هەولێر، قائید میرۆ

بەرپرسەكا پارتی دیموكراتی كوردستان ئاشكراكر، پارتی د ناڤا پرۆسەیا سیاسی یا ئیراقێدا هەژمارەكا مەزنە و كار بۆ دامەزراندنا جڤاتا فیدرالی دكەت و دبێژیت، بەری بچینە بەغدا ئێكەم كارێ پارتی پشتی ڤێ سەركەفتنا د هەلبژارتناندا بدەستڤەئینای دێ رێكخستنا نافمالا كوردان بیت و ل بەغدا ژی دێ كاركەین بۆ بەرگریێ ژ مافێن خەلكێ كوردستانێ و راستڤەكرنا قانوونا هەلبژارتنان..
د. ئەشواق جاف، ئەنداما كۆمیتەیا ناڤین یا پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت» د ناڤا فەرهەنگا پارتیدا چو ئەركەك یێ زەحمەت و ئەستەم نینە، پشتی ڤێ سەركەفتنا پارتی دیموكراتی كوردستان د هەلبژارتناندا وبدەستڤەئینانا زێدەتری ملیۆن دەنگان پارتی خوە ژبۆی قووناغا داهاتی بەرهەڤ دكەت، ئێكەم پێنگاڤا پارتی ژی بەری بچیتە بەغدا دێ رێكخستنا نافمالا كوردان بیت، هەتا ب ئێكگرتی بچینە بەغدا و كار بكەین بۆ بەرگریێ ژ مافێن خەلكێ كوردستانێ، پارتی رۆلەكێ مەزن هەیە ل پرۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ و كارنەمەیا خوە هەیە بۆ پێكئینانا حوكمەتا داهاتییا ئیراقێ، ژئالیێ قانوونی ڤە پارتی دێ كاركەت بۆ راستڤەكرنا قانوونا هەلبژارتنان، چونكە قانوونا نوكە كار ل ئیراقێ پێ دهێتەكرن چو دادپەروەری تێدا نینە بۆ نموونە پارتی زێدەتری ملیۆن دەنگان بدەستڤە ئیناینە و هەژمارا كورسیێن پارتی ب گۆڕەی ڤان دەنگان نینە، بەرەڤاژی ئالیێن دی هەنە هەژمارا دەنگێن وان ناگەهنە دەنگێن پارتی بەلێ كورسیێن وان زێدەترن، ئەڤەژی نە دادپەروەرییە د پرۆسەیا هەلبژارتناندا هەروەسا بهایێ كورسیان ل دەڤەرێن دی یێن ئیراقێ ل گەل هەرێما كوردستانێ جوداهییەكا مەزن هەیە، هەروەسا دێ پارتی كار ژبوی پێكئینانا جڤاتا فیدرالی ل ئیراقێ كەت، مادەیا 140 ژ دستوورێ ئیراقێ و دەركرنا قانوونا پەترۆل و غازێ و چەندین پرسێن دی یێن گرنگ د بەرنامەیێ پارتیدا نە بۆ بەغدا».
د. ئەشواق جاف دیاركر ژی، پارتی پارێزەرا قەوارەیێ هەرێما كوردستانێیە و ل بەغدا مەژییەك هەیە ب ناڤەندی سەرەدەریێ دگەل هەرێما كوردستانێ دكەت و دبێژیت» پارتی ل ئیراقێ هەژمارەكا مەزنە و حیساب بۆ پارتی دهێتەكرن، لەوڕا دێ كار كەین بۆ بەرگریێ ژ مافێن خەلكێ كوردستان ژوان ژی پشكا بودجەیێ هەرێما كوردستانێ و ماف و شایستەیێن كەسوكارێن شەهید و زیندانیێن سیاسی و پێشمەرگە و فەرمانبەران ب شێوەیەكێ گشتی، مە چەندین پرسێن هەلاویستی ل بەغدا هەنە، ئەز بەری نوكە ل بەغدا پەرلەمانتار بووم و ئەزموونەكا سیاسی و دپلۆماسی من هەیە ودوبارە ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ دێ ب هەموو شیانێن خوە كار كەین بۆ چارەسەركرنا وان پرسێن هەلاویستی و سیاسەتا پارتی ژی هەر ئەوە بچیتە بەغدا خزمەتا خەلكی بكەت و هەموو داخوازیێن مە یێن بۆ خزمەتا خەلكێ كوردستانێ دێ د ناڤا كارنامەیا كابینەیا داهاتییا حوكمەتا ئیراقێدا هەبن».

