دلۆڤان ئاكرەیی – زنار تۆڤی:

وەزارەتا خوندنا بلند و ڤەكۆلینێن زانستی ل ئیراقێ راگەهاند : بەرسڤدانا پرسیارێن ئەزموونێن زانكۆ و پەیمانگەهان ب زمانێ كوردی دێ هێتە قەدەغە كرن و هەرەشەیێن لێپرسینا قانوونی ژی كرن ، و نووینەرێن كوردان ژی ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ئەو بڕیار ب دژی دەستووری هەژمارت و بڕیار دان ل دادگەها بلند یا فیدرالییا ئیراقێ سكالایێ ل سەر ئالیێن پەیوەندیدار تۆمار بكەن.
د. شاخەوان عەبدوللا، جێگرێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گۆت» بڕیارا قەدەغەكرنا وەرگێرانا پڕسیاران كار پێ ناهێتە كرن و من ل گەل نعیم عەبوود، وەزیرێ خواندنا بلند و ڤەكۆلینێن زانستی ل ئیراقێ سەبارەت ب نڤیسینا وەزارەتێ و قەدەغەكرنا وەرگێرانێ و بەرسڤدانا پڕسیاران ژبلی زمانێ عەرەبی ئاخڤتییە ، و وەزیرێ وەزارەتا ناڤبری گوتیە كو كار ب وێ نڤیسارێ ناهێتە كرن و ل سالا بۆری ژی ب هەمان شێوە هاتبوو راگەهاندن ، و وی ب سۆپاسیڤە گۆت ئەو رێزێ ل زمانێ كوردی دگریت ئەوا هاتیە كرن ل ناڤا كۆمەكا راسپاردەیێن وەزارەتێ بوویە و پشتی پەیوەندییا وی ل گەل وەزیرێ خواندنا بلند ل ئیراقێ ، پەیوەندی ب سەرۆكێ زانكۆیان كریە وئاگەهدار كرینە كو ئەو بڕیار و بابەت هاتیە هەلوەشاندن و قوتابی ژی پشتڕاست كرن كو دشێن ب زمانێ دایك بەرسڤێن پڕسیارێن ئەزموونان بدەن». ژ ئالیێ خوەڤە، د. نەهلە ئەفەندی، ئەنداما جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و جێگرا سەرۆكێ لژنەیا خواندنا بلند و ڤەكۆلینێن زانستی ل جڤاتا نوونەران، بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) دیار كر» ل رێككەفتی 25/7/2025ێ، بریكارێ وەزارەتا خواندنا بلند بۆ كاروبارێن لێكۆلینێن زانستی ل ئیراقێ، ئیمزا ل سەر نڤیسارەكێ كرییە و تێدا بڕیاردایە، كو ل زانكۆیێن (مووسل، كەركووك و دیالا)، ڤەكۆلین و ئەزموون ب زمانێ كوردی نەهێنە كرن و بانگەشا وێ چەندێ كرییە خواندن ب تنێ ب زمانێن عەرەبی و ئینگلیزییە، هەروەسا بڕیاردایە پرسیار بۆ قوتابیێن كورد، نەهێنە وەرگێران ژی، هەروەسا ئەوا وەزارەتا خواندنا بلند ل ئیراقێ بڕیار ل سەر دای، ب تەمامی بەرۆڤاژی دەستوورێ ئیراقێیە و بنپێكرنا قانوون و دەستوورییە ژی، چونكی د مادەیێ چارێ ژ دەستوورێ ئیراقێدا ب رۆهنی هاتییە كو زمانێن (عەرەبی و كوردی دو زمانێن فەرمینە د ئیراقێدا)، لەوما چو كەس نەشێت، مافەكی كو دەستووری دایە خەلكی و گەلێن ئیراقێ دەنگ پێدایە، بنپێ بكەت، هەروەك ل دووڤ هەمان ماددە، مافێ خواندنێ نەك هەر ب زمانێن عەرەبی و كوردی پێ هاتیە دان، بەلكو ئەو مافە ب (توركمان و سریان و ئەرمەنییان) ژی هاتییە دان، هەروەك د برگا دوویێ د هەمان ماددە دا، ئەڤە ب رۆهنی هاتییە باسكرن، كو دڤێت ل سەر (بنەمایێ وەكهەڤیێ) ل هەموو سازییێن ئیراقێ هەردو زمان بهێنە بكارئینان».
