سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، پشكداری د بەهییا كەریم شنگالی دا كر و هەڤخەمییا خوە گەهاندە كەسوكارێن رەحمەتی.
مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ، ل هەولێرێ، پشكداری د بەهییا كەریم شنگالی، وەزیرێ ناڤخوەیی یێ بەرێ ل هەرێمێ و سەركردەیێ دیار یێ پارتی كر.
مەسرور بارزانی، هەڤخەمییا خوە گەهاندە مالبات و كەسكوكارێن رەحمەتی و هیڤی خواست، خودایێ مەزن گیانێ وی ب بەهەشتێ شاد بكەت و ئارامیێ ب مالبات و كەسوكار و هەڤالێن وی ببەخشیت.
ژ ئالیێ خوەڤە مالباتا كەریم شنگالی، سوپاسییا خوە بۆ هەڤخەمی و بەرهەڤبوونا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ د بەهیێدا دیاركر.

حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بەیاننامەیەك ل دۆر بنپێكرنێن قانوونی و دستووری یێن حوكمەتا فیدرالی بەلاڤكر.
د بەیاننامەیا حوكمەتا هەرێمێ دا هاتیە» ل چەند سالێن بۆری، حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ، ل سەر ئاستێن سیاسی و ئابۆری و دارایی، دۆرپێچ ئێخستییە سەر خەلكێ هەرێما كوردستانێ و فشارێن بەردەوام بۆ بچووككرن و لاوازكرنا هەرێما كوردستانێ كرینە. ل گەل وێ چەندێ پێشكەفتنا هەرێما كوردستانێ، فاكتەرێ ئارامیێ و گەشەیا دەڤەرێیە و ل شەڕێ تیرۆرستێن داعشێدا رۆلێ د پەیداكرنا ئارامیێ و حەواندنا ئاوارەیێن ناڤەڕاست و باشوورێ ئیراقێ دیتیە، بەلێ حوكمەتا فیدرالی ل شوونا هەڤپشكی و رێككەفتنێ، هەموو ئامراز بۆ سازادانا هەرێما كوردستانێ بكارئیناینە».
حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئاماژە كر» بۆ دەمێ 11 سالان حوكمەتا فیدرالی بودجە و مووچەیێ خەلكێ كوردستانێ بڕییە، د بەرانبەر دا هەموو مەهان بەهانەیێن جۆراوجۆر بۆ نەهنارتنا مووچەی دروست كرینە. سەرەرای وێ چەندێ دادگەها فیدرالی بڕیار دایە مووچەیێ خەلكێ كوردستانێ بێ گیرۆبوون بهێتە خەرجكرن و ب هیچ بابەتەكیڤە نەهێتە گرێدان».
حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د بەیاننامەیا خوە دا دیاركر ژی» ل هەموو مەهان بەهانەیێن بەغدایێ هاتینە دەربازكرن و كێشەیێن لیستا مووچەی چارەسەركرینە، بۆ ڤێ چەندێ ژی سیستەمێ پەیرۆلی هاتە دامەزراندن و قانوونا ئێكگرتی یا خانەنشینییا ئیراقێ و سیستەمێ ب بەنكیكرنا مووچەی هاتە بجهئینان و ل سەر داخوازا حوكمەتا فیدرالی دامەزراندنا بەردەوام و گرێبەست ب هەموو شێوەیەكی هاتە راگرتن. بەلێ حوكمەتا فیدرال هەموو مەهان مووچەیێ فەرمانبەران گیرۆكریە و هیچ سالەكێ ژی هەر 12 مووچە بۆ هەرێمێ نە هنارتینە، ئەڤە ژ بلی نە پەیڕەوكرنا دادپەروەریێ د دامەزراندنێ و پلەبلندكرنێدا هەمبەركرن ب دەڤەرێن دی ل ئیراقێ. ل دووماهی بڕیارا ستەمكارانە و سزادانەكا نوو، وەزارەتا داراییا ئیراقێ بڕیار دا مووچەیێ هەشت مەهێن سالا 2025 نەهنێریت د دەمەكیدا ژ 13 ملیار دینارێن پشكا هەرێما كوردستانێ بۆ سالا 2025، تنێ چار ملیار دینار هاتینە هنارتن» .