نڤیسەر و ئەكادیمییەكێ ئیراقێ د گوتارەكێدا كو مالپەرێ (صوت العراق) بەلاڤكری، دبێژیت: سەركەفتنا پارتی دیموكراتی كوردستان د هەلبژارتنێن جڤاتا نوونەرێن ئیراقێدا، دێ گوهۆڕینەكا مەزن د هەڤسەنگییا هێزا سیاسییا كوردستانێدا دروست كەت.
د. نادر لەتیف، نڤیسەر و ئەكادیمیێ ئیراقێ د وێ گوتارا خوە دا دیاركر» پارتی دیموكراتی كوردستان ب سەرۆكایەتییا سەرۆك مەسعود بارزانی، زێدەتر ژ ئێك ملیۆن دەنگ ب دەستڤەئینان، ئەڤ چەندە ژی دێ كورسیێن گرنگ د جڤاتا نوونەراندا بەخشیتە پارتی و دێ پێگەهێ خوە وەك دیارترین هێزا سیاسی پشتڕاست كەت».
هەروەسا ئاماژەكر» ئێكەتی نیشتمانی كوردستان ب سەرۆكایەتییا بافل تالەبانی تنێ 536 هزار و 161 دەنگ ب دەستڤەئینان كو دبیتە 24،52% ئەڤە ژی كێمبوونا بەرچاڤ یا جەماوەرێ وێ هەمبەركرن ل گەل هەلبژارتنێن دی بەرچاڤ دكەت».
د. نادر لەتیف، د گوتارا خوە دا باس ل وێ چەندێ كر كو» ئەدایا لاواز یا ئێكەتیێ دەربڕینێ ژ شكەستنا ستراتیژییا وێ دكەت كو د پشتبەستنا بافل تالەبانی ب ئاخڤتنێن شەڕانگیز و شانۆیی ل دەمێ بانگەشەیا هەلبژارتنان دهاتە كرن».
ل دووڤ د. نادر لەتیف» گوتارێن بافل تالەبانی پێك دهاتن ژ هێرشێن كەسی و سڤكاتیكرن ب هەڤڕكان، ئەڤێ چەندێ ژی وەكر وێنەیێ خوە ل دەف لایەنگران لاواز بكەت و باوەرییا سیاسی ب حزبا خوە كێم بكەت و ئەڤ شێوازی بافل تالەبانی زیان ب باوەرییا گشتی گەهاند».
ناڤبری رۆهنكر ژی» سەركەفتنا پارتی پێگەهەكێ ب هێز د دەتێ د دانوستاندناندا ل گەل حوكمەتا فیدرالی و هەلوەستێ خوە د پرسێن گرنگ وەك پەترۆل و ژێدەرێن دارایی یێن هەرێمێ، تەرخانكرنا بودجە و مووچەیێ فەرمانبەران و هەماهەنگییا ئەمنی و سەربازی».
هەروەسا باس ل وێ چەندێ ژی كر» هەولێر دشێت رۆلێ خوە د دانوستاندناندا ل گەل بەغدا ب هێزتر بكەت، ب هێزبوونا پارتی دیموكراتی كوردستان وەك هێزەكا سیاسییا مەزن كو پێگەهێ خوە ل دەڤەرێ ب هێزتركریە، دێ كەتە گرنگترین ئالیێ سیاسی د ناڤ هەر هەڤپەیمانییەكا داهاتیدا».

