ دا هندەك ئالیێن سیاسی تووشی شكەستنێن مەزن ببن و هندەك ئالیێن نوو دەركەڤن.
رەمەزان نەسرەدین مستەفا، چاڤدێرێ سیاسی بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت» بێگومان ڕێككەفتنا د ناڤبەرا بەغدا وهەولێرێ دا ئێك ژ ڕێككەفتنێن گرنگە هەر ژ سالا 2007 وهەتا نوكە چونكە هێژ پێشڤەچوون ل سەر بابەتێ پەترۆل و غازێ د ناڤبەرا هەردو ئالیان دا گوهۆڕین ب خوەڤە نەدیتیە و ئەڤە جارا ئێكێ یە ڕێككەفتن ب فەرمی دهێتە ئەنجامدان، یا گرنگتر ژ ڕێككەفتنێ بجهئینانا وێ یە، چونكە سەربۆرا هەرێما كوردستانێ ل گەل بەغدا ل قۆناغێن بۆری چەندین جاران ڕێككەفتنێن سیاسی و لەشكری هەبووینە و نەهاتینە بجهئینان، لەوما بەردەوام ناكۆكی هەبووینە».
ڕەمەزانی گوت ژی» قۆناغا ئەڤرۆ ئەوا ئیراق تێدا دەربازدبیت وەرچەرخانەكە ل ڕۆژهەلاتا ناڤین و وەلاتێن هەرێمی ودێ كۆمەكا گوهۆڕینان دروست بن و دڤێت ئیراق گوهۆڕینان بكەت و پێگەهێ خوە بهێز بێخیت و ئیراقێ پێدڤی ب هەرێما كوردستانێ هەیە وگرنگە سەقامگێریەكا سیاسی و ئابۆری پەیدا بیت و هەر چ نەبیت ل سێ سالێن بهێت دا ئیراق یا بەرهەڤ بیت بۆ گوهۆڕینان و ئالیێن شیعی ژی گەهشتنیە وێ باوەریێ دڤێت گوهۆڕین ڕاستەوخوە ل ئیراقێ بهێنەكرن و تایبەت ئالیێ شیعێ وەكو دەولەتا قانوونێ چونكە هەر ئالیەكێ سیاسی یێ ئیراقێ هەكە پێگەهێ ئابۆری گەشێ بكەت گومان نینە چار سالێن داهاتی ژی دێ شێت پێگەهێ خوە مسوگەر بكەت».
دیاركر ژی» سەرەدانێن نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و ڕۆلێ وی د نێزیككبوونا بەغدا و هەولێرێ دا گەلەك یا كارا بوویە ل پتریا گۆتارێن هاتینە پێشكێشكرن ل سالڤەگەرا دامەزراندنا ڕێكخراوا (بەدر) دەستخوەشی ل سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دهاتنەكرن چونكو ڕۆلەكێ مەزن هەبوویە دنێزیككرنا هەر دو ئالیان دا و باوەر دكەم هەتا ئاستەكێ باش دێ هەبیت دا ئەڤ ڕێككەفتنە وەكو خوە بهێتە بجهئینان چونكە هەر د ناڤا شیعەیان دا هندەك دەنگێن نەشاز هەنە كو ئەڤ ڕێككەفتنە نەهێتە بجهئینان و دیار دكەن بۆ ئالیێ شیعی كو ئەڤە فەرمیكرنا پەتر‌ۆلا هەرێما كوردستانێ بوویە و دبیتە خالەكا بهێز بۆ كوردستانێ».
زێدەتر گوت» باوەرناكەم هەلبژارتنێن داهاتی ل كوردستانێ نەخشێ سیاسی ب گوهۆڕن و پارتی دێ بزاڤێن مەزن كەت پێگەهێ خوە و هەژمارا كورسیێن خوە بپارێزیت هەكە زێدەتر لێ نەكەت, لێ پارتی ژی د ناكۆكیێن بەردەوام دایە ل گەل ئالیەكێ سیاسی و ئەو ئالی هەموو بزاڤان دكەت پێگەهێ پارتی لاواز بكەت و مەرەم ئەوە پێگەهێ خوە بپارێزیت، دوور نابینم ئێكەتی نشتیمانی كوردستان و بزاڤا گۆران توشی شكەستنێ ببن د هەلبژارتنان دا چونكە ئەڤ هەلبژارتن گەلەك دێ بزحمەت بووینە و هەتا دیاركرنا ڕۆژا هەلبژارتنان ژی یا بزحمەت بوویە چونكە ڕەوشا وان یا ناڤخوەیی ل ئاستەكێ گەلەك خراب دایە و پێشبینی دهێنەكرن هندەك هێزێن نوو دروست ببن و پشكداریێ د قۆناغا داهاتی یا پەرلەمانی دا ببن و بەردەوام گوهۆڕین دێ پەیدا بن لێ نە ب وی ڕەنگی كو پێگەهێ پارتی گوهۆڕین تێدا دروست ببیت وەكو پێشتر مە ئاماژە پێكری و دبیت شكەستنێن مەزن دناڤ ئێكەتیێ و گۆڕان دا دروست بن».