د. نەهلە گۆت ژی» ئەڤ بڕیارا وەزارەتا خواندنا بلند ل ئیراقێ، بەرۆڤاژی چەندین بڕیارێن دادگەها فیدرالییا بلند ل ئیراقێیە، كو تێدا تەكەزی ل سەر وەكهەڤییا ئیراقییان د هەموو بیاڤان دا دكەت، هەروەسا ب هەموو رەنگان ئەم ڤێ جۆرێ نڤێسینێ رەتدكەین ودێ مە هەلوەستەكێ توند ژی بەرامبەر هەبیت و دێ پەنایێ بەینە بەر دادگەهێ ژی هەكە پێدڤی بكەت».

بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ ل واشنتۆن راگەهاند: هێرشێن درۆنی بوونە ئەگەرێ نزمبوونا ئاستێ بەرهەمئینانا پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ، ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر: ئەمریكا یا دلتەنگە ژ هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ و مە ژی داخوازكر سیستەمێ بەرگریێ هەبیت.
سەفین دزەیی، بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا ل واشنتۆن گوت» ئەو گرێبەستێن د وارێ وزەیێ دا كو هەرێما كوردستانێ ل واشنتۆنێ ئەنجامداین، مخابن بوونە ئارمانجا وان درۆنێن ل ڤێ دوماهیێ هێرش ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ ئەنجامداین».
ل دووڤ پێزانینان ل مەها تەمووزا 2025، نێزیكی 20 هێرشێن درۆنی ل سەر هەرێما كوردستانێ هاتنە ئەنجامدان، ژ وێ هەژمارێ حەفت ل سەر زەڤیێن پەترۆلی بوون كو ل دووڤ گۆتنا عەزیز ئەحمەد، جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ژ ئەگەرێ وان هێرشان هەرێما كوردستانێ نێزیكی 200 هزار بەرمیل بەرهەمئینانا پەترۆلێ ژ دەستدان.
بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ گوت» هێرشێن درۆنی ل سەر هەرێما كوردستانێ ئاستێ بەرهەمئینانا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ كێمكر و هیڤیدارین ئێدی ئەو هێرشێن درۆنی دوبارە نەبن».
ل دۆر سەرەدانا خوە بۆ واشنتۆنێ، سەفین دزەیی، بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ ئاماژە ب وێ چەندێ كر» ل گەل بەرپرسێن حكومی و ئەندامێن كۆنگرێسی كۆمبووین ود وان كۆمبووناندا مە دوپاتی هەڤبەندیێن هەردو ئالییان و پێشهاتێن دەڤەرێ كر، ل گەل گەنگەشەكرنا هەڤبەندیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدایێ و هەولێرێ و واشنتۆنێ، ب ئومێدا وێ چەندێینە هەڤبەندیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و واشنتۆنێدا د ڤان سالێن دووماهیێدا ب هێزتر بكەین».
ل دووڤ گۆتنا سەفین دزەیی» كێشەیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدایێ، ب تایبەتی پرسا مووچەی، جهێ دلتەنگییا هەموو دۆستان و ئەمریكا بوون. بالیۆزخانەیا ئەمریكا ژی هەردەم ل سەر هێلێ بوو بۆ چارەسەریێ، وەك دزانین ژی وەزیرێ دەرڤەیێ ئەمریكا پەیوەندی ب محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ كر سەبارەت ڤێ چەندێ».
ل رۆژا 19/5/2025، د رێوڕەسمەكێ تایبەتدا ل واشنتۆنێ، ب بەرهەڤبوونا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، حوكمەتا هەرێمێ دو گرێبەست د وارێ وزەیێدا ب بهایێ زێدەتر ژ 100 ملیار دۆلاران ل گەل هەردو كۆمپانیێن ناڤدارێن ئەمریكی، وێسترن زاگرۆس و HKN Energy ئیمزاكرن».
سەبارەت ڤێ چەندێ سەفین دزەیی گوت» ئەمریكا پێشوازی ل وان گرێبەستان كریە و یا دلتەنگە ژ وان هێرش و ئاستەنگان، مە ژی داخواز كریە سیستەمێ بەرگریێ هەبیت نەك تنێ بۆ كۆمپانییان، بەلكو بۆ هەرێما كوردستانێ و بۆ هەموو ئیراقێ ژی».
بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ دیاركر ژی» بالیۆزخانەیا ئەمریكا ل بەغدا و قونسلخانەیا ئەمریكا ژی ل هەولێرێ ئاگەهداری كۆمبوونێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرالی نە و هەتا چەندین جاران ئەو ب خوە ژی پشكدار بووینە. ئەو مە هانددەن بۆ رێككەفتنێ. مە هەردەم داخوازیێن بەغدایێ بجهئیناینە».