ل دۆر راگرتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ژی، حوكمەتا هەرێمێ بەرچاڤكر» بەغدا ب رێكا سكالایا نێڤدەولەتی ل 25/3/2023 هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ راگرت، كو ژ ئەگەرێ وێ چەندێ ئیراق و هەرێما كوردستانێ ب 25 ملیار دۆلاران زیاندار بوون».
دیاركر ژی» حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل 4/4/2023 ل گەل ئیراقێ رێككەفتن ئیمزاكر كو پەترۆلا هەرێمێ ب رێكا كۆمپانییا (سۆمۆ) بهێتە فرۆتن. هەرێما كوردستانێ 11 ملیۆن بەرمیلێن پەترۆلێ رادەستی كۆمپانییا سۆمۆ كرن، بەلێ ئیراقێ هیچ تێچوویەكێ وێ بەرهەمئینانێ خەرج نەكر» .
بەیاننامەیا حوكمەتا هەرێمێ باس ل وێ چەندێ كر» ژ بلی كو 50% ژ داهاتێ نە پەترۆلی هاتیە رادەستكرن، بەلێ بەغدا بۆ دەمێ 11 سالایە بودجەیا كوردستانێ بڕی و ژ ئەگەرێ وێ چەندێ پڕۆژە و گەشەیا باژێرێن وێ راوەستاندییە، سەرەرای پەسەندكرنا بودجەی بۆ سالێن 2023،2024،2025. ئەڤە ژ بلی وێ چەندێ بەغدا هیچ قەرەبوویەكا خەلكێ كیمیابارنكری و جینۆسایدكری و ئەنفالكری یێ كوردستانێ نەكریە، كو مادەیا 132 ژ دستووری ئاماژە پێ كریە».
حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دوپاتكر ژی» ئیراق ژ بلی وێ چەندێ مووچەی و بودجەی بۆ هەرێما كوردستانێ نا هنێریت، ئاستەنگان ژی ل پێشبەری هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دروست دكەت، تاكو نەشێت ئابۆرێ خوە ب ڤەژەنیت و مووچەیان دابین بكەت. د دەمەكیدا مادەیێن 111 و 112 ژ دستوورێ ئیراقێ مافێ وەبەرئێنانا وزەیێ بۆ هەرێما كوردستانێ دەستەبەر دكەت، هەرێما كوردستانێ هەموو ئاسانكاری بۆ مەرجێن ئیراقێ و رێككەفتن ل گەل كۆمپانییان كریە و گرێبەستێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و كۆمپانییان ب گۆڕەی بڕیارا دادگەهێن ئیراقێ د قانوونینە, بەلێ حوكمەتا ئیراقێ ئاستەنگێن نوو ل پێشبەری پڕۆسەیێ دروست دكەت، تاكو هەرێما كوردستانێ ژ روویێ ئابۆریڤە لاواز بكەت و شیانا خوە بڕێڤەبرنێ نەبیت وەك ل دەستپێكا سالا 2014 روودای».
ل دووماهییا بەیاننامەیا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دا هاتیە» سەرەرای وێ چەندێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ هەموو بەهانەیێن بەغدا د وارێ دارایی و پەترۆلێدا بڕینە، هەڤدەم بەرهەڤییا خوە بۆ دانوستاندنێ و كاركرنێ ب دستووری و بڕیارێن دادگەها بلند یا فیدرالی نایشادایە، بەلێ سزادان و دۆرپێچێن بەغدا ل سەر خەلكێ كوردستانێ د بەردەوامن و نیازاحوكمەتا فیدرالی ل دژایەتییا هەرێما كوردستانێ و خەلكێ وێ بۆ ناڤخوە و دەرڤە یا رۆهن بووی، ئەڤێ چەندێ ژی نەرازیبوونەكا توند یا حزبێن كوردستانی و ئیراقی و سەرۆكایەتییا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ و سیاسەتمەدار و چاڤدێرێن دەرڤە ژێ پەیداكریە».

