NO IORG
نووترين نووچه
نوچێن گرنگ

ئەڤرۆ نيوز:

تایبەتمەندەکێ ب کاروبارێن سیاسی دیارکر ھەرێما کوردستانێ ھەتا ھەتایێ بڤی رەنگی ل بەغدا نامینیت، ھەڤەدم پشتی ژناڤبرنا داعش ھەرێما سەربخوەیا سونیان دێ ھێتە راگەھاندن، زێدەباری وێ چەندێ خوەیاکر راگەھاندنا ھەرێما سونیان دێ کارتێکرنا خوە ل سەر ھەرێما کوردستانێ و بەغدایێ ھەبیت.
دداخوەیانینەکا تایبەتدا بۆ مالپەرێ پارتی دیموکراتی کوردستان، دکتور سالح مەلا عومەر مامۆستایێ زانکۆیا سەلاحەدین و شرۆڤەکارێ سیاسی گۆت: ھەرێما کوردستانێ ھەتا ھەتایێ بڤی رەنگی ل گەل بەغدایێ نامینیت، پێدڤیە ھەرێمێ و بەغدا خوە ئێک لابکەن ل دۆر وێ چەندێ کا ھەتا چو رادە ئێدی دێ شێن ل گەل ھەڤدو بمینن یان ژی جودا ببن، دیسا دیارکر، ھەرێما کوردستانێ زۆر جاران بزاڤ کرینە بۆ نەھێلان و ژناڤبرن یان گەھشتنا رێیەکا کونجایی بۆ چارەکرنا ناکوکیان و کێشێن ھەلاویستی، بەلێ حوکمەتا بەغدا ھەردەم پاشەکشی کریە و ل گۆڕ سۆز و پەیمانێن خوە نەھاتیە و یا رژد ژی نەبوویە بۆ چارەکرنا وان ناکوکیان، ل سالا 2015 ھەردو ئالیی ل دۆر دەرخستنا پەترۆلێ رێککەفتن، بەلێ حوکمەتا بەغدا ئەو رێککەفتن پێشێلکرن و مافێن ھەرێما کوردستانێ بنپێکرن و مفێن داریی ژ ھاتنە بڕین.
سەبارەت شەرێ دگەل چەکدارێن تیرۆریێن داعشێ ژی، د. سالح مەلا عومەر گۆت: دووماھیا داعشێ ل عیراقێ یا نێزیک بووی و گوھۆڕینێن مەزن دێ ل دەڤەرێ و عیراقێ پشتی نەمانا داعشێ دێ پەیدابن، سونیان بەرھەڤیێن خوە کرینە بۆ راگەھاندنا ھەرێما سونیان ب پشتەڤانیا سعودیێ و تێکەلیێن وانا ل گەل بەغدایێ دێ بشێوەکێ دیتر بن، ئەڤان گوھوڕینا دێ کارتێکرنا خوە ل سەر ھەرێما کوردستانێ ھەر سەبارەت پەیوەندیێن ھەرێمێ ل گەل بەغدا، لەورا پێدڤیە ل سەر سیاستمەدارێن کوردان دەست بدانوستاندنا ل دۆر مافێن کوردان یێن ھاتینە چەسپاندن ددستۆرێ عیراقێ دا ل گول بەغدا بەکەن، ئایە بەغدا یا ئامادەیە وان خالێن دستوری بجە بینیت ؟، یان نە، ھەکە بەغدا یا رژدە ل سەر ھەمان پەیرەوێ خوە ل گەل کوردان ئێدی دەولەتک بناڤێ عیراقێ نامینیت و ھەرێما کوردستانێ دێ بڕیارا خوەیا تایبەت دەت.
مامۆستایێ زانکۆیا سەلاحەدین ھەروەسا رونکر، ھەکە بڕیارا ل دۆر سەربخوەیێ ھاتە وەرگرتن، ھەموو کریارێن ریفراندۆما سەربخوەیێ و راگەھاندنا وێ دێ ھێنە ئەنجامدان، ل وی دەمی ھەرێما کوردستانێ دێ رێکێن دیتر ھەبن بۆ وەرگرتنا قەرێن نێڤدەولی ژ سندوقا نێڤدەولی یا جیھانی، زێدەباری ھندەک رێکێن دیتر ژی ھەنە بۆ دەربازکرنا ڤێ قەیرانا دارایی یا ھەرێما کوردستانێ تێدا دەرباز دبیت.