خویاكر» پارتی دشێت مفای ژ ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا وەربگریت بۆ بهێزكرنا پێگەهێ خوە وەكو پارتەك ل ئەڤرۆ و پاشەڕۆژێ چونكە بابەتێ ئابۆری كارتێكرن ل سەر ڕەوشا سیاسی هەیە و هەر كارتێكرنەكا سیاسی كارتێكرنەكا ئابۆری د دووڤ دا دهێت لەوما باشترە پارتی ڤێ ڕێككەفتنێ بكەتە د ناڤا پڕۆژەیێ خوە یێ پاشەڕۆژێ دا».

ئەڤرۆ

هەولێر، قائید میرۆ

بسپۆرەكێ دیرۆكا هەڤچەرخ، د. شێرزاد زەكەریا، ئاماژێ ب وێ چەندێ دكەت جیهان ڕێگرە ل هەمبەر سەربخوەیا كوردان و هەكە دەستهەلاتدارێن ئیراقێ د هاریكاربن پێدڤیە كورد و ئەرەب پێكڤە ئیراقێ بڕێڤەببەن و وەكو بەرێ نەبیت هەر ڕێككەفتنەكا هاتەكرن ئیراق لێ پەشێەمان ببیت. هەروەسا دبێژیت، هەكە بەغدا هزر بكەت دێ ناكۆكیێن كوردان بۆ ژناڤبرنا هەرێما كوردستانێ بكارئینیت ئەڤە هزرەكا شاشە و حوكمەتێن بهێزتر هەبووینە ل ئیراقێ نەشیاینە هەرێما كوردستانێ ژناڤ ببەن.
د. شێرزاد زەكەریا، بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت « كورد دخوازن ئاریشەیا خوە د چارچۆڤەیێ ئیراقەكا دیموكراتی دا چارەسەر بكەن، هەر ژ كەڤندا ل سەردەمێ شۆڕەشا ئیلۆنێ هەتا نوكە دەولەتا ئیراقێ یا پێگیر نەبوویە ب ڕێككەفتنێن دگەل كوردان، پشتی پرۆسەیا ئازادیا ئیراقێ ڕەوشەكا دی پەیدابوو وهندەك باوەری دناڤبەرا كورد و دەستهەلاتدارێن ئیراقێ دا دروست بوو، مخابن ئیراق هەر یا پێگیر نەبوو وحوكمەتێن پشتی سالا ٢٠٠٣ێ وەكو پێدڤی نەبوون دگەل كوردان و ئەڤەژی بۆ جهێ گومانێ ل دەف كوردان و دووركەفتن ژ بەغدا و زێدەتر خوە نێزیكی وەلاتێن هەرێمی و دەوروبەركر، ب دیتنا من بۆ قۆناغا نوكە ئەم تێدا كورد دچارچۆڤەیێ ئیراقێ دا بمین بۆ وێ چەندێ مافێن خوە بدەستڤەبینن ژبەركو خالێن هەڤپشك و بەرژەوەندی دناڤبەرا بەغدا و هەرێما كوردستانێ دا گەلەكن ، ئەڤرۆ دەستوور ل ئیراقێ هەیە و پێدڤیە هەموو پێكهاتەیێن ئیراقێ بۆ ئێكلاكرنا ئاریشەیان ڤەگەڕن بۆ دەستووری و بكەنە دادوەر بۆ چارەسەركرنا هەر پرسەكێ كو ئەڤە د بەرژەوەندیا كوردان دا ب تنێ نینە بەرۆڤاژی د بەرژەوەندیا شیعە و سوننە و هەموو ئیراقێ دایە، چونكە نابیت شیعە وەسا هزر بكەن نوكە دەستهەلاتا ئیراقێ د دەستێ واندایە و ئێدی ئەو هەموو تشتن ل ئیراقێ، ب دیتنا من دەستهەلاتا شیعی ل ئیراقێ دبن چاڤدێری و ئەزموونێ دایە و وان ژی گەلەك دوژمن هەنە ل ئیراقێ و دەرڤەی ئیراقێ».