دیدار/ دلۆڤان ئاكرەیی

ئەندامێ كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی دیموكراتی كوردستان د . مەحەمەد خورشید ب رێكا رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) دلگرانییا خوە ل هەمبەر رەفتار و رەوشا ئیراقێ بۆ كوردستانێ دروستكری دیاركر و راگەهاند : ڤی مەژی باوەری ب دستوورێ ئیراقێ نەمایە و ئەو رەفتارا حوكمەتا فیدرال ل گەل هەرێمێ ئەنجام ددەت ژ دلگرانییێ دەربازبوویە ئەڤە نە دادیەكا مەزنە هەمبەر خەلكێ كوردستانێ و فەرمانبەرێن وێ دهێتە كرن كو دو پشكە ، پشكەك نەهنارتنا مووچەیە ل دژی فەرمانبەران، پشكەكا دی بودجەیا گشتییە یا هەمی خەلكێ كوردستانێ.
د. محەمەد خورشید زێدەتر گوت» : حوكمەتا فیدرال دستوورێ ئیراقێ بن پێ دكەت ، و هەكە ڤەگەریا بۆ دستوورێ ئیراقێ كو دستووری دەستهەلات بۆ حوكمەتا فیدرال دیاركریە و نابیت ب ڤی شێوەی سەرەدەریێ ل گەل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بكەت، ل مادەیا 121 ژ دستوورێ ئیراقێ هاتیە دیاركرن كو پێدڤییە ب شێوەیەكێ وەكهەڤ و دادپەروەرانە ل داهاتێ حوكمەتا فیدرال بۆ هەرێمان و پارێزگەهان بهێتە دیاركرن ، ب شێوەیەكی كو پێتڤیێن خوە پێ دابین بكەت ، بەلێ ئەڤە بنپێكرنا وێ مادەیا دستووری و مادەیێن تایبەتە ب داهاتێ پەترۆلێ و مادەیا 112 یە كو تێدا هاتیە دیاركرن ، پێدڤییە داهاتێ پەترۆلێ ب وی شێوەیی بیت كو پشكا وان هەرێمان بهێتە دان یێن پەترۆل تێدا دهێتە دەرئینان ، لەوما ئەوا دهێتە كرن بنپێكرنا دستوورێ ئێراقێیە».
دیاركر ژی» بەری جەژنێ ب رێكا بەیاننامەیەكێ كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی راگەهاند بوو ، نوونەرێن مە هاتینە راسپاردن ڤێ پرسێ چارەسەر بكەن ، بەلێ حوكمەتا ئیراقێ ژ دەف خوە بریار دەركرینە و د نوكەدا چاڤەڕێ دهێتە كرن دادگەها فیدرالی بڕیارەكێ دەربكەت بۆ وێ چەندێ ئێدی حوكمەتا ئیراقێ نەشێت مووچەیێن فەرمانبەرێن كوردستانێ راگریت».
ئەندامێ كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی ئاماژەكر» ب مخابنیڤە بەغدا نەچوویە ژێر بارێ بڕیارێن دادگەها فیدرالی و بەردەوام داخویانیێن تۆند دەردكەت، ل چەند سالێن بۆری ئەو كەسێن ل حوكمەتا ئیراقێ دەستهەلات وەرگرتی بزاڤ كرینە دەستووری بنپێ بكەن ، هەرچەندە سیستەمێ نوكە ل ئیراقێ فیدرالییە ، بەلێ دەستهەلاتدارێن بەغدایێ باوەری ب سیستەمێ فیدرالی نینە و كەسێن هەڤرەنگێ خەزعەلی چو جاران باوەری ب دەستووری و مافێن كوردستانییان نینە ، د نوكە دا ئیراق ل جیهانێ بوویە دەڤەرەكا دیار كو ئالی و گرۆپ و تاقم و میلیشیا ب رێڤەدبەن ، ئەڤ داخویانیێن ل دژی كوردستانێ دهێنە دان درووشمێن هەلبژارتنانە و وان دڤێت دژایەتیكرنا كوردستانێ بكەنە رێكەك بۆ كۆمكرنا دەنگان، و ڤی مەژی و هزرێ ئیراق گەهاندە ئەڤرۆ یا پڕ كێشە و گێلەشۆك ووان دڤێت بەردەوامیێ ب مانا خوە بدەن ، بەلێ ب پشتڕاستیڤە ئەڤ مەژییە ب ڤی شێوەی بەردەوام بیت ژیێ وێ ژ ژیێ رژێمێن بۆری درێژتر نابیت».

ئەندامەكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان راگەهاند: ژ ئەگەرێ وێ رەوشا ل دەڤەرێ روودای، هنارتنا پەترۆلێ ب رێكا باشوورێ ئیراقێ دێ ئەستەم بیت.
مەریوان قەرەنی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەندامێ لژنەیا ئاسایش و بەرگریێ ل جڤاتا ناڤبری ل پێگەهێ خوە ل سەر تۆرا جڤاكییا فەیسبووكی گوت» ئەو شەڕێ كو پێشبینی دهاتە كرن د ناڤبەرا ئەمریكا و ئیسرائیلێ ژ ئالییەكی و ئیرانێ ژ ئالییەكی دی ڤە روو بدەت، دەستپێكێن وی یێن دیار دبن».
قەرەنی گوت ژی» كەس ناخوازیت شەڕ و ئالۆزی هەبیت، چونكە هیچ ئالییەك د شەڕی دا مفادار و سەركەفتی نابیت. بەلێ نوكە رەوش یێ روودای، هەروەك شارەزایێن سیاسی باس ل وێ چەندێ دكەن كو ئەڤ شەڕە هەر د ناڤبەرا ئیسرائیلێ و ئیرانێ دا نابیت و چریسكێن شەڕی دێ گەهنە ئیراقێ ژی (كو هیڤیدارین ئەڤە روونەدەت). بەلێ هەكە شەڕ بەربەلاڤ ببیت، د دەمەكێ نێزیكدا لڤینێن گەشتان ل كەنداڤێ عەرەبی و ب تایبەتی ژی ب رێكا بەندەرێ فاو دێ گەلەك ب زەحمەت بیت، ئەڤە ژی دێ بیتە ئەگەرێ وێ چەندێ ئیراق نەشێت پەترۆلا خوە ب رێكا باشوورێ ئیراقێ ب هنێریت، لەوما ب نەچاری ئێك رێك دمینیت تاكو پەترۆلا خوە تێدا ب هنێریت، ئەوژی بۆرییا ڤەگوهاستنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێیە بۆ بەندەرێ جەیهان یێ توركی» .
باس ل وێ چەندێ ژی كركو ل سالێن بۆری د چارچۆڤەیێ سیاسەتا دژایەتیكرنا ئابۆرێ هەرێما كوردستانێ، حوكمەتا فیدرالی بۆرییا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ژ كارئێخست، بەلێ دیارە رەوش بەر ب ئالۆزبوونێ دچیت و ب ڤی جۆری ژی ئیراق ب نەچاری دێ پەنایێ بۆ بۆرییا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بەت و دێ دەتە كاری، چونكە هەكە ڤێ چەندێ نەكەت، دێ ژێدەرێ سەرەكیێ داهاتێ وێ كەڤیتە مەترسیێ».
دیاركر ژی» ب پشتڕاستیڤە باشترین چارەسەری بۆ ئیراقێ ئەوە كو دەست ژ سیاسەتا دژایەتیكرنا ئابۆرێ هەرێما كوردستانێ بینیت و د وێ چەندێ بگەهیت كو پێشكەفتنا هەرێما كوردستانێ ب رامانا پێشكەفتنا ئیراقێیە، نەك شكەستنا وێیە».