ئەڤرۆ نیوز:
سامی ئەترۆشی ئەندامێ بەرێ یێ پەرلەمانێ عێراقێ ل سەر لیستا ئێکگرتوویا ئیسلامی یا کوردستانێ، سەبارەت سەرەدانا سەرەدانا سەلاحەدین دەمیرتاش ھەڤسەرۆکێ ھەدەپێ بۆ ھەرێما کوردستانێ و ھەڤدیتنێن وی ل گەل لایەنێن سیاسی یێن کوردستانێ بۆ ئەڤرۆ دبێژیت: ئارمانج ژ سەرەدانا سەلاحەدین دەمیرتاشی بۆ ھەرێمێ ژبۆ لێک نێزیکرنا لایەنێن سیاسی یێن کوردستانێ بوویە، وی ھەولدایە کو لایەنێن کوردی نێزیکی ئێک بکەت، لەورا سەرەدانا وی زۆرا گرنگ بوو،کو شاندێ ھەدەپێ ل گەل ھەموو لایەنێن سیاسی یێن کوردی کوم بووی،ژ پێخەمەت دیتنا رێگە چارەیەکێ.
گۆت ژی: پرۆژێ ھەدەپێ یێ سەرەکی ئەوە کو پەیوەندیێن خوە ل گەل پارتێن ھەرێمێ ب ھێز بێخیت و بەردەوام ل گەل وان روونە خوار، ژلایەکێ دیڤە ھەولدایە کو ئاشتبوونەکا سیاسی ل کوردستانێ پەیدا ببیت و جارەکادی حزب و لایەنێن سیاسی ل گەل ئێک روونە خوار و دانوستاندنێ بکەن،ھەر چەندە ئەڤە پرۆژەیەکێ زۆرێ باشە، لێ دەمیرتاش نەشێت ل وی ئاستێ باش کارتێکرنێ بکەت، ل سەر ڤێ رەوشا ئالۆزا ل کوردستانێ ھەی،ژبەرکو کێشێن ھەرێمێ مەزن بووینە و دەمیرتاش نەشێت بتنێ لایەنێن سیاسی نێزیکی ھەڤ بکەت،ھەروەسا پلانا وی ژی یا ئاشکرا نینە.
ناڤھاتی گۆت ژی: دەمیرتاش و ھەدەپە دێ خزمەتەکا گشتی بۆ لایەنێن کوردی کەت، وەک پەیوەندی و نێزیکبوونا حزبێن کوردستانی ل گەل ھەدەپێ، دیسا پرۆژێ وان ژی تمامکەرەکە بۆ وان پرۆژێن بەری نوکە ھاتینە وەرگرتن، بتایبەتی نێزیکبوونا پارتی ل گەل گۆرانێ،ھەر چەندە ھندەک کێشێن دی دناڤبەرا لایەنێن کوردی دا ھەنە،لەورا ب دەمیرتاشی ڤە ناھێت کو بشێت پارتی و گۆرانێ نێزیکی ئێک بکەت.
سامی دیارکر ژی: ناکۆکیێن دناڤبەرا لایەنێن کوردستانی دا بوویە ئەگەرێ ھندێ، کو دەمیرتاش نە شیایە ل گەل ھەموو لایەنێن سیاسی پێکڤە کوم بیت، لەورا نەچاربوویە جۆدا جۆدا سەرەدانا لایەنان کر، چونکی لایەنێن سیاسی لدووڤ گازیا وی نە دچوون، کو ھەموو پێکڤە کوم بن،چونکی بەری نوکەژی سەرۆکاتیا ھەرێمێ داخواز کریە کو ھەموو لایەنێن سیاسی پێکڤە کوم بن،بەلێ ناکۆکیێن دناڤبەرا وان دا ئەڤ چەندە پێکنەھاتیە،لەورا دەمیرتاشی ڤیایە جۆدا و بتنێ ل گەل لایەنێن سیاسی کوم بیت و پرۆژێ خوە پێشکێشی وان کریە،داخواز ژێکریە کو جارەکادی پەیوەندیێن وان ل گەل ئێک ئاسایی ب بنەڤە.
ھێشتا دبێژیت: ئێک ژ ئارمانجێن سەرەدانا وی بۆ ھەرێمێ بۆ ھندێ بوویە، کو جارەکادی سەرۆکێ ھەرێمێ ل گەل تورکیا ھەول بدەت، کو پێڤاژۆیا ئاشتی یێ ل تورکیا دەست پێ بکەتەڤە، لەورا بتنێ یێ بشێت ب ڤی رۆلی رابیت سەرۆکێ ھەرێمێ مەسعود بارزانی یە، دیسا ھەکە پارتێن کوردی ل نافخۆیا کوردستانێ ئێک بن و بھێز بن،دێ بنە ھوکار و رێخۆشکەر کو ھەدەپە و لایەنێن دی یێن کوردی ل دەرڤەی ھەرێمێ ژی بھێز ب کەڤن.
ئەترۆشی زێدەتر دبێژیت:بەری نوکە چەندین دەست پێشخەری ژلایێ سەرۆکێ ھەرێمێ و ئەمیندارێ گشتی یێ ئێکگرتوویا ئیسلامی ھاتینەدان،ھەر چەندە ئەنجامێن راستەوخۆ نەھاتینە دیتن،لێ ھەکە پارتێن کوردی نە گەھنە چ چارەسەری و رێککەفتنا،ئێدی چ ئاییندەیێ گەشبین بۆ کوردستانێ نابیت،لێ گەشبین یەکا ھەی جارەکادی پارتێن کوردی بزڤرنە سەر مێزا دانوستاندنێ،چونکی ئەو گوھۆرینێن چاڤەرێکری یێن کو ل ڤێ دەڤەرێ روو ددەن،وەلێ دکەت کو لایەنێن دەرەکی یێن کاریگەر جارەکادی رۆلێ خوە ب گێرن و لایەنێن کوردی پالدەن کو نێزیکی ئێک ببن و بگەھینە رێککەفتنێ، چونکی دووماھی ھەر رێککەفتنە،زێدەتر دبێژیت: دەستپێکرنا پێڤاژۆیا ئاشتی یێ ل باکوور بۆ ھەرێمێ زۆرا گرنگە،چونکی ھەبوونا ھێزێن پەکەکێ ل ناڤ ئاخا ھەرێما کوردستانێ رۆلەکێ مەزن دبینن، ھەکە ئاشتی دناڤبەرا وان و تورکیا دا پەیدا ببیت، دێ گەلەک کێشە و گرفتێن دناڤبەرا ھەرێمێ و ل سەر سنۆری و ل سەر ئاسایشا گشتی یا ھەرێمێ نامینن، دێ بارودۆخێ ھەرێمێ بەرەف باشتر ڤەچیت،ھەروەسا پەیوەندیێن پەکەکێ و ئەو لایەنێن ب سەرڤە دێ ل گەل لایەنێن سیاسی یێن کوردستانێ موکومتر لێ ھێن و دێ ئەو ژی ھەول دەن،کو لایەنێن کوردی نێزیکی ئێک بن.
سامی ئەترۆشی ئەوژی خۆیاکر:کلیلا پەیداکرنا ئاشتی یێ بۆ ھەرێما کوردستانێ یا ددەستێ سەرۆک بارزاای دا،چونکی کارێن مەزن ب دەستێ کەسێن مەزن دھێتە کرن،لەورا پێدڤیە سھرۆکێ ھەرێمێ ھەول بدەت،جارەکادی پارت و لایەنێن سیاسی نێزیکی ئێک بکەت و ھندەک داخوازی و مەرجێن وان لایەنان بجە بینیت،ژبەرکو بتنێ ئەو دشێت ڤی رۆلی ب گێریت،کەسەک نەشێت ل کوردستانێ ڤی رۆلی ب گێریت.

