مالپەرێ (العربی الجدید) بەلاڤكر: ژ ئەگەرێ هێرشێن درۆنی ئەوێن ل سەر هەرێما كوردستانێ هاتینە كرن، بەرهەمێ پەترۆلێ 70% كیچمكریە و ل سەر ئاستێ سالانە دبیتە 11 ملیار دۆلار.
دوهی چارشەمبی 23/7/2025، مالپەرێ (العربی الجدید) د راپۆرتەكێدا باس ل وێ چەندێ دكەت هێرشێن درۆنی شیانێن هەرێما كوردستانێ ژ بەرهەمئینانا پەترۆلێ كێمكرینە و نێزیكی70% ژ بەرهەمێ پەترۆلا هەرێما كوردستانێ كێمكریەو، مەحموود خۆشناو، شیرەتكارێ جڤاتا نوونەرێن كوردستانێ بۆ وێ رۆژنامەیێ پۆختەیا پێزانینان ل سەر زیانان بەرچاڤكر.
ب گۆڕەی پێزانینێن وی شیرەتكاری، بەرهەمێ زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ رۆژانە ب ڤی شێوەیی بوو: زەڤییا خورمەلە 100 هزار بەرمیل، زەڤییا سەرسنك ل دهۆكێ 30 هزار بەرمیل، زەڤییا پێشابێرێ و تاوكێ ل زاخۆ 107 هزار بەرمیل، عێن سفنێ (شێخان) 11 هزار و 500 بەرمیل، زەڤییا شێخان ل باكوورێ رۆژئاڤایێ هەولێرێ 48 هزار بەرمیل.
ل دۆر زیانێن دارایی د راپۆرتا وێ رۆژنامەیێدا هاتیە» ل سەر ئاستێ سالانە زیان ژ 11 ملیار دۆلاران دەرباز دبن، ل گەل راوەستاندنا وەبەرئێنانەكا ب قەبارەیێ 400 ملیۆن دۆلاران».
هەروەسا ئاماژە بۆ وێ چەندێ هاتیە كرن كو رێژەیا بەرهەمێ هەرێما كوردستانێ ژ پەترۆلێ ژ 280 هزار بەرمیلان بۆ 81 هزار بەرمیلان هاتیە خوار. بەرهەمێ هەرێما كوردستانێ ژی بەری وان روودانان 8% ژ بەرهەمێ پەترۆلێ ئیراقێ پێك دئینا، بەلێ نوكە بۆ 4% هاتیە خوار، لەوما زیانگەهاندن ب زەڤیێن پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ تنێ زیان بۆ هەرێما كوردستانێ نابیت، بەلكو زیانێ دگەهینیتە ئابۆرێ ئیراقێ ژی.
ئەحمەد سەباح ڤەكۆلەرێ سیاسی د داخۆیانییەكێدا بۆ وی مالپەرێ، باس ل وێ چەندێ كریە كو حوكمەتا فیدرالی ئاگەهداری ئالیێن هێرشكەرە، بەلێ بێدەنگیێ د هەلبژێریت بۆ وێ چەندێ دەمێ ب سەرڤە ببەت و فشارێ بێخیتە سەر هەرێما كوردستانێ د پرسا پەترۆلێدا.

پێزانینێن هەوالگری و هەرێمی، وێ چەندێ دیار دكەن، كو هەر روو ب رووبوونەكا سەربازییا راستەوخوە د ناڤبەرا واشنتۆنێ و تەهرانێدا، وەكو خولەكێن پێشتر یێ گرژیێن سنووردار نابیت، بەلكو ئەگەر هەیە ب لەز بەرفرەه بیت و ئێك چریسكا شەڕی ل بەغدایێ بیت، كو چەندین سالە مەیدانا ململانێیا نەراستەوخوەیە د ناڤبەرا ئیرانێ و ئەمریكا دا.
حسێن ئەلئەسعەد، چاڤدێرێ سیاسی و پسپۆرێ كاروبارێن هەرێمی، هۆشداری ژ دەرئەنجامێن هەر ململانێیەكا نوو د ناڤبەرا ئەمریكا و كۆمارا ئیسلامییا ئیرانێ دا و گوت» ئیراق دێ ئێكەمین وەلاتێن زیاندار بیت ژ روویێ ئەمنی، ئابۆری و جڤاكیڤە، ب حوكمێ پێگەهێ وێ یێ جوگرافی و هەستیارییا رەوشا سیاسی د ناڤبەرا هەردو ئالییاندا».
وی چاڤدێرێ سیاسی بۆ مالپەرێ (بەغداد ئەلیەوم) یێ ئیراقێ دوپاتی ل سەر وێ چەندێ كر كو ژ بەر رۆناهییا گرژیێن زێدە د ناڤبەرا ئەمریكا و ئیرانێدا، ئاخڤتن ل سەر ئەگەرێ دەستپێكرنا شەڕەكێ نوو ژ ئالیێ واشنتۆنێ ڤە دژی تەهرانێ، دلتەنگییەكا مەزن ل ئیراقێ دروست كریە، ئەوژی ژبەر هەستییاریا پێگەهێ جوگرافی و سیاسی د ناڤبەرا هەردو ئالییاندا.