چەند ئالییەك ل بەغدا بزاڤا دەستكاریێ د ئەنجامێن هەلبژارتناندا و كورسیێن ب دەستڤەهاتی یێن كۆتایا پێكهاتەیان دكەن، شارەزایەكێ د بیاڤێ هەلبژارتنان ژی دبێژیت، هندەك ئالیێن ئیراقی د بزاڤا وێ چەندێ دانە نەخشەیێ سیاسی بگوهۆڕن هەكە ب نەقانوونی ژی بیت.
هاوار محەمەد، شارەزایێ هەلبژارتنان گوت» ئەو ئالیێن خوە ب شكەستی دزانن ب تایبەت ئەوێن نەشیاین كورسیێن كۆتایا ببەن، بزاڤێن جدی دكەن هەتا ب هەر رێكەكێ بیت گوهۆڕینێ د وی نەخشەیێ سیاسیدا بكەن كو ل ئیراقێ دورست بوویە، ب تایبەت د چارچۆڤەیێ كورسیێن كۆتایا پێكهاتەیان».
گوت ژی» ل دووڤ عورفەكێ قانوونی ل ئیراقێ بۆ دابەشكرنا وەزارتان، هەر ئالییەكێ سێ كورسییان بدەستڤەبینیت ب تایبەت ژ پێكهاتەیان، دشێت وەزارەتەكێ بۆ خوە مسۆگەر بكەت، ئەڤە بوویە كێشە، ب تایبەت بۆ وان ئالیێن پێشتر كورسیێن كۆتایا ب نەحەق بدەستڤەئیناین».
ئاماژە كر ژی» ئەو ئالیێن نوكە كورسیێن كۆتایا پێكهاتەیان ب دەستڤەنەئیناین و رێژەیا وان كورسیێن ب دەستڤەئینین هندە نینن كو بشێن وەزارەتەكێ مسۆگەر بكەن، گەلەك دلتەنگن ژ ئەنجامان و بزاڤا وێ چەندێ دكەن ب نەقانوونی ژی بیت ب رێكا كورسیێن كۆتایا، كورسییەكێ بۆ خوە ببەن».
پتر رۆهنكر» بەردەوام ل ئیراقێ سیناریۆ و ئەگەرێن ژ ژنشكەكێڤە و ب لەز هەنە، وەك چاوان ل هەلبژارتنێن 2021 سیناریۆیەك هاتیە دروستكرن و هەتا ب مەرسووما كۆماری وەختێ تانەلێدانی ژی هاتیە درێژكرن و د ئەنجامدا دو كورسیێن پارتی دیموكراتی كوردستان هاتنە كێمكرن و برن، نوكە ژی هەمان ئەگەر هەیە و چەند ئالییەك بزاڤێ بۆ گوهۆڕینا ئەنجامان دكەن هەتا هەكە ب رێكا نەقانوونی ژی بیت».
ناڤبری هەروەسا باس ل وێ چەندێ ژی كر» پارتی دیموكراتی كوردستان ل سەر ئاستێ بلند دژی بزاڤێن دەستكاریێ د كورسیێن كۆتایا هاتیە دەنگ و مەسرور بارزانی، جێگرێ سەرۆكێ پارتی دیموكراتی كوردستان و مەكتەبا سیاسی یا پارتی ژی، جودا ئەو بزاڤە شەرمزاركرینە و دیاركرینە ب هیچ شێوەیەكێ وێ چەندێ قەبوول ناكەن».

ب، سه‌رجان مەحمود:

ئەندامەکێ پەرلەمانێ تورکیا دیار دکەت ب سەرپەرشتیا سەرۆکێ حوکمەتا هەرێما کوردستانێ کۆربەندەکا دیرۆکی ل دهۆکێ هاتە ساز کرن و کوردان جارەکا دی بۆ هەموو جیهانێ سەلماندن کو ئەو فاکتەرێ ئاشتیێ و ئارامیێ نە و مللەتەک ئاشتیخوازن.