ئه‌ڤرۆ نیوز:
سه‌ندیكا كارمه‌ندێن ساخله‌میێ ل كوردستانێ دووماهى هه‌لویستێ خوه‌ سه‌باره‌ت ره‌وشا كارمه‌ندان و ژیانا وان راگه‌هاند و دیاركریه‌” دووماهى مووله‌ت ب به‌رپرسێن سیاسى و حكومى یێن هه‌رێمێ دده‌ین كو تاوه‌كو 15 هه‌یڤا بهێت ئه‌گه‌ر به‌رسڤا داخوازیێن وان نه‌ده‌ن دێ هه‌موو نه‌خوشخانه‌ و یه‌كه‌یێن ساخله‌میێ چۆل كه‌ن”.

ئه‌ڤرۆ نيوز:

سه‌رۆكايه‌تيا جڤاتا وه‌زيران د راگه‌هاندنه‌كێ دا ئاماژه‌ ب وێ يه‌كێ كريه‌ كو راگه‌هاندنا چار لايه‌نێن پشكدار د حكومه‌تێ دا جهێ سه‌رسورمانێ يه‌ چونكه‌ ئه‌و باش كێشان دزانن و ديسا ئه‌گه‌رێن وان ژى دزانن و بزاڤێن حوكمه‌تێ ژى بۆ چاره‌كرنا كێشان دزانن.

جڤاتا وه‌زيران داخوازا كومبوونا لايه‌نێن پشكدار د حكومه‌ت و په‌رله‌مانى دا كريه‌ بۆ ديتنا چاره‌كێ بۆ كێش و قه‌يرانان.

 

ئه‌ڤرۆ نيوز:

جھێ داخێ یە پەرلەمانێ کوردستانێ بۆ ماوێ سالەکێ یە نەشیایە روونشتنێن خوە گرێدەت و کار ل سەر دانان و نووکرن و درێژکرنا قانوونان بکەت و ب ئەگەرێ ڤێ چەندێ چڤاکێ کوردستانێ د مەترسیەکا مەزن دایە بەرامبەری دیاردا تیرورێ، چونکو ئەڤ دیاردە یا بەردەوامە و قانوونا بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ قانوونەکا دەمی بوو بۆ دو ساڵان و ب بەردەوامبوونا دیاردا تیرورێ دەمێ قانوونا بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ ژی نوودکر و درێژ دکر، لێ نوکە ماوێ وێ قانوونێ تمام بوویە و نەھاتیە درێژکرن، چونکو پەرلەمانێ کوردستانێ نەیێ کارایە و چڤاکێ کوردستانێ ل ھەمبەری بوویەرێن گەلەک مەترسیدارە ب تایبەتی پشتی رزگارکرنا مووسلێ.

د. وەعدی سلێمان مزووری راوێژکارێ پەرلەمانێ کوردستانێ د دیدارەکا تایبەت دا بۆ ئەڤرۆ دیار کر، دو قانوون ھەنە ئەو ژی پشتی ساڵا 2003، جڤاکێ عیراقی و یێ ھەرێما کوردستانێ تووشی مەترسیا تیرورێ بوویە، ئەڤ چەندە بۆ پالدەرەک بۆ دانەرێ قانوونێ ل عیراقێ قانوونا ژمارە 13 یا دژی بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ ل ساڵا 2005 دەربکەت، د ھەمان دەم دا پەرلەمانێ کوردستانێ ژی پێنگاڤ ھاڤێتە و قانوونا ژماە (3) یا دژی تیرۆرێ ل سالا 2006 دەرکر، چونکو قانوونا سزایێن عیراقی یا ژمارە 111 یا ساڵا 1969 ئەوا ل ھەرێمێ دھێتە جێبەجێکرن نەیا تمام بوو بۆ روو ب روو بوونا مەترسیا تیرۆرێ ل ھەرێما کوردستانێ، لەوما پەرلەمانێ کوردستانێ ھزر د دەرکرنا قانوونەکێ دا کر بۆ بەرھەنگاربوونا تیرورێ و ھەروەسا دەرکرنا ڤێ قانوونێ بۆ ماوەیەکێ کاتی بوو.

ئەو چ ئەگەرە قانوونا بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ کریە قانوونەکا دەمی؟
راوێژکاری دیار کر، ماددێ 16 ژ قانوونا ژمارە 3 یا سالا 2006 پەرلەمانێ کوردستانێ دیارکر بوو کو دێ بۆ ماوێ دو ساڵان کار ب قانوونا دژی تیرۆرێ ھێتەکرن، ئەگەرێ سەرەکیێ دەرکرنا ڤێ قانوونێ ئەو بوو کو ببیتە قانوونەکا کاتی بۆ ماوەیەکی دەست نیشانکری، ئەڤ چەندە ژی ژ ئەگەرێ ھزرکرنا دانەرێ قانوونێ بوو کو دیاردا تیرۆرێ دێ بۆ ماوەیەکێ بیت، پشتی وێ چەندێ بۆ دانەرێ قانوونێ ل پەرلەمانێ کوردستانێ دیاربوو کو دیاردا تیرۆرێ ل عیراقێ رەە و ریشالێن وێ بەربەلاڤ بووینە.

بۆچی ماوێ ڤێ قانوونێ (بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ) ب دووماھی ھاتیە؟
ھزر د درێژکرنا ماوێ قانوونا بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ دا دھاتەکرن و دووماھیک درێژکرنا ماوێ قانوونی یێ ڤێ قانوونێ ( 16-7- سالا 2014 ) بوو کو ھاتبوو درێژکرن تا ( 16-7-2016 ) چار جاران ئەڤ قانوونە ھاتیە درێژکرن ئەڤ چەندە ژی نیشانا وێ چەندێ یە کو دیاردا تیرۆرێ د ناڤ چڤاکێ مە دا بەردەوامە، جھێ داخێ یە پەرلەمانێ کوردستانێ بۆ ماوێ سالەکێ یە نەشیایە روونشتنێن خوە بکەت و کار ل سەر دانان و نووکرن و درێژکرنا قانوونان بکەت و ب ئەگەرێ ڤێ چەندێ چڤاکێ کوردستانێ د مەترسیەکا مەزن دایە، چونکو دیاردا تیرۆرێ یا بەردەوامە و قانوونا بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ ماوێ وێ تمام بوویە و نەھاتیە درێژکرن.