ب، سه‌رجان مەحمود:

بەرپرسەکێ عەرەبستانێ دیار کریە، شەڕێ نها د ناڤبەرا ئسرائیلێ و ئیرانێ دێ کاریگەریا خوە ل هەموو رۆژهەلاتا ناڤین کەت و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی ل گەل هەر یەک ژ وەلاتێن عومان، ئیتالیا و فرەنسا کار دکەین دا شەڕێ نها ب دووماهی بهێت.

بەرپرسەکێ وەزارەتا دەرڤە یا عەرەبستانا سعوودیێ بۆ ئاژانسا رویترز یا نووچەیان دیار کریە، شازادە محەمەد بن سەلمان ل گەل سەرۆک کۆمارێ فرەنسا، سەرۆک وەزیرا ئیتالیا و بەرپرسێن عومانێ د پەیوەندیێ دایە و داخواز ژ وان وەلاتان کریە کو ب هەموو شیانێن خوە کار بۆ راگرتنا شەڕێ نها د ناڤبەرا ئیرانێ و ئسرائیلێ دا بکەن، چونکی مەترسیا ڤێ یەکێ هەیە کو هندەک وەلاتێن دی ژی پشکداری دا شەڕی دا بکەن و وی دەمی دێ رۆژهەلاتا ناڤین تووشی کارەساتەکا گەلەک مەزن بیت.
ل ئالیێ دی پەیڤدارێ وەزارەتا دەرڤە یا ئیرانێ ئیسماعیل بەقایی دیار کر، ئسرائیلێ ل بەر چاڤێ هەموو جیهانێ قانوونێن نێڤدەولەتی بنپێکرن و ئێرشی ئیرانێ کر و د ئەنجاما ئێرشا ئسرائیلێ دا هەتا نها ٩ زانایێن ئەتۆمی، پتر ژ بیست فەرماندارێن ئیرانێ و گەلەک وەلاتیێن سڤیل هاتینە کوشتن و ئیرانێ ژی بەرسڤا ئێرشا ئسرائیلێ دایە و زیانێن گەلەک مەزن ژی گەهاندینە ئسرائیلێ و د دەمەکێ وەسا دا دانوستاندنێن ل گەل ئەمریکا چو رامانا خوە نینن.
چاڤدێرێن سیاسی ژی دیار دکەن، هەتا نها ئەمریکا ب رەنگەکێ ئەکتیف پشکدری د شەڕی دا نەکریە، لێ هەکە ئێرشێن ئیرانێ ل سەر ئسرائیلێ بەردەوام بیت ئەمریکا و فرەنسا دێ بەرگریێ ل ئسرائیلێ کەن و ئەو یەک دشێت ببیتە ئەگەرێ بەرفرەهبوونا شەڕی، چونکی ل ئالیێ دی پاکستانێ ژی پشتەڤانیا خوە بۆ ئیرانێ دیار کر و راگەهاند هەکە پشتەڤانیێ ل ئیرانێ نەکەن دێ ئسرائیل ئێرشی هەموو وەلاتێن ئیسلامی کەت و دڤێت سنورەک بۆ ئێرشێن ئیرانێ بهێتە دانان.
ل ئالیێ دی هەر پشتی ئێرشا ئسرائیلێ یا ل سەر ئیرانێ رەجەب تەیب ئەردۆغانێ سەرۆک کۆمارێ تورکیا ژی راگەهاند، ئسرائیل دێ هەموو رۆژهەلاتا ناڤین تووشی کارەساتەکا مەزن کەت و دڤێت رێگری ل ئسرائیلێ بهێتە کرن و د هەمان دەمی دا دەولەت باخچەلی سەرۆکێ پارتا بزاڤا نەتەوەپەرست یا تورکیا ژی دیار کر، یا نها روو ددەت دەمەک درێژە کار بۆ هاتیە کرن و پشتی ئیرانێ دێ ئیسرائیلێ ئێرشی تورکیا ژی کەت، چونکی ئسرائیلێ دڤێت ب پشتەڤانیا ئەمریکا و وەلاتێن دی نەخشێ رۆژهەلاتا ناڤین ب تەمامی بگوهۆڕیت و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی گرنگە تورکیا خوە بۆ هەر ئەگەرەکێ بەرهەڤ بکەت، چونکی یا نها روو ددەت گەلەک مەترسیدارە و هەکە بەرهەڤی نەهێنە کرن دێ تورکیا تووشی کارەساتەکا مەزن بیت.