جەنگیز چاندار ئەندامێ پەرلەمانێ تورکیا سەر ب فراکسیۆنا دەم پارتی دیار کر، کۆربەندا ئاشتی و ئارامیێ یا ل دهۆکێ براستی ژی دیرۆکی بوو، چونکی ل هەموو دەڤەرێن جیهانێ سەرکردە، سیاسەتمەدار، مامۆستایێن زانکۆیێ، کەسێن ئەکادیمی و رەوشەنبیر پشکدار بوون و پەیامێن بۆ ئاشتیێ و پێکڤەژیانێ هاتە دان، ئەو یەک ژی نیشا ددەت کو کورد هەردەم فاکتەرێ ئاشتیێ و ئارامیێ بووینە و کوردان هەردەم دڤێت ل گەل هەموو خەلکێن دی یێن ل دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین پێکڤە د ناڤ ئاشیێ و ئارامیێ دا بژین و گۆت: (د کۆربەندێ ئاشتیێ دا بەحسێ پرسێن نها ل رۆژهەلاتا ناڤین هاتنە کرن، پرسێن ل ئیراقێ، تورکیا، سووریێ هاتنە کرن و بەحسێ چارەسەریێ ژی هاتە کرن، ئەو یەک پێنگاڤەک گەلەک گرنگ بوو، براستی ژی کۆربەندا ئاشتی و ئارامیێ یا ل دهۆکێ هاتە ساز کرن دیرۆکی و گرنگ بوو).
ئەندامێ پەرلەمانێ تورکیا ئەو یەک ژی دیار کر، کو پشکداریا مەزلوم عەبدی، ئیلهام ئەحمەد و سەرکردەیێن ئەنجوومەنێ نشتیمانی یێ کوردی ل سووریێ د کۆربەندێ دا گەلەک گرنگ بوو، براستی ژی هەرێما کوردستانێ سەلماند ئەو کار بۆ ئێکەتیا کوردان دکەن، وان دڤێت پرسا کوردی ل تورکیا و سووریێ ژی ب رێکێن ئاشتیانە بهێنە چارەسەرکرن و گۆت: (پەیاما مەزلوم عەبدی ژی گەلەک گرنگ بوو، وی ژی دیار کر وان دڤێت ل سووریێ کورد بگەهنە مافێن خوە و هەروەسا جارەکا دی بۆ هەموو جیهانێ دیار کر، کورد ل دژی پارچەبوونا ئاخا سووریێ نە، بەلکو وان دڤێت ل گەل هەموو نەتەوەیێن دی یێن ل سووریێ پێکڤە بژین و داخواز ژی کر کو کورد د چارچۆڤێ دستوورەکێ نوو ل سووریێ دا بگەهنە مافێن خوە، ئانکو تشتێ مەزلوم عەبدی گۆتی گەلەک گرنگ بوون).
جەنگیز چاندار د دووماهیا ئاخڤتنا خوە دا بەحسێ قووناغا ئاشتیێ یا ل تورکیا ژی کر و دیار کر، هەرێما کوردستانێ رۆلەک سەرەکی بۆ ئاشتیێ ل تورکیا دگێریت، هەکە پرسا کوردی ل تورکیا ب رەنگەکێ ئاشتیانە بهێتە چارەسەرکرن دێ کاریگەریا خوە یا گەلەک باش ل سەر سووریێ و ئیراقێ ژی هەبیت و گۆت: (ئەز وەسا دبینم د دەمەکێ نێزیک دا دێ ل سووریێ ژی پێنگاڤێن دلخوەشکەر هێنە ئاڤێتن، دەستهەلاتا نها یا سووریێ دڤێت پرسێن هەی ل گەل کوردان چارەسەر بکەت، بێگومان هەتا نها تورکیا ئاستەنگی دروست دکرن، لێ نها تورکیا ژی گەهشتیە ڤێ باوەریێ هەتا پرسا کوردی ل سووریێ نەهێتە چارەسەرکرن رەوشا سووریێ ژی ئارام نابیت).

ب بەرهەڤبوونا سەرۆك مەسعود بارزانی، ئەڤرۆ سێشەمبی 18/11/2025، كۆڕبەندێ ئاشتی و ئاسسایشا رۆژهەلاتا ناڤەڕاست ل دهۆكێ دێ دەستپێكەت و گەنگەشە ل دۆر ئاستەنگ و گوهۆڕینێن دەڤەرێ دێ هێنە كرن.