سەفین دزەیی رۆهنكر ژی» گەلەك جاران پرس ب لژنەیێن تەكنیكی دهێنە دان وەكو دارایی و قانوونی، ئەوژی كارێن خوە تمام دكەن و دمینیتە سەر وێ چەندێ بڕیارا سیاسی بهێتە دان، هەتا دادگەها فیدرالی ژی بڕیار دایە مووچە نەچیتە د ناڤ كێشەیێن سیاسیدا. هاتنا مووچەیێ مەها پێنج ژی ئەنجامێ دانوستاندنان بوو، لەوما هیڤیدارین دانوستاندن د بەردەوام بن».
ل 17 /5/2025، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ب سەرەدانەكا فەرمی و ل سەر ڤەخواندنا ئەمریكا، گەهشتبوو واشنتۆنێ. سەفین دزەیی باس ل وێ چەندێ كر و گوت» سەرەدانا مە یا ڤێجارێ بۆ واشنتۆنێ بۆ دووڤچوونا ئەنجامێن وێ سەرەدانا مەها پێنج یا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێیە».

جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دبێژیت: هندەك ژ ئەندام و سەرۆكێن حزبان، دژی مووچەدانا ئەلیكترۆنی ب رێكا پڕۆژەیێ (هەژمارا من) بوون، ئەڤ كەمپینێن وان بوونە ئەگەرێ گیروبوونا دەستراگەهشتنا هەڤوەلاتیێن باژێرێ سلێمانیێ ب خزمەتگوزاریێن پڕۆژەیێ هەژمارا من.
عەزیز ئەحمەد، جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ل پێگەهێ خوە ل تۆرا جڤاكییا ئێكس بەلاڤكر» كەسێن وەكو سروە عەبدولواحد و هشیار عەبدوللا، دژی مووچەدانا ئەلیكترۆنی ب رێكا پڕۆژەیێ (هەژمارا من) د راوەستان و ب شێوەیەكێ بەرفرهە كەمپین دژی وی پڕۆژەی ئەنجام ددان».
جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ باس ل وێ چەندێ ژی كر» ئەو كەس رادبوون ب بەلاڤكرنا چەندین پێزانینێن سەختە كە ل دووماهیێ ژی راست دەرنەچوون، سەرەرای ڤێ چەندێ ژی گەلەك ژ وان ب خوە و ئەندامێن حزبێن وان یێن سیاسی، ب بێ دەنگی خوە ل پڕۆژەیێ (هەژمارا من) تۆمار كریە و نوكە مفادارن ژ خزمەتگوزاریێن وی پڕۆژەی».
عەزیز ئەحمەد هەڤدەم نڤیسی» كەمپینێن وان كەسان بوونە ئەگەرێ گیروبوونا دەستراگەهشتنا هەڤوەلاتیێن باژێرێ سلێمانیێ ب خزمەتگوزاریێن پڕۆژەیێ (هەژمارا من)، ب تایبەت دناڤ تەخێن خانەنشینان، مامۆستایان، نوژداران و هێزێن پۆلیسان، كو وەكر بێبەهر ببن ژ ئاسودەییا دەروونی، ساخلەمی و دەمی ژی بكەنە قوربانی ڤان كەمپینێن سەختە».
جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» هەڤوەلاتییان باجا هەوەكێ دا كو وان كەسان ب خوە ژی ب تمامی باوەری پێ هنەبوو، وان هەڤوەلاتی ب سەردا برن، كی دێ لێپرسینێ د گەلدا كەت؟».

دهۆك ،لەزگین جوقی

ئەندامەكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ راگەهاند، ب هزارەها خێزانێن ڤەگەریاینە شنگالێ هەتا ئەڤرۆ هێشتا سەدان ژ وان مینحەیا ڤەگەریانێ وەرنەگرتیە، هەروەسا خەلكێ شنگالێ نەهاتینە قەرەبووكرن ژی .
شەریف سلێمان، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان، راگەهاند» هەژمارەكا خەلكێ شنگالێ ژ كەمپان و دەرڤەی كەمپان ڤەگەریاینە دەڤەرێن خوە ل شنگالێ مخابن هەتا نوكە پترییا خێزانێن ڤەگەریاینە شنگالێ بەخشینەیا دارایی یا ڤەگەریانێ دگەل كەلوپەلێن ناڤمالی وەرنەگرتیە وئەو خێزانێن زیاندار بووین ژی نەهاتینە قەرەبووكرن كو پرۆسەیا قەرەبووكرنا خەلكێ زیاندار ل شنگالێ نەهاتییە دەستپێكرن».