ئەمیر عەزیمی بسپۆرێ کاروبارێن سیاسی و سەرنڤیسەرێ پشکا فارسی یا ئاژانسا بی بی سی دیار دکەت، ئارمانجا ئسرائیلێ گوهۆڕینا دەستهەلاتا سیاسی یا ئیرانێ یە، ئسرائیل دەمەک درێژە کار بۆ ژناڤبرنا بنگەهێن ئەتۆمی و سەربازی یێ ئیرانێ دکەت و شیا د دەمەکێ کورت دا زیانێن گەلەک مەزن بگەهینتە ئیرانێ، سەرۆک وەزیرێن ئسرائیلێ پشتی ئێرشا ل سەر ئیرانێ د دو پەیامێن جودا جودا دا داخواز ژ خەلکێ ئیرانێ دکەت ل دژی دەستهەلاتێ رابن، ئەو یەک ژی نیشا ددەت ئارمانجا ئێرشا ڤێجارێ یا ئسرائیلێ گوهۆڕینا دەستهەلاتا ئیرانێ یە.
ناڤهاتی ئەو یەک ژی دیار کریە، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی پێشبینی دهێتە کرن شەر بۆ دەمەکێ ڤەکێشیت و ئیرانێ ژی شیان هەنە زیانێن مەزن بگەهینتە ئسرائیلێ و دبیت شەڕێ نها هەموو رۆژهەلاتا ناڤین ژی ڤەگریت، چونکی دەستهەلاتا نها یا ئیرانێ دێ ب هەموو شیانێن خوە شەڕی بۆ مانا خوە کەت.

تونجەر باکرهان هەڤسەرۆکێ دەم پارتی دوهی ل باژێرێ ئامەدێ یێ باکورێ کوردستانێ سەرەدانا هژمارەک ژ پارتێن کوردستانێ کر و پشتی هەڤدیتنێ ژی ژ بۆ دەزگەهێن راگەهاندنێ دیار کر، نها قووناغەکا نوو دەستپێکریە و گەلەک گرنگە کورد د ناڤا خوە دا ئێکگرتی بن، ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی وەکو دەم پارتی ئەو داخوازا پشتەڤانیێ ل هەموو پارتێن کوردستانی یێن ل تورکیا و پارچەیێن دی یێن کوردستانێ دکەن.
سەبارەت ب داخوازا ئۆجەلانی یا بۆ هەڤدیتنا ل گەل سەرۆک بارزانی ژی ناڤهاتی راگەهاند، ئۆجەلان کار بۆ ئێکەتیا ناڤمالیا کوردی دکەت و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی گەلەک ئاسایی یە هەڤدیتنەک د ناڤبەرا ئۆجەلانی و سەرۆک بارزانی دا دروست ببیت، ئەو یەک ژ بۆ پێشڤەبرنا قووناغا ئاشتیێ ژی گەلەک گرنگە، چونکی نها پێدڤیا تورکیا و کوردان ب ئاشتیێ هەیە و بێگومان سەرۆک بارزانی ژی دشێت ژ بۆ پێشڤەبرنا قووناغا ئاشتیێ هاریکار بیت.

ب سەرپەرشتییا سەرۆك مەسعود بارزانی، دوهی دوشەمبی 2/6/2025، كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی دیموكراتی كوردستان، كۆمبوونەكا خوە یا بەرفرەه ئەنجامدا و تێدا چەندین تەوەر باسكرن ژوان پەیوەندی ل گەل ئیراقێ و پرسا نەهنارتنا مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێمێ و بزاڤێن پێكئینانا كابینەیا نوو یا حوكمەتا هەرێمێ.

دەقێ بەیاننامەیا كۆمبوونا كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی دیموكراتی كوردستان