هەروەسا ئاماژەكر»هەكە حوكمەتا ئیراقێ وەسا هزر بكەت دێ هەرێما كوردستانێ ژناڤ بەت ئەڤە سەرناگریت و حوكمەتێن زۆر بهێزتر هاتن نەشیان هەرێما كوردستانێ ژناڤ ببەن، ئێك ژ ئاریشەیێن حوكمەتێ ئەوە ژبلی سەرۆكێ حوكمەتێ خەلكەكێ دی ژی هەیە ل پشت حوكمەتا ئیراقێ، بۆ نموونە دبیت محەمەد شیاع سودانی بخوازیت ئاریشەیێن هەلاویستی د ناڤبەرا هەرێمێ و بەغدا چارەسەر بكەت، بەلێ گومان هەیە دەستەك نەهێلیت سودانی د ڤێ پێنگاڤێ دا ب سەر كەڤیت، سەرۆك وەزیرێن بەرێ ژی (كازمی و عەبدولمەهدی) دبیت ب هەمان شێوە بزاف كربن بۆ چارەسەركرنا ئاریشەیان لێ ڕێگری هەبوویە, سودانی ژی تنێ ناڤەكە و واجیهەیە، ب دیتنا من هەكە بەغدا ناكۆكیێن د ناڤبەرا كوردان دا بكاربینیت بۆ لێدانا هەرێما كوردستانێ كارەكێ شاشە، باشترین دەلیڤە بۆ هەموو ئالیێن ئیراقی پەیدابوویە بۆ ئێكلاكرنا ئاریشەیان وبڕێڤەبرنا ئیراقێ پێكڤە».

ئەڤرۆ

ڕێككەفتنا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا ئیراقا فیدرال ل دۆر هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، بوویە مانشێتێ پشكەك ژ دەزگەهێن راگەهاندنا ئەرەبی و بیانی.
كەنالێ (سكای نیوز ئەرەبی) د ڕاپۆرتەكێ دا ئاماژە ب ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا ل دۆر دۆسەیا پەترۆلێ كریە ودبێژیت» وێ ڕێككەفتنێ دێ ڕۆلەكێ مەزن د چارەسەركرنا پرسێن ئابۆری یێن هەرێما كوردستانێ دا هەبیت».
كەنالێ (ئەلحرە) د ڕاپۆرتەكێ دا بەلاڤكر» هەولێر و بەغدا یێن ل كنارێن ڕێككەفتنەكا مەزن دبوارێ پەترۆلێ دا و ڕووبەرێ پێشوازیكرنێ ل ڕێككەفتنێ د ئاستەكێ بەرفرهە دایە».
ڕۆژنامەیا (قودس یا ئەرەبی) ژی ب گرنگی باس ب ڕێككەفتنێ كریە و نڤیسیە» ڕێككەفتن یا گرنگ بوو، چونكە پتریا ئالیێن سیاسی د هەڤڕانە ل سەر داهاتێ وێ پەترۆلا دهێتە هنارتن ژی دێ ل هەژمارەكا وەزارەتا سامانێن سروشتی یا هەرێمێ هێتە دانان و دێ ژ ئالیێ بەغداڤە هێتە چاڤدێریكرن، دێ كار ب وێ ڕێككەفتنێ ژی هێتە كرن تاكو وی دەمێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ قانوونا پەترۆلێ و غازێ دەردكەت».
ڕۆژنانەیا (ئەلمەدا) یا ئیراقی ژی د ڕاپۆرتەكێ دا ئاماژە ب وێ چەندێ دكەت» ڕێككەفتنا ڤێجارێ یا جودایە و دێ ڕەوایەتیێ دەتە هەرێما كوردستانێ، بۆ وێ چەندێ ب هەڤپشكی ل گەل حوكمەتا فیدرال بکڕێن نوو ل بەندەرێ جەیهان بۆ خوە بینیت و داخواز ژ هەموو كۆمپانیێن بوارێ پەترۆلێ هاتیە كرن گرێبەستێن نوو ل گەل هەرێما كوردستانێ ئیمزا بكەن و پەترۆلا كوردستانێ ب هەمان بهایێ جیهانی دێ چیتە بازاڕی».
ڕۆژنامەیا (فاینانشال تایمز) ژی بەلاڤكر» پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ڕیژەیا 0,5% پێدڤیا جیهانێ بۆ وزێ پێك دئینیت و ڕاوەستیانا هنارتنا وێ دێ كاریگەریا ڕاستەوخوە ل سەر بهایێ پەترۆلێ هەبیت لەوما ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا تا ڕادەیەكی دێ بازارێ وزێ سەقامگیر كەت».
ئاژانسا رویتەرز یا دەنگوباسان ژی بەلاڤكر» دەمێ چەندین سالایە پەترۆل و داهاتێن پەترۆلێ جهێ ناكۆكیێ نە د ناڤبەرا هەولێرێ وبەغدا و هەرێما كوردستانێ قوربانیێن مەزن داینە تاكو بشێت ب شێوەیەكێ ڕێژەیی سەربخوەیا ئابۆری بدەستڤەبینیت و جهێ خوە ل بازارێ وزێ جیهانی بكەت».