گوت ژی» ئەو سۆزێن ئیراقێ داینە ئاوارەیان بجهنەئیناینە ئەڤ چەندە ژی بوویە ئەگەر خەلك ژیانا ئاوارەبوونێ هەلبژێرن و ناڤ خیڤەتاندا بمینن و نەڤەگەرنە شنگالێ، دەمێ خەلك ژ كەمپان دچنە شنگالێ دبینن پرۆژەیێن خزمەتگوزاری نینن و ب ڤێ چەندە ژی خەلكی تووشێ ئاریشەیا ئاڤا ڤەخوارنێ وكەهرەبێ دبیت».
ژ ئالیێ خوەڤە مەحما خەلیل ، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان راگەهاند، داخواز ژ محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ هاتیە كرن گوژمەیێ 100 ملیار دیناران بۆ قەرەبوویا خەلكێ زیاندار ل شنگالێ تەرخان بكەت ئەڤە 11سال ل سەر جینۆسایدا شنگالێ دەربازبوون و هێشتا خەلكێ شنگالێ نەشیاینە ڤەگەرن وئاڤەدانی وئارامی ل شنگالێ نینە وخەلكێ شنگالێ دبن خیڤەتان دا ل كەمپان دژین و رێژەیا ڤەگەریانا ئاوارەیان بۆ شنگال گەلەك یا كێمە ژبەر نەبوونا هەڤكاری وپشتەڤانییا حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ».
مەحمای گوت ژی « حوكمەتا ئیراقێ ب ئەركێ خوە ب دروستێ رانابیت بەرامبەر كەیسا ئاوارەیێن شنگالێ هەتا نوكە دەڤەرێن مە نەهاتینە ئاڤاكرن وب نڤیسارەكا فەرمی مە داخواز ژ سۆدانی كر گوژمەیێ 100 ملیار دیناران بۆ شنگالێ تەرخان بكەت».
خەلكێ شنگالێ ل سالا 2014ێ ژبەر هێرشا تێرۆرستێن داعشێ ئاوارە بوون هەتا نوكە ژبەر خرابییا رەوشا شنگالێ ونەبوونا خزمەتگوزارییان قەرەبوویا خەلكێ زیاندار نەهاتیە كرن وهێشتا پتر ژ 300 هزار كەسێن ئاوارە ل پارێزگەها دهۆكێ ماینە ونەشیاینە ڤەگەرن.

پشتی کۆمبوونا نوونەرێن ئەمریکا و فرەنسا ل گەل وەزیرێ دەرڤە یێ سووریێ ل پاریسێ وەزیرێ دەرڤە یێ فرەنسا د پەیوەندیەکا تەلەفۆنی دا ل گەل فەرماندارێ هەسەدێ دیار دکەت، دێ د سووریا نوو دا هەموو مافێن گەلێ کورد هێنە گەرەنتیکرن و دێ کورد گەهنە هەموو مافێن خوە.

ل پاریسێ جان نۆیێل‌ بارۆ وه‌زیرێ ده‌رڤه‌ یێ فره‌نسا ل گه‌ل تۆماس باراک نوونه‌رێ سه‌رۆکێ ئه‌مریکا بۆ کاروبارێن سووریێ و ئه‌سەد شه‌یبانی وه‌زیرێ ده‌رڤه ‌یێ حوکمه‌تا سووریێ کۆمبوو. د کۆمبوونێ دا بەحسێ ره‌وشا هه‌رێما سوه‌یدا، په‌یوه‌ندیێن حوکمه‌تا سووریێ ل گەل رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر ئانکو رۆژئاڤایێ کوردستانێ هاتە کرن، هه‌ر سێ ئالیان پشتی کۆمبوونێ راگه‌هاندن کو ئه‌مریکا و فره‌نسا دووڤچوونا پێشهاتێن ل سوه‌یدایێ و رۆژئاڤایێ کوردستانێ دکەن و هەر سێ ئالیان دیار کرینە دڤێت توندوتیژیا ل سووریێ ب دووماهی بهێت و دڤێت ئێکپارچەیا ئاخا سووریێ ژی بهێتە پاراستن.
هەروەسا هاتە راگەهاندن، کو د کۆمبوونێ دا بەحسێ رێککەفتنا بەری نها یا د ناڤبەرا فەرماندارێ هەسەدێ و ئەحمەد شەرعی دا هاتیە کرن و ئەمریکا و فرەنسا داخواز ژ سووریێ کرینە کار بۆ بجهکرنا رێککەفتنا ل گەل هەسەدێ بکەت، چونکی بێی رێککەفتنا ل گەل رێڤەبەریا خوەسەر و هەسەدێ پرسێن نها ل سووریێ ناهێنە چارەسەرکرن، دڤێت هەر دو ئالی ب رێیا دانوستاندنان پرسێن هەی چارەسەر بکەن و رێ نەدەن رەوشا سووریێ ئالۆزتر لێ بهێت.