ب سەرپەرشتییا جەنابێ (سەرۆك مەسعود بارزانی)، كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتا مە، ب بەرهەڤبوونا هەڤالێن كۆمیتەیا ناڤەندی و بەرپرسێن لقان، ل دوشەمبی 2/6/2025 كۆمبوونا خوە یا بەرفرەه ئەنجامدا.
كۆمبوونێ ب ساتەك راوەستان بۆ رێزگرتنێ ل گیانێ پاقژێ شەهیدێن كوردستان، سەروەرێ وان بارزانیێ نەمر و كاك ئدریسێ هەردەم ساخ، پاشی چەند پرسێن گرنگ هاتنە شرۆڤەكرن و گەنگەشە ل دۆر هاتە كرن.
تەوەرێ ئێكێ/ پەیوەندیێن مە ل گەل حوكمەتا فیدرال، پارتا مە ل قۆناغا بەرهنگاربوون و ژناڤچوونا رژێمێ و پاشی ژی ل ئاڤەدانكرنا ئیراقەكا نوو كو تێدا هەموو هەڤوەلاتی هەست ب ئارامیی و بكەن و ب گۆڕەی دستووری بگەهنە ماف و ئازادیێن خوە، ئیراقەك كو بێی جوداهییا نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبی بۆ هەموویان بیت، رۆلێ كاریگەر هەبوو، سەركردایەتییا سیاسییا كوردستانێ ب بڕیارا پەرلەمانێ كوردستانێ پشكداری د دارمەزراندنا ئیراقەكا نوو دا كر ل سەر بنەمایێ هەڤپشكیێ و سازانێ و ل هەڤهاتنێ (شراكە، توافق، توازن) و ب رێڤەبرنا ئیراقێ ژ ئالیێ هەموو پێكهاتەیێن وێڤە ب گۆڕەی دستوورێ بەردەوام یێ ئیراقا فیدرال و دابینكرنا ژیانەكا هەژی بۆ هەموو خەلكێ ئیراقێ كو ببیتە جهێ قەرەبووكرنا وان هەموو نەهامەتی و وێرانیێن ب سەر ئیراقێ ب گشتی و كوردستانێ ب تایبەتی هاتین. مخابن پشتی دەربازبوونا چەند سالان ل سەر ژناڤچوونا رژێمێ، پشكەك ژ دەستهەلاتدارێن بەغدایێ ب مەژیێ دوور ژ مەژیێ فیدرالی و ب ئاراستەیێ ڤەگەراندنا دەولەتا مەركەزی و پشتكرن ل دستووری و رێككەفتنێن كو د ناڤبەرا ئالیێن سیاسی دا هاتینە ئەنجامدان بۆ پێكئینانا كابینەیا حوكمەتێ و فشار ئێخستنێ ل سەر هەرێمێ ب هەموو شێوازەكی و بكارئینانا كارتا مووچەی و بودجەیا هەرێما كوردستانێ پێنگاڤان د هاڤێژن، كۆمبوونێ پەسەند و پشتەڤانییا هەلوەستێ مەكتەبا سیاسییا پارتا مە كر ل دۆر مووچەیێن مووچەخۆرێن كوردستانێ، هەروەسا هەلوەستێ حزبێن كوردستانی ل كۆمبوونا هەڤپشك ل رێكەفتی 31 گولانا 2025 بلند هەلسەنگاند و پشتی وێ ئاماژەیا ئەرێنی كو ژ ئالیێ حوكمەتا فیدرالی و دەزگەهێ دادوەری هەی بۆ چارەسەركرنا گرفتێ ئەم ژی داكۆكیێ ل چارەسەركرنا كێشەیان دكەین و دووماهی ئینانێ ب ڤی شێوەیێ رەفتارا نەدادپەروەرانە كو ل گەل رەوشا ژیارا فەرمانبەر و مووچەخۆرێن كوردستانێ دهێتە كرن.
تەوەرێ دویێ/ پەیوەندیێن مە ل گەل هێز و ئالیێن سیاسی یێن كوردستانی، پارتا مە باوەرییا تمام ب فرەحزبیێ و دگەلدا ژی ب كارێ هەڤپشك و بەرپرسیارەتییا هەڤپشك هەیە، ژ ڤی روانگەهیڤە مە بەردەوام بزاڤا رێكخستنا ناڤمالا كوردستانی هەبوویە و مە بزاڤا جدی ژی كر بۆ دروستكرنا هەڤپەیمانییەكا كوردستانی بۆ پشكداریكرنا د هەلبژارتنێن داهاتی یێن خولا شەشێ یا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بۆ وێ چەندێ ل بەغدایێ وەكو پێكهاتەیێ كوردی مە رۆلەكێ كاریگەر هەبیت، نەك وەكو ئەحزاب، بەلێ مخابن پێشوازی ل وێ بزاڤا مە نەهاتە كرن و یا بێ ئەنجام بوو. دووماهی بزاڤا مە ژی بۆ پێكڤە كاركرنێ و دروستكرنا ئێك بۆچوون بەرامبەر كێشە و ئاستەنگان ئەوبوو كو مە داخواز ژ هەموو پارت ‌وئالیێن كوردستانی كر و مە مێهڤانكرن بۆ كۆمبوونەكا هەڤپشك كو ب سوپاسیڤە بەهرا هەرە مەزن یا حزب و ئالییان بەرهەڤی كۆمبوونێ و دانوستاندنان بوون هەڤدەم چەند ئالییەكا ژی دەستپێشخەرییا مە قەبوول نەكركو ئارمانج ژێ راوێژ و لێكگۆهارتنا بیر و بۆچوونان بوو ل دۆر بڕیارا نە قانوونی یا وەزارەتا داراییا حوكمەتا فیدرال سەبارەت ماف و شایستەیێن دارایی یێن مووچەخۆران ب تایبەتی و خەلكێ هەرێما كوردستانێ ب گشتی، جهێ ئاماژە پێكرنێیە كۆمبوونا ناڤبری كۆمبوونەكا باش و سەركەفتی بوو.
تەوەرێ سیێ/ سەرەدان و كۆمبوونێن بەرێز سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، پشتی دانوستاندن و رۆهنكرنا ناڤەرۆكا سەرەدانا وی بۆ ئەمریكا، كۆمبوونێن وی ل گەل كەسایەتی و دەزگەهێن وی وەلاتی ب كارەكێ باش هاتە زانین بۆ زێدەتر ب هێزكرنا پەیوەندیێ د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و ئەمریكا دا، هەروەسا رێككەفتنێن ل سەر زەڤیێن غازێ و پەترۆلێ كو د چارچۆڤەیێ مافێن دستووری و قانوونی یێن هەرێمێ دانە، ب مفایێ ڤەژاندنا ئابۆرییا هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ هاتە زانین.
تەوەرێ چارێ/ پرۆسەیا پێكئینانا كابینەیا دەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ: لژنەیا دانوستاندنێن پارتا مە پێزانین و رۆهنكرنێن پێدڤی ل دۆر پێنگاڤێن وێ پرۆسەیێ پێشكێشی كۆمبوونێ كر، بەردەوامییا پێنگاڤێن لژنەیا ناڤبری ب مەبەستا پێكئینانا كابینەیا دەهێ ب زووترین دەم ب پێدڤی هاتە زانین.
تەوەری پێنجێ/ پرۆسەیا هەلبژارنێن خولا شەشێ یا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ، لژنەیا بلند یا سەرپەرشتا پرۆسەیا هەلبژارتنان هەموو پێنگاڤ و بەرهەڤیێن كو هاتینە كرن و پلان و بەرنامەیێ داهاتی یێ لژنێ و ئۆرگانێن پارتا ە سەبارەت ڤێ پرۆسەیێ بەرچاڤكر، كۆمبوونێ پلان و بزاڤێن لژنەیا ناڤبری ب گۆڕەی وی خشتەیێ دەمی كو هاتیە دیاركرن ب پەسەند زانی.