ب دووماھی ھاتنا ماوێ ڤێ قانوونێ چەوا دێ سەرەدەریێ دگەل دیاردا تیرورێ ھێتەکرن؟

پێش دوماھی ھاتنا ماوێ قانوونی یێ قانوونا بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ ل ھەرێما کوردستانێ پەرلەمانێ کوردستانێ نووسراوەک ئاراستەی جڤاتا شۆرا یا ھەرێمێ کر، ب مەبەستا دیارکرنا راو بۆچوونا وان سەبارەت چاوانیا سەرەدەریکرنێ ل گەل دیاردا تیرۆرێ ژ روویێ قانوونی ڤە جڤاتا شۆرا رایا خوە دیار کر کو دێ کار ب قانوونا ژمارە (111) یا ساڵا (1969) یا عیراقی ھێتەکرن.

ئەرێ قانوونا سزایێن عیراقی یا ژمارە (111) ل وی ئاستیە بەرھنگاربوونا دیاردا تیرورێ بگریت؟
ب بۆچوونا من ئەڤ رایا جڤاتا شۆرا نەیا د جھێ خوەدایە ژ بەر چەند ئەگەران، قانوونا سزایێن عیراقی یا ژمارە (111) ب ھەموو بەند و برگێن خوەڤە نەشیایە بەرھنگارییا تیرۆرێ بگریت و گەلەک کێماسی د ڤێ قانوونێ دا ھەنە و ئەڤ قانوونە ل سالا 1969 ل عیراقێ دەرکەفتیە و یا کەڤنە دگەل ڤی سەردەمی ناگونجیت، چونکو دیاردا تیرۆرێ بۆ گەلەک شێوە و جۆران ھاتیە گوھۆرین و مەترسیداربوویە، رایا جڤاتا شۆرا یا ھەرێمێ ل ساڵا (2011) بریارا ژمارە 36 دەرکر ل دووڤ داخوازا سەرۆکێ حکومەتێ کو داخازکربوو ژ جڤاتا شۆرا ئایا ئەم پێدڤینە قانوونەکێ ینە دەربکەین دا قانوونێن عیراقێ جێبەجێببن ل ھەرێمێ ل وی دەمی جڤاتا شۆرا گۆت ئەم نە پێدڤی ڤێ جۆرە قانوونێ نە.

جوداھیەک ھەیە دناڤبەرا جۆرێن قانوونێ دا؟
جڤاتا شۆرا جیاوازی کریە دناڤبەرا سێ جۆرێن قانوونان دا، قانوونێن عیراقی یێن بەری (2003) ئەڤە دھێنە جێبەجێکرن ل ھەرێمێ، قانوونێن عیراقی پشتی (1992) ھەتا 2003 ناھێنەجێبەجێکرن ب بریارەکا قانوونی، قانوونێن عیراقی بەری 1992 دھێنە جێبەجێکرن ل ھەرێمێ.
شیانێن جڤاتا شۆرا دگەھنە وی رادەی وەک پەرلەمانی قانوونان دەربکەن؟
ل گەل رێزێن من بۆ بریارا جڤاتا شۆرا ھەرێمێ، ئەڤ بریارە نەیا دورستە، چونکو ب تنێ وان رایا خوە دیارکریە و ئەرکێ جڤاتا شۆرا ھەرێمێ نەدەرکرنا قانوونانە تا قانوونەکێ دەربکەت ھەروەسا ئەرکێ وێ نیین ماوێ قانوونا دژی تیرۆرێ درێژبکەت، بەلکو دڤێت ب رێیا قانوونا پەرلەمان قانوونا دژی تیرۆرێ بھێت راستڤەکەت و درێژ بکەت. بەلێ بەرژەوەندیا گشتی یا ھەرێمێ پێویست دکەت ئەم بۆ ماوەیەکێ دیتر کار ب قانوونا ژمارە 13 یا عیراقی بکەین ھەتا پەرلەمانێ کوردستانێ کارادبیت.

پەرلەمانێ کوردستانێ دەلیڤە دایە ھەرێمێ ئەو قانوونێن عێراقێ یێن ھەڤدژ دگەل بەرژەوندیێن ھەرێمێ جێبەجێ نەکەت؟
د دەستوورێ عیراقێ یێ ساڵا (2005) مافەکێ گەلەک بەرفرەە دایە کوردان، کوردان شیان یێن ھەین ھەر قانوونەکا ھەڤدژی بەرژەوەندیێن ھەرێمێ بیت جێبەجێ نەکەت، ل دووڤ دەستووری قانوونا دژی بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ یا عیراقی یا ژمارە 13 یا ساڵا 2005 چو زیانێ ناگەھینیتە بەرژەوەندیێن گشتی یێن ھەرێما کوردستانێ، بەلکو بەروڤاژی د بەرژوەندیا مللەتێ کورد دایە و ئاسایشا ھەرێمێ دێ ب ڤێ قانوونێ ھێتە پاراستن، لەوما یا پێدڤیە ھەرێم ڤێ قانوونێ جێبەجێبکەت، ھەروەسا ل دووڤ قانوونا ل ساڵا (1992) ئەوا ژ پەرلەمانێ کوردستانێ دەرکەفتی کو نابیت ئەو قانوونێن ل عیراقێ دەردکەڤین ل ھەرێمێ بھێنە جێبەجێکرن ھەتا پەرلەمانێ کوردستانێ پەسەند نەکەت، لەوما د ڤی دەمی دا پەرلەمان ژ کارکەفتیە یا کرنگە قانوونا ژمارە 13 یا عیراقی یا ساڵا 2005 بھێتە جێبەجێکرن.