د كۆڕبەندێ ئەڤسالەدا سەرۆك بارزانی، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و سەدان سەركردە و كەسایەتیێن سیاسی و نوونەر و دیپلۆماتكار و كەسایەتیێن ئەكادیمی ژ وەلاتێن جودا جودا پشكدارن و تێدا دێ گەنگەشێ ل سەر ململانێ و ئاستەنگێن رۆژهەلاتا ناڤەڕاست كەن و دێ ل دووڤ ئاشتیێ و چارەسەرییەكا درێژخایەن گەریێن بۆ ئاستەنگان.
بڕێڤەچوونا كۆڕبەندێ ئاشتی و ئاسایشا رۆژهەلاتا ناڤەڕاست (مێپس) پشتی حەفتییەكێ دهێت ژ هەلبژارتنێن خولا شەشێ یا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ و دێ بیتە دەلیڤەیەك بۆ ڤەكۆلینێ د پرسا سیاسییا ئیراقێدا و هەڤبەندیێن ل گەل ئیدارەیا نوو یا ترەمپی. ئەڤە ژی د دەمەكیدایە، ئەڤسالە چەندین گوهۆڕین و روودانێن گرنگ و هەستیار، كو ل ئیراقێ و رۆژهەلاتا ناڤەڕاست رووداینە، ژ وان ژی هەلبژارتنێن خولا شەشێ یا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ، دیاركرنا هنارتیێ تایبەتێ ئەمریكا بۆ ئیراقێ، شەڕێ 12 رۆژی د ناڤبەرا ئیرانێ و ئیسرائیلێدا، ئیمزاكرنا رێككەفتنا ئاگربەستا غەزە، گوهۆڕینێن سووریێ و پرۆسەیا ئاشتیێ ل توركیا و باكوورێ كوردستانێ.

دوهی دوشەمبی 17/11/2025، نێچیرڤان بارزانی و عوسمان بایدەمیر كۆمبوون. ب گۆڕەی بەیاننامەیەكا سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ، هەردو ئالی» هەڤڕابوون ل سەر گرنگییا سەرئێخستنا پرۆسەیا ئاشتیێ» هەروەسا هەردو ئالییان دوپاتكر كو» پرۆسەیا ئاشتی ل توركیا دێ كاریگەرییا ئەرێنی ل سەر دەڤەرێ هەبیت».
سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ د بەیاننامەیا خوە دا ئاماژەكر» نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دوپاتكر كو نابیت دەلیڤەیا ئاشتیێ بهێتە ژ دەستدان و ئەم هەموو دڤێت كاری بۆ سەرئێخستنا وێ بكەین».
سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ دیاركر ژی» عوسمان بایدەمیری رێز وسوپاسی بۆ رۆلێ نێچیرڤان بارزانی د هاریكاریكرن و كاركرنێ ژ پێخەمەت سەرئێخستنا پرۆسەیێ دا دەربڕی و داخوازكر ل سەر بزاڤێن خوە بەردەوام بیت».
هەلبژارتنێن جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ و رەوشا سووریێ، تەوەرەكێ دی یێ دیدارێ بوو.

نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، پێشوازی ل شاندەكێ جڤاتا بازرگانییا ئەمریكا – كوردستان كر.
د دیدارەكێدا ئارمانجا سەرەدانا شاندی بۆ هەرێما كوردستانێ هاتە بەرچاڤكرن، هەروەسا باس ل هەڤبەندیێن ئەمریكا ل گەل هەرێما كوردستانێ د وارێ بازرگانیدا هاتە كرن. سەبارەت ڤێ چەندێ ژی باس ل دەلیڤەیێن دبنە ئەگەرێ ب هێزكرنا هەڤبەندیێن د ناڤبەرا هەردو ئالییاندا، هاتە كرن.
سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دوپاتكر كو هەرێما كوردستانێ دخوازیت هەڤبەندیێن ئازرگانی و ئابۆری ل گەل ئەمریكا زێدەتر پێشڤە ببەت و بۆ ڤێ مەبەستێ دوپاتی ل بەرهەڤییا هەرێما كوردستانێ بۆ پێشكێشكرنا هەموو ئاسانكارییان بۆ بازرگان و كۆمپانیێن ئەمریكی كر، بۆ وێ چەندێ بشێن چالاكیێن خوە یێن بازرگانی و ئابۆری ل گەل هەرێما كوردستانێ پێشڤە ببەن.
سەركەفتن و ئەنجامدانا هەلبژارتنێن جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ، تەوەرەكێ دی یێ دیدارێ بوو.

دوهی دوشەمبی 17/11/2025، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، پێشوازی ل لی جۆن ئیل، بالیۆزێ نوو یێ كۆریا باشوور ل ئیراقێ.
ب گۆڕەی بەیاننامەیەكا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ» د دیدارەكێدا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ سەرەرای پیرۆزباهیكرنێ ل بالیۆزی، ئاماژە ب دۆستایەتی و هەڤبەندیێن دێرین د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و كۆریا باشوور كر و پشتەڤانییا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ زێدەتر پێشڤەبرنا هەڤبەندیێن دو ئالییانە دەربڕی».
بەیاننامەیا حوكمەتا هەرێمێ دیاركر ژی» بالیۆزێ كۆریایا باشوور، پێشكەفتن و ئاڤەدانییا هەرێما كوردستانێ بلند هەلسەنگاند و خواستا وەلاتێ خوە بۆ پێشئێخستنا هەڤبەندییان ل گەل هەرێما كوردستانێ، د وارێن جۆرا و جۆردا دوپاتكر» .
ئاماژە ب وێ چەندێ ژی هاتە كرن» بالیۆزێ كۆریایا باشوور، پیرۆزباهییا سەركەفتنا هەلبژارتنێن جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ و هەروەسا دەستخوەشی ل ئەنجامدانا پڕۆژەیان و سەركەفتنا چاكسازیێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ژی بۆ ئاڤاكرنا ژێرخانەیەكا ئابۆرییا ب هێز، ل سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ كر».

دادوەرەكێ بەرێ یێ دادگەها بلند یا فیدرالییا ئیراقێ راگەهاند: قانوونا نوكە یا هەلبژارتنێن ئیراقێ یا نەدادپەروەرانەیە و بنەمایێ ڤێ نەدادپەروەریێ ژی بۆ بەلاڤكرنا بازنەیێن هەلبژارتنان دزڤریت، نەك سیستەمێ سانتلیگۆی.
عەبدولرەحمان زێباری، دادوەرێ بەرێ ل دادگەها بلند یا فیدرالییا ئیراقێ گوت» ئەو قانوونا نوكە بۆ هەلبژارتنان كار پێ دهێتە كرن بەرۆڤاژی مادەیا 49 یا دەستوورێ ئیراقێیە».
ناڤبری ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» ب گۆڕەی دەستووری پێدڤییە ئەندامێن پەرلەمانی نوونەرایەتییا هەموو مللەتێ ئیراقێ بكەن، بەلێ ژ ئەگەرێ سیستەمێ فرەبازنەیی مافێن دەستووری یێن مللەتێ ئیراقێ د بنپێكری نە».
هەڤدەم زێباری رۆهنكر ژی» بابەتێ نەدادپەروەرییا قانوونا هەلبژارتنان هەڤبەندی ب سیستەمێ سانتلیگۆی ڤە نینە، بەلكو هەڤبەندی ب بەلاڤكرنا بازنەیێن هەلبژارتنان د ئیراقێدا هەیە».
عەبدولرەحمان زێباری ئاماژە ب مادەیا 49 ژ دەستوورێ ئیراقێ كر و گوت» دەستوور دبێژیت ئەندامێ پەرلەمانی نوونەرایەتییا هەموو مللەتێ ئیراقێ دكەت، نەك تنێ دەڤەرا خوە، ئەڤە ژی وێ چەندێ دگەهینیت كو پێدڤییە ئیراق ئێك بازنەیا هەلبژارتنان بیت».