پێگەهێ (دویتچە ڤێللە) یێ ئەلمانی بەلاڤكر» ڕاستە ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا یا دەمكی یە، بەلێ د دەمەكێ نێزیك دا دەستكەفتەكێ گرنگتر دێ ژێ پەیدا بیت، ئەوژی دەركرنا قانوونا پەترۆلێ و غازێ یە. ب ڤێ چەندێ ژی دێ هەموو كێشەیێن گرێدای دۆسەیا وزێ ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ چارەسەر بن».
ڕۆژنامەیا (میدل ئێست مۆنیتۆر) ژی نڤیسیە كو مەسرور بارزانی و محەمەد شیاع سۆدانی ئاخڤتنا دووماهیێ ل سەر دۆسەیا پەترۆلێ كر و دوبارە دێ دەست ب هنارتنا پەترۆلا هەرێمێ هێتە كرن».

هەولێر، قائید میرۆ

ئەندامەكێ لژنەیا پەترۆلێ و غازێ ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ڕاگەهاند، گەرەنتی هەیە بۆ بجهئینانا ڕێككەفتنا هەولێرێ و بەغدا ل دۆر كەرتێ پەترۆلێ، ئەو گەرەنتی ژی وی دەمی پەیدابوویە دەمێ پارتی دیموكراتی كوردستان دەنگ ب حوكمەتا محەمەد شیاع سۆدانی دای هەروەسا دیاركر، پێدڤیە هەر د ئەڤسالە دا قانوونا پەترۆل و غازێ بهێتە دەركرن و ئاریشەیێن كەرتێ پەترۆل و غازێ بهێنە چارەسەركرن.
د. سەباح سوبحی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەندامێ لژنەیا پەترۆل و غازێ ل جڤاتا نوونەران بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت» ڕێككەفتنەكا دیرۆكیە دناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و بەغدا هاتیەكرن، چونكە ل سالا ٢٠٠٨ێ وەرە هەتا نوكە بۆ جارا ئێكێ یە ڕێككەفتنەكا وەسا گرنگ بهێتە ئەنجامدان، نوكە هەردو حوكمەت گەلەك نێزیكی ئێكن بۆ چارەسەركرنا ئاریشەیان و قۆناغەكا نوو هاتیە دەستپێكرن ب تایبەتی ل دۆر كەرتێ پەترۆلێ، هەرێما كوردستانێ دشێت دەلیڤێ ژ ڕێككەفتنێ وەربگریت و پارەیەكێ زۆرتر بۆ خەلكێ هەرێما كوردستانێ بهێتە مەزاختن هەروەسا ڕێككەفتن دێ بیتە بنەمایەكێ گەلەك باش بۆ دەركرنا قانوونا پەترۆل و غازێ».
گوت ژی» هەرێما كوردستانێ ئەو دەلیڤا قانوونی نەما بۆ فرۆتنا پەترۆلێ و ئێدی چارچوڤەیەكێ قانوونی هەیە بۆ فرۆتنا پەترۆلێ، كۆمپانیا (سۆمۆ) ددەمێ نوكەدا دەست ب دانوستاندنان كریە دگەل وان كۆمپانیێن پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دكڕن هەتا بهایەكێ نوو بۆ پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بهێتە دانان، بابەتێ پەترۆلێ چەندین ئالیێن سیاسی و ئابۆری و تەكنیكی تێدا هەنە و ئێدی بەهانە نەماینە بۆ بڕینا پشكا بودجا هەرێما كوردستانێ، ڕێككەفتنا هاتیەكرن ل سەر بنەمایێ باوەریێ هاتیە ئیمزاكرن، ئەو باوەری ژی وی دەمی پەیدابوو دەمێ مە دەنگ دایە حوكمەتا محەمەد شیاع سودانی».
ناڤبری ئاماژەكر» چەندین جاران شاندێ هەرێما كوردستانێ بۆ چارەسەركرنا ئاریشەیان سەرەدانا بەغدا كریە و سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ژی گەهشتیە وێ باوەریێ كو دڤێت ئاریشەیێن هەلاویستی بهێنە چارەسەركرن، ڕێككەفتنا هاتیەكرن یا دەمكیە و دناڤا پڕۆژە قانوونا بودجەی دا ڕێكارێن فرۆتنا پەترۆلێ و هنارتنا پشكا هەرێما كوردستانێ دیاركریە، پڕۆژە قانوونا پەترۆلێ و غازێ نوكە ل وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ یە و ئەز دگەل وەزیرێ پەترۆلێ ئاخفتیمە و ئەم پشتڕاست كرینە ئاستەنگێن سەرەكی ل هەمبەر دەركرنا قانوونا پەترۆل و غازێ نەماینە، ڕاستە ئاریشە ل دۆر كەرتێ پەترۆلێ گەلەكن، بتایبەتی ئەو پارێزگەهێن پەترۆل تێدا دهێتە بەرهەمئینان داخوازیێن زۆر هەنە و دڤێت چارەسەری بۆ بهێتەكرن، لەوڕا بۆ دەركرنا قانوونا پەترۆل و غازێ پێدڤی ب ڕێككەفتنا سیاسی دناڤبەرا ئالیێن سیاسی دا هەیە، چونكە پێدڤیە هەر ئەڤسالە هەموو بزاڤ بهێنەكرن قانوونا پەترۆل و غازێ بهێتە دەركرن و نابیت بكەڤیتە سالا بهێت».