نەمانا قانوونا بەرھنگاربوونا تیرۆرێ د بەرژەوەندیا تیرۆرستانە، ئەرێ دادگەھێن مە دێ چەوا سەرەدەریێ دگەل تیرۆرستان کەت؟
د قانوونا سزایێن عیراقی دا چەند خالەک ھەنە دڤێت دادوەر پێگریێ پێبکەت ب ڤان خالان ژ روویێ قانوونی ڤە سەرەدەریەکا دروست دگەل دیاردا تیرۆرێ بھێتەکرن وەک ماددەیا 406 سەبارەت کوشتنێ و ماددەیا 344 ھەتا دووماھیێ ژ ھەمان قانوونا تەقەمەنیێ ئەوا ل ھەرێمێ دەرکەفتی دگەل ماددەیا 156 ئەوا ھاتیە راستڤەکرن ل پەرلەمانێ کوردستانێ ئەڤ دەقێن قانوونی ھەمی نابن 10% ژ وان تاوانێن ھاتینە رێکخستن د قانوونا بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ دا، ئەو تاوانبارێن تیرۆری ئەوێن پشتی (16-7-2016) ھاتینە بەرامبەری دادگەھێ پارێزەرێن وان دێ شێن داخوازبکەت ل دووڤ ماددەیا 2 ژ قانوونا سزایێن عیراقی ئەوا ل ھەرێما کوردستانێ دھێتە جێبەجێکرن کو ب قانوونا ئەوا باشتر بوو تاوانباری بھێتە جێبەجێکرن، نەمانا قانوونا دژی تیرۆرێ تاوانبار سودمەند بیت ناگەھیتە سزایێ خوە، دادوەر نزانیت ب چو شێوە سەرەدەریێ دگەل تاوانبارێن تیرۆرێ بکەت، قانوونا دژی تیرۆرێ ل ھەرێما کوردستانێ بۆ ماوەیەکێ کاتی دەرکەفت، بەلێ بۆ چەند چارەکان ھاتیە درێژکرن نێزیکی10 سالانە دھێتە جێبەجێکرن کە واتە نابیت بمینیت وەک قانوونەکا کاتی.

جێبەجێکرنا قانوونا سزایێن عیراقی ژ لایێ دادوەرێن ھەرێمێ ڤە کێشەیان بۆ وان پەیدادکەت؟
جێبەجێکرنا قانوونا سزایێن عیراقی یا ژمارە 111 یا ساڵا 1969 ژ لایێ دادوەرێن ھەرێمێ ڤە کێشە بۆ پەیدادبیت، د قانوون بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ د ماددەیەکی دا ھاتیە کو نابیت تاوانبار بھێتە بەردان ب کەفالەت ھەتا د ھەموو قوناغێن دادگەھێ را دەربازببیت ھەتا بریارا ڤەبر (قرار بات) دەردکەڤیت ژ لایێ دادگەھێ ڤە، بەرامبەر ڤێ قانوونێ دادگەە نەشێت تاوانباری زیندان بکەت بێی چو دەقێن قانوونی کو گرێ دای تیرۆرێ بن وەک ددەقێ ماددە (406) ئەوێ گرێ دای سێدارەدانێ، ھەموو تیرۆر و دیاردێن تیرۆرستی نەکوشتن، ب ڤێ چەندێ دادگەە نەچارە تیرۆرستی بەردەت ب کەفالەت، چونکو د قانوونا سزایان ژمارە (111) ھاتیە نابیت چو تاوانبار بھێنە زیندانیکرن ئەگەر سزایێ وی ژ سێ ساڵان کێمتربیت دێ ب کەفالەت ھێتە بەردان، بەلێ ئەگەر سزایێ وی ژ سێ ساڵان پتربیت ب کەفالەت ناھێتە بەردان، ھەموو تاوانێن ھاتینە دارێشتن د قانوونا بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ دا ئەوا ھاتیە راوەستاندن ل ھەرێمێ د ھەموو دەقێن وان دا دانەرێ قانوونێ دیارکریە ئەگەر مەرەما تاوانباری تیرۆربیت، د قانوونا ژمارە 111 یا عیراقی دا سزایێ تاوانا تیرۆری نەھاتیە دیارکرن.

ب بۆچوونا تە تیرۆرست دھێتە بەردان ژ ئەگەرێ نەبوونا قانوونا تیرۆری؟
ب مخابنی ڤە ب دووماھی ھاتنا قانوونا بەرھانگاربوونا تیرۆرێ دێ ھندەک کەیس ھێنە بەرامبەر دادگەھێ و دادگەە نەشێت سەرەدەیەکا دورست دگەل وان کەیسان بکەت، لەوما دێ نەچاربیت ب ئەگەرێ نەبوونا چو دەقێن قانوونی تاوانباری ئازاد بکەت، چونکو د بناغێ گشتی یا قانوونا سزایان دا ھاتیە (لا جریمە ولا عقوبە الی بنێ)، لەوما ئەگەر چو بەلگێن تاوانێ بۆ دادگەھێ دیار نەبن دێ دادگەە نەچاربیت تاوانباری ئازاد بکەت.

ل ڤی دەمی چو قانوون د بەرژەوەندیا گشتی یا ھەرێمێ دایە جێبەجێکەت؟
د. وەعدی گۆت: جێبەجێکرنا قانوونا بەرھانگاربوونا تیرۆرێ یا عیراقێ یا ژمارە 13 یا ساڵا 2005 ل ھەرێمێ د بەرژوەندیا گشتی یا مللەتێ کوردایە و د بەرژەوەندیا ئێمناھی و پاراستنا ئاسایشا ھەرێما کودستانێ دایە، پێدڤیە ب وی چاڤی تەماشە نەکەین، پەرلەمانێ کوردستانێ قانوونەکێ دەربکەت دا قانوونا عیراقی بھێتە جێبەجێکرن ل ھەرێمێ، چونکو پەرلەمانێ کوردستانێ د ڤی دەمی دا کار ناکەت نەشێت چو قانوونان دەربکەت، لەوما پێدڤیە کار ب قانوونا بەرھەنکاربوونا تیرۆرێ یا عیراقی یا ژمارە 13 بھێتەکرن بۆ ماوەیەکێ کاتی، چونکو قانوونا دژی تیرۆرێ یا ھەرێمێ ماوێ وێ یێ قانوونی نەمایە تا بارۆدوخێ ھەرێما کوردستانێ دروست دبیت و پەرلەمان کارا ببیت.