ئیراق وەك لاوازترین خال د هەر پێشهاتەكا داهاتیدا دهێتە هەژمارتن، چونكە هەتا نوكە ژی خودانا ژێرخانەیەكا ئەمنی و ئابۆرییا ئارام نینە كو بشێت دەرئەنجامێن هەر شەڕەكێ نوو ل دەڤەرێ هەلبمێژیت، ب تایبەتی ل گەل وان قەیرانێن ئابۆری و فشارێن جەماوەری یێن ناڤخوەیی یێن بەر ب زێدەبوونێ دچن ژ بەر تێكچوونا ژیارێ و خزمەتگوزارییان تێدا دروست بووی.
ئەو پسپۆرێ سیاسی دبێژیت» هەر پێشهاتەكا سیاسییا بەرفرهە ل دەڤەرێ تنێ د ناڤ سنوورێن ئیرانێدا نامینیت، بەلكو دێ دەرئەنجامێن راستەوخوە ل سەر ئیراقێ هەبن، چ ژ روویێ ئەمنی، ئابۆری، یان جڤاكیڤە. ئیراق ژ ئالییەكی هێزێن سیاسی و چەكداری یێن گرێدای ئیرانێ ب خوەڤە دگریت و ژ ئالییەكێ دیڤە ژی مێهڤاندارییا هێزێن ئەمریكی دكەت د چارچۆڤەیێ هاریكارییا ئەمنیدا، ئەڤە ژی وەلێدكەت ببیتە ئەگەرێ مەیدانەكا پێكدادانێ بۆ هەر ململانێیەكا ب وەكالەت».
ئەلئەسعەدی ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» بەرژەوەندییا ئیراقێ د وێ چەندێ دایە كو خوە دۆر بكەت ژ وێ چەندێ ببیتە مەیدانا ئێكلاكرنا حیساباتێن هەرێمایەتی و نێڤدەولەتی، چونكە ئیراقێ خوە ل بەر شەڕەكێ نوو ل دەڤەرێ ناگریت و پێدڤییە ئەم هەموو تێبگەهین كو یاریكرن ب ئاگرێ ل ڤێ دەڤەرێ دێ دەرئەنجامێن كارەساتبار هەبن كو دێ مە هەموویان بێی جوداهی ڤەگریت».

رۆژنامەیەكا ئیسرائیلی د راپۆرتەكا خوە دا باس ل وێ چەندێ دكەت، وەلاتێن رۆژئاڤا ب تایبەتی ئەمریكا، بەرانبەر هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی یێن هەرێما كوردستانێ.
دوهی چارشەمبی 23/7/2025، رۆژنامەیا جیرۆزلیم پۆست یا ئیسرائیلی د راپۆرتەكێدا باس ل وێ چەندێ كر، هەلوەستێ بەغدا بەرانبەر هێرشێن درۆنی ل سەر هەرێما كوردستانێ، گەلەك یێ خاڤە و جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بزاڤكریە روونشتنەكا تایبەت ل سەر بكەت، بەلێ یا سەركەفتی نەبوو. پترییا هێرشان ژی ل سەر دەزگەهێن پەترۆلی هاتینە كرن.
رۆژنامەیا ناڤبری ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كریە» كورد شیاینە پەیاما نەرازیبوونێ ل سەر هەلوەستێ بەغدایێ بگەهینە رۆژئاڤا، لەوما وەلاتێن رۆژئاڤا ب تایبەتی ئەمریكا ژ هەلوەستێ بەغدایێ گەلەك د دلتەنگن».
رۆژنامەیا جیرۆزلیم پۆست بەلاڤكر ژی» بێ هەلوەستییا بەغدا ل لێپرسینێ ژ هێرشبەران، وەدكەت هێرش زێدەتر ببن ورۆژئاڤا ژی دێ زێدەتر بێ ئومێد بیت».

جێگرێ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و وەزیرێ دەرڤە راگەهاند: پشتی خەرجكرنا مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ یێ مەها پێنج ژ ئالیێ بەغدایێ ڤە، دێ مووچەیێ هەردو مەهێن شەش و حەفت ژی هێنە خەرجكرن.
دوهی سێشەمبی 22/7/2025، د. فوئاد حسێن، جێگرێ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و وەزیرێ دەرڤە گوت» دەمێ مووچەیێ مەها پێنج هاتە خەرجكرن، ئانكو مووچەیێ مەهێن دووڤدا ژی ئانكو مەهێن شەش و حەفت ژی دێ هێنە خەرجكرن».
د. فوئاد حسێن باس ل وێ چەندێ ژی كر» ل بەغدا باس ل مووچەیێ مەها حەفت دهێتە كرن، لەوما چاڤەڕێ دهێتە كرن پشتی هنارتنا مووچەیێ مەها پێنج، مووچەیێن مەها شەش ژی بهێتە هنارتن».
ئەو وەزیرێ كورد ل جڤاتا وەزیرێن ئیراقێ كو بەری دو رۆژان ب تەلەفۆنێ ل گەل سەرۆك بارزانی و سەركردەیێن دی یێن هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ د دانوستاندنێدا دابوو ل دۆر مووچەی دبێژیت» د ڤی دەمیدا سەرۆك بارزانی گەلەك خەمخوورێ گەلێ كوردستانێ بوو، پرسیار دكر پرسا مووچەی بەر ب كیڤە دچیت».
