ئەڤرۆ نیوز، زنار تۆڤی:

د. شەوکەت عەجاج کۆرۆ، نۆشدارێ پلەبەند و رێڤەبەرێ نەخۆشخانا رۆزانا ل کانی ماسێ بۆ ئەڤرۆ نیوز دیار کر: هەکە (تا، کوخک، بێھێزی و لەش و سەرئێشان ) هەبن، دبیت زکچوون و عێلنجی و نەمانا ھەستێ تامکرنێ و بێھنێ ژی دگەلدا بیت، ئەڤە کۆرۆنایە.

گۆت ژی: ڤایرۆس ب شێوەکی وەسا بەرفرەھ و بەلاڤەبوویە، ئێدی جھێ نەخۆشان د نەخۆشخانێ دا نەمایە، ژ بەر ڤێ چەندێ نەخۆش دشێن ل مال چارەسەریا خوە بکەن لدووڤ ڤان رێنمایێن ل خوارێ:

. نەترسە، دەروونێ خوە ئارام بکە و یێ ب هێز بە.

. باشترە مرۆڤ د ژوورەکا تایبەت و بتنێ دا بیت وتێکەلیێ دگەل ئەندامێن مالێ وخێزانێ نەکەی، هه‌كه‌ دشيان دا نه‌بوو، پێدڤیە خوە دو مەتران دوور بکەی ژ كه‌سێن دیتر.

. دڤێت ھەواگوھۆرینەکا باش د ژوورا تە دا ھەبیت، یا باش ئەوە پەنجەرێن ژوورا تە د ڤەکری بن.

.بلا ژوورا تە گەلەکا سار نەبیت، چونکو سەقایێ سار بۆریێن ھەوای زراڤ دکەن و دێ بھێنتەنگی زێدەتر بیت.

. ھەکە د شیان دابیت، ھەرە دناڤ ھەوایێ ژ دەرڤەی ژوورا خوە دا، ب تایبەت ل ناڤ باخچێ مال دا، داکو ھەوایێ تژی ئۆکسجین وەربگری، پێدڤیه ماسک‌ و ده‌ستگۆركان بكاربینی.

.ماسکێ بکاربینە دەمێ دگەل کەسانێت دی د ئاخڤی، دەمێ بتنێ بی پێدڤی ب ماسکێ ناکەت.

. هەموو تشتێن خوە جۆدا بکە ژ یێن خێزانا خوە:
( تەوالێتا تایبەت، سفرا خوارنێ، ئامانێن خوارنێ، ھەکە یێن سەفەری بن باشترە، رائێخ و به‌ته‌نى،تشتێن خۆ یێن تایبەت نەدە چ کەسا ب تایبەت مۆبایلا خوە).

.هه‌كه‌ دو تەوالێت هه‌بن باشترە، ئێك بۆ تە و یا دی بۆ ئه‌ندامێن مالا تە، هەکە نەبوون دڤێت ھەر رۆژ جارەکێ تەوالێت بھێتە پاقژکرن ب مادێن تەعقیمێ.

. پاقژکرنا وان هەموو کەرەستە و جھێن دەستێ خوە دکەیێ، وەک: روویێن حەمامێ و تەوالێتان،دەستکێن دەرگەھا، حەنەفیان.

. رۆژانە جلکێن خوە بگوھۆرە، جلکێن خوەیێن پیس باش بشۆ ب ئاڤا گەرم، دانە بەر رۆژێ.

. پاشمایێن خوە کۆم بکە د کیسەکی دا، گرێ بدە وپاڤێژە.

. پێدڤیە‌ كه‌سه‌ك ب تنێ چاڤدێريا تە بكه‌ت (یا باشتر ئەوە ئەو کەس ژ هەموویا گەنجتر و ساخلەمتر بیت).

.پێدڤیە ل سه‌ر وی كه‌سێ چاڤدێريا تە دكه‌ت ماسکی بکار بینت ل ده‌مێ سه‌ره‌ده‌ريكرنێ ل گه‌ل تە، ب دووراتیا دو مەترا ژ تە دوور بیت، ل ده‌مێ تە بجهـ دهێلیت، ماسکێ خوە ب هاڤێژیت و ده‌ستێن خوە باش بشۆت.