ل ئالیێ دی پشتی کۆمبوونا هه‌ر سێ به‌رپرسێن ئه‌مریکا، فره‌نسا و سووریێ، وەزیرێ دەرڤە یێ فرەنسا ژی ب رێیا تەلەفۆنێ ل گەل مەزلوم عەبدی فەرمانداری گشتی یێ هێزێن سووریا دیموکرات ئاخڤی و دیار کر، گرنگە شەڕێ ل دژی داعشێ و گرۆپێن دی یێن تیرۆرستی ل سووریێ بەردەوام بیت و نابیت رێ بهێتە دان جاەرکا دی تیرۆرست رەوشا سووریێ ئالۆز بکەن و سەبارەت ب رۆژئاڤایێ کوردستانێ ژی وەزیرێ دەرڤە یێ فرەنسا دیار کریە، وەکو فرەنسا ئەو د رژدن، کو دڤێت د سووریا نوو دا کورد خوه‌دان هه‌موو مافێن خوه‌ یێن سیاسی، نه‌ته‌وەیی و که‌لتوری بن و رێڤه‌به‌ریا کوردان گه‌ره‌نتیا سووریا نوو یە و دڤێت هەموو مافێن گەلێ کورد د دستوورێ نوو یێ سووریێ دا بهێنە گەرەنتیکرن و فرەنسا پشتەڤانێ مافێن گەلێ کوردە ل سووریێ.
د پەیوەندیا تەلەفۆنی دا فەرماندارێ گشتی یێ هەسەدێ ژی دیار کریە، وەکو هێزێن سووریا دیموکرات د رەوشا نها دا ئەو دەست ژ چەکێن خوە بەرنادەن و دڤێت بابەتێ پشکداریا وان د لەشکرێ نوو یێ سووریێ دا ژی ل گۆر تایبەتمەندیا هێزێن سووریا دیموکرات بیت و سوپاسیا هەلوەستێ فرەنسا یێ بۆ پشتەڤانیا مافێن گەلێ کورد ل سووریێ کر.

سەرۆك بارزانی پەیوەندییەكا تەلەفۆنی ل گەل عەلی باپیر، سەرۆكێ كۆمەلا دادگەری كوردستان ئەنجامدا و تێدا پیرۆزباهی ئاراستەی وی و سەركردایەتییا نوو یا حزبا وی كر ب هەلكەفتا ب دوماهی هاتنا كۆنگرەیێ پێنجێ یێ كۆمەلێ و هەلبژارتنا وی وەكو سەرۆكێ كۆمەلێ.
سەرۆك بارزانی هەڤدەم هیڤییا سەركەفتنێ بۆ سەرۆكێ كۆمەلا دادگەری و سەركردایەتییا نوو یا وێ حزبێ خواست.
ژ ئالیێ خوەڤە مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ پەیامەكا پیرۆزباهی ئاراستەی عەلی باپیر، سەرۆكێ كۆمەلا دادگەری كوردستانی و سەركردایەتییا نوو یا كۆمەلێ كر وپیرۆزباهی لێكر ب هەلكەفتا هەلبژارتنا وی وەك سەرۆكێ كۆمەلا دادگەری كوردستان و سەركەفتنا كۆنگرەیێ وان.

دوهی چارشەمبی 23/7/2025، ب سەرپەرشتییا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، جڤاتا وەزیرێن هەرێما كوردستانێ كۆمبوو.
تەوەرێ سەرەكیێ كۆمبوونێ، تایبەت بوو ب گەنگەشەكرنا پێشهاتێن ڤێ دوماهیێ یێن بجهئینانا دوماهی رێككەفتن و تێكگەهشتنا هەڤپشك د ناڤبەرا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرالیدا، كو حەفتییا بۆری ژ ئالیێ هەردو جڤاتێن وەزیران هاتیە پەسەندكرن و تایبەتە ب مووچە و شایستەیێن دارایی یێن هەرێمێ و هنارتنا پەترۆلێ و داهاتیێن نە پەترۆلی و میكانیزم و پێرابوونێن تایبەت ب پێنگاڤێن داهاتی ژ رێككەفتنێ ژ ئالیێ وەزارەت و ئالیێن پەیوەندیدار و لژنەیێن هەڤپشك یێن هەردو ئالییان.