د. فوئاد حسێن ل گەل نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و بافل تالەبانی، سەرۆكێ ئێكەتی نیشتمانی كوردستانی ئاخفتییە و راگەهاند» بۆ چارەسەرییا كێشەیێ من پەیوەندی ل گەل وان كر، تاكو تێكگەهشتن هەبیت».
جێگرێ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ سوپاسییا وەزیرێن كورد ل ناڤ جڤاتا وەزیرێن ئیراقێ كر وگوت» هەموو د پەیوەندیێدا بوون ل گەل سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و وەزیرا داراییا ئیراقێ و ل شەڤا 21 ڤێ مەهێ گەهشتنە وێ چەندێ كو كێشە چارەسەر ببیت».
بابەتێ مووچەی هاتبوو گرێدان ب هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ و بەرهەمئینانا وێ، سەبارەت وێ چەندێ د. فوئاد حسێن گوت» رێككەفتن ب ڤی شێوەیە، ئەو پەترۆلا ل هەرێما كوردستانێ دهێتە بەرهەمئینان، دڤێت بهێتە هنارتن بۆ دەرڤە، ژبلی وێ چەندێ 50 هزار بەرمیلێن پەترۆلێ بۆ ناڤخوە بهێتە بكارئینان، بەلێ نوكە كێشە هەیە».
سەبارەت وان كێشەیێن ل دۆر پەترۆلێدا هەین، د. فوئاد حسێن ئاماژە كر» كێشە ل زەڤیێن پەترۆلی و بۆریێن پەترۆلی هەیە، بەلێ ب دیتنا من دێ هێتە چارەسەركرن».
د. فوئاد ل دۆر وێ راپۆرتا ژ هەولێرێ ئاراستەی بەغدایێ هاتیە كرن ل دۆر ئاستێ بەرهەمئینانا پەترۆلێ ل زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێمێ گوت» د نڤیسارێدا باس ل وێ چەندێ هاتیە كرن كو شیانێن بەرهەمئینانا 81 هزار بەرمیلێن پەترۆلێ هاتیە كرن، ل دووڤ رێككەفتنا مە، رۆژانە 50 هزار بەرمیلێن پەترۆلێ بۆ ناڤخوە دێ هێنە بكارئینان، 31 هزار بەرمیلێن دی ژی دڤێت رادەستی وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ بهێنە كرن».
ل دووماهیێ د. فوئاد حسێن گوت» پشتی بلندكرنا ئاستێ بەرهەمئینانا پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ، دێ پەترۆلا زێدەتر بۆ دەرڤە هێتە هنارتن، هەرچەندە د بودجەیدا هاتیە دیاركرن كو دڤێت رۆژانە 400 هزار بەرمیل بۆ دەرڤە بهێنە هنارتن، بەلێ رەوش نوكە یا ئاسایی نینە».

جێگرێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ راگەهاند: ل گەل بالیۆزێن رووسیا، ئوسترالیا و رۆمانیا مە باس ل پرسا مووچەی و هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ كر.
شاخەوان عەبدوللا، جێگرێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ل تۆرا جڤاكییا فەیسبووكی بەلاڤكر كو ل گەل هەر ئێك ژ ئەلبرۆس كۆتراشیڤ، بالیۆزێ رووسیا، رادو ئۆكتاڤیان، بالیۆزێ رۆمانیا، گلێن مایلز، بالیۆزێ ئوسترالیا ل ئیراقێ كۆمبوویە. دیاركر ژی كو د وان كۆمبووناندا باس ل دەرئەنجامێن قەیرانا خەرجنەكرنا مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ، كو بوویە بارگرانییەكا راستەقینە و زیانەكا مەزن ل ژیانا هەڤوەلاتییان كریە.
هەڤدەم بابەتێ بەردەوامییا هێرشێن درۆنی ل سەر دەزگەهێن پەترۆلی یێن هەرێما كوردستانێ و هەڤبەندیێن دو قۆلی تەوەرەی دی یێ كۆمبوونان بوو.

هەولێر، قائید میرۆ

بسپۆرەكێ كەرتێ پەترۆلێ ئاشكراكر، هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی یێن هەرێما كوردستانێ زیانێن مەزن گەهاندینە وان زەڤییان و مەرەم ژ وان هێرشان ئالۆزكرنا رەوشێ و ئاریشەیێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و بەغدایێ بوویە هەروەسا دبێژیت، رێژەیا بەرهەمئینانا پەترۆلێ كێم بوویە و دەم پێدڤیە ئاستێ بەرهەمئینانێ ڤەگەڕیت بۆ ئاستێ بەرێ.