ب دووماھیک ھاتنا ماوێ قانوونی یێ قانوونا دژی تیرۆرێ ئاریشە بۆ دەزگایێن ئێمناھیێ پەیدابوویە؟
مزوری دبێژیت: بەلێ ئاریشە بۆ دەزگەھێن ئێمناھی یێن ھەرێمێ ژی دروستکریە، دەمێ تیرۆرستەکی دەستەسەردکەن د نەچارن تیرۆرست ژ لایێ وان ڤە یێ دەستەسەرکری بیت ھەتا بریارەک ژ دادگەھێ ب دەردکەڤیت کا دێ چو سەرەدەری دگەل تیرۆرستی کەن ژ روویێ قانوونی ڤە، چونکو دەمێ تیرۆرست دھێتە دەستەسەرکرن ژ لایێ دەزگەھێن ئێمناھیێ پێدڤیە بھێتە رەوانەکرن بۆ دادگەھێ، دەمێ دادوەری چو دەقێن قانوونی نەبن بەرامبەر تیرۆرستی ب نەچاریڤە دێ تیرۆرستی ئازادکەت، لێ یا پێدڤی بوو جڤاتا دادوەرێن ھەرێمێ بەرامبەر ڤێ ئاریشێ یا بێ دەنگ نەبا و باریا را خوە ھەبا ھەروەسا دادگەھا تەمیزێ بلنترین دادگەھە سەر ئاستێ ھەرێمێ دڤێت رۆلەکێ گرنک ھەبا د چارەسەرکرنا ڤێ ئاریشێ دا.

ئەڤرۆ نیوز:
ھژمارەکا ماموستایان ل پارێزگەھا دھۆکێ وەکو ھەموو دەڤەرێن دی یێن کوردستانێ دوھی رۆژا 25/9/2016ێ خرڤەبوونەکا نەرازیبوونێ ل دۆر مووچێ مامۆستایان ل بەر دەرگەھێ لقێ دھۆکێ یێ ئێکەتیا مامۆستایێن کوردستانێ ئەنجام دا و ژ ئالیەکێ دی ڤە د راگەھاندنەکێ دا وەزارەتا پەروەردا حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ دیار کر کو دەرگەھێ قوتابخانان بۆ سالا نوو یا خواندنێ 2016 – 2017 دێ سوبەھی رۆژا 27/9/2016ێ ل ھەرێما کوردستانێ ھێتە ڤەکرن.
وەھبی یونس تێلی، سەرۆکێ لقێ دھۆک یێ ئێکەتیا مامۆستایێن کوردستانێ بەیانناما ئێکەتیا ناڤھاتی خواند کو دانەک ب دەست رۆژناما ئەڤرۆ کەفت و تێدا ھاتیە کو ھەر ژ دەستپێکا قەیرانێ کو دکەڤیتە 1/1/2014 و ھەتا نوکە وەکو نوونەرێن مامۆستایان وان چەندین دەرگەە قوتاینە و ھەتا نوونەرێن مامۆستایان ل سەر ئاستێ جیھانێ و یونسکۆ و دووماھی کۆمبوونا ئەنجوومەنێ تەنفیزی یێ ئێکەتیا مامۆستایێن کوردستانێ 11/8/2016 بوویە و بڕیار ھاتبوودان کو پلانەک بھێتەدارێتن بۆ ئەنجامدانا پتر فشارا ھەتا کو داخوازیێن وان بھێنە بجھئینان.
د ھەمان بەیاننامە دا ھاتیە کو پێنگاڤا ئێکێ ب رێیا یاداشتەکێ بوو بۆ ھەموو لایەنێن پەیوەندار، پێنگاڤا دویێ خرڤەبوونا مامۆستایان ل سەرانسەری لقێن مامۆستایان، پێنگاڤا سێ یێ ژی زنجیرا پێنگاڤێن مەدەنی یە و ھیڤی خوازین بڕیار ل سەر خواست و داخوازیێن مامۆستایانن بھێتەکرن.
سەرۆکێ لقێ دھۆک یێ ئێکەتیا مامۆستایێن کوردستانێ د بەیانناما ناڤبری دا دیار کر کو کاودانێن ھەرێما کوردستانێ گەھشتینە ئاستەکی دەستێ ھەر کەسەکی ل سەر دلێ وی یە و ئەڤە ئێکە ژ ئەگەرێن ڤێ قەیرانا ھندە گران، لەزکرن و پێداچوون د پاشکەفتنا مووچەی یا نە د جھێ خوە دا بھێتەکرن و مووچە د دەمێ خوە دا بھێتەدان و ھەکە ئەڤە نەھێتەکرن چاڤەرێی برێڤەچوونا پەروەردێ و خواندنا بلند نەبن، لەزکرن د چاکسازیان دا پشکەکا مەزنە ژ ئێش و ئازارێن مامۆستایان و ھەموو فەرمانبەرێن کوردستانێ، ھیڤی خوازین ب زووترین دەم بەرسڤا مە بھێتەدان و ئەگەر نە دێ بەردەوام بین ل سەر گڤاشتنێن مەدەنیانە و ئەڤ پێنگاڤە بۆ بەرژوەندیا چو لایەنەکێ سیاسی نینە و بتنێ مەرەما مە خوشکرنا ژین و ژیارا مامۆستا و فەرمانبەرانە و باشتر ب رێڤەچوونا پرۆسا پەروەردی یە.
ھەژی گۆتنێ یە کو دوھی رۆژا 25/9/2016ێ وەزارەتا پەروەردا حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ راگەھاندنەک بەلاڤکر و تێدا پیرۆزباھیا ھەموو ماموستا و قوتابیان ب ھەلکەفتا سالا نوو یا خواندنێ 2016 – 2017 کریە و داخوازکریە سالا نوو یا خواندنێ ب سەرکەفتیانە بھێتە دەست پێ کرن و دیار کریە 27/9/2016ێ دەرگەھێن قوتابخانانان بۆ سالا نوو یا خواندنێ 2016 – 2017 دێ ل سەرانسەری ھەرێما کوردستانێ ھێنە ڤەکرن.