زێباری دیرۆكا قانوونێن هەلبژارتنان ل ئیراقێ بەرچاڤكرن و و گوت» ل سالا 2004 دەمێ قانوونا هەلبژارتنێن جڤاتا نیشتمانی دەرچووی، ئیراق كربوو ئێك بازنە و د ئەنجامدا هەڤپەیمانییا كوردستانی نێزیكی 80 كورسی ب دەستڤەئینان».
ل دووڤ گوتنا وی دادوەرێ بەرێ ل دادگەها بلند یا فیدرالییا ئیراقێ، دەستهەلاتدارێن بەغدایێ ب گۆڕەی بەرژەوەندیێن سیاسی یێن خوە سیستەمی د گوهۆڕن و گوت» بۆ نموونە ل هەلبژارتنێن سالا 2021 كو باسكێ سەدری بالا دەست بوو، ئیراق بوو 83 بازنە، بەلێ پشتی ڤەكێشانا سەدرییان، دەستهەلاتدارێن نوو زڤرین بۆ سیستەمێ پارێزگەهان، چونكە د بەرژەوەندییا واندا بوو».
دوپاتی ل وێ چەندێ ژی « ئەڤ گوهۆڕینێن بەردەوام كارەكێ نەدادپەروەرانە و نە لۆژیكییە و هەتا رادەیەكێ مەزن دژی بنەمایێن دەستوورییە ژی».
زێباری چارەسەرییەكا بنەڕەتی بۆ ڤان كێشەیان ل ئیراقێ بەرچاڤكر و گوت» بابەتەكێ گرنگتر ژ ئێك بازنەیی و فرەبازنەییێ، ئەوژی دامەزراندنا جڤاتا فیدرالییە، هەكە ئەڤ جڤاتە بهێتە پێكئینان، كو نوونەرایەتییا هەرێم و پارێزگەهان دكەت ل سەر بنەمایێ هەڤسەنگیێ نەك هەژمارە، دێ بیتە فلتەرەكێ دی بۆ قانوونان وگەرەنتییەك بۆ پاراستنا مافان».
ل دوماهیێ عەبدولرەحمان زێباری رەخنە ل نەبوونا ئیرادەیا سیاسی ل بەغدا گرت بۆ بجهئینانا دەقێن دەستووری و گوت» كێشە نەبوونا ئیرادەیا سیاسییە ل بەغدا بۆ بجهئینانا وان سۆزێن كو د بەرنامەیێ حكومیدا هاتین، لەوما پێدڤییە میكانیزما گونجای و فشارا سیاسی، هەتا ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی ژی هەبیت، بۆ پشتڕاستبوون ژ بجهئینانا مادەیێن دەستووری».
دهێتە زانین، سیستەمێ فرەبازنەیی هەلبژارتنان، شێوازەكە كو تێدا وەلات یان هەرێمەك بۆ چەندین یەكەیێن جوگرافی یێن جودا دهێتە بەلاڤكرن كو پێ دهێتە گوتن» بازنەیێن هەلبژارتنان» . ل هەر ئێك ژ ڤان بازنەیاندا، دەنگدەر نوونەرێن تایبەت ب دەڤەرا خوە بۆ پەرلەمانی یان هەر جڤاتەكا دی یا قانووندانانێ د هەلبژێرن. بەلێ د سیستەمێ ئێك بازنەییدا، هەموو وەلات یان هەرێم وەك ئێك بازنەیێ مەزن دهێتە هەژمارتن و دەنگدەر دەنگی ب لیستەكا نیشتمانی یا پارتان ددەن و نوونەر ل سەر ئاستێ گشتی دهێنە هەلبژارتن، نەك وەك نوونەرێن دەڤەرەكا دیاركری.