د. سیروان عارەب، بسپۆرێ كەرتێ پەترۆلێ بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت « هێرشێن درۆنی ل سەر سەر زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ راستەوخوە كاریگەری ل سەر بەرهەمئینانا پەترۆلێ هەیە، چونكە هێرش ل سەر هەر كەرتەكی بهێنەكرن دێ كاریگەریێن خوە هەبن و تووشی ئاریشەیان بیت، بێگومان پەترۆل ئێكە ژ كەرتێن گرنگ و ستراتیژی ل هەرێما كوردستانێ، لەوڕاژی هێرشێن درۆنی بووینە ئەگەرێ راگرتنا پشكەكا بەرهەمئینانا پەترۆلێ ل زەڤیێن هەرێما كوردستانێ، هەروەسا ترس و دلگرانی بۆ كارمەندێن بیانی یێن ل زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ كاردكەن پەیداكریە و هندەك ژوان ڤەگەڕیاینە وەلاتێن خوە، مخابن ب ئەگەرێ ئەڤان هێرشێن درۆنی 60%ێ بەرهەمئینانا پەترۆلێ كێم بوویە، زەڤیێن پەترۆلی یێن بووینە ئارمانجا درۆنان ژ باشترین زەڤیێن پەترۆلێ نە ل هەرێما كوردستانێ، ب تایبەتی ژی ئەو زەڤیێن ل سنورێ پارێزگەها دهۆكێ هێرش ل سەر هاتیە كرن، چونكە رۆژانە رێژەیەكا مەزن یا بەرهەمێ پەترۆلێ ل ڤان زەڤیێن پەترۆلی دهێتە بەرهەمئینان و نوكە ئەو رێژەیە كێم بوویە و كاریگەری ل سەر بەرهەمێ زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ هەیە».
د. سیروان عارەب گوت ژی» ب دیتنا من مەرەم ژ ڤان هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلێ ئارمانجێن سیاسی و ئابۆری ل پشت هەنە، هەتا ئاریشەیێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و بەغدایێ دا هەنە ئالۆزتر بكەن، ژ بەر ستراتیژییا دەڤەرێن پەترۆل دهێتە بەرهەمئینان هەر زیانەكا بەركەڤیت پێدڤی ب دەمەكێ درێژ هەیە هەتا بەرهەمئینان بگەهیتە ئاستێ بەری ئەنجامدانا هێرشان، ئەز باوەرم هەر زەڤییەكا پەترۆلی دەمێ 20 رۆژ هەتا مەهەكێ پێدڤیە بۆ ڤەگەڕاندنا بەرهەمی ئەوژی ب مەرجەكی ب شێوەیەكێ لەز كار تێدا بهێتەكرن، هەروەسا ئەندازیار و كارمەندێن وان زەڤیێن پەترۆلی ڤەگەڕن سەر كارێن خوە، حوكمەتا ئیراقێ ژی مەرج داناینە هەمبەر هەرێما كوردستانێ بۆ هنارتنا مووچەیێ فەرمانبەران ئەوژی رادەستكرنا پەترۆلێیە، ئیرادە و خۆڕاگریا خەلك و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بووینە ئەگەر هەرێما كوردستانێ خوە ل سەرپێن خوە بگریت و تێگەهشتنا خەلكی بۆ رەوشێ خالەكا گرنگە بۆ پاراستنا هەرێما كوردستانێ، رۆژانە زێدەتری 250 هزار بەرمیلێن پەترۆلێ دهاتنە بەرهەمئینان و د دەمێ نوكەدا ئەو رێژەیە گەلەك كێمترە ل بەری ئەنجامدانا هێرشان».

دیدار/ دلۆڤان ئاكرەیی

ئەنداما كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی دیموكراتی كوردستان خانم ئەشواق جاف ل دۆر پێكئینانا كابینەیا دەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و رۆلێ ئالیێن سیاسی یێن هەرێمێ و ئێك هەلوەستییا وان ل سەر پرسێن نەتەوەیی بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گۆت:» د ڤێ قوناغا هەستیاردا پێكئینانا كابینەیا دەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و چالاككرنا پەرلەمانێ كوردستانێ ئێك ژ گرنگترین و ب هێزترین ئالاڤ و میكانیزمایە بۆ پاراستنا هەڤوەلاتییان و بەرگریكرنێ ژ مافێن كوردستانییان و هەكە كابینەیا نوو یا حوكمەتا هەرێمێ پێك بهێت و پەرلەمان چالاك ببیت ، دشێین ب ئێكگرتی و ب پلانەكا ئێكلاكەر رووب روویێ هەر فشار و هەرەشەیەكێ ببین كۆ ئاراستەی كوردستانێ دهێنە كرن ، چونكو هندەك جاران ل هند ئالییان گوهدار دبین، دبێژن ئەم ناهێینە كۆمبوونان و ئەم دیڤەلانكێن پارتی نینین ، نەخێر نابیت ب ڤی رەنگی بهێتە نێرین و هزر لێ بهێتە كرن ، پارتی دڤێت هەموود بەشكدار بن د هەر بریارەكا دهێتە دان و ئەم هەموو پێكڤە د خزمەتا خەلكێ كوردستانێدا بین، لەوما ئێكدەنگی و ئێكڕێزی گەلەك یا گرنگە، چونكو نوكە پێدڤییە ئالیێن سیاسی بلەز ل سەر پێكئینانا كابینەیا نوو یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ رێكبكەڤن و جودا ل وێ ئێكگرتن و هەڤكاری د ناڤبەرا هەموو ئالیێن سیاسی یێن هەرێما كوردستانێ گەلەك یا گرنگە بۆ پاراستنا مافێن خەلكێ كوردستانێ، ب تایبەتی ل ڤێ قوناغا هەستیار نەك هەر پارتی و ئێكەتی بەلكو پێدڤییە هەموو پارتێن سیاسی ئێك دەست و ئێكهەلوەست بن بۆ كاركرن و دانا بڕیارێن راستەقینە بۆ چارەسەركرنا پرسگرێكان».