خویاكر ژ»گەرەنتی هەیە بۆ بجهئینانا ڕێككەفتنا د ناڤبەرا هەرێمێ و بەغدا ئەوژی هەبوونا دەستووری و مافێن مە تێدا هەنە، هەروەسا دڤێت ئەم بهێز بین ل بەغدا، چونكە هەكە بهێز بین ل بەغدا دێ دەستكەفتێن دی ژی هەبن ژوان ژی دادگەها فیدرالی و بجهئینانا مادەیێ ١٤٠ یێ دەستوورێ ئیراقێ، هەكە دناڤا قانوونا پەترۆل و غازێ دا مافێن هەرێما كوردستانێ هاتنە دیاركرن چو كەس و ئالیەك نەشێت دەستكاریێ بكەت و دێ گەرەنتی هەبیت بۆ دانا مافێن هەرێما كوردستانێ، تێكگەهشتنێن باش هەنە و ئەو هێزێن بەری نوكە دژایەتیا مە دكر هەكە نوكە هاریكار ژی نەبن نابنە ژێدەرێ پەیداكرنا ئاریشەیان، بتایبەتی شكەستنا وان هەمبەر سەدری ئەو ڕاستیە بۆ دیاركر دڤێت دگەل كوردان باشبن و هەلویستێ خوە ب گوهۆڕن، بتایبەتی دگەل پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو مەزنترین هێزا كوردستانی».

دهۆك ، زنار تۆڤی:

چاڤدێرێ سیاسی د. نەوزاد هێتۆتی ، د دیدارەكێ دا بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) دبێژیت: ئەو ڕێككەفتنا ل گەل حوكمەتا ئیراقێ هاتیە كرن یا دەمكیە بۆ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، بەلێ ئەم دشێین بێژین كو ڕێككەفتنەكا گەلەك گرنگە هەكە كار ل سەر بهێتە كرن بۆ هندێ ڕێككەفتنەكا درێژخایەن ل گەل بەغدا بهێتە كرن، بەغدا ژی ژبەر كۆمەكا هۆكاران پێدڤی ب وێ ڕێككەفتنێ هەبوو، سەرۆك وەزیرێن ئیراقی محەمەد شیاع سودانی ژی د ڕاگەهاندنێن خوە دا باسێ هندەك ژ وان خالان كریە و دبێژیت: ڕاوەستاندنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب تنێ زیانێ ناگەهینیتە هەرێمێ، بەلكو دێ زیانێن مەزن گەهینیتە ئیراقێ ژی، ب هەمان ئاراستە هەرێمێ ژی گەلەك پێدڤی ب وێ ڕێككەفتنێ هەبوویە، لەوما خالێن ئاشكرا یێن وێ ڕێككەفتنێ ئەڤەنە، ژ وان ژی دروست نەكرنا ئاریشەیان بۆ پەسەندكرنا قانوونا بودجەی، كو ب دیتنا چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ گەلەك گرنگە و دێ دەستێ وان ڤەكەت بۆ هندێ بەرنامەیێن خوە بجهبینن، هەروەسا ڕێكگرتن ل بلندبوونا ( كورتئێنانێ) د بودجەیێ ئیراقێ دا، چونكی هەكە ئەو ڕێككەفتنە نەهاتبا كرن، دا ڕێژەیا كورتئێنانێ د بودجەی دا گەلەك بیت و دا زیانێن مەزن گەهنە بودجەیا ئیراقێ، ڕێكنەكەفتن ل گەل هەرێما كوردستانێ ب تنێ زیان بۆ هەرێمێ نەدبوون، بەلكو دا زیانێن مەزن گەهنە كەرتێ ئابۆری و هەموو داهاتێ ئیراقێ ژی، دیسان سوودانی د ڕاگەهاندنێن خوە دا باسێ ڤێ خالێ دكەت، كو د ڤێ قۆناغێ دا بەغدا پێدڤی ب هندێ هەیە، كو پەیوەندیێن باش ل گەل هەرێمێ هەبن».