كۆمیتەیا ناڤەندی
پارتی دیموكراتی كوردستان
2/6/2025

سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ یێ بەرێ دبێژیت: ئیراق پێدڤی ب سیستەمێ سەرۆكایەتیێیە و دانا كۆنفیدرالیێ ب كوردان هەیە.
مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ یێ بەرێ د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا ئاشكراكر» سیستەمێ پەرلەمانی ل سەردەمێ پاشایەتیێ ل ئیراقێ یێ سەركەفتی نەبوویە، بۆ پەیڕەوكرنا سیستەمێ سەرۆكایەتیێ، دشیاندایە ب پێدانا كۆنفیدرالیێ، پشتڕاستبوون ب كوردان بهێتە دان».
ل دووڤ گوتنا سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ یێ بەرێ» پشكەكا مەزن ژ سەركردەیێن ئیراقێ ل گەل سیستەمێ سەرۆكایەتیێ نە، دبیت ب ئاشكرا باس ل وێ چەندێ نەكەن، بەلێ ئەوێ ژ سیستەمێ سەرۆكایەتیێ زیاندار، تنێ كوردن. بلا بهێین پشتڕاستبوونێ ب كوردان بدەین و سیستەمێ سەرۆكایەتیێ پەیڕەو بكەین، ئازادییەكا زێدەتر ژی ب كوردان بدەین، بەلێ د دوو پرساندا دخوازین هەڤپشك بن د گەل مەدا، ئەوژی سیاسەتا دەرڤە و بەرگریكرن ژ وەلاتی».
مستەفا كازمی پرسیار دكەت و دبێژیت» بۆچی ئازادییەكا زێدەتر ب كوردان نەهێتە دان، كو پەیوەندیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدایێدا هەردەم ئالۆزی و كێشە ب خوەڤە دیتینە؟ بۆچی پەیوەندیێن مە ل گەل هەرێما كوردستانێ ژ فیدرالیێ ڤەنەگوهێزین بۆ كۆنفیدرالیێ، یان فیدرالییەكا بەرفرەهتر ب كوردان نەدەین؟ كوردان پشتڕاست بكەین كو مافێن وان د پاراستی نە، نەكو وەك نوكە هەی هەڤشێوەیێ بابەتێ مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ».