ئەنداما كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی زێدەتر گوت» ب دلخوەشیڤە دبینین حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل دووڤ دەستووری بەرگری ژ مافێن خەلكێ كوردستانێ كریە، و چو دەمان موزایەدە ب سەر خەلكێ كوردستانێدا نەكریە، حوكمەتا هەرێمێ نەك بتنێ پارێزگاری ل خەلكێ كوردستانێ كریە، بەلكو ل پاشەرۆژێ دێ گرەنتییا ئێكێ ژ مافێن خەلكێ كوردستانێ بیت».
‏سەبارەت ب هێرشێن درۆنان بۆ سەر هەرێما كوردستانێ ئاشكرا كر» ئەڤە وەك كارتەكا فشارێ دهێتە ب كارئینان بۆ لێدان ل ئابۆرێ كوردستانێ و ناخوازن كوردستان یا ئارام و پێشكەفتی بیت».

بەرپرسەکێ رێڤەبەریا خوەسەر یا رۆژئاڤایێ کوردستانێ دیار کریە هەڤدیتنا ڤێ دووماهیێ یا د ناڤبەرا نوونەرێ ئەمریکا ل گەل فەرماندارێ گشتی یێ هەسەدێ گەلەک باش بوویە و بریارە د دەمەکێ نێزیک دا ب پشکداریا سەرۆکێ فرەنسا کۆمبوونەکا دی ل پاریسێ بهێتە کرن.

بەرپرسەکێ رێڤەبەریا خوەسەر یا رۆژئاڤایێ کوردستانێ، کو نەخواستیە ناڤێ خوە ئاشکرا بکەت بۆ ئاژانسا رویترز یا نووچەیان دیار کریە، هەڤدیتنا ١٩ ڤی مەهێ یا د ناڤبەرا فەرماندارێ گشتی یێ هەسەدێ و تۆم باراکێ نوونەرێ ئەمریکا بۆ کاروبارێن سووریێ دا گەلەک باش دەرباز بوویە و هەلوەستێ ئەمریکا ل هەمبەر رۆژئاڤایێ کوردستانێ ب رەنگەکێ باش هاتیە گوهۆڕین، لێ هەتا نها ژی باوەریا هەسەدێ ب دەستهەلاتا نها یا شامێ ناهێت و کوردان گەرەنتی دڤێت و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی سەرۆکێ فرەنسا دڤێت هاریکاریا هەر دو ئالیان ئانکو شامێ و رێڤەبەریا خوەسەر بکەت.
هەمان بەرپرسی ئەو یەک ژی دیار کریە، بریارە د دەمەکێ نێزیک دا ل پاریسێ ب پشکداریا مەزلوم عەبدی فەرماندارێ گشتی یێ هێزێن سووریا دیموکرات، تۆم باراک نوونەرێ سەرۆکێ ئەمریکا بۆ کاروبارێن سووریێ و ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکێ فرەنسا کۆمبوونەکا دی بهێتە کرن و فرەنسا دڤێت هاریکاریا کوردان و شامێ بکەت دا هەر دو ئالی بشێن پرسێن هەی چارەسەر بکەن، چونکی د کۆمبوونا هەری دووماهیێ دا مەزلوم عەبدی ب رەنگەکێ ئاشکرا بۆ تۆم باراکی دیار کریە، رەفتارێ چەکدارێن سەر ب ئەحمەد شەرعی ل سوەیدا وەسا کریە، کو باوەریا کوردان نها ب شامێ ناهێت و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی پشکداریا هەسەدێ د ناڤ هێزێن وەزارەتا بەرگریێ یا سووریێ دا کارەک ب ساناهی نینە، دڤێت گەرەنتیەکا نێڤدەولەتی هەبیت، چونکی کورد قەبوول ناکەن پشتی وان هەموو قوربانیان بێی چو دەستکەفتەکێ بەرێ خوە بدەنە شامێ.
سەبارەت ب کۆمبوونا ل پاریسێ فەرماندارەکێ هێزێن سووریا دیموکرات ژی بۆ دەزگەهێن راگەهاندنا سەر ب رێڤەبەریا خوەسەر دیار کریە، کو دەمەکە فرەنسا کار بۆ کۆمبوونەکا وەسا دکەت، چونکی فرەنسا پەیوەندیێن گەلەک باش ل گەل کوردان هەنە و بەری نها ژی فرەنسا گەلەک هاریکاریا رۆژئاڤایێ کوردستانێ کریە و نها ژی سەرۆکێ فرەنسا دڤێت هاریکاریا رێڤەبەریا خوەسەر و شامێ بکەت دا هەر دو ئالی بشێن پرسێن هەی د ناڤبەرا خوە دا چارەسەر بکەن، دهێتە چاڤەرێکرن کو د دەمەکێ نێزیک دا مەزلوم عەبدی سەرەدانا پاریسێ بکەت و دێ بەری کۆمبوونا سێ قۆلی ژی ب جودا ل گەل سەرۆکێ فرەنسا و بەرپرسێن دی یێن وی وەلاتی کۆمبیت و دێ داخواز ژ فرەنسا کەت پشتەڤانیا رۆژئاڤایێ کوردستانێ بکەن، چونکی کورد بەرهەڤ نینن بێی گەرەنتیا ئەمریکا، فرەنسا و وەلاتێن دی بەرێ خوە بدەنە شامێ.

مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، دوهی ئێكشەمبی 20/7/2025 ل رێورەسمێ ڤەكرنا قۆناغا ئێكێ ژی پڕۆژەیێ هاوارهاتنا ب لەز یا ئاڤا هەولێرێ، باس ل هنارتنا مووچەی كر و راگەهاند: دزانم خەلكێ كوردستانێ، چاڤەڕێی وێ چەندێ دكەن كەنگی ئیراق دێ مووچەیێ وان هنێریت، لەوما دخوازم ب راشكاوی ل گەل خەلكێ كوردستانێ باخڤم.
ل دۆر مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێمێ
مەسرور بارزانی گوت» دزانم خەلكێ كوردستانێ چاڤەڕێی وێ چەندێ دكەن كەنگی مووچەیێ وان دێ ژ ئیراقێ بۆ هێتە هنارتن. ل ڤێرێ ژی دخوازم هندەك ب راشكاوی ل گەل خەلكێ كوردستانێ باخڤم. ئەم كیانەكێ فیدرالی نە و هەرێما كوردستانێ وەك كیانەكێ فیدرالی مافێ وێیە بودجەیا تایبەت ب خوەڤە هەبیت، ئانكو ژ بودجەیا گشتییا ئیراقێ، پێدڤی بوو پشكا بودجەیا هەرێما كوردستانێ بهێتە تەرخانكرن و دەزگەهێن حوكمەتا هەرێمێ و پەرلەمانێ هەرێمێ و چاڤدێرییا داراییا هەرێمێ و خەلكێ هەرێمێ وی دەمی بڕیارێ ل سەر چاوانییا بكارئینانا بودجەیا هەرێما كوردستانێ بدەن».
گوت ژی» مخابن هەر ئالیێ ناڤخوەیی ل ڤێرێ سكالاكر و داخوازكر كو بەغدا راستەوخوە دەستێوەردانێ دناڤ كاروبارێن بەلاڤكرنا بودجە و مووچەیێ هەرێمێدا بكەت. دبیت ل بیرا هەوە ژی بیت ل چەندین هەلكەفتان باس ل وێ چەندێ دكر هەكە مووچە بزڤریتە سەر بەغدایێ، ئێدی مە كێشەیا بێمووچەییێ نابیت و ل دەمێ خوە و ب زێدەهیڤە دێ مووچە بۆ خەلكێ كوردستانێ هێت. وی دەمی ژی حوكمەتا هەرێمێ تاوانبار دكر و دگوت حوكمەتا ئیراقێ چارەسەر و فریادڕسە، بەلێ شاشی هەموو ژ هەرێمێیە، نوكە نزانم ئەو دەنگە ل كیرێ نە؟ نوكە ژی هەكە ئاخڤتنەكێ بكەن، بەهانەیان دئینن كو بۆچی حوكمەتا ئیراقێ نوكە مووچەی نا هنێریت؟ كو بۆچی خەلكی سزا ددەت؟ ل شوونا وێ چەندێ دخوەدا بچن وداخوازا لێبۆرینێ ژ خەلكی بكەن، جارەكادی دهێن بەهانەیان دئینن كو بۆچی حوكمەتا ئیراقێ مووچە گیرۆكریە؟ هەر ئەم ماین وەك حوكمەتا هەرێمێ و وەكو ئەو كەسێن كو د دلسۆزن بۆ پرسێن خەلكێ كوردستانێ، جارەكادی ل گەل بەغدایێ بكەڤینە دانوستاندنێ و بەردەوام بین ل وێ چەندێ كو رێكەچارەسەرییەكێ بۆ ڤێ پرسێ ببینین».
شاندێن هەرێمێ بۆ بەغدایێ
سەبارەت وێ چەندێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ رۆهنكر» چەندین چاران شاندێ هەرێمێ سەرەدانا بەغدایێ كریە و مە شاندێ بەغدایێ ڤەخواند كو بهێت سەرەدانا مە بكەت، ژ روویێ تەكنیكی و قانوونی ب هەموو جۆرەكی، هیچ نەما ئاخڤتن ل سەر نەهێتە كرن. هەموو جاران چی مە سۆز ژ حوكمەتا فیدرالی وەردگرت، كو بەلێ كێشە چارەسەر بوون و ئێدی تشتەك ب ناڤێ پرسا مووچەی نامینیت، بەلێ مەهەك دو مەهەك نە دبۆرین و دیسان ب بەهانەیەكا نوو مووچە گیرۆ دكر. دیسان مە دەست ب هنارتنا شاندان و دانوستاندنێ دكر، هەردەم ژی سۆزا وێ چەندێ ب مە دهاتە دان كو ئەم دێ مووچەی هنێرین بەلێ كێشەیەكا تەكنیكی هەیە، پاشی هندەك جاران شاشی د ئێخستە سەر ملێ هەرێما كوردستانێ كو ئەم پەترۆلێ ناهنێرین یان داهاتێ ناڤخوە رادەست ناكەین.