. ل سه‌ر هەموو كه‌سێن خێزانا تە پێدڤیە‌ ده‌ستێن خوە ب ئاڤ و سابۆنێ بشۆن و ب تايبه‌ت ل ڤان ده‌مان:
. پشتى كوخين و بێهنژینێ.
.به‌رى به‌رهه‌ڤكرنا خوارنێ و ل ده‌مێ به‌رهه‌ڤكرنێ و پشتى به‌رهه‌ڤكرنێ.
. به‌رى خوارن و ڤەخوارنێ.
. پشتى بكارئينانا ده‌ستئاڤێ.
.به‌رى و پشتى چاڤدێريا كه‌سێ تووشبوويى.
. ده‌ما هه‌ست پێ دكه‌ن كو ده‌ستێن وان نه‌ د پاقژن.

. بەردەوام ب ئاڤەکا تهێن شیر سەروچاڤ و دەست و لنگێن خوە تەر بکەن، کلینسا بکاربینە نەکو خاوەلیێ.

. نڤستن، رۆژانە بۆ دەمێ (٨-١٠)دەمژمێران، دەمێ ژ خەو رادبی خوە بدە بەر تیشکا رۆژێ بۆ ماوێ ٢٠ خۆلەکان.

. ھەکە بشێی رۆژێ سێ جاران، رێژا ئۆکسجینێ دناڤ خوینا خوە دا قیاس بکە ب جیھازێ pulse oximetry ،دگەل پیڤانا پڵا گەرمیا لەشێ خوە ب میحرارێ.
چارەسەری:
هەتا نوکە چ ڤاکسین و دەرمان نەھاتینە دیتن ژبۆ بنبرکرنا ڤایرۆسێ کۆرۆنایێ، لەوما ئەڤ چارەسەریێن ل خوارێ بتنێ ژبۆ ب ھێزکرنا کۆئەندامێ بەرگریا لەشێ تە نە ل دژی ڤایرۆسی:

– پاراسیتۆل حەب 500 ملگم 6 سەعاتا جارەکێ،
( ب مەرجەکی ئەگەر تە ئاریشێن مێلاکێ و ئێشا باقلکا نەبن). ل حالەتێ بلندبوونا پلا گەرمیا لەشی و ئێشانێ بکاربینە.

– هەکە تا و ئێشانا تە ب حەبێن پاراسیتۆل کێم نەبوو: پرۆفین حەب ٤٠٠ ملگم 8 سەعاتا جارەکێ(ب مەرجەکی ئەگەر تە ئاریشێن گەدە و گولچیسکا نەبن).

– زینک حەب 50 ملگم ڕۆژێ جارەکێ.

– ڤیتامین D حەب 5000 رۆژێ جارەکێ.

– ڤیتامین C حەب ١ گرام رۆژێ جارەکێ.

ئاڤێ باش بکەلینە و ھەلما وێ بھەلکێشە، رۆژێ دو جاران سپێدێ و ئێڤاران بۆ ماوێ پێنج خۆلەکان.
غەرغەرەکرنا ئاڤا ب خوێ، رۆژێ دو جاران سپێدێ و ئێڤاران.

ناڤهاتی گوت ژی: بێی ئاگەھداریا نۆشدارێ تایبەتمەند چ دەرمانان بکارنەئینە (وەک:دەرزی یا دیگزامیسازۆن و هەوکرنا )، پێدڤی ب وەرگرتنا ئاڤا سێلانێ ناکەت، هەکە تو بشێی خوارنێ بخۆی و ڤەخوی، چونکی وەرگرتنا ئاڤا سێلانێ دێ بیتە ئەگەرێ کۆمبوونا ئاڤێ د سیھان دا و ھۆسا دێ بتر تۆشی بێھنتەنگیێ بی، ھندی بشێی شرووبێ کوخکێ بکارنەئینە، چونکی کوخک یا باشە و ب کوخکێ ئەو بەلغەم و ئیلتیھاباتێن ناڤ سینگێ تە دەردکەڤنە ژ دەرڤە.

ئەو ژی گۆت: پێدڤی ب کارئینانا ئۆکسجینێ ناکەت، هەکە رێژا ئۆکسجینێ ژتر بیت ژ 90%، خوارن و ڤەخوارن:
خوارنا ساخلەم و هەمەجۆر بخۆ، وەک:
پروتینات: گۆشت،ھێک،سپییاتی،چەرەز.
زەرزەوات: بیبەر و پیڤاز و سیر و لیمۆن.
فێقی:گوندۆر،زەبەش،
بەردەوام شلەمەنیا ڤەخۆ: ئاڤ،چا،دەو، شەربەت.
کێم خوارنا :شەکر ،خوێ،دوھن،ڤەخوارنێن گازی،ئایسکریم.