ناڤهاتی گوت ژی» خالێن ڤەشارتی یێن وێ ڕێككەفتنێ ل گەل هەرێمێ ئەڤەنە، ڕێكنەكەفتن ل گەل هەرێمێ دا چارەنڤیسێ حوكمەتا سودانی ئێخیتە هەمبەر پاشەڕۆژەكا نەدیار، چونكی ئەگەرەكێ مەزن هەبوو پارتی خوە ژ حوكمەتێ ڤەكێشیت و ئەڤە دابیتە دەستپێكەك بۆ ب دووماهی هاتنا حوكمەتا محەمەد شیاع سودانی، ب تایبەتی ژ ئالیێ جادا شیعی دلگرانیەك ژ سودانی هەیە و سوننە ژی وەكو پێدڤی ژ حوكمەتا سودانی د ڕازی نینن، حوكمەتا چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ گەلەك یا لاوازە دناڤا جادا شیعی دا و گەلەك پێدڤی ب وێ ڕێككەفتنێ هەبوو، داكو خوە ب هێز بكەن، ب تایبەتی وان ب پشتەڤانیا ئیرانێ بەرنامەیەكێ باش ل بەردەست هەیە بۆ وێ چەندێ سیناریۆیا هەلبژارتنێن 2021 ێ، دوبارە نەبن».
د. نەوزاد هێشتا دبێژیت» د ڤێ قۆناغێ دا بەغدا چ ل سەر ئاستێ هەرێمێ چ ل سەر ئاستێ دەرڤە ب وی ئاراستەیی سیاسەتێ دكەت، كو ئاریشەیان چارەسەر بكەت، بۆ وێ چەندێ پتر كار بكەت ل سەر ب هێزكرنا پێگەهێ خوە و نەهێلانا مەترسیان، بەلێ ئەڤە ڕامانا چارەسەریا ئاریشەیان نینە، هەروەسا ترس ژ فشارێن ئەمریكا، ب تنێ سەبارەت پرسا هنارتنا دۆلاری بۆ ئیراقێ، ئەمریكا چاڤەڕێی وێ چەندێ دكەت كو سودانی پێنگاڤێن ڕژد بهاڤێژیت بۆ ڕێگریكرنێ ل برنا دۆلاری بۆ ئیرانێ، لەوما ڕاگرتنا پەترۆلا هەرێمێ دبیت كارڤەدانێن پتر هەبان ژ ئالیێ ئەمریكا ڤە، ئیران كو هەڤپەیمانا سەرەكی یا شیعانە ناخوازیت د ڤێ قۆناغێ دا چ ئاریشە بۆ حوكمەتا محەمەد شیاع سودانی دروست ببن، چونكی ئیران ل ژێر فشاران دایە ل سەر ئاستێ ناڤخوەیی و ژ دەرڤە، لەوما گەلەك یا گرنگە هەڤپەیمانێن وێ ب هێز بن».
خویاكر ژی» سەرەرایی ناكۆكیێن ناڤخوەیی، بەلێ پێگەهێ ب هێز یێ هەرێمێ وەكریە، كو سودانی وێ ڕێككەفتنێ بكەت، چونكی ب دیتنا وان هێشتا ئەو دەم نەهاتیە بشێن پتر ژ ڤان فشاران ل سەر هەرێمێ دروست بكەن، دیسان ڕاگرتنا هنارتنا پەترۆلێ وەكریە فشارێن مەزن ل سەر بەغدا دروست ببن، بۆ هندێ بودجەی بۆ هەرێمێ بهنێریت، ب تایبەتی دبیت ئەڤە خالەكا گرنگ بیت بۆ وێ چەندێ ئەمریكا پتر فشاران سەر بەغدا دروست بكەت، هەروەسا كاركرن بۆ لاوازكرنا نەیارێن چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ د ناڤا حوكمەتێ و ژ دەرڤەی حوكمەتێ دا».

ئەڤرۆ

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی ل بەغدا پشكداری د ڕێورەسمێ سالڤەگەرا 42 سالیا دامەزراندنا ڕێكخراوا بەدر كر و تێدا پەیڤەك پێشكێشكر.
نێچیرڤان بارزانی سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ د پەیڤا خوە دا گوت» دیرۆكا ڕێكخراوا بەدر دزڤریت بۆ سەردەمێ بەرهنگاریا ڕژێما دكتاتۆری، ئالیێن ئۆپۆزسیۆنا ئیراقی یا وی سەردەمی خەباتەكا گەلەك دژوار دژی ڕژێما بۆری كر. هاریكاریا د ناڤبەرا هێزێن سیاسی یێن ئیراقی و كوردستانی وەكر باوەریا پێكهاتەیێن ئیراقێ ب سەركەفتنێ ب هێز ببیت. ژبەر وێ چەندێ خەلك ل سالا 1991 ب باوەری سەرهلدان دژی ڕژێمێ كر و ئەو باوەریە هەر بەردەوامبوو هەتا ژناڤژوونا ڕژێمێ ل سالا 2003، هەر وێ پێكڤەبوونێ ژی وەكر ئالی د سەركەفتی بن د قۆناغا گرنگ یا نڤیسینا دەستوورێ بەردەوام یێ ئیراقێ كو قۆناغەكا گەلەك گرنگ بوو د دیرۆكا هەڤچەرخ یا وەلاتێ مە دا».