جڤاتا وەزیرێن هەرێما كوردستانێ، دوپاتكر كو هەرێما كوردستانێ هەموو پێگیریێن خوە ب تمامی بجهئیناینە. سەبارەت ب پشكا گەنجینەیا فیدرال ژ داهاتێن نە پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ، وەزارەتا دارایی و ئابۆری ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گۆژمەیێ 120 ملیار دینار ب كاش ئێخستیە سەر هەژمارا وەزارەتا داراییا فیدرالیڤە وەك د رێككەفتنا هەڤپشكدا هاتی، ئەڤە سەرەرای هنارتنا لیستا مووچەی یا پەسەندكری یا هەردو مەهێن پێنج و شەش و هووربینیكرنا هەڤپشك یا هەردو وەزارەتێن دارایی و هنارتنا تەرازییا پێداچوونا مەهانە و بەردەوامییا تیما هەڤپشك یا هەردو دیوانێن چاڤدێرییا داراییا فیدرال و هەرێمێ د هووربینییا وەرزییا داهات و خەرجییان، سەبارەت ڤێ چەندێ ژی هەرێما كوردستانێ هەموو داهات و خەرجیێن خوە، ب زەلالی ل پێشبەری وان بەرچاڤ كرینە.
سەبارەت پەترۆلێ ژی، وەزارەتا سامانێن سروشتی ل هەرێما كوردستانێ ل چەند رۆژێن بۆری و ب رێكا لژنەیەكا هەڤپشك، هەموو ئاسانكاری پێشكێشی لژنەیا وەزارەتا پەترۆلا فیدرالی و كۆمپانییا سۆمۆ كریە ل بەردەستئێخستنا پێزانین وداتایان و سەرەدانێن راستەوخوە بۆ هەموو زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ، لژنەیا تەكنیكییا هەردو وەزارەتان، ل سەر پڕتۆكۆلێ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب رێكا كۆمپانییا سۆمۆ گەهشتنە تێكگەهشتنا هەڤپشك بۆ وێ رێژەیا پەترۆلێ ئەوا نوكە هەرێما كوردستانێ بەرهەم دئینیت، چونكە ژ ئەگەرێ هێرشێن درۆنی یێن نەڕەوا یێن تیرۆرستان ل ڤێ دوماهیێ ل سەر زەڤیێن پەترۆلی یێن هەرێمێ، بەرهەمئینانا پەترۆلێ، ب شێوەیەكێ بەرچاڤ ل زەڤییان كێمكریە.
ئەڤ پێرابوونە ژی پێگیرییا هەرێما كوردستانێ ب رێككەفتنێ پشتڕاست دكەت، لەوما دڤێت د بەرامبەر ژی دا حوكمەتا فیدرال پێگیرییا خوە ب گۆڕەی رێككەفتنێ بجهبینیت ب هنارتنا ئێكسەر یا مووچە و شایستەیێن دارایی یێن خەلكێ كوردستانێ، كو هەتا نوكە نە هنارتینە و فەرمانبەرێن هەرێمێ بۆ دەمێ سێ مەهایە هاتینە بێبەهركرن ژ شایستەیێن دارایی یێن خوە، كو مافەكێ دەستووری و قانوونیێ وانە و نابیت ل بن هیچ بهانەیەكێ، ئەو مافە بهێتە بنپێكرن ب تایبەتی ژی ئەوا ل سەر هەرێما كوردستانێ، ب زێدە ژی ڤە هاتیە بجهئینان.
جڤاتا وەزیران ، ب رێز و پێزانینەكا مەزنڤە، هەلوەستێ بەرپرسیارانە و خۆڕاگرییا خەلكێ هەرێما كوردستانێ بلند د هەلسەنگینیت كو سەرەرای رەوشا دژوار یا ئابۆری كو بوونە قوربانی بڕیارەكا نەڕەوا و نەدەستووری، بەلێ تێگەهشتنا پێدڤی بۆ ڤێ رەوشێ هەیە كو ب سەر هەرێما كوردستانێ هاتیە سەپاندن و ب هەستكرن ب بەرپرسیارەتییەكا بلند، داكۆكی ل قەوارەیێ دەستووریێ هەرێما كوردستانێ دكەن. جڤاتا وەزیران خەلكێ كوردستانێ ژی پشتڕاست دكەت كو ژ پێخەمەت دابینكرنا مووچە و شایستەیێن خەلكی، هیچ دەمەكی خەمساریێ ناكەت و دەستبەرداری مافێن خەلكێ كوردستانێ نابیت.
جڤاتا وەزیران داخواز ژ دەزگەهێن راگەهاندنێ ل كوردستانێ دكەت، ب شێوەیەكێ راستگۆیانە و بەرپرسیارانە كار بكەن و نەبنە سەكۆیەك بۆ بەلاڤكرنا پێزانینێن نەڕاست و دۆر ژ تێكدانێ و خرابكاریێ ئەركێ خوە بجهبینن و نەبنە بلندگۆیێن وان كەسێن كاری بۆ دروستكرنا گرژیێ دكەن و هەردەم بەهانەیان بۆ وێ ستەمێ دئینن كو ل فەرمانبەر و خەلكێ كوردستانێ ب گشتی دهێتە كرن.