پەیڤدارێ هەڤپەیمانییا سیادە، داخۆیانیێن سەرۆكێ حزبا تەقەدووم رەتكرن و راگەهاند: ئەڤ داخۆیانییە دێ بنە ئەگەرێ دروستكرنا كەربێ و راستییان بەرۆڤاژی دكەن، هەروەسا دبێژیت: هێزێن پێشمەرگەی د روو ب رووبوونا تیرۆرێ و ئازادكرنا پارێزگەهێن ئیراقێدا رۆلەكێ سەرەكی هەبوویە، هەڤدەم پارتی ژی بەردەوام پشتەڤانییا سوننەیان كریە و د چارەسەرییا ناكۆكییاندا ناڤبەر بوو.
محەمەد عەباس، پەیڤدارێ هەڤپەیمانییا سیادە گوت» ئەم وەك هەڤپەیمانییا سیادە ژ روانگەها بەرپرسیارەتییا مە، داخۆیانیێن محەمەد حەلبووسی، سەرۆكێ حزبا تەقەدووم رەت دكەین و ئەو هەلوەستە كو ب ئاراستەی دروستكرنا كەربێ دچیت و راستییان بەرانبەر هەڤپشكەكێ سەركی كو پارتی دیموكراتی كوردستانە بەرۆڤاژی دكەت».
پەیڤدارێ هەڤپەیمانییا سیادە زێدەتر گوت» حەلبووسی دڤیت وان كارا ڤەشێریت كو پارتی دیموكراتی كوردستان ل 2003 و هەتا نوكە پێشكێشی ئیراقێ كرین، پارتی پشتەڤان و رۆلەكێ رۆل ل هەڤسەنگییا راستەقینە و ئێكگرتنا نیشتمانیدا هەبوویە كو بنیات بوو بۆ ئەوا ئیراق هەتا نوكە گەهشتیێ و گرەنتییا پرۆسەیا سیاسی بوو».
محەمەد عەباس ل درێژییا ئاخڤتنێن خوەدا ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» پارتی دیموكراتی كوردستان چەندین رۆلێن گرنگ د پاللپشتیكرنا سوننەیان و رزگاركرنا پارێزگەهێن مە د روو ب رووبوونا تیرۆرێدا هەبوویە، هێزێن پێشمەرگەی مل ب ملێ هێزێن دی پشكداری د ئازادكرنا پارێزگەهاندا كریە و هەژمارەكا مەزن یا شەهیدان ژی داینە، هەروەسا پارتی بەردەوام پالپشتییا سیاسی پێشكێشی سوننەیان كریە ل دەمێ پێكئینانا حوكمەتێن ئیراقێ، هەروەسا ل بۆری ژی ناڤبەر بوو د دروستكرنا لهەڤكرنێ د ناڤبەرا سەركردەیێن سوننە دا».
پەیڤدارێ هەڤپەیمانییا سیادە رۆهنكر ژی» ئەم وان داخۆیانیێن حەلبووسی ب ئارەزوویا كەسی دبینین و دڤێت بگەهیتە پێگەهەكێ دیاركری و خزمەتا ئالییەكێ دی یێ سیاسی دكەت كو وان ژی ئەو جۆرە داخۆیانییە دژی هەرێما كوردستانێ هەنە. داخوازێ ژ حەلبووسی و سەركردەیێن دی دكەین بزڤرنە سەر گوتارا ئێكگرتنێ، ئەو گوتارا كو پارتی دیموكراتی كوردستان وەك تەوەرەكێ سەرەكی ل ئیراقێ دبینیت ئەگەر نە هیچ جهەك ل ئیراقێ ئارام نابیت».
پێشتر محەمەد حەلبووسی، حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ب پەیڕەوكرنا سیاسەتا لاوازكرنا عەرەبان تۆمەتبار كربوو. هەروەسا تاها محەمەد شەحادە، شێخێ عەشیرەتا لهێب، ل دۆر داخۆیانیێن محەمەد حەلبووسی د كۆنگرەیەكێ رۆژنامەڤانیدا راگەهاند» ئەم وەك عەشیرەتێن عەرەبی و كاكەیی مە هیچ سیاسەتەكا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ نەدیتییە كو عەرەبا بكەتە ئارمانج و ب بەرنامە كاری ل سەر لاوازكرنا مە بدەت، وەك هندەك كەس باس دكەن».