ئه‌ڤرۆ نيوز:

حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ ب ھەڤکاریا رێکخراوەکا بیانی دو ھزار دەلیڤێن کاری ئەشکراکرن و پارێزگارێ ھەولێرێ ژی دبێژیت: ھژمارەکا پڕۆژەیێن خزمەتگۆزارینە دێ ھێنە بجھئینان و وەلاتیێن ھەرێمێ دێ تێدا کارکەن و د ھەمبەر ژی دا دێ مووچەکێ ھەیڤانە بۆ ھێتە مەزاختن.
د کۆنگرەکێ رۆژنامەڤانیدا پارێزگارێ ھەولێرێ و سەرۆکێ رێکخراوا گیز یا ئەلمانی دوھی 25/9/2016 ھژمارەکا دەلیڤێن کاری ڕاگەھاندن، نەوزاد ھادی، پارێزگارێ ھەولێرێ د وی کۆنگرێ رۆژنامەڤانی دا گۆت: “ئەڤ پڕۆژە دێ ل دەستپێکا ھەیڤا بھێت کەڤیتە کاری و ھژمارەکا پڕۆژانە و دو ھزار کەس وەکی کرێکار و کارمەند دێ تێدا کارکەن، ھەر وەلاتیەکێ ژیێ 18 سالیێ تمامکربیت دشێت داخوازا کاری بکەت”.
پارێزگەری گۆتژی: “ئاوارە و خەلکێ ھەرێما کوردستانێ پێکڤە دێ ل وان پرۆژان ھێنە وەرگرتن بۆ کارکرنێ، ئەڤ پڕۆژێن دھێنە بجھئینان بۆ خزمەتا وەلاتیانە و ژ لایێ وەلاتێ ئەلمانیا دێ ھێنە پێشکێشکرن”.
ژ لایێ خوەڤە حەمزە حامد، پەیڤدارێ پارێزگەھا ھەولێرێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت: “ئەڤ پڕۆژە ب کوژمێ 700 ھزار دۆلارانە و ھەموو پڕۆژێن خزمەتگۆزاریێن رۆژانەنە، وەکی: ئاڤ و سولینان، ژینگە پارێزی و کەرتێن دی یێن گشتینە، ئەڤ دو ھزار وەلاتیێن دھێنە وەرگرتن بۆ دەمێ دو ھەیڤان دێ ل سەر کاری بەردەوام بن و کۆژمەکێ پارەی وەکی مووچە دێ بۆ ھێتە مەزاختن، لەوڕا ھەر کەسەکێ دخوازیت کاربکەت بلا داخوازا خوە پێشکەشی باژێڕڤانی و پارێزگەھا ھەولێرێ بکەت”.

ئەڤرۆ نیوز:
سەرۆکێ لژنا پیشەسازی ل جڤاتا پارێزگەھا دھۆکێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ ئاشکرا کر کو کارگێریا پارێزگەھا دھۆکێ ب ڕێیا پەیوەندیێن خوە ل گەل بەغدا ھندەک گازا سپی بۆ وەزرێ زڤستانێ بۆ وەلاتیان و ب تایبەت یێن دەڤەرێن چیایی دابینکریە و دبێژیت: ھندەک ژوێ بەھرێ ژ بەغدا گەھشتیە و ئەم چاڤەرێی یا دی دکەین ب گەھیت و دێ ل سەر وەلاتیان بھێتە بەلاڤەکرن.
عەبدوسەمەد تێلی، سەرۆکێ لژنا پیشەسازی ل جڤاتا پارێزگەھا دھۆکێ دیار کر کو پارێزگەھا دھۆکێ گازا سپی بۆ وەلاتیان ژ بەغدا کڕیە کو نێزیکی (15) ملیۆن لێترانە و گۆت: “ھەتا نوکە سێ ملیۆن لێتر ژ وێ گەھشتینە دھۆکێ، ھەکە ھەموو گەھشت دێ پرۆسا بەلاڤەکرنێ ل دەڤەرێن چیایی دەست پێ کەت”.
سەرۆکێ لژنا پیشەسازی ل جڤاتێ ئەو ژی گۆت: “پارێزگەھا ھەولێرێ ل دۆر گازا سپی چ پێنگاڤ نە ھاڤێتینە، لێ پارێزگەرێ سلێمانیێ بەری چەند ھەیڤان چووبوو بەغدا و پێشبینی دھێتەکرن ئەوی ھندەک گرێبەست ل سەر گازا سپی بۆ خوە ل گەل بەغدا کربن”.
ناڤھاتی ئاشکرا کر ژی کو وەزارەتا سامانێن سرۆشتی ل حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ ل ڕێکەفتی 25/5/2016 ب نڤیسارەکا فەرمی کو بۆ ھەموو فەرمانگەھێن سەر ب وەزارەتێ ڤە ل پارێزگەھێن ھەرێما کوردستانێ ھاتبوو ھنارتن، تێدا دیار کر بوو ژ رۆژا دەرکەفتنا وێ نڤیسارێ و پێڤە ئەرکێ دابینکرن و بەلاڤکرنا گازا سپی دێ ب ستوویێ پارێزگەھان ڤە بیت و گۆت: “ئەز دبینم کو پارێزگەھان شیانێن دابینکرنا گازا سپی بۆ وەلاتیان نین و وەزارەتێ یێ گۆتیێ دابین بکەن، لێ نەگۆتیێ چاوا گازا سپی بۆ وەلاتیێن خوە دابین بکەن، چونکی ھەتا نوکە لێگەریان و دەرئینان و فرۆتنا پەترۆلێ د دەستھەلاتێن وەزارەتا سامانێن سروشتی دایە”. عەبدوسەمەد تێلی خویا ژی کر، ل دووڤ زانیاریان ئەو گازا ھاتیە دابینکرن ژ لایێ کارگێریا پارێزگەھێ ڤە بۆ وەلاتیێن دەڤەرێن چیای یە و بھایێ ھەر بەرمیلەکێ دێ 45 ھزار دینار بن و گۆت: “بزاڤ یێن دھێنە کرن بۆ دەڤەرێن دی ژی بھێتە دابینکرن”.
گۆتژی: “پارێزگەھا دھۆکێ بۆ بەلاڤەکرنا بەرمیلەکا گازێ ل سەر ھەموو وەلاتیان پێدڤی ب 60 ملیۆن لێترێن گازا سپی یە”.