مالپەرێ (العربی الجدید) بەلاڤكر: ژ ئەگەرێ هێرشێن درۆنی ئەوێن ل سەر هەرێما كوردستانێ هاتینە كرن، بەرهەمێ پەترۆلێ 70% كیچمكریە و ل سەر ئاستێ سالانە دبیتە 11 ملیار دۆلار.
دوهی چارشەمبی 23/7/2025، مالپەرێ (العربی الجدید) د راپۆرتەكێدا باس ل وێ چەندێ دكەت هێرشێن درۆنی شیانێن هەرێما كوردستانێ ژ بەرهەمئینانا پەترۆلێ كێمكرینە و نێزیكی70% ژ بەرهەمێ پەترۆلا هەرێما كوردستانێ كێمكریەو، مەحموود خۆشناو، شیرەتكارێ جڤاتا نوونەرێن كوردستانێ بۆ وێ رۆژنامەیێ پۆختەیا پێزانینان ل سەر زیانان بەرچاڤكر.
ب گۆڕەی پێزانینێن وی شیرەتكاری، بەرهەمێ زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ رۆژانە ب ڤی شێوەیی بوو: زەڤییا خورمەلە 100 هزار بەرمیل، زەڤییا سەرسنك ل دهۆكێ 30 هزار بەرمیل، زەڤییا پێشابێرێ و تاوكێ ل زاخۆ 107 هزار بەرمیل، عێن سفنێ (شێخان) 11 هزار و 500 بەرمیل، زەڤییا شێخان ل باكوورێ رۆژئاڤایێ هەولێرێ 48 هزار بەرمیل.
ل دۆر زیانێن دارایی د راپۆرتا وێ رۆژنامەیێدا هاتیە» ل سەر ئاستێ سالانە زیان ژ 11 ملیار دۆلاران دەرباز دبن، ل گەل راوەستاندنا وەبەرئێنانەكا ب قەبارەیێ 400 ملیۆن دۆلاران».
هەروەسا ئاماژە بۆ وێ چەندێ هاتیە كرن كو رێژەیا بەرهەمێ هەرێما كوردستانێ ژ پەترۆلێ ژ 280 هزار بەرمیلان بۆ 81 هزار بەرمیلان هاتیە خوار. بەرهەمێ هەرێما كوردستانێ ژی بەری وان روودانان 8% ژ بەرهەمێ پەترۆلێ ئیراقێ پێك دئینا، بەلێ نوكە بۆ 4% هاتیە خوار، لەوما زیانگەهاندن ب زەڤیێن پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ تنێ زیان بۆ هەرێما كوردستانێ نابیت، بەلكو زیانێ دگەهینیتە ئابۆرێ ئیراقێ ژی.
ئەحمەد سەباح ڤەكۆلەرێ سیاسی د داخۆیانییەكێدا بۆ وی مالپەرێ، باس ل وێ چەندێ كریە كو حوكمەتا فیدرالی ئاگەهداری ئالیێن هێرشكەرە، بەلێ بێدەنگیێ د هەلبژێریت بۆ وێ چەندێ دەمێ ب سەرڤە ببەت و فشارێ بێخیتە سەر هەرێما كوردستانێ د پرسا پەترۆلێدا.

پێزانینێن هەوالگری و هەرێمی، وێ چەندێ دیار دكەن، كو هەر روو ب رووبوونەكا سەربازییا راستەوخوە د ناڤبەرا واشنتۆنێ و تەهرانێدا، وەكو خولەكێن پێشتر یێ گرژیێن سنووردار نابیت، بەلكو ئەگەر هەیە ب لەز بەرفرەه بیت و ئێك چریسكا شەڕی ل بەغدایێ بیت، كو چەندین سالە مەیدانا ململانێیا نەراستەوخوەیە د ناڤبەرا ئیرانێ و ئەمریكا دا.
حسێن ئەلئەسعەد، چاڤدێرێ سیاسی و پسپۆرێ كاروبارێن هەرێمی، هۆشداری ژ دەرئەنجامێن هەر ململانێیەكا نوو د ناڤبەرا ئەمریكا و كۆمارا ئیسلامییا ئیرانێ دا و گوت» ئیراق دێ ئێكەمین وەلاتێن زیاندار بیت ژ روویێ ئەمنی، ئابۆری و جڤاكیڤە، ب حوكمێ پێگەهێ وێ یێ جوگرافی و هەستیارییا رەوشا سیاسی د ناڤبەرا هەردو ئالییاندا».