هەروەسا گوت» دەمێ سالڤەگەرا دامەزراندنا ڕێكخراوا بەدر و بەرهنگاریا ستەمێ و زۆرداریێ دكەین، پێدڤیە بیرئانینا سەركردەیێ بەرخوەدانا ئیسلامی و شەهیدێ میحرابێ، سەید محەمەد باقر ئەلحەكیم بكەین. وێ شەهیدێ سەركردە، بزاڤەكا سەركەفتیانە دا بۆ ئێكخستنا بەرخوەدانا ئیسلامی یا شیعی و ئیراقی ب گشتی دژی زۆرداریێ، هەروەسا ل گەل بابێ خوە و سەرۆك مەسعود بارزانی و رەحمەتێ مام جەلالی، پەیوەندیا د ناڤبەرا بەرخوەدانا ئیسلامی و بزاڤا ڕزگاریخوازا كوردی زێدەتر بەر ب پێشڤە چوو كو بەردەوام پەیوەندیەكا ب هێز بوو د ناڤبەرا بنەمالا بارزان و بنەمالا ئەلحەكیم و مەرجەعیەتا بلند یا شیعی ل نەجەف، نوكە ژی ب هەموو شێوەیەكی مە دڤێت ئەو پەیوەندیە ل گەل مەرجەعیەتێ هەر یا ب هێز بمینیت».
دیاركر ژی» ئەم هەموو پشكدار بووین د سەركەفتنێ دا، هەروەسا ئەم هەموو ب گۆرەی ئاستێ هەڤپشكیا مە، بەرپرسیارەتیا شاشی و كێماسیان دئێخینە سەر ملێ خوە. هەتا نوكە گەلەك ژ وان قانوونان نەهاتینە دانان یێن ب گۆرەی دەستووری پێدڤیە بهێنە دانان،چونكە ئەو قانوونە دێ بنە میكانیزمێن سەركەفتنا ئیراقا نوو و جهگیربوونا سیستەمێ فیدرالی ل ئیراقێ».
ئاماژەكر « گەلەك یا پێدڤیە ئەو ڕاستیە ل بەرچاڤێ مەبیت ل ئیراقێ كو تاكڕەوی و جوداكاریا نەتەوەیی و مەزهەبی، بەردەوام ئەنجامێن وێ شەڕو وێرانێ بوو بۆ وەلاتی، ژبەر وێ چەندێ هەبوونا سیستەمەكێ تمام فیدرالی و یەكسان د ناڤبەرا نەتەوەیان دا، تاكە ڕێكا سەقامگیری و پێشكەفتنا ئیراقێ یە، ئەزموونێن تەحل یێن بۆری زیانێن مەزن گەهاندینە خەلكێ ئیراقێ، ژ پێخەمەت هەموو پێكهاتەیێن ئیراقێ پێدڤیە وانەیان ژ وان ئەزموونان وەربگرین، ئیراقەك دێ سەقامگیر و سەركەفتی بیت كو شیعە و سوننە و كورد و مەسیحی و توركمان و پێكهاتەیێن دی، خوە تێدا ب هەڤپشك و سەركەفتی بزانن، ئیراقا هەمەڕەنگ دێ سەركەڤیت، ئیراقا ئێكڕەنگ سەرناكەڤیت، دیرۆكا 102 سالێن بۆری ب ڕۆهنی بۆمە دبێژیت كو پێدڤیە ئەم هەموو پێكڤە پشكدار بین».
خویاكر» گەلەك یێ دلخوەشم كو دبینم محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال، بزاڤێن ڕژد دكەت و كار دكەت بۆ بجهئینانا كارنامەیا حوكمەتێ، ئەوژی جهێ پشتەاڤنیا هەموو ئالیەكی یە، ئەم ل هەرێما كوردستانێ ب هەموو شێویەكی دێ بەردەوام بین د پشتەڤانیكرنا وی ئاراستەیێ سەرۆك وەزیران».
