ئه‌ڤرۆ نيوز:

کولیژا پزیشکی ددان ل زانکۆیا دھۆک چەند پشکا ب خۆ ڤە دگریت، ژ ھەمیان گرنگتر (کلینیکێن پزیشکیا ددانا یێن فێرکرنێ)، بۆ ڤێ ئێکێ، راگرا کولیژا پزیشکی ددان ل زانکۆیا دھۆک، د. بھار جەعفەر سلێڤانەیی گۆت:” کلینیکێن پزیشکیا ددانا یێن فێرکرنێ ل سالا ٢٠١٤ێ ل کولیژا پزیشکی ددان ھاتیە ڤەکرن، قۆتابیێن قووناغا (٤-٥) برێيێن زانستی ددانێن نەخوشان دروست دکەن ب سەرپەرشتیا مامۆستایێن بسپور و دکتورێن زانکۆیێ، کۆ باشترین شولە لسەر ئاستێ پارێزگەھا دھۆکێ دئێتەکرن، دیسان ل ڤان کلینیکا ئامیرێن (بخاری) ھەنە کو ئەو ب خۆ ڤایروس و میکروبات و بەکتیریا دکوژیت”.

راگرا کولیژا پزیشکی ددان خویاکر: “ل ھەموو سالان ھەر ژ ١٥/ ٩ هه‌تا ٢٠/٥ دەواما فەرمی ل ڤان کلینیکا ل دەمێ سپێدەھیان ھەر ژ دەمژمێر نه‌هـ سپێدێ هه‌تا ئێكى نیڤرۆ ھەیە، دیسان ل بێھنڤەدانا ھاڤینێ ژی ھەیڤەکێ ئەڤ کلینیکە کار دکەن ب سەرپەرشتیا دو مامۆستایێن کولیژا پزیشکی ددان ھەلگرن باوەرنامەیا دکتورا و دو مامۆستایێن ھەلگرن باوەرنامەیا ماستەرێ و ژبلی بسپۆر و شارەزایێن پاقژکرن و چارەسەرکرنا ددانان”.

د. بھار جەعفەر، زەلالکر: “ل سالا ٢٠١٧ێ، ١٦٠٠ نەخوش ل ڤان کلینیکا ھاتینە چارەسەرکرنێ و چو گازندەیەک بۆ مە نەھاتیە و بەھرا پتر خەلکێ ئاوارە و کێم دەرامەت ژێ مفادار بووینە و ب ھیچ رەنگەکی چ ژڤان نائێنە دەستنیشانکرن بۆ نەخۆشی و ھەر د رۆژێ دا چارەسەرکرنا وان دهێتەکرن، کۆ مە بارێ رێڤەبەریا تەندروستیا دھۆکێ ژی سڤک کریە و هه‌تا رادەکێ باش مە خزمەتا کەرتێ حوکمەتێ کریە، د ھەمان دەم دا ھەموو خەلکێ کوردستانێ دشێت بۆ جارەسەرکرنێ بھێتە ڤێرە بۆ جارەکرنێ”.

دکتورایێ پتر بەحسکر: “ئەڤ کلینیکە ب چەند پشکا پێک دئێت ئەو ژی: “چارەسەرکرن و چێکرنا ددانان، تەخمکرنا ددانان، نیشتەگەریا دەڤ و ددان و پدیێ، پاراستن و راستکرنا ددانا، پاراستنا ددانێن زارۆيا، زانستێن پزیشکیا ددان یێن بنەرت، پشکا تیشکێ، دەست نیشکرنا ئێشێ ب رێيا وێنەکرنا ھەموو دەڤی، بۆ سالا ٢٠١٨ێ دێ دەست ب چاندنا ددانان ژی کەین”.

پتریا ژنان گومان ل نک وان دروست بوویە و پشتى خولا وان یا هەیڤانە ب دووماهى دهێت هزر دکەن دڤێت دەمەک درێژ دەرباز ببیت پاشان کریارا جووتبوونێ بهێتە ئەنجام دان د ناڤبەرا زەلامى و ژنێ دا، به‌لێ نوشدارەکا ژن وێ چەندێ رەت دکەت و هند پێزانینان روون دکەت.

د. تاڤگه‌ نه‌قشه‌به‌ندى، تایبه‌تمه‌ندا نه‌خوشیێن ژنان بۆ نوش نیوز گوت: گه‌له‌ك ژن هزر دكه‌ن و نزانن پشتى خولا هه‌یڤانه‌ ل سه‌ر وان ب دووماهى دهێت ئه‌و دێ شێن ل گه‌ل هه‌ڤژینێ خوه‌ كریارا جووتبوونێ ئه‌نجام ده‌ن و گه‌له‌ك كه‌س هه‌نه‌ ژ ئه‌ڤێ پرسیارێ دودل بوونه‌، له‌ورا وان هه‌موو ژنان پشت راست دكه‌ین كو پشتى خولا هه‌یڤانه‌ ل سه‌ر وان ده‌رباز ببیت هه‌ر ده‌مه‌ك بۆ كریارا جووتبوونێ یێ گونجایه‌.