داهاتێ ناڤخوە ل دووڤ دەستووری
مەسرور بارزانی باس ل وێ چەندێ ژی كر» تێكگەهشتنا مە بۆ رادەستكرنا داهاتێ ناڤخوە ب گۆڕەی دەستەەری، دەستوور دبێژیت 50% داهاتێ فیدرالی رادەستی حوكمەتا فیدرالی بهێتە كرن، هەردەم حوكمەتا هەرێما كوردستانێ پێگیربوو و ئەڤ ئەركە ژی بجهئینایە. ژ بلی وان دەمان كو حوكمەتا فیدرال مووچە نە دهنارت، یان ب كێمی دهنارت كو ئەم ل وی دەمی نەچار د بووین داهاتێن ناڤخوەیی بۆ تمامكرنا مووچەی بكاربینین».
گوت ژی» دبێژن نابیت هەوە هیچ جۆرە داهاتەك هەبیت، هەر هیچ هیچ، هەوە هەر چ هەیە رادەستی مە بكەن، بۆ وێ چەندێ ئەڤ جۆرە پرۆژەیێن مە نەهێنە بجهئینان. بەلێ مە دەستوورەك هەیە و مە مافێ دەستووری هەیە. ئەوێ ئەركێ مە بیت دێ بجهئینین و زێدە ژی و مە یا ئەنجامدای ژی، ژ نوكە و وێڤە پێگیرین بجهئینانا هەر ئەركەكێ دەستووری كو دكەڤیتە سەر حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، بەلێ د بەرهەڤ نینین دەست ژ مافێن خوە یێن دەستووری بەردەین».
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دیاركر ژی» ئەم ژ بەر وێ چەندێ دێ بەردەوام بین كو ئەركێن خوە بجهئبینین و مافێن خوە یێن دەستووری بپارێزین. بەلێ د هەمان دەمدا مە نەرمییەكا مەزن د گەلەك تشتاندا ژی یا نیشادای و زێدەتر ژی یێن هاتینە پێش تنێ بۆ وێ چەندێ خەلك ل بن ئەڤێ فشارا مووچەی نەمینیت».
چوونا شاندێ هەڤشك یێ پارتی و ئێكەتیێ بۆ بەغدایێ
مەسرور بارزانی ل دۆر ڤێ چەندێ راگەهاند» شاندەكێ هەڤپشك یێ پارتی و ئێكەتیێ چوونە بەغدایێ و ل سەر وێ پێشنیازا كو دووماهی پێشنیازا بەغدایێ كری ب حیساب بۆ رادەستكرنا پشكەك ژ پەترۆلێ و هەژمارەكا دیاركرییا رادەستكرنا داهاتێن ناڤخوەیی كو ب حیساب ئەڤە دووماهی بەهانەیا وان بیت. شاند ل بەغدایێ بوو هەر وێ شەڤێ، كاك بافل و د. فوئاد حسێن و وەزیرێن دی، تەلەفۆن بۆ من كر و گوت مە ل سەر ڤێ پێشنیازێ دانوستاندنێن چڕ ل گەل هەموو ئالییان كرینە و ئەڤە پێشنیازە و ژ ڤێ زێدەتر ل ڤێ قۆناغێ زەحمەتە و حەز دكەین تو ژی ل سەر ڤێ رێككەفتنێ رازی بی و ئێدی بەهانە د دەستێ كەسێ دا نەمینیت و ئەڤ خەلكە ژی ل بن فشارێ بهێتە دەر. من گوت باشە سەرچاڤا، یێ رازی مە كو رۆژانە 230 هزار بەرمیلێن پەترۆلێ بهیچنە رادەستكرن بۆ حوكمەتا فیدرالی و ب رێكا (سۆمۆ) بهێنە فرۆتن و 120 ملیار دینار ژی ژ داهاتێن نە پەترۆلی یان داهاتێ ناڤخوەیی بهێتە رادەستكرن بۆ حوكمەتا فیدرالی، ب حیساب سیستەمێ تەوتین ژی بهیچتە بجهئینان كو ئەڤە ژی پشكەكە ژ وی ئەركێ حوكمەتا هەرێمێ ژ مێژە بجهئینای. بابەتێ (هەژمارا من) گەلەك ژ خزمەتگوزاریێن وێ ژ بابەتێ تەوتینێ زێدەترە و نوكە پتر ژ 900 هزار كەسان د ڤی پرۆژەیدا د پشكدارن».
هێرشێن ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ب درۆنێن مینڕێژكری
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د پەیڤا خوە دا ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» ئەو ئەركێن كو ل سەر ملێ مە بوو، مە قەبوولكرن، بەلێ ئەو دەمە ژی یێ هەڤدەم بوو ل گەل هێرشێن ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ب رێكا درۆنان، من گوتە وان، باشە بەلێ ب ڤان هێرشێن دهێنە كرن ل سەر زەڤیێن مە یێن پەترۆلی، پشكا پەترۆلێ دێ كێمتر بیت چونكە نوكە هەموو كۆمپانی یێن هاتینە لێدان و نەشێن وێ رێژەیا پەترۆلێ بەرهەم بینن، ئەرێ ئەڤە دێ چ لێ هێت؟ هیڤیدارێن ئەڤە ژی نەبیتە بەهانەیەكا دی بۆ نەهنارتنا مووچەی، وان گوت نەخێر تێكگەهستن هەیە و هەكە ئەم ل سەر بنەمای پێكبهێین ئێدی حوكمەتافیدرالی دێ مووچە هنێریت. ل سەر وی بنەمایی ئەم چاڤەڕێ بووین. پشتی وێ چەندێ كو ئەم ل سەر رێككەفتنێ رازی بووین و مە ئیمزا ژی ل سەر پێشنیازان كر ل سەر وێ تێكگەهشتنێ، خالەكا دی زێدەتر، ب هەر حال ئەڤە بابەتەكە كو چاڤەڕێنە بزانین ئەو دێ چاوا رەفتارێ ل گەل كەن. ل سەر وێ چەندێ كو 230 بەرمیل هەتا نەهێنە وەرگرتن مووچە ناهێتە دان، ژ ئالییەكی دیڤە ژی ئەو تیرۆرستە دهێن زەڤیێن مە یێن پەترۆلی د پەقینن و بەرهەمێ پەترۆلێ ناهێلن، ئێ چاوان چێ دبیت؟ وان گوت دێ شاندەكی هنێرین بۆ وێ چەندێ بچن ببینن چ هاتیە كرن».