وی چاڤدێرێ سیاسی بۆ مالپەرێ (بەغداد ئەلیەوم) یێ ئیراقێ دوپاتی ل سەر وێ چەندێ كر كو ژ بەر رۆناهییا گرژیێن زێدە د ناڤبەرا ئەمریكا و ئیرانێدا، ئاخڤتن ل سەر ئەگەرێ دەستپێكرنا شەڕەكێ نوو ژ ئالیێ واشنتۆنێ ڤە دژی تەهرانێ، دلتەنگییەكا مەزن ل ئیراقێ دروست كریە، ئەوژی ژبەر هەستییاریا پێگەهێ جوگرافی و سیاسی د ناڤبەرا هەردو ئالییاندا.
ئیراق وەك لاوازترین خال د هەر پێشهاتەكا داهاتیدا دهێتە هەژمارتن، چونكە هەتا نوكە ژی خودانا ژێرخانەیەكا ئەمنی و ئابۆرییا ئارام نینە كو بشێت دەرئەنجامێن هەر شەڕەكێ نوو ل دەڤەرێ هەلبمێژیت، ب تایبەتی ل گەل وان قەیرانێن ئابۆری و فشارێن جەماوەری یێن ناڤخوەیی یێن بەر ب زێدەبوونێ دچن ژ بەر تێكچوونا ژیارێ و خزمەتگوزارییان تێدا دروست بووی.
ئەو پسپۆرێ سیاسی دبێژیت» هەر پێشهاتەكا سیاسییا بەرفرهە ل دەڤەرێ تنێ د ناڤ سنوورێن ئیرانێدا نامینیت، بەلكو دێ دەرئەنجامێن راستەوخوە ل سەر ئیراقێ هەبن، چ ژ روویێ ئەمنی، ئابۆری، یان جڤاكیڤە. ئیراق ژ ئالییەكی هێزێن سیاسی و چەكداری یێن گرێدای ئیرانێ ب خوەڤە دگریت و ژ ئالییەكێ دیڤە ژی مێهڤاندارییا هێزێن ئەمریكی دكەت د چارچۆڤەیێ هاریكارییا ئەمنیدا، ئەڤە ژی وەلێدكەت ببیتە ئەگەرێ مەیدانەكا پێكدادانێ بۆ هەر ململانێیەكا ب وەكالەت».
ئەلئەسعەدی ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» بەرژەوەندییا ئیراقێ د وێ چەندێ دایە كو خوە دۆر بكەت ژ وێ چەندێ ببیتە مەیدانا ئێكلاكرنا حیساباتێن هەرێمایەتی و نێڤدەولەتی، چونكە ئیراقێ خوە ل بەر شەڕەكێ نوو ل دەڤەرێ ناگریت و پێدڤییە ئەم هەموو تێبگەهین كو یاریكرن ب ئاگرێ ل ڤێ دەڤەرێ دێ دەرئەنجامێن كارەساتبار هەبن كو دێ مە هەموویان بێی جوداهی ڤەگریت».

رۆژنامەیەكا ئیسرائیلی د راپۆرتەكا خوە دا باس ل وێ چەندێ دكەت، وەلاتێن رۆژئاڤا ب تایبەتی ئەمریكا، بەرانبەر هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی یێن هەرێما كوردستانێ.
دوهی چارشەمبی 23/7/2025، رۆژنامەیا جیرۆزلیم پۆست یا ئیسرائیلی د راپۆرتەكێدا باس ل وێ چەندێ كر، هەلوەستێ بەغدا بەرانبەر هێرشێن درۆنی ل سەر هەرێما كوردستانێ، گەلەك یێ خاڤە و جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بزاڤكریە روونشتنەكا تایبەت ل سەر بكەت، بەلێ یا سەركەفتی نەبوو. پترییا هێرشان ژی ل سەر دەزگەهێن پەترۆلی هاتینە كرن.
رۆژنامەیا ناڤبری ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كریە» كورد شیاینە پەیاما نەرازیبوونێ ل سەر هەلوەستێ بەغدایێ بگەهینە رۆژئاڤا، لەوما وەلاتێن رۆژئاڤا ب تایبەتی ئەمریكا ژ هەلوەستێ بەغدایێ گەلەك د دلتەنگن».
رۆژنامەیا جیرۆزلیم پۆست بەلاڤكر ژی» بێ هەلوەستییا بەغدا ل لێپرسینێ ژ هێرشبەران، وەدكەت هێرش زێدەتر ببن ورۆژئاڤا ژی دێ زێدەتر بێ ئومێد بیت».