گوت ژی» ڕێككەفتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، پێنگاڤەكا مەزنە ب ئاراستەیا چارەسەریەكا بەرفرهە دا، دەستخوەشیێ ل سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال و سەرۆك وەزیریچن هەرێما كوردستانێ كاك مەسرور بارزانی و تیما هەردو ئالیان یێن حكومی و ئالیێن هەڤپەیمانیا بڕێڤەبرنا دەولەتێ دكەم، مە هەر ژ دەستپێكێ گوتیە چارەسەریا ئیراقی باشترین چارەسەریە. هەكە ئەم هەموو بزڤرین بۆ وێ چارەسەریێ، دێ شێین هەموو كێشەیان چارەسەر كەین. هەموو ئالیەك دشیا ب دووڤ ڕێكێن دا بگەریێت، بەلێ ڕێكا ڕاست بۆ هەموو ئالیەكی ڕێكا ناڤخوەیا ئیراقی یە، چارەسەریا ئیراقی، سەروەری و پێشكەفتنا ئیراقێ ب هێز دكەت. باوەریا خەلكی ب دەستهەلاتێ ب هێز دكەت، باورەیێ د ناڤبەرا پێكهاتەیێن ئیراقێ ب هێز دكەت».

ئەڤرۆ

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ د چارچۆڤەیێ سەرەدانا خوە دا بۆ بەغدا چەندین دیدار و كۆمبوون ئەنجامدان. د كۆمبوونا خوەدا ل گەل محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ، نێچیرڤان بارزانی پشتەڤانیا هەرێما كوردستانێ بۆ سەرۆك وەزیران و حوكمەتا فیدرالی یا ئیراقێ و بجهئینانا كارنامەیا وێ دووپات كر، سودانی ژی سوپاسیا ڕۆلێ سەرۆكێ هەرێمێ كر د بزاڤێن وی یێن بەردەوام بۆ نێزیككرنا ئالیان و چارەسەریا كێشەیان و دووپاتی ل گرنگیا بەردەوامیا دانوستاندنان ل گەل حوكمەتا هەرێمێ كر بۆ چارەسەركرنا كێشەیان. هەروەسا هەردو ئالی د هەڤڕا بوون ل سەر پێدڤیا بجهئینانا ڕێككەفتنا دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێمێ و دەربازكرنا بودجەیا ئیراقێ ل جڤاتا نوونەران.
هەر ل بەغدا، سەرۆكێ هەرێمێ دگەل نوری مالكی، سەرۆكێ هەڤپەیمانیا دەولەتا قانوونێ كۆمبوو و تێدا هەردو ئالیان دووپاتی ل گرنگیا هاریكاریا هەڤپشك د ناڤبەرا ئالیێن سیاسی یێن ئیراقی دا كر بۆ دەربازكرنا قۆناغێن دژوار و دیتنا چارەسەریان بۆ كێشەیێن وەلاتی ب گیانەكێ نیشتمانی.
هەروەسا نێچیرڤان بارزانی ل گەل فائیق زێدان، سەرۆكێ دەستهەلاتا دادوەری ل ئیراقێ كۆمبوو و هەردو ئالی د هەڤڕا بوون ل سەر گرنگیا ڕۆلێ ئەرێنی یێ دەستهەلاتا دادوەری د نێزیككرنا بۆچوونان بۆ چارەسەركرنا كێشەیێن وەلاتی.
هەر د درێژیا كۆمبوونێن خوەدا ل بەغدا، سەرۆكێ هەرێمێ ل گەل محەمەد حەلبووسی، سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ كۆمبوو و د دیدارەكێدا هەردو ئالیان دووپاتی ل گرنگیا دەركرنا قانوونا بودجا گشتی یا ئیراقی كر كو دێ ڕۆلەكێ كاریگەر ل سەر ڤەژاندنا ڕەوشا دارایی و دەستپێكرنا كار و پرۆژەیان هەبیت.
سەرۆكێ هەرێمێ ل گەل ئەلینا ڕۆمانۆسكی، بالیۆزا ئەمریكا ل بەغدا ژی كۆمبوو و هەردو ئالیان ڕێككەفتنا هەولێرێ وبەغدا ل دۆر هنارتنا پەرتۆلا كوردستانێ ب پێنگاڤەكا ئەرێنی هەژمارت. بالیۆزا ئەمریكی بەردەوامیا پشتەڤانیا ئەمریكا بۆ ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ دووپاتكر.
د دیدارا سەرۆكێ هەرێمێ و خەمیس خەنجەر، سەرۆكێ هەڤپەیمانیا سیادە، دووپاتی ل هاریكاریا هەڤپشك یا ئالیێن سیاسی یێن ئیراقی و گرنگیا پشتەڤانیێ ل حوكمەتا فیدرالی یا ئیراقی هاتە كرن.
هەر د بەردەوامیا كۆمبوونێن خوە ل بەغدا، نێچیرڤان بارزانی ل گەل عەمار ئەلحەكیم، سەرۆكێ ڕەوتێ حیكمە كۆمبوو كو تێدا رهەردو ئالیان تێكگەهشتن و دانوستاندنێن بەغدا و هەولێرێ بۆ چارەسریا كێشەیان ب پێدڤی و ئەرێنی زانی.