رۆهنكر ژی» ل دووڤ پێزانینێن من شاندێ ناڤبری ل رۆژا ئەینیێ راپۆرتا خوە یا بلندكری دیسان بۆ حوكمەتا فیدرالی كو تنێ نوكە ئەڤ رێژەیا پەترۆلی ل بەردەستە تاكو شوونوارێن ڤان هێرشان دهێنە چارەسەركرن. هیڤیدارین رۆژەكێ بەرهەمئینانا پەترۆلێ بگەهیتە ئاستەكێ گەلەك بلند، هەكە كێشەیا ئەمنی نەمینیت، مە هیچ كێشە نینە د هنارتنا هەموو پەترۆلا كوردستانێدا، ژ بلی وان پێدڤیێن ناڤخوەیی كو مە پێتڤی پێ هەی بۆ دابینكرنا پەنزینێ، كارەبێ، سوتەمەنیێ، پێتڤیێن خەلكی. ژ بلی وێ چەندێ، ئەوا دی ئەم د بەرهەڤین ب هنێرین ومە هیچ كێشە د وێ چەندێ دا نینە».
چاڤەڕێ بەغدایێ د كەین مووچەی ب هنێریت
مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ سەبارەت ڤی بابەتی گوت» ئەڤجا بۆ وێ چەندێ هوونێن بەرێز و خوەشتڤی بزانن، ئەم نوكە چاڤەڕێ بەغدا دكەین و هیڤیدارین ئێدی مووچەیێ ڤی خەلكی بهێتە هنارتن و ئەڤ سزادانا ب كۆم ب دووماهی بهێت و ئەڤ بڕیارا نە دەستووری و نە قانوونی یا بڕینا مووچەیێ خەلكێ كوردستانێ ب دووماهی بهێت و مووچەیێ ڤی خەلكی بهێتە هنارتن».

سەرۆكا فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ راگەهاند: مە وەكو فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ داخواز ژ سەرۆكاتییا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ كریە، ل روونشتنا ئەڤرۆ رۆژا دوشەمبی 21/7/2025، پرسا هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی یێن هەرێما كوردستانێ، گەنگەشە بكەت.
ڤیان سەبری، سەرۆكا فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا گوت» ب دوپاتكرنا مە ل سەر ڤێ پرسێ، سەرۆكاتییا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ رازیبوون نیشادایە ئێك ژ وان دو تەوەرێن جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ل سەر كۆمببیت، پرسا هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی یێن هەرێما كوردستانێ بیت».
ل رۆژا پێنجشەمبییا بۆری 17/7/2025، فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بەیاننامەیەك ل دۆر هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی و ژێرخانەیا ئابۆری ل هەرێما كوردستانێ، بەلاڤكربوو.
د بەیاننامەیا فراكسیۆنا پارتیدا هاتبوو» د چارچۆڤەیێ فشارێن ئابۆری یێن نەرەوا ل سەر هەرێما كوردستانێ، ل چەند رۆژێن بۆری، ب رێكا فرۆكەیێن بێ فرۆكەڤان ( درۆنێن مینڕێژكری)، هەژمارەكا هێرشێن تیرۆرستی ل سەر هەژمارەكا دەزگەهێن گرنگ ل هەرێما كوردستانێ هاتبوونە ئەنجامدان، ژ وان ژی ژێرخانەیا ئابۆری، پارزینگەهێن پەترۆلێ، ژێدەرێن وزەیێ».
فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ داخوازا بڕێڤەچوونا كۆمبوونەكا ب لەز یا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ» بۆ گەنگەشەكرنا ڤێ پێشهاتێن مەترسیدار و پێداچوونێ ب پێرابوونێن حوكمەتا ئیراقێ ل دۆر ڤێ چەندێ» ئەڤە ژی ب مەبەستا» ب هێزكرنا رۆلێ دەستهەلاتا قانووندانانێ د پاراستنا وەلاتی و هەڤوەلاتییاندا».
بڕیارە ئەڤرۆ دوشەمبی 21/7/2025، جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ كۆمببیت و تێدا دو بابەت بهێنە گەنگەشەكرن، ئەوژی هێرشێن درۆنی ل سەر ژێرخانەیا ئابۆرییا هەرێما كوردستانێ و روودانا ئاگربەربوونا كوت.