ئەڤرۆ نیوز:
دەزگەھێن راگەھاندنا تورکیا ب گرنگی بەحسێ سەرەدانا شاندێ ھەدەپێ ب سەرۆکاتیا سەلاحەدین دەمیرتاش بۆ ھەرێما کوردستانێ و ھەڤدیتنا وی ل گەل سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ کرینە و دبێژن کو سەلاحەدین دەمیرتاش داخوازا ھاریکاریێ ژ سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ مەسعود بارزانی کریە.
دەربارەی سەرەدانا سەلاحەدین دەمیرتاش ھەڤسەرۆکێ ھەدەپێ بۆ ھەرێما کوردستانی و ھەڤدیتنا وی ل گەل سەرۆک بارزانی، راگەھاندنا تورکیا ب گرنگی ل سەر ڤێ سەرەدانێ راوەستیاینە و ب ڤی رەنگی بەحس لێ کرینە. رۆژناما جمھورییەت کو رۆژنامەکا ھەرە ناڤدارە ل ناڤ چەپگرێن تورکی دا، دەربارەی ھەڤدیتنا سەلاحەدین دەمیرتاشی ھەڤسەرۆکێ ھەدەپێ ل گەل سەرۆک بارزانی را دبێژیت، دەمیرتاشی و شاندێ ھەدەپێ ھەڤدیتن ل گەل بارزانی ئەنجامدا، ھەروەسا بەحسێ ھندێ ژی کریە، کو ل ھەرێما کوردستانێ دەمیرتاش ب کوردی نە ئاخفتیە و گۆتیە، دەمیرتاش کوردیێ نزانیت و ئۆسمان بایدەمیری وەرگێران بۆ کریە، ھەروەسا گۆتیە کو دەمیرتاشی ژ بۆ دەستپێ کرنا قۆناغا ئاشتیێ داخوازا ھاریکاریێ ژ کریە، ھەروەسا ھەدەپە دخوازیت پێڤاژۆیا ئاشتیێ ل تورکیا دەست پێ بکەت. رۆژنامەیا یەنی ئاکیت کو رۆژنامەیا کەڤنە شۆپێن تورک یێن ئۆلدار و نەژادپەرستە، دڤێ رۆژنامێدا ھاتیە کو ئەو دژی ڤێ سەرەدانێ نە، ئەو ناخوازن پەیوەندیێن دناڤبەرا بارزانی و ھەدەپێ دا خۆش ببن و ژ ڤێ سەرەدانێ دلگرانن، ھەروەسا ڤێ رۆژنامێ نڤێسییە کو د سەرەدانا دەمیرتاشی دا تشتەکێ بالکێش چێبوویە، ئەو ژی کو دەمیرتاش کوردیێ نزانیت، دلایەکێ دی دا ڤێ رۆژنامێ گۆتیە کو دەمێ پەکەکە و پەیەدە ل تورکیا و سووریێ دکەڤنە د تەنگاسیێ دا، ھەدەپێ بریاردا سەرەدانا بارزانی بکەت.
رۆژنامەیا سۆزجوو دەربارەی ڤێ سەرەدانێ دبێژیت دەمیرتاشی ژ بارزانی بۆ پێڤاژۆیا ئاشتیێ پشتگیری خواستییە، ھەروەسا دەمیرتاشی گۆتیە بارزانی ئەم تە وەک برایێ خوە دبینین ژ تە ھاریکاریێ دخوازین.
رۆژناما خەبەر تورک سەبارەت ڤێ سەرەدانێ د مانشێتێ خوە دا وەسا نڤێسییە دەمیرتاشی داخوازا ئاشتیێ ژ بارزانی کریە ھەدەپە دخوازیت جارەکا دی پێڤاژۆیا ئاشتیێ ل تورکیا دەست پێ بکەت.
ل ئالیێ دی رۆژنامەیا حورییەت کو رۆژنامەیا ھەرە مەزنە ل تورکیا ب ڤی سەرنووچەیی بەحس ل ڤێ سەرەدانێ کریە و گۆتیە کەکو ژ بۆ دیالۆگێ پشتگیریێ بدە مە. ھەروەسا گۆتیە کو ھەڤدیتنا بارزانی و دەمیرتاشی بۆ ماوێ پێنج دەمژمێرا ڤەکێشایە.
ھەروەسا چەندین مالپەر و روژنامەیێن دی یێن تورکی وەسا بەحس ل ڤێ سەرەدانێ کرینە کو دەمیرتاشی ژ بارزانی ھاریکاری خواستییە ژ بۆ کو پێڤاژۆیا ئاشتیێ دەست پێ بکەت، وان مالپەر و رۆژناما گۆتیە دەمیرتاش د ناڤبەرا کوردان دا ئێکەتی و ئاشتیێ دخوازیت.
ل ئالیێ دی رۆژناما یەنی شەفەق کو نێزیکە ژ پارتیا دەستھەلاتدار ل تورکیا ئانکو ئاکپارتی ب ئێکجاری بەحسێ ڤێ سەرەدانێ نەکریە.

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com