هه‌مان نوشدارێ ئه‌و چه‌نده‌ دووپاتكر كو خولا هه‌یڤانه‌ یا هه‌ر ژنه‌كێ ژ ئێكا دیتر ژ لایێ ده‌مى ڤه‌ یا جیاوازه‌، له‌ورا ب ره‌نگه‌كێ گشتى هه‌ر ده‌مێ ژن ژ خولا خوه‌ يا هه‌يڤانه‌ ب دووماهى هات و دو رۆژ ب سه‌ر خولێ ده‌رباز ببن ئه‌و ده‌مه‌ گه‌له‌ك يێ گونجایه‌ بۆ كریارا جووتبوونێ و گۆت: “ئه‌گه‌ر زه‌لامه‌ك ل سه‌ر حه‌زێن خو زال نه‌بیت و ل ده‌مێ خولێ  كریارا جووتبونێ ل گه‌ل ژنێ ئه‌نجام دا ئه‌و دبیته‌ ئه‌گه‌رێ هنده‌ك نه‌خوشیێن دژوار و مه‌ترسى ل سه‌ر ژیانا وێ”.

په‌نجه‌شێرا مه‌مكى ئێكه‌ ژ به‌ربه‌لاڤترین جورێن په‌نجه‌شێرا ل جیهانى و به‌رده‌وام یا دزێده‌بوونێ دا، زوو ده‌ستنیشانكرنا ڤێ نه‌خوشیێ دبیته‌ هوكار بۆ چاره‌سه‌ربوونا پرانیا ئافره‌تان ب رێژا 95%ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ پێدڤیه‌ هه‌ر ئافره‌ته‌ك پشتى ژیێ 20 سالیێ بشێوه‌یه‌كێ خوله‌كێ مه‌مكێن خوه‌ پشكنین بكه‌ت، ئه‌ڤ خالێن ل خوارێ پێنگاڤێن باشن بۆ زوو ده‌ستنیشانكرنا ڤێ نه‌خوشیێ:

بوچى پێدڤییه‌ مه‌مكێن خوه‌ بخو پشكنین كه‌ى؟

ژبه‌ر كو كه‌س ژ ئافره‌تێ باشتر نزانیت شێوێ مه‌مكێن وێ د چاوانه‌ و هه‌ر ده‌مێ گهورینه‌كا بچوك دیت پێدڤییه‌ ب زویترین ده‌م سه‌ره‌دانا نوشدارى بكه‌ت.

ئه‌رێ هه‌ر گوهرینه‌كا د مه‌مكى دا روى دده‌ت نیشانا په‌نجه‌شێرێ یه‌؟

-نه‌خێر.. گهورینێن مه‌مكى هه‌مى جاران نیشانێن په‌نجه‌شێرێ نین،وه‌كى( زێده‌ گوشت، قونێرا، مه‌مكى، كولبوون، پوركه‌ به‌ز).

هوكارێن سه‌ره‌كى یێن توشبوونێ:

1.ئه‌و ئافره‌تێن شیرێ خوه‌ نه‌ده‌نه‌ زاروكێن خوه‌.

2.ئافره‌تێن قه‌له‌و

3.ئافره‌تێن جگارا دكێشن.

4.ئافره‌تێن كحولێ ڤه‌دخون.

5.ئافره‌تێن به‌رده‌وام تووشى حاله‌تێن تێكدانا هورمونا دبن.

6.پشتى ب ناڤ سال ڤه‌چوونێ تووش زێده‌ دبیت.

ئاگه‌هدارى به‌ ژڤان گوهرینێن لسه‌ر مه‌مكێن ته‌ دیار بن:

1.ستویر بوون (وه‌رمتن)، گرێ، بچیك بوونا ئێك ژ مه‌مكان.

2.گهورین د شێوه‌ێ سه‌رێ مه‌مكى وه‌كى ( چه‌میانا سه‌رێ وى ب لایه‌كیڤه‌، زیقبوونا سه‌رێ مه‌مكى ب شێوه‌كێ نه‌ سروشتى، سور بوون، چرمسین، ئێش و ژان.