هێشتادبێژیت: بهێنڤەدانەکا تەمام وەربگرە و وەرزشێن گران نەکە(ب تایبەت ل حەفتیا ئێکێ) چونکی لڤینێن زێدە دبنە ئەگەرێ ھندێ کو سیھێن تە پتر پێدڤی ب وەرگرتنا ئۆکسجینێ ببن، بەلێ پا تۆ ھەر پێدڤی ب لڤینێن سڤکی، دەمێ یێ درێژکری بی، دەست و لنگێت خوە بلڤینە چونکو ئێک ژ خرابیێن ئەڤێ ئێشێ مەیاندنا خووینێ یە ئەگەر ژ بنی لڤینا لەشی نەکەی.

وەرزشا سیھان ئەنجام بدە: ب رێکا دفنێ ھەناسەکا کوور و ھێدی بھەلکێشە ناڤ سیھێن خوە و بلا بۆماوێ پێنج چرکا ئەو ھەوایە بمینیتە د ناڤ سیھێن تە دا وپاشی ب رێیا دەڤێ خوە وی ھەوای هەمیێ بەردە ژ دەرڤە.
ڤێ کریارێ رۆژانە سێ جاران و ھەر جارەکێ بۆ ماوێ (٢٠ بۆ ٣٠)جاران ئەنجام بدە.

خوە ل سەر زکی درێژ بکە و بنڤە
(ل سەر پشتێ نەنڤە و خوە درێژ نەکە)، هەکە نەشێی بلا ل سەر تەنشتێ بیت.

د. شەوکەتی دیار کر ژی: سەرەدانا نەخۆشخانێ بکە،د ڤان حالەتان دا: هەکە ژیێ تە پتر بیت ژ ٦٠سالیێ و نەخۆشیێن دوومدرێژ تە ھەبن مینا:نەساخیێن دلی وسیھا و ئێشا شەکرێ و نەخۆشیا شێرپەنجێ و زەعیفیا گولچیسکا و وەرگرتنا چارەسەریا کیمیایی.

بهێنتەنگیا تووند: هەکە رێژا ئۆکسجینێ دناڤ خوینێ دا ژ ٩٢٪؜ کێمتر بیت، جارێن ھەناسەدانا تە پتر بن ژ ٣٠ جارا، د ئێک خولەک دا، شین بوونا لێڤ و تبلێن دەستێ تە.
ھەبوونا تایێ بۆ ماوێ زێدەتر ژ ٤٨ دەمژمێرا.
ھەبوونا کوخکەکا بەردەوام و بێزارکەر .

وی نۆشداری گۆت ژی: ھەر دەمێ تە ھەستپێکر کو بارێ تە یێ ساخلەمیێ بەرەف تێکچوون و خرابتر ڤەچوو، (14 هەتا 21 رۆژا) تە نیشان نامینن و هەتا 28 رۆژان ب تەمامی ڤایرۆس دناڤ لەشێ تە دا نامینیت.
(ب تنێ 5 تا 10 رۆژا دێ نە رحەت بی و نیشان دێ دژوارتر بن و پاشی رۆژ ب رۆژ دێ باشتر بی)، تۆ دشێی دەرکەڤی ژ مال: سێ رۆژا پشتی نەمانا نیشانان(واتە بێی بکارئینانا دەرمانان نیشان ل تە نەمینن بۆ ماوێ سێ رۆژان)،یان ژی پشتی ١٠ رۆژان ھەر ژ رۆژا ئێکێ یا دەستپێکرنا نیشانان.

هەروەسا پشتی خلاسبوونا لەشێ تە ژ ڤایرۆسی (پشتی 28 رۆژان ژ تۆشبوونێ ) سەرەدانا بەنکا خوونێ بکە ل دھۆکێ ژبۆ بەخشینا بوتلەکێ پلازما بۆ تۆشبوویێن پێدڤی، وی دەمی دێ بییە قەھرەمان بۆ رزگارکرنا گیانێ کەسەکێ ژ مرنێ.