بڕیارا وەزیرا داراییا ئیراقێ ب بڕین و نە هنارتنا مووچەیێن فەرمانبەرێن كوردستانێ، كارڤەدانێن مەزن ب دووڤ خوەدا ئیناینە و ئێكهەلوەستییا فراكسیۆنێن كوردستانی ل ئیراقێ و رایا گشتییا كوردستانێ رەت دكەت و ب نە قانوونی و دژایەتیكرنا مافێن دستووری و بێرێزیكرن ب كەرامەتا فەرمانبەران و برسیكرنا خەلكێ كوردستانێ دزانیت، هەروەسا هەژمارەكا سیاسەتمەدارێن عەرەبێن ئیراقی ژی ل دژی بڕیارا وەزارەتا داراییا ئیراقێ بۆ نەهنارتنا مووچەیێن فەرمانبەرێن كوردستانێ هاتنە دەنگ و ئاماژێ دكەن كو ئەڤ پێنگاڤە پێشهاتەكا مەترسیدارە ژ ئالیێ حوكمەتا بەغدایێ ڤە هاتییە هاڤێتن و نە ئارامییا سیاسی ل ئیراقێ پەیدا دكەت.
سالح موتلەك، سكرتێرێ حزبا بەرەیێ دیالۆگا نیشتمانییا ئیراقی گوت» مووچە مافێ هەموو ئیراقییانە و پێدڤییە د دەمێ خوەدا ب وان بهێتە دان و بۆ كەسێ ژی نینە منەتێ ب سەر وان فەرمانبەران بكەت كو ل ئیراقێ كار دكەن».
سالح موتلەكی هیڤی خواست هەموو ئەو كێشە بهێنە چارەسەركرن كو رێكێ ل بەرامبەر بەلاڤكرنا مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ د دەمێ خوە دا دگرن و گوت» خەمساری ژ ئالیێ حوكمەتا فیدرالیڤە یا هەی و دبیت ئەڤ چەندە بزڤریت بۆ وێ ئێكێ داهاتێ وەلاتی ب گۆڕەی قانوونەكێ كو ب وەكهەڤی نەهاتییە بەلاڤكرن».
دوپاتكر ژی» دەمێ قانوونەك بۆ بەلاڤكرنا داهاتی ب سەر ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ و پارێزگەهان هەبیت، دێ كێشە كێمتر بن».
ئاشكراكر ژی» ڤەكێشانا پارتی دیموكراتی كوردستان ژ پرۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ دێ كارەكێ مەترسیدار بیت و ل دووماهیێ دێ ئیراق ژی ژناڤچیت».
سكرتێرێ حزبا بەرەیێ دیالۆگا نیشتمانییا ئیراقی گوت ژی» هەكە ئیراق ل سەر هەمان سیاسەتا نوكە بەردەوام بیت د رێڤەبرنا قەیراناندا، ل پاشەڕۆژێ دێ تووشی پارچەبوونێ بیت».
میسال ئالۆسی، سیاسەتمەدارێ ئیراقی ل دۆر نەهنارتنا مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ ژ ئالیێ بەغدایێ ڤە، گوت» پرسیارا من ژ وەزیرا داراییا ئیراقێ تەیف سامی و سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ محەمەد شیاع سۆدانی ئەوە: هەوە و سەدرییان ناكۆكییا هەی، ئایا هوون دشێن مووچەیێن سەدرییان ببڕن؟ یان دێ پیڤازان ل سەر گوهێن هەوە سووركەن؟».
ئالۆسی پرسیارێ ژ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و وەزیرا داراییا ئیراقێ دكەت و دبێژیت» ئایا هوون دشێن مووچەیێن سوننەیان ل پارێزگەها ئەنبارێ ببڕن كو كەسوكارێن منن؟ هەكە هوون وێ چەندێ بكەن، دێ د دەمێ دو رۆژاندا حوكمەتا هەوە ژناڤبەن، چونكە سوننە دێ خوە ژ حوكمەتێ ڤەكێشن».
وی سیاسەتمەدارێ ئیراقی دیاركر ژی» سیاسەتا بكارئینانا سیاسەتێ و ناكۆكیێن سیاسی بۆ برسیكرنا هەڤوەلاتییان، سیاسەتەكا فاشییانەیە».
مەشعان جبووری، سیاسەتمەدارێ ئیراقێ، ل پێگەهێ خوە ل سەر تۆرا جڤاكییا (ئێكس) سەبارەت وێ چەندێ دبێژیت» كورد هەڤپشكێن سەرەكی نە د پرۆسەیا ژناڤچوونا رژێما سەدامی دا و ڤەكرنا دەرگەهێن نێڤدەولەتی بۆ ئۆپۆزسیۆنا ئیراقێ».
مەشعان جبووری گوت ژی» ب ڤەكێشانا كوردان ژ پرۆسەیا سیاسییا ئیراقێ دێ بیڤەلەرزەكێ ل ئارامییا ئیراقێ دەت».
جبووری ل دۆر ئەگەرێ خوەڤەكێشانا كوردان ژ پرۆسەیا سیاسییا ئیراقێ، دبێژیت» خوەڤەكێشانا كوردان ژ پرۆسەیا سیاسی تنێ دووركەفتنا پێكهاتەیەكی نینە، بەلكو دێ بیتە ئەگەرێ ژ ناڤچوونا پشكەك ژ شەرعییەتا نیشتمانی، كو گەلەك ب زەحمەتە ئیراق بشێت خوە ل بەر دەرئەنجامێن وێ چەندێ بگریت».
دیاركر ژی» تنێ دانوستاندن چارەسەرە و چو تشتەكێ دی نەشێت ببیت ب جهگرێ وێ چەندێ».
ژ ئالیێ خوەڤە، سالم جومەیلی، نڤیسەر و سیاسەتمەدارێ ئیراقێ، هەر سەبارەت ب پرسا دەرئەنجامێن بڕیارێن حوكمەتا ئیراقێ دژی هەرێما كوردستانێ و ئەگەرێ خوەڤەكێشانا كوردان ژ پرۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ، ل پێگەهێ خوە ل تۆرا جڤاكییا (ئێكس) نڤیسی» خوەڤەكێشانا كوردان ژ پرۆسەیا سیاسی هەر تنێ ڤەكێشان و دووركەفتنا پێكهاتەیەكی نینە، بەلكو رامانا وێ چەندێ ئەوە كەفتنا دستووری، ژ ناڤچوونا حوكمەتێ و ژناڤچوونا شەرعییەتا هەلبژارتنایە ل ئیراقێ».