رێكێن پشكنینا مه‌مكى ژلایێ ئافره‌تێ ڤه‌:

1.به‌رامبه‌ر خودێكێ راوسته‌ بشێوه‌یه‌كێ كو بشیێ كو بشیێ مه‌مكێت خوه‌ ببینى و ده‌ستێن خوه‌ ل هه‌ر دوو ره‌خا شور بكه‌ و تێبینیا هه‌ر گوهرینه‌كێ ل مه‌مكێت خو بكه‌، وه‌كى: ( بادان بوون، پڤبوون، گرێ ، گورج بوون) ئاگه‌هدارى چالبوون و سور بوون و برینداربوون و چرمسینێ ببه‌ هه‌ر تشته‌كێ دى ل پیستێ مه‌مكێ ته‌ دیار بیت.

2.هه‌ردوو ده‌ستێت خو بێخه‌ پشت سه‌رێ خو به‌رامبه‌ر خودیكێ هه‌تا ماسولكێن سینگێ ته‌ باش دیار بن، پاشى به‌رێ خو بده‌ مه‌مكێت خو بۆ دیتنا هه‌ر گوهرینه‌كێ.

3.هه‌ر دوو ده‌ستێت خو دانه‌ سه‌ر ناڤ ته‌نگا خو و پیچه‌كێ به‌ره‌ڤ خودیكا خو بچه‌مینه‌ و ملێت خو دگه‌ل ئه‌نیشكا به‌ره‌ف خودیكێ ببه‌ و به‌رێ خو بده‌ مه‌مكێت خو دا هه‌ر گوهرینه‌كێ ببینى.

4.ده‌ستێ خو بۆ سه‌رێ ببه‌ و ده‌ستێ دى بۆ پشكنینێ بكاربینه‌ بشێوه‌یه‌كێ (بازنه‌یى) ب (سێ) تبلا و بهیركى هه‌مى سینگێ خو پشكنین بكه‌ و ژ هه‌ستیێ ملێ خو ده‌ست پێ بكه‌ هه‌تا خه‌تێ بن زه‌خمه‌ى و هه‌تا بن كه‌فشێ خو هه‌ره‌، هنده‌ك ئافره‌ت حه‌ز دكه‌ن زه‌یتێ یان پوترایێ بكاربینن بۆ لڤاندنا تبلا خوه‌ ب ساناهى لسه‌ر پیستى.

5.لسه‌ر پشتێ خو درێژ بكه‌ و بالیفكه‌كێ ل بن سه‌ر و ملێت خو دانه‌، ده‌ستێ خو بۆ سه‌رى ببه‌ و سه‌ر بالیفكه‌كێ دانه‌، و ده‌ستێ دى بۆ پشكنینێ بكاربینه‌ ژ هه‌ستیێ ملێ خو ده‌ستپێبكه‌ هه‌تا خه‌تێ بن زه‌خمه‌ى و هه‌تا بن كه‌فشێ خو ببه‌.

6.پشكوژا مه‌مكێ خوه‌ (سه‌رێ مه‌مكى) ب گڤێشه‌، ئه‌گه‌ر ئێك دوو دلوپێن ئاڤا سپى ژێ ده‌ركه‌ت ئه‌ڤه‌ تشته‌كێ سروشتیه‌، لێ ئه‌گه‌ر خوین، كێم و عه‌داب ژێ ده‌ركه‌ت ئه‌ڤه‌ تشته‌كێ نه‌ سروشتیه‌. یا فه‌ر ئه‌وه‌ ب زووترین ده‌م سه‌ره‌دانا نوشدارى بكه‌.

7.د سه‌رشویێ ڤه‌ ده‌ستێ خو یێ چه‌پێ بلند بكه‌ و ده‌ستێ راستێ بكاربینه‌ بۆ پشكنینا مه‌مكێ چه‌پێ و بشێوه‌یه‌كێ بازنه‌یى و ب هه‌ر سێ تبلێن ناڤه‌راستێ پشكنینێ بكه‌ ژ هه‌ستیێ ملێ خوه‌ ده‌ست پێ بكه‌ هه‌تا خه‌تێ بن زه‌خمه‌ى و هه‌تا بن كه‌فشێ خو هه‌ره‌ و ئاگه‌هدارى هه‌ر گرێ یه‌كێ یان وه‌رمینه‌كێ یان هه‌ر گوهرینه‌كێ ببه‌.(ڤى كارى دووباره‌ بكه‌ بۆ مه‌مكێ لایێ راستێ).

رێكێن خوه‌ پاراستنێ:

1.ئافره‌ت بخو پشكنینێ بخوه‌ بكه‌ت.

2.وه‌رزشا به‌رده‌وام.

3.زوو دوو گیانێ به‌رى 30 سالیێ.

4.شیردانا سروشتى.

5.خوارنا ساخله‌م.

6.كێمكرنا كیشا له‌شى.

7.ده‌ست نیشانكرنا بله‌ز.

8.گرتنا تیشكا مه‌موگرافى،( پشتى نوشدار وێ بریارێ دده‌ت).